Komunikacja miedzykulturowa i jej rodzaje[1], notatki


I. Komunikacja międzykulturowa i jej rodzaje.

Pojęcie kultury.

To system symboli, które są ujmowane jako rzeczy i czyny oznaczające coś innego od nich samych. Symbole możemy podzielić na 2 kategorie:

  1. niewidoczne i mniej uchwytne aspekty ludzkich zachowań np. wartości, postawy, wierzenia , normy, itp.

  2. namacalne i posiadające konkretną postać, wytwory pracy człowieka np. ubrania, żywność, budynki, książki itp.

Kultura :

Komunikowanie jest procesem intencjonalnym, tzn. zależy nam na tym, by przekazać odbiorcy nasze spojrzenie na świat, nasze odczucia. W procesie komunikowania wymieniamy przekazy w celu wywarcia wpływu lub spowodowania zmiany zachowania odbiorcy. Czynimy to za pomocą przekazów werbalnych i niewerbalnych (mimika, postawa, gestykulacja, itp.).

Komunikowanie:

Akt mowy:

kod

komunikat

Nadawca → Odbiorca

kontakt

kontekst

Komunikacja międzykulturowa to akt rozumienia i bycia rozumianym przez audytorium o innej kulturze.

Rodzaje komunikacji międzykulturowej:

  1. Komunikacja poprzezkulturowa

  2. Komunikacja pomiędzykulturowa

  3. Komunikacja międzynarodowa

  4. Komunikacja globalna

Ad. 1. Komunikacja poprzezkulturowa

Ad. 2. Komunikacja pomiędzykulturowa:

Ad.3. Komunikacja międzynarodowa

Ad.4. Komunikacja globalna

II. Tożsamość a komunikowanie.

Tożsamość to koncepcja własnej osoby, która jest wynikiem naszej świadomości

członkostwa w danej grupie społecznej wraz z poczuciem wartości i emocjonalnym

zaangażowaniem przypisywanym temu członkostwu [Henri Tajfel].

Tożsamość jest konstruowana poprzez komunikowanie się z innymi ludźmi. Wpływają na nią także uwarunkowania społeczne, historyczne, ekonomiczne, polityczne, itp.

Możemy wyodrębnić trzy kolejne tożsamości: społeczną, jednostkową , kulturową. Konstruowanie tożsamości jednostkowej odbywa się na gruncie norm narzucanych przez grupę, ale też w opozycji do nich.

Tożsamości są plastyczne, ich tworzenie jest zależne od kontekstów kulturowych. Można wyróżnić pewną klasyfikację tych wpływów:

Niechęć kulturowa

Zestaw postaw poznawczych, afektywnych i behawioralnych takich jak: etnocentryzm,

uprzedzenia, stereotypy, dyskryminacja, rasizm. Warto jednak pamiętać, iż część zachowań jest na tyle egzotyczna w naszej kulturze, że mogą one budzić niechęć, czy protesty

Etnocentryzm vs. relatywizm

Etnocentryzm, zdefiniowany pierwszy raz przez Williama Grahama Sumnera, ujmowany

jest jako techniczne określenie opisujące pogląd, zgodnie z którym własna grupa jest centrum

wszystkiego, a pozostałe grupy są oceniane z jej punktu widzenia.

Przeciwny dla etnocentryzmu jest relatywizm kulturowy zakładający poznanie i ocenę

innych kultur według ich własnych wartości, nie oznacza jednak zawieszenia osądu innej kultury wg wzorców kultury rodzimej.

Dystans komunikowania:

relatywizmu kulturowego. Sposób wypowiedzi wyraża ten dystans poprzez używanie w komunikacji, prostszego, niegramatycznego języka w kontaktach z przedstawicielami innych kultur. Ten typ komunikacji wykorzystuje potoczne określenia wiążące się z obniżonym statusem innej grupy: ocyganić kogoś, oszwabić kogoś, austriackie gadanie, tureckie kazanie, czarna owca, wiódł ślepy kulawego, kobieca logika itp.;

III. Język kobiet. Język mężczyzn: różnice płciowe w sposobie komunikowania się.

Najnowsze koncepcje psychologiczne podkreślają znaczenie płci w spostrzeganiu osoby, formułowaniu wrażenia o niej oraz w interakcji między ludźmi. Posiadana przez nas wiedza o płci wpływa na sposób gromadzenia informacji o innych i wykorzystywania ich w kontakcie, np. na otrzymanie stanowiska kierownika większą szansą ma mężczyzna niż kobieta posiadająca takie same kompetencje.

Przesadne podkreślanie istnienia różnic między płciami może wydawać się niesłuszne, tym bardziej, że wiele badań wskazuje, że różnice te w wielu sferach nie są tak istotnie duże, jak się wydaje. Jednocześnie niedocenianie tej zmiennej przyczynia się do zbytniego uogólniania i wyciągania fałszywych wniosków dotyczących kobiet i mężczyzn. Należ również zwrócić uwagę na fakt odmiennego pojmowania męskości i kobiecości w różnych kulturach świata, co daje różne normy zachowania i inny obraz typowego przedstawiciela danej płci.

Zdolności werbalne

Powszechnie przyjmuje się, że mózg mężczyzn jest lepiej wyspecjalizowany do zadań wymagających operowania liczbami, przestrzenią oraz logicznego rozumowania, natomiast kobiety wykazują przewagę w uzdolnieniach werbalnych. Częściowo poparto to badaniami, według których dziewczynki szybciej uczą się języka i bardziej płynnie nim operują, rzadziej ujawniają zaburzenia mowy oraz czytania. Tłumaczy się to większą u nich liczbą połączeń nerwowych między półkulami, a także ośrodkami mowy zarówno w lewej, jak i prawej półkuli, gdy męski mózg cechuje się tylko lewostronnym usytuowaniem tychże ośrodków. Teorie społeczno-kulturowe mówią o roli rodziców w rozwoju językowym dzieci, a konkretnie o częstszym komunikowaniu się i zachęcaniu do tego córek niż synów oraz specjalizacji zabaw. Chłopców uczy się samodzielności, ich zajęcia wymagają większej przestrzeni i sprawności fizycznej. Tymczasem dziewczynki w czasie swych zabaw przebywają z innymi i utrzymują kontakt werbalny(np. mówienie do lalki, zabawa w sklep). Znaczenie w tej kwestii ma też mieć to, że w procesie identyfikacji dziewczynce łatwiej jest naśladować głos matki, niż chłopcu, który potrzebuje do tego ojca, a głos męski jest trudniejszy do naśladowania i poza tym kontakty ojca z dziećmi często są ograniczone. Oprócz tego dziewczynkom w rozmowie stawia się więcej pytań, wypowiedzi kierowane do nich są dłuższe i rzadziej są to polecenia i żądania. Co ciekawe nie stwierdzono różnic w rodzaju sytuacji, w których dzieci inicjują wymianę zdań z rodzicami, a więc to opiekunowie traktują dzieci odmiennie w zależności od płci, a nie dzieci różnych płci zachowują się inaczej.

Najnowsze badania uwzględnione w metaanalizach pokazują, że różnice międzypłciowe w zdolnościach werbalnych są niewielkie i stopniowo zanikają. Jednocześnie zaznacza się, że metody testowe mogą nie odzwierciedlać faktycznych różnic w posługiwaniu się językiem, które ujawniają się w warunkach naturalnych, na przykład w sytuacji dyskusji grupą więcej i dłużej mówiącą, a także częściej przerywającą, są mężczyźni(Bilous, Krauss, 1988; za: Ciarkowska, 1992). Stąd wniosek, że zjawisko to może być wynikiem kontekstu społecznego, różnic w statusie kobiet i mężczyzn, również wykształcenia i poziomu inteligencji. Nie można również zaprzeczyć temu, że większość zawodów, które przypisuje się kobietom, wymaga komunikatywności: nauczycielka, terapeutka, ekspedientka. Od najmłodszych lat zauważa się, że akty komunikacyjne opiekunów odzwierciedlają ogólne oczekiwania wobec ról płciowych, zgodnie z którymi chłopcy (przyszli mężczyźni) działają, a dziewczynki (przyszłe kobiety) przeżywają, wyrażają swe odczucia i komentują. Zarazem można zauważyć istotne różnice w sposobach komunikowania się przedstawicieli obu płci.

Komunikacja niewerbalna

Na podstawie badań nad różnicami w zakresie zdolności rozumienia przesłanek niewerbalnych stwierdzono, że najbardziej istotne różnice zachodzą między kobietami i mężczyznami. W jedenastu różnych krajach otrzymano wyniki wskazujące na przewagę kobiet zarówno w odszyfrowywaniu, jak i nadawaniu tychże komunikatów (Hall, 1979; Rosenthal, DePaulo, 1979). Bogactwo ekspresji u kobiet wiąże się z odmiennymi regułami okazywania emocji - przyjmuje się, że kobiety i mężczyźni odczuwają podobne emocje, z tym że kobiety są bardziej skłonne okazywać uczucia smutku, niepokoju i lęku, a mężczyźni częściej wyrażają złość. Poza tym kobietom przyzwala się okazywać większą emocjonalność, otwartość w kontaktach, co przejawia się częstszym uśmiechaniem się, gestykulacją, nawiązywaniem kontaktu wzrokowego, przypatrywaniem się innym ludziom, zmniejszaniem dystansu fizycznego (Hall, 1984). Kobiety wykorzystują spojrzenia dużo częściej niż mężczyźni, wymieniają spojrzenia znacznie dłuższe i kończone "uciekaniem wzroku" w bok. Natomiast Nancy Henley (1977) stwierdziła, że zasadniczą rolę odgrywa w kontaktach relacja osoba dominująca versus podporządkowana. Według jej badań kobiety przeważnie były na tej drugiej pozycji, czego rezultatem było to, że mężczyźni dwukrotnie częściej dotykali kobiet niż byli przez nie dotykani, dwukrotnie częściej inicjowali kontakt wzrokowy oraz tylko w dwóch trzecich przypadków odpowiadali uśmiechem na uśmiech, podczas gdy kobiety czyniły to za każdym razem.

Ciekawym przykładem odmiennej reguły ujawniania zachowań niewerbalnych są kraje azjatyckie, gdzie zarówno mężczyźni, jak i kobiety nauczeni są rzadszego wykorzystywania ekspresji twarzy w porównaniu z kulturą Zachodu. Japońskie normy skłaniają ludzi do pokrywania negatywnych odczuć uśmiechami, a kobietom zakazują prezentowania szerokiego, niepohamowanego śmiechu i w tym celu nakazują zakrywać twarz dłońmi.

Specyfika wypowiedzi kobiet i mężczyzn

wypowiedzi mężczyzn cechuje:

wypowiedzi kobiet cechuje:

Uczestnicząc w kontaktach z ludźmi, nieustannie selekcjonujemy, porządkujemy, analizujemy i opracowujemy uzyskane informacje, aby poznać intencje, właściwości i przewidzieć postępowanie naszych rozmówców. Chcemy zdobyć zgodne dane i wysunąć właściwe wnioski, lecz dochodzi do pewnych zniekształceń, gdyż na przebieg spostrzegania drugiej osoby i komunikowania się istotny wpływ ma osobowość i płeć komunikujących się. Kobietom przyznaje się wyższy poziom empatii emocjonalnej, a jednocześnie częstsze przejawianie akceptującego stosunku do innych, tendencję do pozytywnej oceny (zjawisko Polyanny, "efekt łagodności") oraz konformizmu. Osoby płci żeńskiej znacznie częściej dokonują projekcji-upodobnienia partnerów interakcji do siebie, a poza tym w wyniku globalnego stylu percepcji, dochodzi do "efektu halo", czyli "przypisywania dalszych cech na podstawie jednej wyrazistej i deformacji spostrzegania przez dokonanie bardziej zwartych, jednoznacznie pozytywnych lub jednoznacznie negatywnych ocen".

Mężczyznom przypisuje się większe zróżnicowanie w spostrzeganiu, zatem i dostrzeżenie większej liczby oraz bardziej precyzyjnych informacji od nadawcy, niezależność w ocenie, a także pewność siebie. Z drugiej strony autorka książki "Spostrzeganie ludzi" Krystyna Skarżyńska, podkreśla, że kobiety częściej opisują ludzi na wymiarach ich psychologicznych właściwości, cechami charakteru, a poza tym większą uwagę zwracają na wiadomości przekazywane drogą niewerbalną. "Mężczyźni spostrzegają innych w kategoriach ról społeczno-zawodowych", statusu i kompetencji.

Czy płeć osób zaangażowanych w rozmowę ma tak istotny wpływ na przebieg komunikacji? Wydaje się, że owszem, gdyż mimo starań o przyznanie równego statusu społecznego kobietom i mężczyznom, trudno wyeliminować pewne różnice, tkwiące w ich psychice, nastawieniu do siebie i innych. Pewne badania (C. Edelsky, 1981) pokazują, że rozmowy wyglądają i brzmią odmiennie w zależności od tego, czy są toczone przez grupy składające się tylko z kobiet lub tylko z mężczyzn.

Komunikacja w związkach

Kobiety w związku dążą do bliskości emocjonalnej poprzez rozmowę i zwierzenia, mężczyźni natomiast poprzez działanie. Tym działaniem dla nich może być seks, gdy tymczasem wiele kobiet nie traktuje go jako formy komunikacji i wolą mówić o uczuciach. Do nieporozumień doprowadzają również opisane wcześniej odmienne style komunikowania się: męski-informowanie, kobiecy-porozumienie. Choć partnerzy mają podobne cele, nie osiągają zgody, gdyż oprócz różnych strategii, porozumiewanie się utrudnia także wysyłanie sprzecznych oraz interpretowanie ukrytych komunikatów. Tym sposobem kobieta lub mężczyzna może odebrać informację, którą partner wcale nie zamierzał wysłać, na przykład, gdy mężczyzna wykupuje kobiecie w prezencie karnet na siłownię, ta może to uznać za sugestię, aby popracowała nad sylwetką. Należy wspomnieć także o grach stosowanych w związkach, w celu osiągnięcia jakichś korzyści. Partnerki często wykorzystują seks jako sposób manipulowania partnerem, nagradzanie go za coś mile spędzoną nocą lub karanie przedłużającą się migreną. Okresowe wyrażanie gniewu czy niechęci nie jest destrukcyjne, bo pozwala "oczyścić" sytuację, ale stała negatywna komunikacja jest patologią i wymaga interwencji.

Duże znaczenie odgrywa w związku zgodność, co do ról przyjmowanych przez współmałżonków. Mianowicie mężczyzna wykazujący cechy stereotypowo męskie, tradycjonalista dążący do dominacji nad żoną, powinien związać się z kobietą uznającą jej podporządkowaną pozycję, inaczej ich związek będzie przypominał ciągłą walkę o władzę. Najnowsze badania pokazują jednak, że najbardziej udane związki to te, w których partnerzy odeszli od stereotypowego pojmowania ról płciowych.

IV. Kultura jako źródło barier w komunikacji międzykulturowej. Wymiary kultury Hofstede.

Komunikacja kulturowa podlega pewnym utrudnieniom, których przyczyną są bardzo różne, wynikają jednak w zasadzie z przesłanek subiektywnych. Są to np. etnocentryzm, uprzedzenia, stereotypy, niepewność, zakładanie podobieństw zamiast różnic, niewerbalne mylne interpretacje oraz język.

Uprzedzenia

Uprzedzenia to niechęć oparta na błędnych i niezmiennych generalizacjach.

Powody:

Stereotypy

Stereotypy to struktura poznawcza, obejmująca wiedzę, przekonania, i oczekiwania

obserwatora na temat niektórych grup społecznych. Jest szerszym pojęciem niż uprzedzenie. Inna też jest jego funkcja. Aby móc poznawać człowiek musi odwoływać się do utrwalonych wzorców, które kierują jego postrzeganiem świata. Niewiedza lub niedostateczna znajomość przedmiotu stereotypu skłania do przedstawienia go w kolorach czarnych.

Autostereotyp jest konstruktywnym składnikiem tożsamości społecznej. Kształtuje się poprzez porównanie naszych cech z cechami grup zewnętrznych. Stąd wiemy czym jesteśmy i czym różnimy się od innych.

Niepewność

Radzenie sobie z sytuacjami niepewnymi jest zjawiskiem kulturowym. Dlatego osoba należąca do innego kręgu kulturowego jest dla nas podwójnym źródłem niepokoju: po pierwsze-nie podlega tym samym zasadom, co my; po drugie-sam proces komunikacji może zostać zakłócony. Często popełnia się błąd zakładając podobieństwa kultur a nie różnice. Efektem takiej postawy jest często szok kulturowy.

Mylne interpretacje w komunikacji niewerbalnej

Proksemika-bada zarządzanie przestrzenią przez dane kultury; różnice w pojmowaniu przestrzeni osobistej, której granice wyznacza dana kultura bardzo często są źródłem nieporozumień

Rodzaje przestrzeni interpersonalnej:

1. dystans intymny- do 45 cm

2. dystans osobisty- 45cm do 1,2 m

3. dystans społeczny- 1,2 m-3,6m

4. dystans publiczny- większy niż 3,6m

Kinestyka- badania języka ciała głównie gestykulacji, mimiki, typów spojrzeń, pozycji głowy i ruchów całego ciała. Jedną z funkcji mimiki jest komunikowanie stanów emocjonalnych, postaw (sympatia, wrogość) oraz reakcje na wypowiedzi innych i komentarze.

Warto pamiętać, że te same gesty w wielu kulturach oznaczają zupełnie co innego!!!

Haptyka- zachowania dotykowe podczas konwersacji. Dotyk to pierwotny rodzaj zachowania społecznego, z którym człowiek ma do czynienia od urodzenia. Jest ważnym sygnałem wyrażonym np. w uścisku dłoni, poklepywaniu lub obejmowaniu. Świadczy o stosunku emocjonalnym i zależy od wychowania, kultury i kontekstu kulturowego. Ekspresja dotykowa jest składnikiem stosunku interpersonalnego we wszystkich kulturach.

Ważną rolę w komunikacji odgrywają także stroje, a przekazywane dzięki nim komunikaty często wyrażane są za pomocą języka kolorów. Symbolika kolorów różni się w odniesieniu do kultur np. biały w kulturach azjatyckich oznacza żałobę.

Język

Kompetencja językowa- znajomość systemu języka i normy

Kompetencja komunikacyjna- posiadamy kompetencję językową, wiemy także jak się w danej sytuacji komunikować, bo znamy także kulturę, w której dominuje ten język. Do pełnej komunikacji potrzebna jest kompetencja komunikacyjna.

Typologia kultur wg G. Hofstede:

Dystans władzy

Odnosi się do zakresu, w jakim pracownicy postrzegają, formalną hierarchię organizacyjną jako nieodłączny aspekt dobrze zorganizowanej i sprawnie działającej organizacji. Określa relacje między przełożonymi i podwładnymi oraz między władzą a obywatelem. Określa również stopień akceptacji dla nierówności społecznych, skłonność przełożonych do konsultacji z podwładnymi, czyli stopień autorytarności władzy, oraz oczekiwany stopień posłuszeństwa wobec rodziców, przełożonych i władzy.

Stopień unikania niepewności

Odnosi się do stopnia, w jakim pracownicy są gotowi zaakceptować sytuację niepewności, zmiany oraz możliwość działania mimo braku formalnych procedur. Hofstede pisze, że „unikanie niepewności możemy (...) zdefiniować jako stopień zagrożenia odczuwany przez członków danej kultury w obliczu sytuacji nowych, nieznanych, lub niepewnych.” Innymi słowy określa ono stopień w jakim są oni skłonni zaakceptować nieprzewidywalność stosunków społecznych i niepewność przyszłości. Wysokie SUN związany jest też m.in. z wysokim poziomem niepokoju, publicznym okazywaniem emocji, oraz wysokim spożyciem alkoholu.

Indywidualizm/ Kolektywizm

Odnosi się do zakresu w jakim pracownicy są skłonni zaakceptować dominacje wspólnych interesów nad jednostkowymi. wyznacza proporcje między wagą przykładaną do dobra jednostki i grupy. Większość społeczeństw jest społeczeństwami kolektywistycznymi, w których pozycję jednostki wyznacza przynależność do grupy. Grupa popiera swoich członków w zamian za co oni pozostają lojalni wobec grupy. W nielicznych społeczeństwach indywidualistycznych pozycję jednostki wyznaczają jej własne przymioty. Od ludzi oczekuje się niezależności i samodzielności. Kolektywizm często (choć nie zawsze) jest częściowo skorelowany z dystansem władzy.

Męskość/ Kobiecość

Wymiar ten odnosi się do wartości, które wpływają na motywacje jednostek, tj. wartości ekonomicznych czy społecznych. Ten szczególny wymiar wskazuje na zróżnicowanie ról poszczególnych płci. W każdej kulturze role kobiece to dbanie o sferę uczuć i zachowanie harmonii, a role męskie to asertywność i „przebojowość”. Jednak w kulturach kobiecych zachowania obu płci są podobne i zbliżają się do bieguna kobiecego, podczas gdy w kulturach męskich jest większe zróżnicowanie między rolami przypisywanymi płciom. Jednocześnie zachowania obu płci są bliższe bieguna męskiego niż w kulturach kobiecych. Co ciekawe aspekt ten nie wpływa znacząco na ilość kobiet robiących karierę zawodową. Choć w kulturach kobiecych jest mniej barier utrudniających kobiecie robienie kariery, to kobiety na ogół nie odczuwają takiej potrzeby. Z kolei w kulturach męskich, choć kobiecie trudniej jest osiągnąć sukces zawodowy, to jednocześnie kobiety wykazują więcej męskich cech, pomocnych przy przełamywaniu barier.

V. Typologia kultur wg E. Halla

Hall podzielił kultury na wysokiego i niskiego kontekstu, tj. na żyjące w różnych kompozycjach czasu. Kultury różnią się sposobami, za pomocą których konkretyzują przedmiot poznania.

Wysoka kontekstowość polega na tym, iż w kulturach, których jest ona cechą charakterystyczną, zwraca się szczególną uwagę na zagadnienia związane z pozycją zawodową czy społeczną. W kulturach o wysokiej kontekstowości występuje wysoki stopień rytualizacji stosunków międzyludzkich. Charakterystyczne jest używanie tytułów naukowych i stanowisk. Można nawet pokusić się o stwierdzenie, iż kultury te charakteryzują się pewną dozą zachowawczości w interakcjach międzyludzkich. Natomiast kultury o kontekstowości niskiej noszą znamiona o wiele mniejszej ceremonialności i rytualizacji. Pozycja społeczna i zawodowa nie są tak wyraźnie podkreślane. Przedstawiciele tych kultur dość szybko przechodzą na “ty” ze swoimi partnerami biznesowymi, co może nawet zostać odebrane jako nadmierna poufałość.

Kultury niskokontekstowe:

Kultury wysokokontekstowe:

Położenie kultur w skali kontekstu kulturowego

Wysoki kontekst

· Daleki Wschód

· kraje arabskie

· kraje śródziemnomorskie

· kraje Czarnej Afryki

· Ameryka Południowa

· Europa Środkowo-Wschodnia

· Australia

· Ameryka Północna

· Skandynawia

· Niemcy

· Szwajcaria

Niski kontekst

1


Wyszukiwarka