SZTUCZKI
"Wybrana opcja nie istnieje", "Nieprawidłowe polecenie" - kiedy przywołanie funkcji kończy się takim komunikatem, ustalenie przyczyny błędu graniczy z cudem. Może to być wina pomyłek programistów lub, o zgrozo, nieudokumentowanych czy zastrzeżonych funkcji. Poniższy artykuł pomoże dotrzeć do ukrytych funkcji oprogramowania i z nich korzystać.
"Nasza aplikacja potrafi wszystko" - gwarantują producenci oprogramowania. Doświadczeni użytkownicy wiedzą, że nie zawsze można ufać obiecującym sloganom reklamowym. W aplikacjach nie ma odpowiednich poleceń, a producenci tłumaczą się, że po prostu ich nie uwzględnili. Okazuje się, że i oni nie znają do końca możliwości własnych produktów.
Nasze porady pozwolą zminimalizować ograniczenia, z jakimi można się spotykać podczas codziennej pracy z systemem operacyjnym. Omawiamy funkcje, o których nie ma ani słowa w dokumentacji dołączanej do oprogramowania, które pozostają nie wykorzystane. Na przykład opisujemy możliwości Hosta skryptów systemu Windows, nowe opcje uruchamiania systemu operacyjnego i znosimy kilka zakazów instalowania i odinstalowywania aplikacji. Prezentujemy plik wsadowy, który w nadzwyczaj wygodny sposób pozwala pozbyć się Internet Explorera 4.x. Wskazujemy nowe możliwości naprawy systemu Windows NT i proponujemy wiele drobnych poprawek. Wykorzystane w artykule listingi oraz część omawianych narzędzi zamieszczamy na naszej płycie.
Pomimo że dołożyliśmy wszelkich starań, aby opisywane sztuczki prawidłowo funkcjonowały, nie gwarantujemy, że zawsze przyniosą one pożądane skutki. Zdecydowana większość porad prezentowanych w niniejszym artykule jest dedykowana zaawansowanym użytkownikom systemu Windows. Nie odpowiadamy zatem za ewentualne szkody powstałe w wyniku manipulacji w systemie operacyjnym.
95/98 - RUNDLL32 JAKIEGO NIE ZNAŁEŚ
Nieudokumentowane funkcje bibliotek DLL
Dostęp do większości funkcji mieszczących się w elementach systemowych Windows jest zastrzeżony dla użytkowników korzystających z aplikacji programistycznych. Niektóre z nich można przywoływać bezpośrednio za pomocą pliku RUNDLL32.EXE. Poniżej zamieszczamy spis nieznanych dotąd, przydatnych zastosowań RUNDLL32 ze szczegółowym opisem ich działania. Ze wszystkich poleceń można korzystać w dwójnasób: jako ze składników własnych skryptów lub przywoływać jako samodzielne funkcje. Dodatkową partię przywołań można znaleźć w ramce "Nieudokumentowane polecenia Rundll32".
Funkcje w pliku USER.EXE
rundll32 user,tilechildwindows
rundll32 user,cascadechildwindows
zrobią porządek z otwartymi oknami aplikacji na pulpicie, umieszczając je obok siebie (tile...) lub jedno pod drugim (cascade...).
Najbardziej radykalnym sposobem zamykania Windows jest z pewnością polecenie
rundll32 krnl386.exe,exitkernel
System błyskawicznie zakończy pracę mimo otwartych aplikacji i plików udostępnionych w sieci, nie ostrzegając o utracie nie zachowanych informacji. Ponieważ użytkownik zwykle nie ma możliwości potwierdzenia w oknie Zamknij system Windows ani zachowania danych, polecenie to należy traktować ze szczególną ostrożnością.
Polecenie: rundll32 msprint2.dll,RUNDLL_PrintTestPage
służy do przetestowania dowolnej drukarki podłączonej do komputera. Po wpisaniu powyższego wiersza na ekranie pojawi się okno wyboru drukarki. Gdy zaznaczysz odpowiednią drukarkę, system prześle do niej stronę testową.W Windows 98 możliwość manualnego wyboru instalowanych urządzeń jest dobrze ukryta, gdyż system został zaprojektowany z myślą o urządzeniach "Plug and Play". Przydatne okazuje się więc polecenie
rundll32.exe sysdm.cpl,InstallDevice_Rundll
Wpisanie powyższej instrukcji przywoła na ekran Kreatora dodawania nowego sprzętu, dzięki czemu można własnoręcznie wybrać typ i model instalowanego urządzenia.
Kolejne polecenie: rundll32 user,wnetcancelconnection fsa
przerywa połączenia komputera z podłączonymi napędami sieciowymi serwera Novell Netware (w tym przypadku: fsa). W odróżnieniu od polecenia "net use/d *" "wnetcancelconnection" nie odłącza wszystkich dysków sieciowych z innych systemów (np. UNIX). Niestety, nie jest możliwe zamykanie połączeń z dyskami serwerów Windows NT.
Niektóre instrukcje pozwalają modyfikować zachowanie myszy, klawiatury oraz kursora. Wpisując
rundll32 user,swapmousebutton,
możesz zamienić funkcje klawiszy myszy bez konieczności korzystania z odpowiednich opcji w Panelu sterowania. Wbrew przypuszczeniom, nie uda Ci się przywrócić pierwotnego stanu klawiszy przez ponowne użycie funkcji "swapmousebutton". W podobny - jednostronny - sposób działają polecenia
rundll32 user,setcaretblinktime <n>
rundll32 user,setdoubleclicktime <n>
Pierwsze zmienia częstotliwość migania kursora, drugie - prędkość dwukrotnego kliknięcia myszą.
Sterowniki klawiatury i myszy pozwalają włączać i wyłączać oba urządzenia. Windows akceptuje jednak tylko tę drugą opcję. Uaktywnia się ją poleceniami:
rundll32 keyboard,disable
rundll32 mouse,disable
Gdy zdecydujesz się użyć powyższych instrukcji, zablokujesz działanie klawiatury i/lub myszy. Na nic nie zda się przywołanie z parametrem "enable". Dopiero ponowne wczytanie systemu przywróci funkcjonowanie wyłączonych urządzeń. "Idealny", niezmiernie złośliwy sposób, aby dokuczyć koledze.
IE4/98 - HOST SKRYPTÓW SYSTEMU WINDOWS
Większa efektywność systemu dzięki sterowaniu skryptami
W Windows 98 Microsoft wprowadził nową technologię o nazwie Host skryptów systemu Windows (Windows Scripting Host). Dzięki niej użytkownik może, podobnie jak w innych systemach operacyjnych, pisać własne skrypty, które działają w obrębie całego systemu. Niestety, Windows 98 nie zawiera dokumentacji z opisem poszczególnych instrukcji języka skryptowego. Listingi są przykładem, jak przydatne mogą okazać się skrypty w automatyzowaniu zadań, których wykonanie w sposób konwencjonalny wymaga mozolnego klikania myszą.
Windows Scripting Host oferuje więcej, niż można by przypuszczać po obejrzeniu plików przykładowych umieszczonych w katalogu \Windows\Samples\Wsh. Większość przedstawionych tu funkcji daje się zrealizować za pomocą plików wsadowych. Poniższe porady można wykorzystać także w Windows 95 i NT 4.0, jednak wymaga to zainstalowania zarówno hosta skryptów, jak i Internet Explorera w wersji 4.x. lub wyżej (IE 4.0 zamieściliśmy na płycie 12/97, a IE 5.0 na płycie 7-8/99, zaś host skryptów jest dostępny w Internecie. Można go znaleźć pod adresem http://msdn.microsoft.com/ scripting/windowshost/download/default.htm (plik: WSH.EXE, rozmiar: 567KB).
Drukowanie za pomocą VB-Script-u. W dokumentacji skryptów Visual Basic na próżno szukać instrukcji drukowania. Przy odrobinie trudu można jednak przesyłać tekst bezpośrednio ze skryptu do Internet Explorera, by korzystając z nie udokumentowanego polecenia, zainicjować proces drukowania.
Na ilustracji zamieszczamy przykładowy plik READFLDR.VBS (także na płycie), który odczytuje strukturę wybranego foldera i wyświetla zawarte w nim pliki i podkatalogi. Po sporządzeniu listy w oknie Explorera skrypt zapyta, czy przesłać ją do drukarki.
Zmienne "FolderZrodlowy" i "FiltrPlikow" - które należy modyfikować zależnie od własnych potrzeb - w pierwszych dwóch wierszach skryptu określają typ i zakres (tj. napęd i folder źródłowy) sczytywanych plików. Polecenia w kolejnych wierszach uruchamiają Internet Explorera, a instrukcja
set FSys=CreateObject("Scripting.FileSystemObject")
tworzy odwołanie do obiektu systemu plików (FileSystemObject). Następnie skrypt wstawia wiersz "<p id=idOutput>" do pustego dokumentu utworzonego przez Internet Explorera. Tu będą umieszczane sczytywane nazwy plików i podkatalogów. Teraz zostaje przywołana procedura "SubFolders", która z kolei odwołuje się do "ShowFilesWithExtensionIn" wyświetlającej zawartość plików określonego typu w danym folderze (nazwę foldera "SubFolders" przekazuje jako parametr). Procedura "SubFolders" jest wykonywana, dopóki skrypt nie sczyta wszystkich plików i podkatalogów. Instrukcja
ie4.ExecWB 6, 2
inicjalizuje wydruk na drukarce domyślnej. Jeżeli chcesz mieć możliwość wyboru drukarki, zamień powyższe polecenie na "ie4.ExecWB 6, 1".
Błyskawiczne zakładanie folderów. Aby utworzyć folder z poziomu Eksploratora Windows, musisz prawym klawiszem myszy przywołać menu kontekstowe, wybrać polecenie Nowy element * Folder i wprowadzić żądaną nazwę. Oprócz tego, musisz najpierw przedrzeć się do foldera, w którym ma być umieszczony nowy podfolder.
Skrypt Visual Basica przejmie część obowiązków. Plik NFOLDER.NFS (patrz ilustracja) od razu generuje okno dialogowe, w którym możesz wprowadzić nie tylko nazwę tworzonego folderu, lecz również napęd i ścieżkę docelową (np. "c:\test"). Jeżeli zrezygnujesz z wyspecyfikowania ścieżki dostępu, skrypt umieści nowy podfolder w aktualnym katalogu. Gdyby folder o podanej nazwie istniał w docelowym miejscu na dysku, skrypt wyświetli odpowiedni komunikat i poprosi o wybranie innej nazwy.
Aby mieć szybki dostęp do funkcji tworzenia nowego folderu, zaleca się umieścić ją w kontekstowym menu Eksploratora. Także to zadanie można zaimplementować w skrypcie Visual Basica. Skrypt pokazany w przykładowym pliku NEWKEY.VBS (patrz ilustracja) zakłada w Rejestrze nowy klucz, który zawiera ścieżkę dostępu do pliku NFOLDER.VBS. Trzeba zmodyfikować ścieżkę podaną w skrypcie NEWKEY.VBS zgodnie z lokalizacją pliku NFOLDER.VBS na dysku. Gdy po utworzeniu klucza, uruchomisz Eksplorator i klikniesz prawym klawiszem myszy plik lub folder, znajdziesz w menu kontekstowym polecenie Nowy Folder. Za nim kryje się okno dialogowe Nazwa foldera.
Sterowanie funkcjami Eksploratora za pośrednictwem skryptów. Skrypty Visual Basica umożliwiają przywoływanie funkcji Eksploratora, które znajdziesz wyłącznie w menu Start lub menu kontekstowym paska narzędzi. Także w tym przypadku musisz najpierw utworzyć odwołanie do żądanego obiektu:
set Shell=Wscript.CreateObject("Shell.Application")
Zwięzła instrukcja: Shell.Open "<nazwa_katalogu>"
uruchamia Eksplorator i otwiera podany katalog. Można ją wykorzystać do wielu zastosowań. Pozwala np. w szybki sposób otworzyć obok siebie dwa okna Eksploratora po to, by za pomocą myszy ("przeciągnij i upuść") kopiować i przenosić pliki. Polecenie "Shell.Open" należy przywołać w tym celu dwukrotnie (raz dla lewego i raz dla prawego panelu). Aby zmaksymalizować okna i ustawić je obok siebie, użyj instrukcji
Shell.TileVertically
Kompletny listing dwuokienkowego pulpitu zamieszczamy na płycie (plik PANELE.VBS). Jak się okazuje, w obiekcie Eksploratora kryje się więcej przydatnych poleceń. Przykładowo, instrukcja "Shell.ShutdownWindows" zamyka Windows, zaś "Shell.Suspend" przełącza system w stan oczekiwania.
Wyszukiwanie i instalowanie nowych funkcji. Do ustalenia, które aplikacje są przystosowane do sterowania skryptowego, potrzebne będą dodatkowe narzędzia. Programy, o których mowa poniżej, otrzymasz bezpłatnie, lecz musisz pobrać je z Internetu. Wgląd do wewnętrznych struktur obiektów Windows da Ci np. Microsoft Ole-view (dostępny pod adresem: http://cwashington.netreach.net/Home.asp?Page=/site/downloads.html 206 KB) lub program VBA-Companion (www.apexsc.com/downloads/).
Host skryptów systemu Windows daje się rozszerzać o nowe moduły i funkcje. W Internecie można znaleźć szereg witryn oferujących stosowne oprogramowanie - np. cwashington.netreach.net czy wsh.glazier. co.nz. Proponuje się tu m.in. moduły do automatyzacji Dial-Up Networking, wysuwania nośnika danych z napędu ZIP oraz podglądu procesów w Windows NT.
Jeżeli masz zamiar własnoręcznie tworzyć nowe rozszerzenia hosta skryptów, możesz skorzystać z bezpłatnego obszernego (ok. 7 MB) pakietu Visual Basic 5.0 Control Creation Edition (VB5CCE). Znajdziesz go w Internecie pod adresem http://msdn.microsoft.com/vbasic/downloads/cce/default.asp . Pakiet warto pobrać nawet, jeżeli nie chcesz zabierać się do programowania w Visual Basicu. Po zainsta-lowaniu są zarejestrowane dodatkowe obiekty - m.in. Microsoft Common Dialog Control, który udostępnia programom bazującym na skryptach Visual Basica standardowe okna dialogowe (np. "Otwórz plik", "Zapisz plik"). Przykład zamieszczamy na płycie w pliku COMMDLG.VBS.
95/98 - NIEDOCENIONY LFNBK
Nieudokumentowane parametry - LFNBK i długie nazwy plików
Windows nie archiwizuje długich nazw plików. Jeżeli przez przypadek nazwy ważnych plików zostaną skrócone do postaci 8+3 (nazwa i rozszerzenie), system może odmówić posłuszeństwa. W najgorszym przypadku konieczna staje się ponowna instalacja całego systemu. Niepozorne narzędzie LFNBK.EXE umieszczone na instalacyjnej płycie Windows z założenia służy do tymczasowej zamiany standardu, w jakim są przechowywane nazwy plików. Poniżej zamieszczamy kilka rad dotyczących korzystania z programu oraz odsłaniamy nieudokumentowane parametry narzędzia.
Kopia nazw w pliku DAT. Użytkownik, któremu obsługa LFNBK nie sprawi problemów, będzie miał narzędzie do odzyskiwania długich nazw plików. Program jest umieszczony na instalacyjnym krążku Windows. Program nie wymaga instalacji. Wystarczy skopiować plik LFNBK.EXE z katalogu \Tools\Reskit\File\Lfnback (płyta z Windows 98) wzgl. \Admin\Apptools\Lfnback (płyta z Windows 95) do katalogu \Windows\Command na twardym dysku.
Przed użyciem narzędzia należy dokonać drobnej zmiany w Panelu sterowania. Klikaj kolejno ikonę System, zakładkę Wydajność, przycisk System plików i zakładkę Rozwiązywanie problemów. Teraz zaznacz pole wyboru Wyłączaj zachowywanie długich nazw dla starych programów. Po potwierdzeniu klawiszem OK możesz przystąpić do utworzenia pliku DAT, w którym zgromadzone zostaną długie nazwy wszystkich plików na twardym dysku. Przywołaj okno MS-DOS (menu Start * Programy * Tryb MS-DOS) i wpisz polecenie:
lfnbk /b c:
Literę "c:" możesz zastąpić oznaczeniem innego napędu.
Ostrożnie! Konwersja nazw jest dość niebezpieczna. Przed przywołaniem Lfnbk utwórz awaryjną kopię istotnych plików i pozamykaj wszystkie aplikacje. Podczas pracy narzędzia nie powinieneś obciążać systemu innymi zadaniami, ponieważ zawieszenie się aplikacji może mieć fatalne skutki. Lfnbk skraca nazwy plików do formatu 8+3 - nie przewidziano możliwości samego archiwizowania (bez konieczności
kasowania długich nazw plików). Gdy program upora się z powierzonym mu zadaniem, skopiuj plik LFNBK.DAT z katalogu głównego do oddzielnego, w którym gromadzisz kopie zapasowe. Nie zwlekaj i od razu odtwórz długie nazwy plików, wpisując instrukcję
lfnbk /r c:
w oknie MS-DOS. W ramach tej operacji program skasuje utworzony wcześniej plik DAT (z katalogu głównego) - dlatego ważne jest, by skopiować go do innego podkatalogu. Jeżeli chcesz dysponować w miarę aktualną bazą długich nazw plików, powinieneś ponawiać powyższe czynności w regularnych odstępach czasu.
Odzyskiwanie długich nazw plików. Jeżeli np. w wyniku kopiowania w DOS-ie plików lub stosowania starszej wersji ScanDisk długie nazwy ulegną zniszczeniu, będziesz mógł je odtworzyć programem Lfnbk na podstawie kopii nazw. Skopiuj plik LFNBK.DAT do katalogu głównego, przywołaj okno MS-DOS i wpisz polecenie
lfnbk /r c:
Narzędzie nie odmawia posłuszeństwa nawet w sytuacji, gdy zawartość twardego dysku zmieni się od czasu archiwizacji. Trzeba wówczas liczyć się z wieloma komunikatami o brakujących plikach, co nie powinno jednak dawać powodów do obaw. Dzięki opisanej metodzie można wykonywać w DOS-ie różne operacje na plikach (np. archiwizować dowolne pliki i całe podkatalogi) bez obaw o długie nazwy plików. W razie potrzeby, można je zrekonstruować - warunkiem jest utworzona uprzednio kopia.
Oprócz przełączników uwzględnionych w dokumentacji znajdujemy dwa ukryte. Przy przy-wołaniu z opcją /debug program dostarcza użytkownikowi więcej informacji. Przełącznik /lock spowalnia operację, lecz czyni ją bezpieczniejszą. Dzięki niemu Lfnbk pracuje w trybie pełnoekranowym i blokuje przełączanie do innych aplikacji (dezaktywuje kombinacje klawiszy [Alt+Tab], [Ctrl+Esc] i [Alt+Return]). Ponadto zdaje się, że /lock wyłącza buforowanie dyskowe - Lfnbk zapisuje dane bezpośrednio na twardym dysku.
NT - AWARIA SYSTEMU
Instalować na nowo czy naprawiać?
Jeżeli zainstalowałeś Windows NT w partycji NTFS, powinieneś nader ostrożnie modyfikować konfigurację systemu. Wystarczy np. ustawić niewłaściwy sterownik urządzeń, by próba uruchomienia systemu zakończyła się komunikatem błędu na słynnym "niebieskim ekranie". W tym przypadku producent zaleca skorzystać z dyskietki awaryjnej lub ponownie zainstalować cały system. Zanim sięgniesz po tak drastyczne środki, przeczytaj poniższe porady.
Odczyt NTFS z dyskietki startowej DOS-a. Jedna z największych wad Windows NT 4.0 to brak trybu poleceń, który można by uruchamiać niezależnie od graficznej powłoki systemu. Jeżeli zainstalowałeś Windows NT w partycji FAT, rozwiążesz powyższy problem za pomocą zwykłej dyskietki startowej DOS-a. Po wczytaniu systemu z dyskietki można usunąć nieposłuszne sterowniki i zastąpić uszkodzone biblioteki DLL oryginalnymi wersjami z instalacyjnej płyty CD-ROM. Trudniej jest w przypadku partycji NTFS. Jeżeli masz do czynienia z wadliwym sterownikiem lub plikiem WINLOGON.EXE, nie pomoże nawet dyskietka awaryjna. Czy naprawdę pozostaje już tylko przeinstalować cały system?
Na takie i podobne dolegliwości systemu utworzono program obsługujący partycje NTFS z poziomu DOS-a. Na zamieszczamy sterownik Ntfsdos 2.0 (dostępna także w Internecie pod: www.sysinternals.com/ ntfs20.htm). Program pozwala czytać partycje NTFS, lecz nie daje możliwości zapisu. W razie awarii musisz więc wydać 89 USD na pakiet narzędziowy
Sysinternals Ntfsdos-Tools (www.sysinternals.com). Dzięki niemu będziesz mógł wykonywać ograniczone operacje zapisu, tj. zastępować pliki zapisane w partycji NTFS i zmieniać ich nazwy. Nieodzowne jest jednak udostępnienie partycji za pomocą wspomnianego sterownika. Stosując Ntfsdos-Tools, możliwe staje się usuwanie dwóch częstych awarii - uszkodzone pliki systemowe zamienia się na sprawne wersje skopiowane z krążka CD-ROM, a błędnym sterownikom nadaje inne nazwy, by nie zakłócały pracy systemu. Aby operacje przebiegały bez problemów, winny być spełnione dwa warunki: wadliwe pliki muszą mieć te same rozmiary co zbiory z płyty, a system plików powinien funkcjonować na tyle, by Ntfsdos-Tools był w stanie jednoznacznie zidentyfikować żądany zbiór. W przeciwnym wypadku nawet to narzędzie okaże się bezskuteczne.
Pełny dostęp przy wielkiej katastrofie. W sytuacji, gdy uszkodzeniu ulegnie system plików lub nie uda się odrestaurować plików za pomocą Ntfsdos-Tools, nie obejdziesz się bez pełnego dostępu do partycji NTFS. Niestety, nie ma do tego odpowiedniego narzędzia, gdyż dokumentację nieodzowną do utworzenia takiego programu Microsoft trzyma pod kluczem - w trosce o dobro użytkowników. W przeciwnym razie hackerzy mogliby zaprojektować aplikacje omijające zabezpieczenia systemowe.
Przy poważnych awariach Windows NT uratuje Cię Sysinternals ERD Commander 1.0 (249 USD). Korzystając ze specjalnych dyskietek startowych, uruchamia Windows NT w trybie poleceń. Ponieważ w programie zastosowano oryginalny sterownik NTFS Microsoftu, ERD Commander daje nieograniczone możliwości zapisu. Testową wersję "komandera" (tylko odczyt) znajdziesz na płycie oraz w Internecie pod www.sysinternals.com/erdcmndr.htm
Szkoda, że podobne oprogramowanie nie wchodzi w skład pokładowych narzędzi Windows NT. Jest przecież warsztatem naprawczym, jaki przydaje się w każdym systemie operacyjnym.
3.1x/95/98 - DWA SYSTEMY
Równoległa instalacja na jednym komputerze
Czy Windows 95 A pójdzie w parze z Windows 98? A czy FAT32 może kooperować z FAT16? Podpowiemy Ci, które systemy operacyjne możesz zainstalować równolegle na jednym pececie i jak obejść ewentualne bariery.
Zarchiwizuj pliki systemowe. Instalacja więcej niż jednego systemu operacyjnego na jednym dysku nie jest trudna. Niemniej jednak warto zwrócić uwagę na kilka szczegółów, by w razie nieudanej próby móc odtworzyć poprzedni stan systemu. Najpierw powinieneś skopiować podstawowe pliki systemowe (IO.SYS, MSDOS.SYS, COMMAND.COM, AUTOEXEC.BAT i CONFIG.SYS) do oddzielnego katalogu - np. \SYS98. Możesz to zrobić w Eksploratorze lub w oknie trybu MS-DOS. W odniesieniu do każdego pliku wpisz polecenie:
xcopy32 <nazwa_pliku> c:\sys98 /h
Przygotuj dyskietkę startową i sprawdź, czy jest sprawna. Jeżeli nie masz dyskietki startowej, utwórz ją z miejsca START/Panel sterowania/Dodaj/Usuń programy/Dysk startowy. Na wszelki wypadek zaleca się umieścić kopie powyższych plików także na oddzielnej dyskietce. Pliki IO.SYS i MSDOS.SYS posiadają atrybuty plików ukrytych, systemowych i tylko do odczytu, zatem nie pojawiają się w zestawieniu przywoływanym instrukcją "DIR". Będą widoczne, gdy wpiszesz "DIR /AH" lub "ATTRIB". Jeżeli archiwizujesz z poziomu Eksploratora, upewnij się, czy jest zaznaczona opcja Pokazuj wszystkie pliki (sekcja Pliki ukryte). Znajdziesz ją pod zakładką Widok w menu Widok * Opcje folderów (Windows 98 i 95 z IE 4.x) lub Widok * Opcje (Windows 95). W przeciwnym razie część archiwizowanych plików pozostanie w ukryciu.
Do dzieła! Po utworzeniu kopii awaryjnej można rozpocząć czynności związane z instalacją drugiego systemu operacyjnego. Z tabeli "WERSJE WINDOWS: KTÓRE IDĄ ZE SOBĄ W PARZE?" zaczerpniesz informacje, które systemy zainstalowane na jednym dysku nie kłócą się. Niezależnie od tego, jakie wybierzesz systemy, stanowczo odradzamy instalować je z poziomu Windows, lecz z "czystego" DOS-a. Nieodzownym warunkiem jest sterownik napędu CD-ROM w DOS-ie. Jeżeli nie jest zainstalowany na twardym dysku, skorzystaj z dyskietki startowej Windows 98. W przypadku Windows 95 trzeba ręcznie skopiować sterownik na dyskietkę startową. Jeszcze prostszym rozwiązaniem jest skopiowanie (jeszcze w Windows) całej zawartości folderu \Win95 lub \Win98 z instalacyjnej płyty na twardy dysk. Teraz uruchom komputer w trybie MS-DOS i zainstaluj drugi system. Gdy zakończysz czynności instalacyjne, ponownie zarchiwizuj wymienione powyżej pliki systemowe w oddzielnym folderze i na dyskietce.
Teraz brakuje jeszcze tylko mechanizmu przełączającego między systemami. Uruchom dowolny edytor tekstowy i utwórz prosty plik wsadowy do każdej z zainstalowanych wersji systemu. Na ilustracji przedstawiamy dwa zbiory: GOTO95.BAT przygotowuje przejście do Windows 95, zaś GOTO98.BAT do Windows 98 (oba pliki zamieszczamy także na płycie). Po utworzeniu (lub skopiowaniu zbiorów z płyty) umieść je w głównym katalogu twardego dysku (czyli C:\).
Pliki wsadowe usuwają atrybuty zbiorów systemowych, kopiują je, po czym odtwarzają skasowane uprzednio atrybuty. Taki sposób postępowania jest konieczny, by funkcjonowały one w DOS-ie (niemożliwe jest tu kopiowanie plików ukrytych i systemowych). Przywołując odpowiedni plik BAT, użytkownik ustala, który system zostanie uruchomiony po kolejnym restarcie.
Wygodny wybór systemu. Jeżeli cenisz wygodę, utwórz na Pulpicie skróty do każdego pliku wsadowego. Kliknij prawym klawiszem myszy wolny skrawek Pulpitu. Wybierz polecenie Nowy element * Skrót. Następnie podaj lokalizację pliku wsadowego i przyporządkuj jej dowolną ikonę. Po założeniu skrótu możesz wstawić go do menu Start. Kliknij skrót prawym klawiszem myszy i przeciągnij go na klawisz Start (na pasku zadań).
FAT32 czy FAT16? W Windows 95 B wprowadzono nowy system plików - FAT32. Ze względu na mniejszy rozmiar klastra system jest efektywniejszy od swojego poprzednika i pozwala zaoszczędzić miejsce na twardym dysku. Wadą jest fakt, że nie współdziała ze starszymi wersjami Windows (95 i 95 A). Jeśli więc zdecydujesz się na FAT32, będziesz mógł zainstalować Windows 98 i 95 B/C. FAT16 jest mniej wydajny, lecz kompatybilny ze wszystkimi wersjami Windows 95 i 98.
DOS 7.1 a kompatybilność. Podczas gdy w Windows 95 (A) można bezproblemowo instalować i uruchamiać Windows for Workgroups 3.11 (nawet bez konieczności restartowania), komputer z zainstalowanym DOS 7.1 (od Windows 95 B) zawiesza się, wyświetlając komunikat o niekompatybilności. O dziwo, DOS 7.1 nie jest kompatybilny z żadnym ze swoich poprzedników. Na szczęście problem ten daje się łatwo obejść - wystarczy 3-bajtowa "łata" w pliku IO.SYS (znajdziesz go w katalogu głównym twardego dysku). Przed dokonaniem jakichkolwiek przeróbek skopiuj plik do innego katalogu. Następnie wyczyść atrybuty pliku, wpisując w trybie MS-DOS
attrib c:\io.sys -r -h -s
Teraz otwórz IO.SYS w dowolnym edytorze heksadecymalnym - np. UltraEdit-32 (wersja shareware na płycie i w Internecie pod: www.idmcomp.com). Przejdź do offsetu 131C2 i zmień wartość "04" na "03". Wartości pod offsetem 131D5 i 131D6 należy zamienić na "90". Zapisz plik na dysku i zrestartuj system. Od tej chwili już nic nie przeszkodzi w instalowaniu Windows for Workgroups 3.11 w Windows 95 B/C - i to niezależnie od stosowanego systemu plików (FAT16 lub FAT32). Weź pod uwagę, że, działając na załatanym DOS-ie 7.1, WfW 3.11nie uzyska pełnej kompatybilności. Przykładowo, nie będziesz mógł uaktywnić 32-bitowego dostępu do plików.
Windows for Workgroups i Windows 98. Załatany IO.SYS z Windows 95 B/C doskonale współpracuje z Windows 98. Jeżeli nie dysponujesz Windows 95 w wersji B lub C, możesz zainstalować WfW 3.11 równolegle do Windows 98 pod warunkiem, że dysk pracuje w systemie plików FAT16. Jedyne co będzie do tego potrzebne, to pliki IO.SYS i MSDOS.SYS z Windows 95/95A lub z MS-DOS-a (najlepiej wersja 6.0 lub nowsze). Skopiuj wymienione pliki wraz ze zbiorami COMMAND.COM, AUTOEXEC.BAT i CONFIG.SYS, które po zainstalowaniu WfW znajdą się w głównym katalogu dysku, do oddzielnego foldera. Korzystając z powyższych wskazówek, utwórz analogiczny plik wsadowy GOTO311.BAT.
Przechytrzyć Windows. Jeżeli masz zainstalowany Windows 95 A i spróbujesz doinstalować Windows 95 B/C, operacja zostanie przerwana komunikatem o istniejącej wersji systemu, która nie może być zaktualizowana. Aby ominąć to ograniczenie, musisz tymczasowo zmienić nazwę pliku WIN.COM (który jest umieszczony w folderze Windows 95 A) na dowolną inną (np. WIN.OLD). Windows 95 B/C nie wykryje wówczas, że na dysku znajduje się jego poprzednik i da się zainstalować.
Folder programów - przedmiot szczególnej troski. Gdy korzystasz z dwóch różnych zainstalowanych równolegle systemów Windows 9x, mogą pojawić się problemy z folderem \Program Files. Wszystkie wersje Windows oraz większość aplikacji przechowuje tu swoje pliki i odnotowuje to w Rejestrze. Kłopoty następują przede wszystkim podczas aktualizacji oprogramowania. Dlatego - o ile jest to możliwe - staraj się instalować programy w innych miejscach, jeżeli w folderze \Program Files znajdują się ich wcześniejsze wersje. Jeżeli zastosujesz się do tej rady, oba systemy powinny działać bez zarzutu.
95/98 - DYSKIETKA STARTOWA
Z czym do Sieci?
Poniższa porada jest skierowana do użytkowników Sieci. Gdy nie będziesz mógł uruchomić Windows, automatycznie stracisz do niej dostęp. Nie uda się więc pobrać z serwera plików, które są nieodzowne do naprawienia systemu operacyjnego. Ta sama sytuacja przydarza się także właścicielom notebooków bez napędu CD-ROM, gdy instalowali oprogramowanie z Sieci. Co robić? Zaopatrzyć się w dyskietkę startową z obsługą sieci.
Co na dyskietkę? Za czasów Windows 3.x nietrudno było o dyskietkę awaryjną umożliwiającą dostęp do Sieci. Wystarczyło skopiować na nią kilka plików. Nieodzowne zbiory można nadal znaleźć w Windows 95/98. Jednak, podczas gdy w Windows 3.x informacje dotyczące konfiguracji Sieci były gromadzone w pliki SYSTEM.INI, teraz są umieszczane w pękatym rejestrze. I właśnie w tym tkwi problem - plik SYSTEM.DAT, którego wielkość sięga niekiedy 4, a nawet 5 MB, nie mieści się na dyskietce. Można za to wyodrębnić z Rejestru fragmenty odpowiedzialne za obsługę Sieci i utworzyć z nich nowy plik SYSTEM.DAT. Jego wielkość nie przekroczy kilkudziesięciu kilobajtów.
Przed dokonaniem modyfikacji Rejestru zalecamy, jak zawsze, sporządzić kopię zapasową plików SYSTEM.DAT i USER.DAT. Następnie należy uruchomić Edytor rejestru, znaleźć i zaznaczyć klucz "Hkey_Local_Machine\System\CurrentControlSet\Control\ComputerName\ComputerName". Kliknąć menu Rejestr * Eksportuj plik Rejestru, po czym zapisać plik pod nazwą 1.REG w oddzielnym katalogu - np. C:\REG. W ten sam sposób trzeba postąpić z kluczami:
Hkey_Local_Machine\System\CurrentControlSet\Services\VxD
Hkey_Local_Machine\Network\Logon
Hkey_Local_Machine\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Network
zachowując je kolejno w plikach 2.REG, 3.REG i 4.REG. W dalszej kolejności otwórz trzy ostatnie pliki REG w dowolnym edytorze tekstowym i usuń z każdego pierwszy wiersz - "REGEDIT4". Nie modyfikuj pliku 1.REG. Teraz otwórz okno MS-DOS (kliknij menu Start * Programy * Tryb MS-DOS) i przejdź do katalogu, gdzie umieściłeś pliki rejestracji. Wpisując polecenie
copy 1.REG+2.REG+3.REG+4.REG N.REG,
utwórz plik N.REG z zawartością wszystkich czterech plików Rejestru. Z założonego w ten sposób zbioru skonstruuj nowy plik SYSTEM.DAT. Przejdź do trybu MS-DOS i wprowadź
regedit /L:c:\reg\system.dat /R:c:\reg\user.dat /cn.reg
W wyniku powyższej operacji powstanie ponadto zbiór USER.DAT. Ponieważ jest niepotrzebny, można go usunąć z dysku. Nie wolno jednak pominąć przełącznika "/R:c:\reg\user.dat", w przeciwnym razie Edytor rejestru zamaże oryginalną wersję USER.DAT w katalogu Windows.
Jak utworzyć dyskietkę awaryjną? Przygotuj dyskietkę startową (przywołaj Panel sterowania i kliknij kolejno System * Dodaj/Usuń programy * Dysk startowy * Utwórz dysk), po czym uzupełnij ją o pliki nieodzowne do obsługi sieci. Skorzystaj w tym celu z pliku MKNET.BAT (na płycie), który przedstawiamy na ilustracji. Fragmenty zaznaczone czerwoną czcionką musisz dopasować zależnie od konfiguracji komputera. W miejsce "$USERNAME$.PWL" powinieneś wpisać nazwę swojego pliku hasłowego - np. "ADAM.PWL", jeżeli logujesz się pod nazwą "ADAM". "$NETDRIVER$" należy zastąpić nazwą sterownika posiadanej karty sieciowej. W katalogu Windows z reguły można trafić na dwa pliki z rozszerzeniem DOS. Pierwszy to PROTMAN.DOS, w drugim mieści się sterownik karty sieciowej.
Kolejne modyfikacje dotyczą zbioru SYSTEM.INI. Otwórz go w edytorze tekstowym i wyszukaj ciąg znaków "[Password Lists]". Uzupełnij lub zmień lokalizację pliku PWL, tak by wskazywała na katalog główny napędu A: (czyli A:\). Przykładowy wiersz ma następującą postać: "ADAM=A:\ADAM.PWL". Do automatycznego wczytywania sterownika sieci podczas uruchamiania systemu brakuje na dyskietce odpowiednich zapisów w plikach konfiguracyjnych AUTOEXEC.BAT i CONFIG.SYS. Potrzebne zbiory znajdziesz na ilustracji. Pamiętaj o zmodyfikowaniu fragmentów zaznaczonych czerwoną czcionką. Po wprowadzeniu zmian zrestartuj system z dyskietką włożoną do napędu A:. Zobaczysz, że uzyskasz dostęp do zasobów sieciowych. Aby odwołać się do udostępnionego foldera "install" na serwerze "piggy", wpisz w wierszu poleceń
net use L: \\piggy\install
Zwróć uwagę na fakt, iż polecenie "net" działa tylko w przypadku połączeń z serwerami, które stosują protokoły IPX i NETBEUI. Połączenia z użyciem protokołu TCP/IP nie są możliwe.
95/98 - DIRECT X
Zainstaluj dowolną wersję
Użytkownicy Windows 95 mogli decydować, czy chcą zainstalować sterownik multimedialny DirectX. Ponadto mogli sami wybierać wersję sterownika. Tymczasem - chcesz czy nie chcesz - instalator Windows 98 domyślnie uzupełnia system operacyjny w DirectX 5.0. Natomiast większość najnowszych gier automatycznie instaluje DirectX w wersji 6.0 lub 6.1.
Gdy zdarzy Ci się umieścić w systemie określoną wersję sterownika DirectX, nie będziesz mógł go odinstalować, a przynajmniej nie przy użyciu standardowych metod. System operacyjny nie przewiduje bowiem takiej opcji. Jeżeli zechcesz uruchomić starszą aplikację, która wymaga Direct-X w wersji 3.0, dobra rada okaże się bezcenna. Nie uda się zainstalować starszej wersji, podczas gdy w systemie znajduje się nowsza.
Manualna deinstalacja Direct-X-a. Rozwiązanie problemu polega na ręcznym odins-talowaniu sterownika. Trzeba usunąć w tym celu kilkanaście plików i określone klucze Rejestru. Poniższe porady instruują, jak pozbyć się wszystkich istotnych składników Direct-X 6.0. Po wykonaniu tych czynności można bezproblemowo zainstalować dowolną wersję sterownika. Jeśli nie potrzebujesz sterownika multimedialnego (Direct-X nie jest wymagany przez aplikacje biurowe jak Word czy Excel), jego usunięcie przyczyni się do odciążenia systemu i zwolnienia części zasobów. Uwaga - poniższa lista składników dotyczy Direct-X-a 6.0. Starsze wersje mają mniej elementów.
Najpierw kopia zapasowa. Nim zaczniesz manipulować w Rejestrze, ubezpiecz się na wypadek awarii, kopiując pliki SYSTEM.DAT i USER.DAT z katalogu \Windows do oddzielnego folderu - np. \RegSave. Po zarchiwizowaniu przywołaj Edytor rejestru - wybierz menu Start * Uruchom i wpisz "regedit". Znajdź klucz Hkey_Local_Machine\Software\Microsoft\ i usuń (w całości) następujące podklucze:
Direct3D
DirectDraw
DirectPlay
DirectX
Następnie przejdź do trybu MS-DOS. Skopiuj pliki i katalogi wyszczególnione w ramce do oddzielnego foldera (np. \DirectSV), po czym skasuj je. Przyjęliśmy, że system jest zainstalowany w folderze \Windows - jeżeli w innym, musisz zmienić nazwy podane w ramce. Teraz usuń katalog C:\Progra~1\DirectX.
Po zrestartowaniu system będzie gotowy do zainstalowania innej wersji sterownika Direct-X. W przeprowadzanych testach nie mieliśmy problemów z instalacją wersji 3.0 w Windows 98. W niektórych przypadkach trzeba na nowo zainstalować sterowniki karty graficznej lub akceleratora 3D.
98 - INTERNET EXPLORER
Jak usunąć przeglądarkę?
Jak informuje dokumentacja systemowa, w Windows 98 nie można odinstalować Internet Explorera 4.0, gdyż jest integralnym składnikiem systemu. Poniższe porady dowodzą, że za pomocą pliku wsadowego możesz z łatwością usunąć przeglądarkę. Oprócz tego, posiadając określone składniki Windows 95 B, można zastąpić powłokę Explorera. Jeżeli nie korzystasz z Internetu lub preferujesz inną przeglądarkę, stosując się do naszych wskazówek, otrzymasz mniej wymagający i szybszy Windows 98.
Z plikiem wsadowym na Explorera. Usuń całą zawartość katalogu C:\Program Files\Internet Explorer\. Zignoruj ostrzeżenie, że operacja może wpłynąć na funkcjonowanie zarejestrowanych plików. Instalator Windows 98 kopiuje na dysk szereg innych zbiorów wymaganych jedynie przez Internet Explorera. Nie są potrzebne innym przeglądarkom, nie warunkują prawidłowego działania systemu. Ich skasowanie przejmie plik wsadowy KILLIE4.BAT (na płycie), który na dodatek tworzy awaryjną kopię odpowiednich zbiorów w folderze C:\IE4SAVE.
Plik wsadowy należy przywołać w DOS-ie (menu Start/Zamknij/Uruchom ponownie w trybie MS-DOS), aby uniknąć problemów z otwartymi (czyli zablokowanymi do kasowania) zbiorami. Przed uruchomieniem BAT-a radzimy zapoznać się ze wskazówkami i ostrzeżeniem umieszczonym w nagłówku zbioru. Być może niektórych z plików zawartych w KILLIE4.BAT wcale nie ma na dysku. Nie niepokój się ewentualnymi komunikatami - "egzekutor" i tak wykona swoje zadanie. Potem zrestartuj system.
W niektórych przypadkach na ekranie mogą pojawić się nazwy zbiorów potrzebnych do poprawnego działania Windows 98, lecz skasowanych przez plik wsadowy. Zanotuj wszystkie nazwy i, przeglądając KILLIE4.BAT, sprawdź, gdzie znajdowały się przed skasowaniem. Następnie skopiuj pliki do pierwotnej lokalizacji. Podczas testów na naszym doświadczalnym systemie nie wystąpiła konieczność dokonywania tego rodzaju napraw.
Po zrestartowaniu system zaprezentuje się szczuplejszy o 11 MB. Teraz trzeba jeszcze usunąć skrót Internet Explorera z Pulpitu, z paska zadań oraz z menu Start.
Jak pozbyć się powłoki Explorera? Jeżeli nie jest potrzebna powłoka systemowa Windows 98, zastąp ją Explorerem z Windows 95 B. Explorer z wcześniejszych wersji systemu (tj. Windows 95 i 95 A) nie nadaje się do tej operacji, gdyż mogą pojawić się konflikty ze względu na niepełną kompatybilność wymienionych wersji, przede wszystkim w konfiguracjach bazujących na systemie plików FAT32. Nie bierzemy pod uwagę powłoki Windows 95 C, ponieważ jest niemalże identyczna jak Explorer Windows 98.
Zarchiwizuj zbiory EXPLORER.EXE, COMDLG32.DLL i SHELL32.DLL, kopiując je do oddzielnego podkatalogu - np. C:\Expl98. Następnie zamień oryginalne pliki ich odpowiednikami z Windows 95 B. Musisz rozpakować na dysk twardy jeden z archiwów CAB umieszczonych na instalacyjnej płycie wymienionej wersji systemu. Po włożeniu krążka do napędu załóż na dysku podkatalog - np. C:\Wintemp. Otwórz okno MS-DOS (kliknij menu Start/Programy/Tryb MS-DOS) i przejdź do świeżo utworzonego katalogu. Wprowadź kolejno trzy następujące polecenia:
d:\win95\extract /a d:\win95\win95_02.cab explorer.exe
d:\win95\extract /a d:\win95\win95_02.cab comdlg32.dll
d:\win95\extract /a d:\win95\win95_02.cab shell32.dll
Zakładamy, że napęd "d:" oznacza literę napędu CD-ROM. Jeżeli w komputerze jest mu przypisana inna litera, zmodyfikuj odpowiednio powyższe polecenia. Po ich prawidłowym wykonaniu wszystkie nieodzowne pliki zostaną umieszczone w katalogu C:\Wintemp. Zrestartuj system w trybie MS-DOS (wybierz menu Start/Zamknij/Uruchom ponownie w trybie MS-DOS). Następnie skopiuj EXPLORER.EXE do folderu C:\Windows (przyjmujemy, że właśnie tutaj jest zainstalowany Windows 98), zaś dwa pozostałe pliki (COMDLG32.DLL i SHELL32.DLL) do katalogu C:\Windows\System. Gotowe! Teraz możesz usunąć katalog tymczasowy (w naszym przykładzie C:\Wintemp). Po zrestartowaniu systemu Windows 98 zaprezentuje się w klasycznej szacie graficznej Windows 95. Podmiana powłoki sprawia, że system uzyskuje znaczący przyrost wydajności na komputerach o mniejszych zasobach pamięci RAM (do 32 MB). Zwyżka prędkości znajduje swoje odzwierciedlenie także w oknie informacyjnym Eksploratora przywoływanym przez wybranie menu Pomoc/Windows 98 - informacje. W razie potrzeby możesz odtworzyć pierwotny stan systemu. W tym celu musisz w analogiczny sposób skopiować zarchiwizowane uprzednio pliki (folder C:\Expl98) do odpowiednich katalogów (C:\Windows lub C:\Windows\System). Pamiętaj, by zrobić to w DOS-ie.
98 - OPÓŹNIĆ START
Jak odzyskać opcję BootDelay? Funkcja BootDelay opóźnia wczytywanie systemu, dając użytkownikowi określony czas na przerwanie operacji, by mógł dostać się do menu startowego Windows 95. Niestety, w nowszej wersji systemu Windows 98 zrezygnowano z tej przydatnej opcji. Szczegółowych informacji na ten temat możesz zaczerpnąć z artykułu Q118579 z dnia 12.1.1999, który jest umieszczony w archiwach Knowledge Base Microsoftu (adres internetowy: support.microsoft.com). W poniższych poradach pokażemy, jak wymusić upragnioną pauzę na Windows 98.
Zaginiona w akcji. Zapewne nigdy nie uda nam się zgłębić sekretu, dlaczego tak przydatna instrukcja BootDelay została usunięta z pliku MSDOS.SYS Windows 98. Zarówno ta, jak i poprzednie wersje systemu pozwalają użytkownikowi przerwać proces uruchamiania poprzez wciśnięcie klawisza [F8] w momencie, gdy na ekranie pojawia się odpowiedni komunikat. W wyniku tej operacji można z poziomu menu startowego wybrać wczytywany system (DOS, Windows) oraz tryb działania systemu (tryb awaryjny, tryb awaryjny z obsługą sieci i in.). Jest to korzystne przede wszystkim w sytuacji, gdy użytkownik zamierza uruchamiać starsze aplikacje przeznaczone do systemu DOS (nie musi uruchamiać Windows i zamykać z opcją przejścia do DOS-a) lub gdy chce uruchomić system bez wczytywania sterowników. Tymczasem już na względnie szybkich komputerach (procesor Pentium wzwyż) wciśnięcie klawisza [F8] na czas staje się niewykonalne, gdyż wspomniany komunikat znika z ekranu w przeciągu ułamków sekundy. Rozwiązanie opisanego problemu jest nader łatwe w Windows 95. Wystarczy otworzyć plik MSDOS.SYS, znaleźć sekcję [Options] i umieścić w niej wiersz "BootDelay=<X>". <X> figuruje tu jako zmienna numeryczna określająca w sekundach opóźnienie wczytywania systemu.
Aby odzyskać polecenie BootDelay, potrzebny będzie Windows 95 w wersji B lub C. Być może masz gdzieś jeszcze dyskietkę startową utworzoną w jednej z wymienionych wersji. Utwórz kopię zapasową pliku IO.SYS, który znajduje się w głównym katalogu twardego dysku. Właśnie tutaj skopiuj IO.SYS z dyskietki startowej. Następnie wykonaj na nim modyfikacje opisane w poradzie "Równoległa instalacja na jednym komputerze" (DOS 7.1 a kompatybilność). Gdy po zastosowaniu się do wszystkich wskazówek uzupełnisz plik MSDOS.SYS o instrukcję BootDelay, Windows 98 zostanie uruchomiony z żądanym opóźnieniem, aczkolwiek wyświetli na ekranie niewłaściwy numer wersji ("Uruchamianie systemu Windows 95") i nieistotny komunikat błędu.
Jak pozbyć się irytującego alarmu? Nie martw się komunikatem informującym o rzekomym błędzie w zbiorze MSDOS.SYS. Jeżeli nie chcesz oglądać go na ekranie przy każdorazowym uruchamianiu systemu operacyjnego, otwórz plik MSDOS.SYS i znajdź sekcję [Options]. Następnie zaznacz wiersz "WinVer=4.10.1998" (jest to numer wersji systemu) jako komentarz, poprzedzając go średnikiem (patrz ilustracja).
Która wersja? Aby przy podnoszeniu systemu Windows wyświetlał prawidłowy numer wersji, uruchom dowolny edytor szesnastkowy - np. UltraEdit-32 (wersja shareware na płycie) - i wczytaj plik IO.SYS z głównego katalogu twardego dysku. Następnie znajdź ciąg znaków "Windows 95" i zastąp cyfrę "5" cyfrą "8". (Trzeba w tym celu przywołać menu Search/Find, zaznaczyć pole wyboru Find ASCII i wpisać poszukiwany łańcuch znaków w polu Find What.) Zwracamy uwagę, iż jest to zabieg czysto kos-metyczny i nie wpływa na działanie systemu.
Zmiana obrazka powitalnego. Ponieważ Windows 98 pobiera informacje dotyczące obrazka powitalnego z pliku IO.SYS, a ten pochodzi w naszym przypadku z Windows 95 B/C, po raz kolejny jesteśmy informowani o rzekomym uruchamianiu Windows 95. Jeśli chcesz być witany w inny sposób, musisz sięgnąć po program do obróbki obrazu - wystarczy Microsoft Paint wchodzący w skład systemu Windows (menu Start/Programy/Akcesoria/ Paint). Utwórz dowolny rysunek o rozdzielczości 320 x 400 pikseli i zapisz go pod nazwą LOGO.SYS w głównym katalogu dysku. Dzięki temu nadasz systemowi swoją osobistą notę. Jeśli jednak preferujesz "chmurki" z Windows 98, załaduj plik LOGOW.SYS (mieści się w katalogu \Windows) i, korzystając z narzędzi retuszerskich, usuń napis "Zamykanie systemu Windows". Musisz zachować plik jako LOGO.SYS w katalogu głównym. Będziesz jednak zmuszony zrezygnować z animacji w postaci niebieskiej belki przemieszczającej się wzdłuż dolnej krawędzi ekranu.
Użytkownikom, którzy i tak mają dość oglądania ekranu powitalnego, radzimy wyłączyć go, wpisując instrukcję "Logo=0" w sekcji [Options] pliku MSDOS.SYS. Także powyższe operacje nie mają charakteru kosmetycznego, lecz nie oddziałują na funkcjonowanie systemu. Użytkownik praktycznie nie odczuwa faktu, że Windows korzysta ze starszej wersji pliku IO.SYS, oczywiście, pominąwszy odzyskaną funkcję BootDelay.
IE4/98 - FOLDERY
Jak przypisać im indywidualne ikony?
Pomijając kilka specjalnych folderów systemowych - takich jak Drukarki, Panel sterowania czy Dial-Up Networking - ikony zwykłych folderów mają identyczny wygląd we wszystkich wersjach Windows 9x. Eksplorator pozwala zdefiniować nową ikonę dla wszystkich folderów. Kliknij menu Widok/Opcje folderów, potem zakładkę Typy plików. Wybierz pozycję Folder (wzgl. Folder plików) z listy Zarejestrowane typy plików, po czym kliknij kolejno klawisze Edytuj i Zmień ikonę. Jednak Windows nie oferuje prostej metody, dzięki której można byłoby przyporządkować każdemu folderowi dowolną ikonę.
Zakładanie identyfikatorów klas. Jeżeli zależy nam na indywidualnych ikonach folderów, musisz pomajsterkować w Rejestrze systemu Windows. Dla każdego foldera, który ma otrzymać nową ikonę, musisz zdefiniować nowy identyfikator klas (tzw. Class-ID). Niniejsza - nieudokumentowana - sztuczka działa tylko w Windows 98 i Windows 95 z zainstalowanym Internet Explorerem 4.x. Oprócz wspomnianych korzyści daje możliwość uzupełniania menu kontekstowych (przywoływanych prawym klawiszem myszy) o nowe pozycje.
Otwórz Edytor rejestru (wybierz menu Start/Uruchom i wpisz "regedit"). Wyszukaj klucz "Hkey_Classes_Root\Clsid" i zaznacz go. Klikając menu Edycja * Nowy * Klucz, wstaw nowy podklucz. W polu nazwy klucza wprowadź dowolny, lecz niezajęty identyfikator klas - przykładowo {00000000-0000-0000-0000-000000000001}. Jak widać, identyfikatory klas są skonstruowane według wzorca 8+4+4+4+12.
By opatrzyć istniejący folder nowym identyfikatorem klasy, zaznacz go i wciśnij klawisz [F2] (równoznaczny z menu Plik/Zmień nazwę). Następnie uzupełnij nazwę o rozszerzenie (po kropce):
{00000000-0000-0000-0000-000000000001}
czyli o zdefiniowany uprzednio identyfikator klas.
Zmiana ikony. Właśnie temu identyfikatorowi możesz przypisać nową ikonę oraz kolejne pozycje menu kontekstowego. Aby otrzymać inną ikonę, ponownie znajdź klucz
HKey_Classes_Root\Clsid\{00000000-0000-0000-0000-000000000001}.
Kliknij Edycja * Nowy * Klucz i utwórz nowy podklucz o nazwie "DefaultIcon". W prawym oknie Edytora rejestru kliknij dwukrotnie nazwę "(Domyślna)", po czym wprowadź ścieżkę i nazwę, w którym znajdują się ikony. Szereg pre-
definiowanych ikon (także domyślną ikonę folderów) znajdziesz w pliku SHELL32.DLL. Przywołanie ma wówczas następującą postać:
c:\windows\system\shell.dll <n>
Zmienna numeryczna <n> (przy wpisywaniu należy pominąć nawiasy spiczaste) oznacza numer ikony w pliku. Aby ustalić numer ikony w żądanym pliku, kliknij menu Widok/Opcje folderów. Na zakładce Typy plików wybierz dowolną pozycję z listy zarejestrowanych typów plików. Kliknij klawisz Edytuj i Zmień ikonę. W wierszu wpisz ścieżkę i nazwę żądanego pliku, a w oknie Bieżąca ikona ujrzysz zestawienie dostępnych ikon. Począwszy od lewego górnego narożnika, oblicz numer ikony. Zwróć uwagę na fakt, że numeracja ikon rozpoczyna się od cyfry "0". Przy plikach o większych zasobach ikon (np. wspomniany SHELL32.EXE) zliczaj pozycje od góry na dół, po czym przeskakuj do kolejnych szpalt.
Możesz także tworzyć własne ikony. Posłuży do tego dowolny program do obróbki obrazu - np. Paint (menu Start/Programy/Akcesoria/Paint). Utwórz nowy plik o rozdzielczości 32 x 32 pikseli i narysuj dowolny rysunek. Zapisz swoje dzieło w formacie BMP (np. IKONA.BMP). Następnie przejdź do Eksploratora i zmień rozszerzenie pliku z BMP na ICO.
Menu kontekstowe indywidualnych folderów. Menu przywoływane kliknięciem prawego klawisza myszy na indywidualnym folderze dają się dowolnie rozszerzać. Zilustrujemy to na podstawie prostego przykładu. Aby uzupełnić menu o polecenie otwierające okno trybu MS-DOS (dla zaznaczonego foldera), należy uruchomić Edytor rejestru, znaleźć klucz "Hkey_Classes_Root\Clsid\ {00000000-0000-0000-0000-000000000001}" i wstawić doń nowy podklucz o nazwie "Shell". Po zaznaczeniu nowo utworzonego klucza załóż w nim kolejny, nadając mu nazwę "dos", zaś w tym jeszcze jeden o nazwie "command".
Powróć do klucza "dos". W prawym oknie Edytora rejestru kliknij dwukrotnie napis "(Domyślna)". W polu Dane wartości wprowadź nazwę polecenia, jakie ma się pojawiać w menu kontekstowym (np. Okno MS-DOS). Teraz w analogiczny sposób zaznacz klucz "command", otwórz pole "(Domyślna)" i wpisz polecenie
command.com /k cd %1
Od tej chwili wybranie pozycji "Okno MS-DOS" w menu kontekstowym będzie uruchamiać plik COMMAND.COM - czyli znany "Tryb MS-DOS".
Folder, na którym zastosowano powyższe wskazówki, posiada właściwości zwykłego foldera Windows wzbogacone o właściwości ustalone dla identyfikatora klas "{00000000-0000-0000-0000-000000000001}". Trzeba nadmienić, że indywidualne foldery podlegają drobnym ograniczeniom. Funkcja "przeciągnij i upuść" nie jest tu wspomagana w pełnym zakresie. Kopiowanie i przemieszczanie plików do tych folderów jest możliwe tylko wtedy, gdy są otwarte. Nowe ikony folderów nie reagują na operacje myszy.
95/98 - UKRYTE FOLDERY
Konspiracja w Eksploratorze
Windows 95 ani Windows 98 nie oferują prostej funkcji do ukrywania zawartości folderów. Poniższa - nieudokumentowana - sztuczka objaśni, jak chronić swoje pliki przed wzrokiem wścibskich.
Zasada jest prosta i gościła już na łamach PC World Komputer. Gdy dowolnemu folderowi przyporządkujesz identyfikator klasy Panelu sterowania, Eksplorator sys-temu Windows zaniecha wyświetlania jego zawartości. Zamiast tego będzie wykazywał wszystkie elementy Panelu sterowania. Jeżeli np. zmienisz nazwę katalogu "C:\Temp" na "C:\Temp. {21EC2020-3AEA-1069-A2DD-08002B30309D}" (bo właśnie taki jest identyfikator klasy Panelu sterowania), to z okna Eksploratora znikną pliki foldera Temp, pojawią się natomiast poszczególne składniki Panelu sterowania. Aby dane foldera stały się widoczne, wystarczy skasować rozszerzenie i przywrócić jego pierwotną nazwę.
Ułatwienia i ulepszenia za sprawą skryptu. Na płycie znajdziesz skrypt o nazwie VER.VBS. Został napisany w języku Visual Basic i ma za zadanie zautomatyzować zmianę nazwy szyfrowanych folderów (dzięki niemu nie będziesz musiał wstukiwać odręcznie 36-znakowego identyfikatora klas Panelu sterowania). Ponadto skrypt oferuje większy stopień ochrony poprzez wbudowany mechanizm kontroli haseł. Makro działa w systemie Windows 98 oraz w Windows 95 - tutaj pod warunkiem, że zainstalujesz tzw. Host skryptów systemu Windows. Jest on dostępny w Internecie pod adresem http://msdn.microsoft.com/scripting/ windowshost/download/default.htm (pobierz plik WSH.EXE).
Oto zwięzły opis działania prezentowanego makra. Za pośrednictwem okna dialogowego skrypt VER.VBS prosi użytkownika o wprowadzenie nazwy foldera (i ewentualnie ścieżki dostępu), który ma zostać zaszyfrowany. Po wpisaniu żądanej nazwy - np. C:\Prywatny - wystarczy potwierdzić przyciskiem OK (w razie potrzeby można anulować operację klikając Cancel). Od tej chwili Windows będzie ukrywać prawdziwą zawartość foldera, wyświetlając w jej miejsce elementy Panelu sterowania. Aby odszyfrować folder, należy ponownie przywołać skrypt VER.VBS i wpisać odpowiednią nazwę - w naszym przykładzie C:\Prywatny. Makro zapyta o hasło - jako predefiniowane hasło obraliśmy ciąg znaków "pcwk6" (uwaga - hasło jest zapisane w postaci jawnej w treści makra!). Przy wprowadzaniu hasła należy zwrócić uwagę na pisownię wielkich i małych liter, gdyż jest rozróżniana przez me-chanizm kontrolny. W razie pomyłki skrypt nie odtajni zaszyfrowanego foldera. Udane operacje szyfrowania i deszyfrowania są kwitowane odpowiednim oknem dialogowym.
Skrypt nie daje całkowitego bezpieczeństwa! Opisywana metoda stanowi jedynie ochronę przed mało zaawansowanymi użytkownikami komputerów. Możesz jej używać, by np. ukrywać pewne dane, gdy chwilowo odchodzisz od komputera. Nadaje się do tego ze względu na niebywałą szybkość i wygodę dzięki obsłudze skryptowej. Wadą metody jest stosunkowo niski stopień bezpieczeństwa. Wprawny użytkownik nie będzie miał problemów z cofnięciem zmiany nazwy foldera - chociażby w oknie trybu MS-DOS (patrz dalej). Niemniej jednak na pewno nie uda mu się z miejsca przejrzeć naszej sztuczki.
Istnieją foldery, których nie powinieneś ukrywać pod płaszczykiem Panelu sterowania. Należą do nich, przede wszystkim, katalog systemu Windows (w większości przypadków C:\Windows) i większość jego podfolderów (np. C:\Windows\System), a także folder Pulpit. Niezastosowanie się do tej wskazówki grozi awarią systemu operacyjnego. Ponadto odradzamy szyfrowania folderów aplikacji (między innymi C:\Program Files) otwieranych z poziomu menu Start i ikon Pulpitu. W przeciwnym razie Windows samoczynnie pozmienia skróty aplikacji, a poszczególne programy nie dadzą się przywoływać ikonami nawet po ponownym odszyfrowaniu.
Jeżeli zdarzy się niechcąco zaszyfrować folder Windows lub folder, w którym mieści się VER.VBS (wówczas nie będziesz mógł uruchomić hosta skryptów lub samego skryptu celem odszyfrowania tego foldera), wykonaj poniższe czynności:
Uruchom system w trybie MS-DOS - wciśnij klawisz [F8] podczas wczytywania systemu, a następnie wybierz z menu startowego pozycję Tylko wiersz poleceń. Zakładamy, że zaszyfrowałeś katalog C:\Windows. Aby go odszyfrować, wprowadź (w jednym wierszu) następujące polecenie:
ren c:\windows.{21EC2020-3AEA-1069-A2DD-08002B30309D} windows
Na zakończenie jeszcze dwie przydatne rady:
1. Aby ukryć rozszerzenie zaszyfrowanego foldera w Eksploratorze (także w Explorerze), przywołaj menu Widok/Opcje folderów (Windows 98) lub Widok/Opcje (Windows 95), kliknij zakładkę Widok, po czym wyczyść pole wyboru Wyświetlaj pełną ścieżkę na pasku tytułu. Teraz rozszerzenie będzie widoczne już tylko na pasku adresu. Kliknij menu Widok * Paski narzędzi i odznacz pozycję Pasek adresu, a zniknie z okna Eksploratora.
2. Skrypt VER.VBS można edytować w dowolnym edytorze tekstowym - np. Notatniku (kliknij prawym klawiszem myszy plik skryptu i wybierz polecenie Edytuj). W kodzie źródłowym znajdziesz szczegółowy opis działania skryptu oraz kilka wskazówek (np. jak zamienić predefiniowane hasło "pcwk6").
95 - PLUS! 98
Instalowanie dodatków w Windows 95
Zważając na znacznie wyższe wymagania odnośnie zasobów systemowych, jakie stawia Windows 98 w porównaniu ze swoim poprzednikiem, niektórzy użytkownicy zdecydowali się powrócić do mniej pazernego Windows 95. Użytkownicy, którzy kupili pakiet Microsoft Plus! 98, będą niemile zaskoczeni faktem, że nie mogą zainstalować go w starszej wersji systemu: instalator niespodziewanie przerywa pracę i wyświetla komunikat o niemożności uruchomienia Plusa. Jak się okazuje, po dokonaniu odpowiednich modyfikacji na plikach INF (zbiory te zawierają dane nieodzowne do instalacji), można wymusić na poszczególnych składnikach pakietu, by funkcjonowały także w Windows 98.
Odmowa instalacji nie jest problemem, którego nie dałoby się rozwiązać. Do korzystania z Plusa wcale nie jest wymagany program
SETUP.EXE, lecz zmodyfikowana wersja pliku INF oraz archiwum źródłowe PLUS98.CAB z instalacyjnej płyty Plus! 98. Sposób instalacji zademonstrujemy na przykładzie skanera antywirusowego McAfee VirusScan. Nasz wybór nie był przypadkowy. Po pierwsze - jest to chyba najbardziej przydatny składnik pakietu, po drugie - dokonuje najmniej zmian w katalogu systemowym Windows. Pozostałe aplikacje pakietu zastępują wiele istniejących bibliotek DLL - może to być przyczyną konfliktów, gdyż nowe biblioteki zostały zaprojektowane z myślą o Windows 98. Jeżeli mimo wszystko zdecydujesz się instalować inne składniki Plusa, powinieneś utworzyć awaryjną kopię katalogu \Windows\System.
Czynności instalacyjne rozpocznij od założenia nowego, tymczasowego podkatalogu - np. o nazwie C:\Plusinst. Po włożeniu instalacyjnego krążka Plus! 98 do napędu CD-ROM otwórz okno trybu MS-DOS (menu Start/Programy/Tryb MS-DOS) i przejdź do katalogu \Plus98 na płycie CD-ROM. Następnie, wpisując polecenie (w jednym wierszu)
extract /E /L c:\plusinst plus98.cab,
rozpakuj archiwum CAB do wybranego podkatalogu. Teraz przejdź do katalogu roboczego (c:\plusinst), znajdź plik PLS98APP.INF i wczytaj go w dowolnym edytorze tekstowym. Wyszukaj sekcję "[version]" i poprzedź wiersz
LayoutFile=layoutp.inf
znakiem średnika. Wartość parametru "Setup Class" należy zamienić na "BASE". W sekcji "[DestinationDirs]" określa się docelową lokalizację instalowanych plików. Na początek możesz usunąć stąd wszystkie wiersze, które nie rozpoczynają się od liter "VS". W ten sposób pozostawisz zapisy nieodzowne do zainstalowania skanera antywirusowego. Teraz zmodyfikuj pierwsze trzy ścieżki, które definiują katalog docelowy jako "42876,%VS_DIR%".
Informacje o ścieżkach zawarte w pliku INF charakteryzują się dość dziwną składnią. Liczba z lewej strony przecinka (w tym przypadku 42876) to identyfikator katalogu generowany przez program instalacyjny. Za przecinkiem podaje się żądane podkatalogi. Nasza metoda nie pozwala ustalić prawidłowego identyfikatora, dlatego wykonamy unik taktyczny, wybierając inny katalog. Skaner antywirusowy zainstalujemy w oddzielnym katalogu - \Windows\VirusScan. W tym celu należy zamienić liczbę "42876" na "10" w całym pliku INF. Skrypty INF używają "10" jako identyfikatora katalogu \Windows. By móc korzystać z pliku INF bez pomocy instalatora, zmień nazwę sekcji "[VS]" na "[DefaultInstall]", zaś sekcję "[VS.Remove]" przemianuj na "[DefaultUnInstall]". Teraz plik INF da się zainstalować poprzez menu kontekstowe (patrz dalej). Na koniec drobny zabieg kosmetyczny: wyszukaj w pliku INF wiersze
PLUS98_DESC = "Microsoft Plus! 98"
PLUSAV_DESC = "Microsoft Plus! 98\McAfee VirusScan"
Zapisy te są odpowiedzialne za polecenia wyświetlane w menu Start. Możesz wpisać tu nazwy dowolnych grup aplikacji, umieszczając je pomiędzy znakami cudzysłowu - np.:
PLUS98_DESC = "McAfee"
PLUSAV_DESC = "McAfee\VirusScan"
Przykładowy plik INF, w którym wprowadziliśmy wszystkie wymienione zmiany, umieszczamy na płycie (nazwa pliku: AV98.INF).
Instalowanie i odinstalowywanie z menu kontekstowego. Po wykonaniu wszystkich modyfikacji zapisz plik INF na dysku. Przejdź do Eksploratora, wskaż myszą ikonę pliku, po czym kliknij prawym klawiszem i wybierz pole-cenie Zainstaluj. System zapyta o katalog źródłowy, z którego mają być pobierane instalowane elementy pakietu. Wprowadź nazwę katalogu roboczego, do którego rozpakowałeś archiwum CAB - w przykładzie był to C:\Plusinst. Pozostałe czynności instalacyjne zostaną przeprowadzone w pełni automatycznie bez konieczności ingerowania ze strony użytkownika.
Na koniec pozostaje uruchomić ponownie system, gdyż nasz przerobiony plik INF nie potrafi zrobić tego samoczynnie (właściwość ta jest pozostawiona programom instalacyjnym). Gdy operacja się powiedzie, skopiuj skrypt do dowolnego katalogu - np. C:\Windows\Inf. Teraz możesz skasować folder roboczy założony na czas instalacji (C:\Plusinst). Opisana metoda instalacji ma pewną wadę. Skaner antywirusowy nie figuruje na liście aplikacji w sekcji Dodaj/Usuń programy Panelu sterowania, dlatego nie daje się odinstalować automatycznie kliknięciem przycisku Dodaj/Usuń. Aby ominąć tę niedogodność, otwórz okno trybu MS-DOS, przejdź do katalogu zawierającego skrypt INF, a następnie wprowadź polecenie (w jednym wierszu):
rundll32 setupx.dll,InstallHinfSection Deafult Uninstall 4 pls98app.inf
W razie potrzeby będziesz mógł automatycznie odinstalować aplikację.
Aby zintegrować polecenie deinstalacji także w menu kontekstowym, musisz wykonać drobny zabieg na Rejestrze. Otwórz Edytor rejestru (wybierz menu Start * Uruchom i wpisz "regedit"), znajdź klucz "Hkey_Classes_Root\inffile\shell" i wstaw doń nowy podklucz o nazwie "Uninstall". Kliknij dwukrotnie wartość "(Domyślna)" w prawym oknie edytora, po czym przypisz jej "Odinstaluj" w polu Dane wartości.
W obrębie klucza "Uninstall" załóż kolejny podklucz, nadając mu nazwę "command". W analogiczny sposób edytuj dane wartości "(Domyślna)" przyporządkowujące jej pole-cenie:
%windir%\rundll32.exe setupx.dll,
InstallHinfSection DefaultUninstall 4 %1
Od tej chwili menu kontekstowe pliku INF będzie uzupełnione o polecenie "Odinstaluj". Dzięki temu możesz przywoływać procedurę instalacyjną oraz deinstalacyjną za pomocą myszy. Na płycie zamieszczamy plik UNINSTAL.REG, który wstawia opisany wyżej klucz do Rejestru. Po skopiowaniu zbioru do dowolnego katalogu na twardym dysku kliknij nań prawym klawiszem myszy i wybierz polecenie Scalaj. Reszta należy do systemu operacyjnego.