Rola i zadania banków:

Jak działa bank?

"Banki to krwiobieg gospodarki". "Pewne, jak w banku" - to niektóre skojarzenia związane z bankiem. Jak działa ta instytucja i po co jest nam potrzebny bank?
Bank to jednostka organizacyjna samodzielna i samofinansująca się, która posiada osobowość prawną i funkcjonuje na podstawie statutu i ustawy Prawo bankowe.
Masz nadwyżkę pieniędzy - zakładasz lokatę

Bank to miejsce, gdzie możemy bezpiecznie przechowywać nasze pieniądze. Dla swoich klientów banki prowadzą rachunki depozytowe, na których gromadzą oszczędności. Za to, że zostawiamy swoje pieniądze w banku, otrzymujemy odsetki. Ich wysokość zależy od stopy procentowej, która jest ceną pieniądza przekazanego w depozyt na uzgodniony czas. Możemy powiedzieć, że odsetki to "wynagrodzenie" dla osoby, która udzieliła bankowi prawa do użycia swoich pieniędzy.
Lokując nasze pieniądze w banku, dostaniemy z reguły wyższe oprocentowanie, jeżeli zobowiążemy się przetrzymać nasze oszczędności dłużej (lokaty długoterminowe) niż tylko przez krótki okres (lokaty krótkoterminowe).
Z najniższym oprocentowanie należy liczyć się w przypadku rachunków typu a'vista, z których możemy podjąć pieniądze w każdej chwili. Zdarza się nawet, że takie oprocentowanie jest równe zero procent. Zróżnicowanie oprocentowania zależy od tego, czy bank może dysponować naszymi pieniędzmi dłużej i nie musi martwić się o natychmiastowy zwrot pieniędzy. W takiej sytuacji bank ponosi mniejsze ryzyko utraty płynności związane z bieżącym regulowaniem zobowiązań swoich klientów.

Jak nie masz kapitału - bierzesz kredyt

Kredyt bankowy polega na oddaniu przez bank do dyspozycji kredytobiorcy, na warunkach określonych w umowie kredytowej, określonej kwoty pieniężnej. Osoba biorąca kredyt (kredytobiorca) zobowiązuje się zwrócić w określonym terminie kwotę kredytu wraz z odsetkami i prowizją bankową od pobranego kredytu.
Bank, udzielając nam kredytu, uzależnia jego wysokość od naszej zdolności kredytowej, czyli zdolności do spłaty całego zaciągniętego w banku kredytu wraz z należnymi odsetkami w uzgodnionych z bankiem terminach spłaty rat kredytowych.
Banki, udzielając kredytu, mogą kreować pieniądz. Pieniądze raz pożyczone przez bank trafiają do obiegu (osoba, która pożyczyła pieniądze w banku, robi za nie zakupy). Pieniądze te trafiają na konta innych osób, a następnie mogą być pożyczane przez bank kolejny raz.
Jak łatwo zauważyć, bank pełni rolę swoistego "pośrednika", do którego z jednej strony przychodzą ludzie, aby ulokować swoje oszczędności (ci, którzy mają ich wystarczająco dużo), a z drugiej strony zgłaszają się osoby, które potrzebują kapitału, i którym bank udziela kredytu.
Podsumowując: banki odgrywają bardzo ważną funkcję w gospodarce. Nazywane "krwiobiegiem gospodarki", dają osobom prywatnym i instytucjom możliwość przechowywania oszczędności, są źródłami kredytów. Banki to także instytucje mające prawo do kreowania pieniądza.

Rodzaje banków

Banki - zarówno na świecie, jak i w Polsce - zorganizowane są w pewnej hierarchii. Na jej szczycie lokuje się bank centralny, poniżej - banki komercyjne.

Bank centralny
W Polsce bankiem centralnym jest Narodowy Bank Polski. Bank centralny jest podstawą systemu bankowego, dba o stabilność monetarną oraz stabilność systemu finansowego w kraju.
Bank centralny, zwany jest również "bankiem banków". Realizując tę funkcję, NBP refinansuje inne banki oraz prowadzi ich rachunki rezerw obowiązkowych.
NBP jako bank państwa prowadzi rachunki rządowe, wykonuje operacje finansowe zlecone przez organy rządowe, a także udziela państwu kredytów. Ponadto reprezentuje interesy kraju w stosunkach zagranicznych.

Banki komercyjne - przyjmują depozyty od przedsiębiorstw i instytucji oraz od ludności, udzielają im kredytów, prowadzą bieżące rozliczenia pieniężne swoich klientów.

Mogą ponadto świadczyć inne usługi, takie jak: kupno i sprzedaż na zlecenie klientów papierów wartościowych, kupno i sprzedaż walut obcych, obsługa ratalnej sprzedaży dóbr trwałego użytku, wypożyczanie sejfów do przechowywania kosztowności i papierów wartościowych. Banki komercyjne możemy podzielić na banki detaliczne, które obsługują głównie klientów indywidualnych oraz banki hurtowe specjalizujące się w obsłudze średnich i dużych firm.

Banki możemy podzielić - ze względu na rodzaj prowadzonej działalności - na:
uniwersalne,
specjalistyczne,
banki inwestycyjne.

Banki uniwersalne, których działalność polega na świadczeniu różnego rodzaju usług finansowych dla różnych grup klientów.

Banki te nie mają żadnych ograniczeń w zakresie swojej działalności, swoim zasięgiem obejmują najszerszy obszar bankowości komercyjnej.

Banki inwestycyjne zajmują się bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. W ramach swojej działalności banki inwestycyjne zajmują się gromadzeniem środków długoterminowych i emisją papierów wartościowych. Banki te pośredniczą w przetwarzaniu zasobów pieniężnych na kapitał rzeczowy, współdziałają w rozbudowie i tworzeniu nowych przedsiębiorstw.

Banki specjalistyczne - specjalizujące się w określonych formach i zakresie działania lub rodzaju klientów. Do banków specjalistycznych zaliczamy:
- banki hipoteczne,
- banki samochodowe,
- banki komunalne.

Szczególnym rodzajem takich banków są banki hipoteczne. Specjalizują się one w udzielaniu kredytów na budownictwo mieszkaniowe i przemysłowe pod zastaw nieruchomości kredytobiorcy. Banki te finansują swoją działalność kredytową głównie przez emisję hipotecznych listów zastawnych i emisję obligacji.

Banki samochodowe specjalizują się w udzielaniu kredytów na zakup samochodu. Te instytucje finansowe powstają głównie z inicjatywy koncernów samochodowych. Mają na celu zwiększenie i ułatwienie sprzedaży samochodów danej marki.
Innym rodzajem banków specjalnych są banki komunalne, zakładane przez władze samorządowe (związki miast i gmin). Ich zadaniem jest przyjmowanie oszczędności i udzielanie kredytów na cele gospodarcze przedsiębiorstwom i instytucjom funkcjonującym na obszarze działania banku

Co to jest KIR?

Pod tajemniczym skrótem KIR kryje się bardzo ważna dla sytemu bankowego instytucja, której głównym zadaniem jest dokonywanie rozliczeń pieniężnych między bankami.

KIR to Krajowa Izba Rozliczeniowa, która oprócz pośredniczenia w rozliczeniach między bankami ustala także standardy informacyjne związane z tymi rozliczeniami.
Sektor bankowy w Polsce ulegał przez ostatnie dziesięciolecia szybkim przemianom. W ciągu zaledwie siedmiu lat (1986-1993) liczba polskich banków wzrosła z 4 do 85. Aby sprostać rosnącym wymaganiom rynku, konieczne było stworzenie sprawnego i szybkiego systemu rozliczeń między bankami. W 1991 roku powołano Krajową Izbę Rozliczeniową (KIR).
Uczestnikiem systemu KIR może być wyłącznie licencjonowany bank, posiadający rachunek bieżący w NBP. Każdy z banków rozliczających się za pomocą KIR odpowiedzialny jest za terminową zapłatę swoich zobowiązań wobec innych banków. Jeżeli zdarzyłaby się sytuacja braku środków na rachunku danego banku, bank ten zostałby automatycznie wykluczony z systemu Krajowej Izby Rozliczeniowej.
W strukturach organizacyjnych KIR funkcjonuje: Centrala z Zarządem oraz 17 Bankowych Regionalnych Izb Rozliczeniowych (w skrócie BRIR). Do prowadzenia rozrachunków między bankami wykorzystywane są dwa systemy SYBIR i ELIXIR.

SYBIR i ELIXIR to dwa systemy rozliczeń, działające w ramach Krajowej Izby Rozliczeniowej (KIR). SYBIR to system tradycyjny, czyli "papierowy", a ELIXIR - system w pełni elektroniczny.

SYBIR - jest systemem tradycyjnym, w którym dokumenty płatnicze przesyłane są "drogą papierową". Bank przesyła dokumenty do najbliższego oddziału KIR (którym jest jeden z 17 Bankowych Regionalnych Izb Rozliczeniowych, w skrócie BRIR), który następnie - po przetworzeniu - przesyła je do oddziału banku docelowego. Czas, jaki upłynie od zlecenia przelewu przez Klienta do chwili pojawienia się środków na koncie odbiorcy, może wynosić maksymalnie 4 dni.

Schemat systemu SYBIR / KIR

ELIXIR jest systemem elektronicznego przelewu pieniądza. Działa równolegle do systemu SYBIR, ale od początku 2004 roku wszystkie transakcje przeprowadzane są tylko w izbie ELIXIR. W systemie tym wyeliminowano przesyłanie dokumentów papierowych między bankami. Wszystkie dokumenty bankowe przekształcane są w zapis elektroniczny, dzięki czemu bankom jest wygodniej, bo nie trzeba przetwarzać kilogramów dokumentów papierowych. Dzięki takiemu rozwiązaniu pieniądze przelane na konto w innym banku pojawiają się tam maksymalnie po jednym dniu. W systemie tym KIR przetwarza przysłane do niego dokumenty trzy razy dziennie: w ramach sesji porannej, południowej i wieczornej.

Sesje ELIXIR:
Sesja poranna: 10:30 -11.00;
Sesja południowa 14.30 - 15.00;
Sesja wieczorna 19.00 - 19.30;
Sesje ELIXIRU odbywają się wyłącznie w dni robocze!

Schemat systemu ELIXIR / KIR

Jak działa to w praktyce?

Banki realizują zlecenia swoich klientów zgodnie z godzinami sesji systemu rozliczeniowego ELIXIR. Dla swoich klientów wyznaczają wewnętrznie godzinę, w ramach każdej sesji ELIXIR-u, do której zlecenia są przesyłane w ramach bieżącej sesji, po upływie której zlecenia realizowane są w sesji następnej.

Ryzyko bankowe

Działalność banku narażona jest na ryzyko bankowe (bank risk). Aby zarabiać, bank musi podejmować ryzyko. Część kredytów, udzielona przez bank, może nie zostać spłacona.

Głównymi zagrożeniami, z jakimi muszą się liczyć banki, są:

- ryzyko kredytowe (związane z zagrożeniem terminów spłat rat kredytowych przez kredytobiorców);

- ryzyko utraty płynności (dotyczące bieżącego regulowania zobowiązań klientów banku);

- ryzyko walutowe (uzależnione od znacznych zmian kursów walut na międzynarodowych rynkach - na ten typ ryzyka narażone są zwłaszcza banki finansujące transakcje handlu zagranicznego i banki działające na międzynarodowych walutowych);

- ryzyko stopy procentowej (na które wpływ mają wahania stopy procentowej na rynku kapitałowym i pieniężnym).

Aby zarabiać, bank musi podejmować ryzyko. Część kredytów udzielona przez bank może bowiem nie zostać spłacona. Wynagrodzeniem za podjęcie się większego ryzyka powinien być wyższy zysk banku.
Omawiając problem ryzyka bankowego zadajemy sobie pytanie: czy nasze pieniądze w banku są bezpieczne?

"Pewne, jak w banku" - tak mówimy, a jak jest naprawdę?
Bank to instytucja zaufania publicznego. Ludzie lokują w bankach swoje oszczędności, mając pełne zaufanie do banku. Jednak w czysto teoretycznej sytuacji - pojawienia się plotki o niewypłacalności banku i jednoczesnego zwrócenia się wszystkich klientów danego banku po zwrot gromadzonych w nim oszczędności - zabrakłoby pieniędzy w bankowej kasie, gdyż banki część gromadzonych w nim środków wykorzystują do udzielania kredytów.

Aby zabezpieczyć się przed ryzykiem niewypłacalności, banki cały czas kontrolują swoją płynność i utrzymują rezerwy, zapewniające bieżącą wypłacalność. Są to rezerwy obowiązkowe, gromadzone w Narodowym Banku Polskim, a ich wysokość zależy od stopy rezerwy obowiązkowej ustalanej przez NBP oraz wysokości zgromadzonych przez dany bank depozytów.
NBP, podwyższając lub obniżając poziom rezerw obowiązkowych, decyduje o polityce pieniężnej państwa. W przypadku podwyższenia stopy rezerwy obowiązkowej banki zmuszone są utrzymywać więcej środków na rachunku w NBP, natomiast jeżeli ta stopa zostanie obniżona to banki mogą znacznie więcej środków własnych przeznaczyć na udzielanie kredytów (wzrost akcji kredytowej).

Kursy walutowe

Zacznijmy od definicji "waluty". Jest to pieniądz określonego kraju występujący jako środek rozliczeniowy lub jako środek regulowania należności i zobowiązań w transakcjach międzynarodowych.

Kurs walutowy to nic innego jak cena waluty danego kraju za granicą (np. cena dolara w Polsce wyrażona w złotówkach, tę relację zapisujemy w następujący sposób: USD/PLN). Do czynników określających poziom kursów walut możemy zaliczyć m.in. popyt i podaż na waluty obce, konflikty społeczne i gospodarcze, wojny itp.

Na wartość waluty danego kraju za granicą ma wpływ także:
- poziom wzrostu gospodarczego,
- poziom inflacji,
- prognozy i oczekiwania uczestników rynku walutowego,
- udział danej waluty w porozumieniach międzynarodowych.

Kurs płynny czy sztywny?
Kurs walutowy może występować jako kurs płynny lub kurs sztywny. Pierwszy z nich to kurs ustalany pod wpływem zmian w popycie i podaży, a drugi - sztywny - to kurs ustalany przez władze państwa, który może ulegać jedynie niewielkim wahaniom w określonych granicach.

Kurs płynny - inaczej elastyczny - może też być poddawany okresowej korekcie przez władze walutowe danego państwa. Dokonywane to jest w ramach interwencyjnej sprzedaży lub zakupu waluty. Czynność ta jest przeprowadzana przez bank centralny i może prowadzić do znacznych zmian kursów na międzynarodowych rynkach walutowych.

Kurs stały jest zmieniany najczęściej pod wpływem tempa inflacji w danym kraju w porównaniu z zagranicą.

Kurs kupna a kurs sprzedaży
Różnica pomiędzy kursem sprzedaży a kursem kupna w instytucjach finansowych, zajmujących się skupem i sprzedażą walut obcych i dewiz, stanowi dochód tych instytucji (banków i kantorów).
Przychodząc do banku widzimy dla każdej waluty dwa kursy: np. kurs kupna jednego euro po 4,5400 zł, a sprzedaży po 4,6000 zł. Jeśli chcemy sprzedać 100 euro, to bank policzy nam po kursie kupna, a więc 4,5400x100, czyli dostaniemy 454 zł. Natomiast jeśli chcemy kupić 100 euro, to bank przy przeliczaniu skorzysta z kursu sprzedaży 4,6000x100 - z tego wynika, że zapłacimy 460 zł.

Wysokość różnic kursowych zmienia się pod wpływem zmian relacji pomiędzy rozmiarami popytu i podaży na daną walutę.

Operacje bankowe

Każdy z nas z pewnością miał już do czynnienia z operacjami bankowymi. W szerokim znaczeniu obejmują one wszystkie czynności bankowe - od zakładania lokat w banku po kredyty, przelewy i inne usługi pośredniczące.

Wszystkie operacje bankowe możemy sklasyfikować według następujących kryteriów:

- podmiotów
Dzielą one operacje na własne, klientów i obce.
- rodzajów operacji
Dzielą one operacje na bilansowe i pozabilansowe.

- form rozliczeń
Dzielą one operacje na gotówkowe i bezgotówkowe.
- rodzaju walut
Dzielą one operacje na takie, które są dokonywane w polskiej walucie oraz w walucie obcej
- przedmiotu działania

Dzielą one operacje na trzy podstawowe grupy:
- operacje bierne (pasywne), polegające między innymi na gromadzeniu przez bank wkładów oszczędnościowych i lokat terminowych oraz emitowaniu przez bank papierów wartościowych i innych czynności mających na celu gromadzenie kapitału;

- operacje czynne (aktywne), mające na celu wykorzystanie środków zgromadzonych w wyniku operacji biernych oraz kapitałów własnych dla osiągnięcia dochodu. Polegają one na udzielaniu kredytów i pożyczek, dokonywaniu lokat w innych bankach, zakupu papierów wartościowych (akcji, obligacji, bonów), dyskonta weksli;

- operacje pośredniczące, inaczej usługowe to wszelkie czynności wykonywane na zlecenie klientów, należy do nich - prowadzenie rachunków bankowych, dokonywanie rozliczeń pieniężnych, przeprowadzanie transakcji kupna i sprzedaży walut, prowadzenie usług maklerskich czy świadczenie usług depozytowych (depozyty rzeczowe).

Kredyty bankowe

Prowadzenie działalności kredytowej jest jedną z podstawowych operacji bankowych. Należy ona do tak zwanych operacji czynnych (aktywnych).

Wszystkie operacje kredytowe jakimi zajmuje się bank można podzielić ze względu na dwa główne kryteria:
I. Ze względu na przedmiot;
II. Ze względu na podmiot

I. Ze względu na przedmiot kredyty bankowe możemy podzielić według następujących kryteriów:

1. Okres kredytowania.
2. Metoda udzielania kredytu.
3. Przeznaczenie kredytu.
4. Waluta kredytu.

1. Z punktu widzenia okresu kredytowania:
- kredyty krótkoterminowe, których okres spłaty wynosi do jednego roku,
- kredyty średnioterminowe, których okres spłaty wynosi od 1 roku do 3 lat,
- kredyty długoterminowe z terminem spłaty powyżej 3 lat.
Należy również pamiętać, że od okresu, na jaki udzielony jest kredyt, zależy w pewnym stopniu jego oprocentowanie.

2. Z punktu widzenia metody udzielenia kredytu wyróżnia się:
- kredyt w rachunku bieżącym - czyli popularny debet - zwykle jest on znacznie wyżej oprocentowany niż zwykły kredyt bankowy. Zaletą jest niewątpliwie możliwość skorzystania z niego bez absolutnie żadnych dodatkowych formalności,

- kredyt w rachunku kredytowym - tutaj wymagane jest już spełnienie o wiele bardziej surowych kryteriów, jak np. wysokie wynagrodzenie, niezaleganie ze spłatą kredytów w innych bankach, zabezpieczenie majątkowe.

3. Przyjmując jako kryterium podziału kredytów ze względu na przeznaczenie wyodrębnia się:
- kredyty obrotowe, które przeznacza się na finansowanie bieżącej działalności gospodarczej i są to najczęściej kredyty krótkoterminowe,
- kredyty inwestycyjne, przeznaczone na finansowanie działalności rozwojowej (najczęściej średnio- i długoterminowe).

4. Kredyty można również klasyfikować ze wzglęu na walutę, w jakiej są udzielone. Przyjmując to kryterium podziału wyodrębnia się kredyty:

- kredyty złotowe - są to kredyty udzielane w złotych,
- kredyty dewizowe - kredyty udzielane w dewizach, czyli walutach innych państw. Ich zaletą z reguły jest niższe oprocentowanie i w związku z tym niższe odsetki do spłacenia. Poważną wadą jest natomiast ryzyko walutowe, czyli zmiana kursu złotówki w stosunku do danej waluty.

II. Ze względu na podmiot kredyty bankowe możemy podzielić według następujących kryteriów:

- kredyty gospodarcze
- kredyty dla ludności
- kredyty konsorcjalne
- Faktoring

1. Kredyty gospodarcze (instytucjonalne). W ramach tego typu kredytów banki mogą otwierać linie kredytową w rachunku bieżącym, może to być również kredyt dyskontowy (wekslowy). Należy do nich również kredyt akceptacyjny i awale bankowe, kredyty lombardowe, hipoteczne oraz leasing.

2. Kredyty dla ludności. W ramach tego typu kredytów banki mogą udzielać ludności pożyczek gotówkowych, pożyczek na zakupy ratalne, kredyty mieszkaniowe, okolicznościowe i lombardowe.

3. Kredyt konsorcjalny. Polega na utworzeniu grupy kilku banków (konsorcjum) dla zapobieżenia koncentracji kredytu w jednym banku i rozłożenia ryzyka kredytowego na całą grupę.

4. Faktoring. Jest to forma krótkoterminowego finansowania działalności przez przejęcie wierzytelności faktoranta przez faktora (bank).
Banki wykonują na rzecz klienta (faktoranta) trzy funkcje:
- finansowania;
- przejęcia ryzyka;
- usługową.

Gwarancje bankowe

Gwarancja bankowa to pisemne zobowiązanie banku, podjęte na podstawie polecenia zleceniodawcy, zapłaty określonej sumy pieniężnej beneficjentowi gwarancji - na rzecz którego gwarancje wystawiono - w przypadku gdyby zleceniodawca nie wypełnił swoich zobowiązań umownych w stosunku do beneficjenta.

Gwarancja, zwana listem gwarancyjnym jest zobowiązaniem niezależnym od umowy kupna/sprzedaży lub innej umowy o dokonanie wzajemnych świadczeń między zleceniodawcą gwarancji a jej beneficjentem.

Potwierdzenie lub udzielenie gwarancji na prośbę zleceniodawcy przez inny bank określa się mianem regwarancji.

Każda umowa dotycząca gwarancji powinna zawierać: część wstępną, treść i zakres zobowiązania banku, warunki od jakich zależy wykonanie zobowiązania lub stwierdzenia o braku warunków, a także powinna zawierać termin wygaśnięcia gwarancji.

Zatem możemy wyróżnić następujące strony umowy gwarancji bankowej:

- Zleceniodawca - podmiot, na zlecenie którego jest wystawiona gwarancja (kredytobiorca, odbiorca, importer);
- Beneficjent - podmiot, na rzecz którego wystawiona jest gwarancja;
- Bank - udzielający gwarancji (gwarant).
Wyróżniamy następujące typy gwarancji bankowych:
- gwarancja spłaty kredytu lub pożyczki,
- gwarancja zapłaty za towar lub usługę,
- gwarancja zwrotu zaliczki,
- gwarancja dobrego wykonania kontraktu,
- gwarancja z tytułu rękojmi i gwarancji,
- gwarancja celna,
- gwarancja przetargowa (wadialna).

Istnieje możliwość udzielania innych gwarancji na warunkach uzgodnionych z wnioskodawcą, np. gwarancja zapłaty akredytywy, gwarancja zapłaty weksla, gwarancja konosamentowa, gwarancja spłaty kredytu, gwarancja zapłaty za dostawy, gwarancja zapłaty cła, gwarancja przetargowa (wadialna), czeki gwarantowane

Operacje lokacyjne

Operacje lokacyjne należą do kategorii operacji czynnych banku. Banki posiadające nadwyżki finansowe mogą lokować je na tzw. rynku międzybankowym lub inwestować na rynku pieniężnym i kapitałowym. Dlaczego banki lokują pieniądze?

Banki mają obowiązek utrzymywania płynności, zapewniającej terminowe regulowanie zobowiązań. Wymaga to od nich ciągłego utrzymania takiej struktury w bilansie, strony aktywów - wartości udzielonych kredytów i strony pasywów - przyjmowanych wkładów tak, aby każdy bank mógł w każdej chwili dysponować określoną przez NBP ilością płynnych środków.

Rynek międzybankowy
Aby zapewnić równowagę pomiędzy stroną aktywną i pasywną banki utrzymują rezerwy środków płynnych, z których czerpią dodatkowe korzyści w postaci oprocentowania lokat w innych bankach i nieoprocentowanej rezerwy obowiązkowej lokowanej w NBP.
Rynek, na którym banki dokonują transakcji między sobą - lokują lub pożyczają pieniądze - nazywa się rynkiem międzybankowym.
Rynek ten określa poziom stóp, po jakich banki pożyczają pieniądz oraz poziom stóp, po jakich banki lokują pieniądz w innych bankach.

WIBOR jest to stopa procentowa, po jakiej banki polskie pożyczają pieniądze między sobą. Stopa WIBOR jest zmieniana codziennie. Stopy bazowe banków zmieniają się w przypadku wzrostu inflacji i innych wskaźników ekonomicznych.

WIBID stopa procentowa, jaką banki płacą za środki przyjęte w depozyt od innych banków.

Overnight (O/N) jest to stopa procentowa, przy jakiej bank pożycza pieniądze w terminie jednodniowym. Jednak bank musi zwrócić pożyczone pieniądze w następnym dniu roboczym.

T/N jest to stopa procentowa, przy jakiej bank pożycza pieniądze w terminie jednodniowym, z tą jednak różnicą, że pieniądze docierają do banku biorącego depozyt dopiero następnego dnia po transakcji, a zwracane są w kolejnym dniu roboczym.

S/N jest to stopa procentowa, przy jakiej bank pożycza pieniądze w terminie jednodniowym, w tym przypadku bank dający lokatę przekazuje pieniądze dopiero w drugim dniu roboczym po zawarciu umowy, natomiast zwrot odbywa się w ciągu następnego dnia roboczego.

Lokata na rynku finansowym
Inną formą lokowania płynnych środków są lokaty na rynku finansowym. Operacje lokowania nadwyżek finansowych w walorach rynku pieniężnego i kapitałowego, banki przeprowadzają na własny rachunek lub na zlecenie klienta. Rynek pieniężny to przede wszystkim bony, weksle skarbowe, certyfikaty depozytowe. Zapewniają one bankom elastyczność finansową, oferta rynku kapitałowego banki zakupują przede wszystkim obligacje i akcje.

Emisje papierów

Operacje bierne, zwane inaczej pasywymi polegają zarówno na gromadzeniu środków pieniężnych klientów, jak i emisji papierów wartościowych - akcji, obligacji czy certyfikatów depozytowych.

Banki emitują papiery wartościowe w celu pozyskania dodatkowych zasobów kapitału. Pieniądze te przeznaczają między innymi na kredyty dla ludności, na nabywanie bardziej zyskownych papierów wartościowych czy lokowaniu kapitału w innych bankach.
Banki emitują akcje; obligacje, certyfkaty depozytowe oraz weksle komercyjne.
O ile w przypadku emisji obligacji,, która stanowi instrument czysto pożyczkowy, akcja reprezentuje określoną część kapitału akcyjnego banku, dając posiadaczowi prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Obligacja jest zobowiązaniem emitującego ją banku do wypłacenia w określonym terminie nominalnej kwoty obligacji oraz odsetek na warunkach podawanych w ogólnych zasadach subskrypcji.
Wykup papierów dłużnych następuje jednorazowo lub ratalnie. Wykup jednorazowy dotyczy najczęściej obligacji krótko- i średnioterminowych, natomiast spłaty ratalne stosuje się przy obligacjach długoterminowych.
Bardzo popularną formą pozyskiwania kapitału przez banki jest emisja tzw. certyfikatów depozytowych. Są to zbywalne zobowiązania wystawione przez bank w zamian za wkład terminowy. Certifikaty emitowane są przez banki dla depozytariuszy, którzy chcą pozostawić określoną sumę pieniędzy w banku na określony okres czasu.

Lokaty

Podstawową operacją bierną banku jest gromadzenie wkładów oszczędnosciowych i lokat. To jedna z najważniejszych form pozyskiwania kapitału przez bank. Klienci banku gromadzą swoje pieniądze w postaci rachunku bieżącego oraz lokat.

Rachunek bieżący - jest rachunkiem bankowym, na którym klient banku - posiadacz rachunku, gromadzi środki pieniężne i dokonuje bieżących rozliczeń. Jednostki prowadzące działalność gospodarczą mają obowiązek posiadania rachunku bieżącego i prowadzenia za jego pomocą rozliczeń. Związane jest to z obowiązkiem prowadzenia rozliczeń bezgotówkowych pomiędzy kontrahentami.

Powszechnie rachunek bieżący określany jest mianem rachunku a'vista, czyli płatnym na każde żądanie.

Ważną grupą depozytów bankowych są rachunki lokat terminowych. Najpopularniejszy podział lokat to: standardowa, progresywna oraz rentierska.

Lokata standardowa

Tego typu lokata to poprostu rodzaj rachunku służący gromadzeniu wolnych środków przez określony czas. Posiadaczem tej lokaty może być rezydent (osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania w Polsce) oraz nierezydent (osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania za granicą).

Lokatę standardową charakteryzuje rodzaj oprocentowania (stałe lub zmienne), kapitalizacja odsetek (miesięczna, kwartalna, roczna), wysokość oprocentowania.

Oprocentowanie stałe
Oprocentowanie stałe nie zmieni się przez cały okres trwania lokaty. Obojętne czy bank będzie podnosił czy obniżał oprocentowanie mamy pewność, że odsetki od naszej lokaty zostaną naliczone wg stopy ustalonej podczas otwierania lokaty.

Oprocentowanie zmienne
Oprocentowanie zmienne, zmienia się wraz z sytuacją na rynkach finansowych. Deponując środki na lokatę o zmiennym oprocentowaniu godzimy się na zmianę przez bank oprocentowania w czasie trwania umowy. Najczęściej następuje to po zmianie stóp procentowych Narodowego Banku Polski przez Radę Polityki Pieniężnej.

Kapitalizacja odsetek
Oznacza powiększanie podstawy naliczania odsetek od pieniędzy złożonych na rachunku bankowym. Odsetki nie wybrane przez klienta po ustalonym okresie oszczędzania zostają dopisane do kwoty podstawowej, pracując w kolejnym okresie odsetkowym tak, jak kapitał początkowy.

Lokata progresywna
Lokata ta zwana jest inaczej lokatą dynamiczną. Oprocentowanie jej wzrasta wraz z okresem utrzymywania środków w banku. Umożliwia ona wypłatę części zdeponowanych środków wraz z należnymi odsetkami bez konieczności likwidacji lokaty i utraty wyokiego oprocentowania.

Lokata rentierska
Lokata tego typu charakteryzuje się tym, że gromadzone odsetki nie są dopisywane do kapitału, czyli odsetki nie podlegają kapitalizacji, ale stawiane są do dyspozycji klienta banku. Najczęściej lokaty te zakładane są przez klientów dysponujących znaczną ilością kapitału, wykorzystujących na bieżąco naliczone odsetki.

Rachunek bieżący a lokata
Wkłady terminowe są wyżej oprocentowane od wkładów na rachunkach bieżących. Oprocentowanie depozytu terminowego zależy od okresu umownego. Część banków oferuje wybór, na ile miesięcy klient chce złożyć kwotę pieniędzy. W ramach tego wyróżniamy między innymi lokaty:

3-miesięczne,
6-miesięczne,
12-miesięczne,
24-miesięczne.

Banki komercyjne gromadzą także depozyty w walutach obcych

Rachunki bankowe

Jednymi z najważniejszych czynności bankowych są operacje pośredniczące. Są to wszelkie czynności wykonywane na zlecenie klientów, należą do nich - prowadzenie rachunków bankowych klientów i dokonywanie rozliczeń pieniężnych, prowadzenie usług maklerskich czy depozytów rzeczowych.

Prowadzenie rachunku bankowego to jedna z najbardziej popularnych operacji pośredniczących.

W umowie bank zobowiązuje się do przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku i dokonywania na jego zlecenie wszelkich rozliczeń pieniężnych.

Warto zaznaczyć, że rachunki bankowe mają różnią się ze względu na ich przeznaczenie. Zgodnie z obowiązującym prawem w Polsce, ze względu na rodzaj operacji, banki prowadzą:
- rachunki bieżące,
- pomocnicze,
- lokat terminowych.
Istnieje jeszcze inny podział dla tych, którzy dokonują rozliczeń zagranicznych czy też dla osób operujących linią kredytową.

Rachunek bieżący

Za pośrednictwem rachunku bieżącego otrzymujemy wpływy należności od swoich odbiorców za sprzedane towary i usługi , z rachunku tego podejmowane są środki np. na wypłatę wynagrodzeń dla pracowników, pokrywane są zobowiązania wobec dostawców, opłacane są rachunki i podatki.

Rachunek pomocniczy

Rachunki te przeznaczone są najczęściej do dokonywania przelewów do innych banków, w konkretnie ustalonym celu.

Rachunek terminowy

Mając do dyspozycji określoną gotówkę i mogąc pozwolić sobie na chwilowe ulokowanie tych pieniędzy w celu uzyskania dodatkowych korzyści, najlepszym rozwiązaniem jest posiadanie w banku rachunku lokat terminowych. Służą one do przechowywania środków pieniężnych przez okres wynikający z umowy zawartej z bankiem.

Przelew

Operacje pośredniczące to jedne z najważniejszych czynności bankowych. Są to wszelkie czynności wykonywane na zlecenie klientów, należą do nich: prowadzenie rachunków bankowych klientów i dokonywanie rozliczeń pieniężnych, prowadzenie usług maklerskich czy depozytów rzeczowych.

Polecenie przelewu jest najpopularniejszą i uniwersalną formą rozliczeń bezgotówkowych. Polega na dokonaniu odpowiednich zapisów na kontach kontrahentów banku, obciążających rachunek płatnika i uznających rachunek beneficjenta (wierzyciela, dostawcy).

Przelewy krajowe

Przelewy są dokonywane za pomocą personalizowanego formularza przelewu. Formularz ten jest dostępny na życzenie klienta banku, wydany w postaci książeczek, wymaga podania szczegółowych danych zleceniodawcy.

Przelewy zagraniczne

Przelewy pieniężne za granicę i zza granicy są przekazywane pomiędzy bankami za pośrednictwem elektronicznego systemu łączności międzybankowej - SWIFT, na podstawie złożonej w banku przez klienta dyspozycji polecenia wypłaty. W transakcji polecenia wypłaty bank działając zgodnie ze zleceniem klienta przelewa określoną kwotę pieniędzy do banku zagranicznego w celu przelania ich na konto określonej osoby (firmy) lub wypłacenia w gotówce.

Czek

Czek- to najstarsza forma rozliczeń pieniężnych. To jedna z najważniejszych czynnności bankowych należąca do tzw. operacji pośredniczących.
Czek jest pisemnym zleceniem wypłacenia określonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego.
Ze względu na sposób zapłaty rozróżnia się czeki kasowe, tzw. gotówkowe, nakazujące bankowi wypłatę gotówki oraz czeki rozrachunkowe,wykorzystywane wyłącznie w rozliczeniach bezgotówkowych.
Porównując te dwa rodzaje czeków wygodniejszą formą płatności jest czek rozrachunkowy. Czek taki może być wystawiony w momencie ustalenia kwoty należności i wykorzystany do natychmiastowej zapłaty.
Ze względu na fakt, iż realizowane są one bezgotówkowo, używanie ich zamiast gotówki zwiększa bezpieczeństwo obrotu. Czeki rozrachunkowe są alternatywną formą rozliczeń w stosunku do polecenia przelewu.

Jak to wygląda w praktyce?

Odbiorca, po otrzymaniu towaru lub świadczenia płaci czekiem, wręczając go wierzycielowi - dostawcy. Wierzyciel opatruje czek pieczątką firmową i podpisami, a następnie przedkłada go do realizacji bezpośrednio u trasata (banku wystawcy) lub w swoim banku, gdzie posiada rachunek

Karty bankowe

Karty bankowe są dziś w Polsce równie popularne jak telefony komórkowe. Kartę może otrzymać prawie każdy posiadacz rachunku ROR w banku. Współczesne karty są doskonalsze od tych używanych jeszcze 15-20 lat temu.

Z punktu widzenia technologii, każda karta jest traktowana jako karta identyfikacyjna. Karta jest tylko dokumentem potwierdzającym uprawnienia, ma szybko identyfikować jej posiadacza i instytucję, która ją wydała.
Karta bankowa zawiera numer identyfikujący emitenta karty i jej posiadacza, dane posiadacza karty - nazwisko i imię, adres, a także inne informacje, które mogą być wymagane, jak np. data ważności. Z kartami często związany jest tajny, czterocyfrowy numer identyfikacyjny PIN (z ang. Personal Identification Number). Jest to elektroniczny podpis posiadacza karty i służy do sprawdzania jego autentyczności w systemie.

Rodzaje kart bankowych

Karty kredytowe
Karta kredytowa jest kartą płatniczą, pozwalającą właścicielowi na dokonywanie transakcji bez posiadania na koncie bieżących środków, na podstawie podpisanej wcześniej umowy z bankiem. Bank płaci akceptantowi karty za towary czy usługi zakupione przez posiadacza karty, a tym samym udziela mu kredytu. Przy zakupach na kartę kredytową nie jest więc konieczne posiadanie środków na rachunku bankowym.

Każdy posiadacz karty ma ustalony przez bank limit kredytowy. Klient raz w miesiącu otrzymuje z banku zestawienie zawartych transakcji i zobowiązany jest do spłaty w określonym terminie całości lub części zaciągniętego kredytu. Bank określa minimalną kwotę wpłaty procentowo lub kwotowo. Od niespłaconej części bank pobiera odsetki.

Oprocentowanie kredytu zaciągniętego przy pomocy karty kredytowej jest jednak relatywnie wysokie. Bank udzielając takiego kredytu nie zna dokładnie jego sumy ani też okresu jego spłaty, co wpływa na podwyższenie oprocentowania.

Karty obciążeniowe:
Karta obciążeniowa jest kartą płatniczą, której konto musi zostać uzupełnione środkami w wysokości równej obciążeniom w danym okresie rozliczeniowym.
Karta obciążeniowa podobna jest do karty kredytowej, bo klient wydaje pieniądze, których nie posiada na rachunku. Karta ta nie jest zwykle powiązana z rachunkiem bankowym - ponieważ nie stanowi instrumentu dającego dostęp wyłącznie do środków zdeponowanych na rachunku, bądź pochodzących z linii kredytowej udzielanej przez bank. Wysokość wydatków, jakich można dokonać przy pomocy karty, nie jest więc w żaden sposób ograniczona.
W przypadku karty obciążeniowej klient zobowiązany jest do spłaty całości należności, w określonym czasie. Niespłacenie należności może powodować obciążenie posiadacza karty wysokimi opłatami za zwłokę i zastrzeżenie karty.Karty obciążeniowe najczęściej służą do regulowania kosztów podróży, delegacji służbowych itp.

Karty debetowe
Karta debetowa jest kartą płatniczą, pozwalającą na dokonywanie płatności za zakupione towary i usługi z posiadanych i dostępnych na koncie osobistym środków, aż do wykorzystania całego wkładu, bez możliwości jego przekroczenia. Za spowodowanie debetu na koncie klient płaci wysokie kary.

Karta debetowa podobna jest do rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego. Karty debetowe są więc alternatywą czeków, ale są bardziej od nich bezpieczne i wygodniejsze w użyciu, dlatego też bywają nazywane elektronicznymi czekami.

---