PRACA ZALICZENIOWA Z AGROBIZNESU
PERSPEKTYWY ROZWOJU HANDLU ZAGRANICZNEGO
MLEKIEM I JEGO PRZETWORAMI
Wstęp
Agrobiznes to zespolone ze sobą działania człowieka, związane bezpośrednio lub pośrednio z wytwarzaniem finalnych produktów żywnościowych, począwszy od pozyskania surowców pierwotnych.
Pojęcie "agrobiznesu" zastąpiło stosowane w okresie przed transformacją ustrojową pojęcia "gospodarka żywnościowa", lub "kompleks rolno-przemysłowy". Istota wszystkich tych pojęć polega na tym, że wytwarzanie żywności jest procesem w którym zaangażowanych jest szereg działów i gałęzi gospodarki narodowej. Są to: rolnictwo jako podstawowy dział surowcowy, leśnictwo i rybołówstwo, przemysł wytwarzający środki produkcji dla rolnictwa i działów towarzyszących, przemysł rolno-spożywczy, dystrybucja wraz z transportem, przechowalnictwem itp. Rzecz w tym, że udział rolnictwa w finalnym produkcie żywnościowym kształtuje się na poziomie 19-20%, reszta to już poza rolnicza działalność wytwórcza i przetwórcza. Pojęcie agrobiznesu (gospodarki żywnościowej) nie oznacza istnienia jego zwartego systemu. W praktyce każdy z członów kompleksu działa na własny rachunek, co oznacza, że uzyskiwane korzyści materialne (zyski) nie kumulują się w jeden globalny zysk, który mógł by następnie zasilać np. rolnictwo i wieś, a także pozostałe człony kompleksu w niezbędnych proporcjach. Dlatego omawiane pojęcie posiada wartości w aspektach rachunków narodowych, a także teoretyczno-poznawczych.
Agrobiznes obejmuje:
1) przemysł wytwarzający środki produkcji dla rolnictwa i przemysłu spożywczego,
2) rolnictwo, pojmowane jako wytwórczość surowców żywnościowych i gotowej żywności,
3) skup surowców rolnych, ich przechowywanie i transport,
4) rybołówstwo i leśnictwo,
5) przemysł spożywczy,
6) hurtowy i detaliczny handel żywnością,
7) usługi związane z funkcjonowaniem tych wszystkich dziedzin.
Rynek produktów mlecznych - krótka charakterystyka sytuacji rynkowej wybranych wyrobów w 2000 roku
Mleko surowe
W okresie jesiennym 2000 r., w wyniku sprzyjających warunków klimatycznych, stosunkowo wysoka podaż mleka surowego spowodowała, że ceny skupu rosły wolniej niż w analogicznym okresie 1999 r. (w okresie od września do listopada 2000 r. wzrost ten wyniósł 6% wobec 14% w 1999 r.). W listopadzie 2000 r. średnia cena skupu mleka osiągnęła 82,73 zł/hl i była wyższa niż w październiku 2000 r. o 3,5%. W porównaniu z listopadem 1999 r. była wyższa o 21,7%. Średnio w okresie styczeń-listopad 2000 r. producenci otrzymywali za mleko aż o 29,2% więcej niż w analogicznym okresie 1999 r.
Masło w blokach
Przeciętna cena zbytu masła w blokach, po znacznym (o ok. 60%) wzroście w okresie II półrocza 1999 r., od lutego 2000 r. do lipca systematycznie obniżała się (miesięcznie o 1-3%). Od sierpnia jego ceny zaczęły nieco rosnąć. W październiku 2000 r. płacono za nie średnio w kraju 10,29 zł/kg (z VAT), tj. o niespełna 2% więcej niż w lipcu. W porównaniu z ceną sprzed było droższe o 9% (dane GUS).
Mleko odtłuszczone w proszku
Zapoczątkowana w II półroczu 1999 r. tendencja wzrostowa cen zbytu mleka odtłuszczonego w proszku (po niewielkim spadku cen w kwietniu i maju) utrzymywała się również w II połowie 2000 r. W październiku 2000 r. jego cena ukształtowała się na poziomie wyższym o 1,8% niż miesiąc wcześniej i wyniosła 8,30 zł/kg (z VAT). W porównaniu do analogicznego okresu 1999 r. była wyższa aż o 31,3% (dane GUS).
Prognoza cen do czerwca 2001 r.
Uwzględniając ogólne i okresowe zmiany w układzie czynników podażowo-popytowych na rynku mleka, zespół ekspertów przewiduje na I półrocze 2001 r. następujący poziom cen (tabela 1).
Tabela 1. Prognozowane ceny rynku mleka na I półrocze 2001 r.
|
marzec 2001 r. |
czerwiec 2001 r. |
mleko surowe (zł/hl) |
84-86 |
78-83 |
masło w blokach (zł/kg) |
10,5-11,1 |
10,1-10,8 |
mleko odtł. w proszku (zł/kg) |
8,3-8,7 |
8,0-8,5 |
Czynniki wpływające na poziom cen:
pogłowie krów
W końcu czerwca 2000 r. odnotowano dalszy spadek pogłowia krów mlecznych w porównaniu do czerwca 1999 r. (o 9,4%). Tak wysokie tempo ograniczania pogłowia krów, przy znacznej poprawie jakości skupowanego mleka, wskazuje, że wyraźnemu przyśpieszeniu uległy procesy restrukturyzacji bazy surowcowej. Sprzyja temu poprawa opłacalności produkcji mleka oraz przetwórstwa - szczególnie w gospodarstwach wielkotowarowych. W tej sytuacji w 2001 r. należy spodziewać się dalszej koncentracji chowu krów. Równocześnie notowany jest wzrost mleczności krów w skali roku o ponad 2%. Wobec powyższego produkcja surowca nie ulegnie dużym zmianom.
podaż mleka surowego, masła i mleka odtłuszczonego w proszku
Utrzymująca się od 1999 r. spadkowa tendencja skupu mleka z początkiem 2000 r. została zahamowana, a w II połowie roku nastąpił jego wzrost w porównaniu z analogicznymi miesiącami poprzedniego roku. W okresie styczeń-listopad 2000 r. skupiono mleka o 0,9% więcej niż w tym samym czasie 1999 r. Ocenia się, że w 2001 r., przy założeniu dalszej koncentracji chowu krów i kontynuowania korzystnych przemian w sektorze mleczarskim oraz spodziewanego wzrostu cen mleka, jego skup będzie systematycznie wzrastał.
Większe dostawy surowca w II połowie 2000 r. spowodowały znaczny wzrost produkcji masła i mleka chudego w proszku. W okresie styczeń-październik 2000 r. wyprodukowano tych produktów tyle samo, co w analogicznym okresie 1999 r. Szacuje się, że w 2001 r., w wyniku spodziewanego zwiększonego zaopatrzenia przemysłu mleczarskiego w surowiec oraz korzystnej koniunktury cen OMP na rynku światowym, może się utrzymywać tendencja do wzrostu produkcji masła i mleka odtłuszczonego w proszku.
spożycie masła
Nadal utrzymuje się zmniejszony popyt konsumpcyjny na masło. Jego spożycie w przeliczeniu na 1 osobę (wg badań budżetów rodzinnych prowadzonych przez GUS) w okresie styczeń-wrzesień br. było o 11,5% niższe niż w analogicznym okresie 1999 r. Przewiduje się jednak, że w 2001 r. umiarkowany wzrost cen masła powinien ustabilizować spożycie na poziomie zbliżonym do szacowanego na 2000 r. Do konsumpcji masła mogą zachęcać przewidywane podwyżki tłuszczów jadalnych (na skutek mniejszej ich podaży), tak zwierzęcych, jak i roślinnych.
handel zagraniczny
W I półroczu 2000 r., z uwagi na wysoki poziom cen krajowych, nasilał się import masła przy ograniczaniu jego eksportu. Według dostępnych danych GUS w pierwszych dziewięciu miesiącach 2000 r. sprowadzono go ok. 10 tys. t, tj. ponad 3-krotnie więcej niż w tym samym czasie 1999 r. Według notowań Agra-Europe, od czerwca 2000 r. na rynkach zagranicznych utrzymuje się wzrostowa tendencja cen masła. W październiku ceny tego artykułu na giełdach Europy Zachodniej (na bazie FOB) wyniosły 1540 USD/t i kształtowały się na poziomie nieco wyższym niż przed rokiem. Z oceny sytuacji na rynkach UE (wg FAMMU/FAPA) wynika, że od połowy listopada do połowy grudnia 2000 r. ceny masła nieznacznie spadły, przewyższając jednak poziom ubiegłoroczny o 7-8%.
Eksport mleka chudego w proszku w okresie styczeń-wrzesień 2000 r. wyniósł ok. 45 tys. t i względem analogicznego okresu 1999 r. był niższy o 35%. Korzystna koniunktura na rynkach zagranicznych oraz utrzymanie subsydiów eksportowych przez ARR w 2001 r. może ożywić eksport polskiego mleka w proszku. Średnia cena mleka odtłuszczonego w proszku (na bazie FOB) na giełdach Europy Zachodniej w październiku 2000 r. wyniosła 2060 USD/t i była o 44% wyższa niż rok wcześniej. W I połowie grudnia 2000 r. ceny OMP w UE, po wielokrotnych obniżkach dopłat eksportowych (do poziomu 15,00 euro/100 kg) były stabilne (o 25% przewyższając ceny sprzed roku).
Tabela 2. Prognoza cen przygotowana przez zespół ekspertów na posiedzeniu 20 grudnia 2000 r.
Wyszcze-gólnienie |
J. m. |
Ceny |
Roczny wskaźnik zmian (%) |
|||
|
|
XI 2000 |
III 2001 |
VI 2001 |
III 2000 = 100 |
VI 2000 = 100 |
Mleko surowe |
zł/hl |
82,73 |
84-86 |
78-83 |
109,6-112,2 |
103,0-109,6 |
Masło w blokach b) |
zł/kg |
10,29 |
10,5-11,1 |
10,1-10,8 |
93,5-98,8 |
97,3-104,0 |
Mleko odtł. w proszku |
zł/kg |
8,30 |
8,3-8,7 |
8,0-8,5 |
112,9-118,4 |
107,0-113,6 |
b) Ceny masła i OMP w październiku.
Sytuacja w handlu zagranicznym
W I półroczu 2000 r. saldo obrotów handlu zagranicznego produktami mleczarskimi znacznie się pogorszyło. Po raz pierwszy od kilku lat import przewyższył eksport. Saldo obrotów w ekwiwalencie mleka wyniosło w tym okresie -35,6 mln l, podczas gdy w I połowie 1999 r. +291,3 mln l. W związku z niewielkim spadkiem cen płaconych w imporcie, wartość eksportu w I połowie 2000 r. nieznacznie przekroczyła wartość importu. W efekcie uzyskano niewielkie saldo dodatnie w wysokości 2,3 mln USD1.
Głównym powodem tak słabych wyników w handlu zagranicznym, poza utrzymującą się w 2000 r. aprecjacją złotówki, był spadek produkcji i skupu produktów mlecznych, a także trudności ze zbytem polskiego mleka na rynku światowym. W okresie od 1.01 do 26.04 2000 r. na rynek Unii Europejskiej mogło eksportować tylko 13 spośród 4062 polskich mleczarni, podczas gdy na początku 1997 r. takie uprawnienia miało ponad sto zakładów (tabela 3).
Tabela 3. Liczba polskich mleczarni mających uprawnienia do eksportu na rynek UE
Okres |
Liczba mleczarni mających uprawnienia eksportowe |
1 stycznia 1997 - 31 marca 1997 |
106 |
1 kwietnia 1997 - 30 września 1997 |
76 |
1 października 1997 - 30 listopada 1997 |
41 |
1 grudnia 1997 - 7 stycznia 1999 |
0 |
8 stycznia 1999 - 31 grudnia 1999 |
5 |
1 stycznia 2000 - 26 kwietnia 2000 |
13 |
27 kwietnia 2000 - 9 marca 2001 |
19 |
Od 9 marca 2001 |
25 |
Źródło: Decyzje Komisji Europejskiej 97/252, 99/52, 2001/177, Telefax No Sanco/04515 z 4.04 2000, KZSM.
W II połowie 2000 r. saldo obrotów handlowych artykułami mleczarskimi znacznie się poprawiło. Wpłynął na to przede wszystkim rosnący skup mleka, a w konsekwencji wzrost produkcji artykułów mleczarskich, wysoki poziom cen odtłuszczonego mleka w proszku na rynku światowym, a także uzyskanie uprawnień eksportowych do UE przez 6 kolejnych polskich mleczarni. Ze względu na dobrą sytuację eksportową w II połowie ub.r., saldo obrotów handlowych artykułami mleczarskimi było w 2000 r. korzystniejsze (wartościowo) niż w roku 1999.
Według danych CIHZ, w 2000 r. eksport wyniósł 826,2 mln l w ekwiwalencie mleka (spadek o 6% w stosunku do 1999 r.), a jego wartość 267,5 mln USD (wzrost o 22% w stosunku do 1999 r.). Główną pozycją (65% wartości eksportu) było mleko w proszku, którego sprzedano 87,6 tys. t za kwotę 154,4 mln USD. Przyrost wartości eksportu mleka w proszku o ponad 44% wywołany został znacznym wzrostem uzyskiwanych w eksporcie cen. Drugą ważną pozycją eksportową były sery i twarogi. W 2000 r. sprzedano 33,7 tys. t tych wyrobów, a więc o 9% więcej niż przed rokiem, za 54,8 mln USD. Eksport objął ponadto 13 tys. t jogurtów i kefirów o wartości 8,75 mln USD oraz 3 tys. t masła za 6 mln USD (tabela 4).
Import produktów mlecznych liczony w ekwiwalencie mleka był w ubiegłym roku o 22% wyższy niż w 1999 r. i wyniósł 534,9 mln l. Ze względu na niskie ceny płacone w imporcie, wartość sprowadzonych artykułów wzrosła w stosunku do ubiegłego roku tylko o 9%, a więc z ok. 122 mln USD do 133 mln USD. Główną (ilościowo) pozycją importową były jogurty - 26,9 tys. t, ale wartość ich przywozu zmalała o połowę i wyniosła 22,3 mln USD. Więcej wydano na przywóz mleka w proszku, którego sprowadzono trzykrotnie więcej, bo 18,8 tys. t, za 25,1 mln USD. Inne istotne pozycje importu to sery i twarogi (6,7 tys. t i 19 mln USD, wzrost odpowiednio o 96% i 65%) oraz masło, którego do Polski sprowadzono aż 12,3 tys. t za 17,8 mln USD wobec 7 tys. t za 10 mln USD w 1999 r. (tabela 4).
Tabela 4. Obroty handlu zagranicznego produktami mleczarskimi w 2000 r.
Nazwa produktu |
W tys. t |
Saldo
|
W mln l a) |
Saldo
|
W mln USD |
Saldo
|
|||
|
Eks-port |
Im-port |
tys. t |
eksport |
import |
mln l |
eksport |
import |
mln USD |
Mleko płynne |
0,7 |
6,5 |
-5,8 |
0,7 |
6,5 |
-5,8 |
0,6 |
5,1 |
-4,0 |
Odtł. mleko w proszku |
86,2
|
16,5 |
69,7 |
387,9 |
49,0 |
338,9 |
152,0 |
20,7 |
131,0 |
Pełne mleko w proszku |
1,4 |
2,3 |
-0,7 |
12,6 |
7,2 |
5,4 |
2,4 |
4,4 |
-2,0 |
Sery twarde |
14,3 |
4,9 |
9,4 |
143,0 |
74,3 |
68,8 |
38,2 |
18,5 |
20,0 |
Twarogi |
19,4 |
1,8 |
17,6 |
77,6 |
20,7 |
56,9 |
16,6 |
0,5 |
16,0 |
Masło |
3,0 |
12,3 |
-9,3 |
34,5 |
141,5 |
-107,0 |
6,1 |
17,8 |
-12,0 |
Jogurty |
13,1 |
26,9 |
-13,8 |
13,1 |
26,9 |
-13,8 |
8,8 |
22,3 |
-14,0 |
Kazeina |
8,5 |
11,5 |
-3,0 |
153,0 |
208,0 |
-5,5 |
30,1 |
39,3 |
-9,0 |
Serwatka |
17,0 |
2,7 |
14,3 |
0,0 |
0,0 |
0,0 |
7,3 |
2,8 |
4,0 |
Lody |
3,8 |
1,0 |
2,8 |
3,8 |
1,0 |
2,8 |
5,5 |
1,5 |
4,0 |
RAZEM |
167,4 |
86,4 |
81,0 |
826,2 |
534,9 |
291,3 |
267,5 |
132,9 |
135,0 |
a) w ekwiwalencie mleka
Źródło: CIHZ
W rezultacie w 2000 r. uzyskano dodatnie saldo w handlu zagranicznym produktami mleczarskimi w wysokości 291,3 mln l w ekwiwalencie mleka (spadek o 33% w stosunku do 1999 r.), o wartości 135 mln USD (wzrost o 38% w stosunku do 1999 r.). Zahamowanie tendencji spadkowej w wartości salda obrotów handlu zagranicznego produktami mleczarskimi zostało spowodowane wyraźną poprawą koniunktury na światowym rynku OMP, którego ceny w II połowie 2000 r. wzrosły o 51% w stosunku do roku poprzedniego.
Wykres 1
Źródło: Raporty Rynkowe, Rynek Mleka, IERiGŻ, CIHZ
Poprawę salda obrotów zagranicznych osiągnięto przy ich wzroście, który wyniósł w 2000 r. 1357 mln l w ekwiwalencie mleka i był wyższy niż w latach ubiegłych (wykres 2).
Wykres 2
Źródło: Raporty Rynkowe,
Rynek Mleka, IERiGŻ, CIHZ
W 2001 r. można spodziewać się przynajmniej utrzymania sytuacji w handlu zagranicznym artykułami mleczarskimi z 2000 r., o ile sytuacja podażowa na rynku krajowym pozwoli na eksport, a relacje cen krajowych do cen światowych będą nadal korzystne. W związku z zawartym 26.09.2000 r. porozumieniem między Polską a UE na temat liberalizacji wzajemnych obrotów handlowych, można oczekiwać wzrostu eksportu na rynek Unii Europejskiej. Zgodnie z tym porozumieniem, do końca czerwca 2001 r. Polska będzie mogła wyeksportować do Unii Europejskiej bez cła 5,125 tys. t masła, 8,75 tys. t serów i twarogów oraz 6,875 tys. t mleka w proszku3. Dla roku gospodarczego 1.07.2001-30.06.2002 ilości te zostały określone odpowiednio na 6 tys. t, 9 tys. t i 10 tys. t. W dwóch kolejnych latach gospodarczych (1.07.2001 - 30.06.2002 oraz 1.07.2002 - 30.06.2003) limity te będą wzrastały o 10% rocznie. Polska zobowiązała się do bezcłowego importu w 2001 r. 5250 t masła i 9450 t serów. W kolejnych latach limity te będą wzrastały o 10%. Uwzględniając różnice cenowe na rynku krajowym i unijnym (tabela 5) umowa ta powinna zwiększyć eksport z Polski, o ile limity zostaną wykorzystane.
Tabela 5. Przeciętne ceny zbytu produktów mlecznych (na rynkach wewnętrznych) w Polsce i w UE w styczniu 2001 r. w zł/kg)
Wyszczególnienie |
Polska |
UE |
Masło |
8,51 |
12,21 |
OMP |
8,86 |
10,08 |
Pełne mleko w proszku |
9,31 |
12,05 |
Sery twarde |
11,78 |
12,99 |
Twaróg |
7,2 |
- |
Inne sery |
- |
14,7 |
a) ceny serów i pełnego mleka w proszku w UE z listopada 2000 r.
Źródło: opracowanie ARR Sytuacja na rynku podstawowych produktów rolniczych (w okresie 20-27.01.2001 r.), GUS, Dairy market weekly, XI 2000.
9 marca 2001 r. kolejnych 6 zakładów uzyskało uprawnienia na eksport artykułów mlecznych do Unii Europejskiej. Liczba zakładów uprawnionych wzrosła zatem do 25. Według szacunków Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich, wykorzystują one 28%4 skupowanego w Polsce mleka. Według szacunków GUS, produkcja mleka w 2000 r. wyniosła ok. 11,4 mld l. Szacunki na 2001 rok przewidują wzrost jego produkcji. Utrzymuje się także wysoka dynamika skupu mleka. Eksport produktów mlecznych w ekwiwalencie mleka stanowił około 7% produkcji mleka w Polsce i w 2000 r. wyniósł 826,2 mln l. Można więc oczekiwać, że Polska wykorzysta przyznane limity eksportowe i eksport zwiększy. Natomiast eksport produktów mlecznych z Unii Europejskiej bez dopłat na rynek polski nie będzie opłacalny. Ponadto 20 lutego 2001 r. zniesiono preferencje w imporcie masła z Czech (Rozp. Rady Ministrów nr 106 z 20 lutego 2001). Dlatego w 2001 r.
Ze względu na to, że głównym produktem mlecznym eksportowanym przez Polskę jest OMP, a najważniejszymi odbiorcami tego towaru są kraje rozwijające się, istotne jest podjęcie decyzji o dalszym stosowaniu dopłat do eksportu OMP. Na podstawie danych miesięcznych z lat 1998-2000 autorzy oszacowali, że wielkość eksportu jest stosunkowo silnie skorelowana z różnicą między ceną w portach Europy Zachodniej (na bazie FOB) a ceną zbytu w Polsce (tabela 6).
Tabela 6. Wielkość eksportu OMP i różnice między ceną światową a) a ceną krajową b) w latach 1998-2000
1998 |
||||||||||||
|
I |
II |
III |
IV |
V |
VI |
VII |
VIII |
IX |
X |
XI |
XII |
Eksport (w tys. t) |
5,78 |
5,89 |
6,21 |
6,05 |
4,57 |
6,40 |
17,6 |
9,45 |
12,9
|
9,26
|
8,62 |
8,03 |
Różnica między ceną światową a ceną krajową (w USD) |
0,09 |
0,01 |
- 0,10 |
- 0,14 |
- 0,09 |
0,01 |
0,01 |
0,01 |
0,07 |
0,01 |
-0,04 |
- 0,01 |
1999 |
||||||||||||
|
I |
II |
III |
IV |
V |
VI |
VII |
VIII |
IX |
X |
XI |
XII |
Eksport (w tys. t) |
5,16 |
8,52 |
5,64 |
4,47 |
3,58 |
6,78 |
10,46 |
12,67 |
12,68 |
9,22 |
2,76 |
1,28 |
Różnica między ceną światową a ceną krajową (w USD) |
-0,03 |
0,02 |
0,02
|
0,03 |
0,02 |
0,04 |
0,18 |
0,23 |
0,29 |
0,26 |
0,45 |
-0,09 |
2000 |
||||||||||||
|
I |
II |
III |
IV |
V |
VI |
VII |
VIII |
IX |
X |
XI |
XII |
Eksport (w tys. t) |
1,72 |
0,24 |
0,44 |
1,26 |
1,69 |
6,97 |
12,77 |
8,09 |
12,23 |
13,57 |
18,02 |
10,70 |
Różnica między ceną światową a ceną krajową (w USD) |
-0,09 |
-0,10 |
-0,15 |
-0,07 |
0,43 |
0,43 |
0,53 |
0,44 |
0,37 |
0,47 |
0,44 |
0,24 |
a) Cena światowa = cena w portach Europy Zachodniej (na bazie FOB).
b) Cena krajowa = cena zbytu OMP w Polsce po odjęciu subsydiów eksportowych.
Źródło: Agra Europe, GUS.
Oszacowano współczynniki korelacji między wielkością eksportu a różnicą ceny światowej i krajowej ceny zbytu (po odjęciu subsydiów eksportowych). Współczynnik korelacji dla danych miesięcznych w latach 1998-2000 wyniósł 0,48. W 2000 r. wielkość eksportu OMP w dużo większym stopniu zależała od omawianej różnicy cen (współczynnik korelacji = 0,76) niż w latach poprzednich (współczynnik korelacji1998 = 0,35, współczynnik korelacji 1999 = 0,51).
Jednocześnie w przypadku gdy omawiana różnica cen była stale dodatnia lub stale ujemna, wartość eksportu OMP nie zależała od różnicy cen (po przypisaniu wartości 0 dla różnicy ujemnej i 1 dla różnicy dodatniej, współczynnik korelacji tej różnicy z wielkością eksportu wyniósł 0,50 - więcej niż przy uwzględnieniu konkretnych wartości). Wynika z tego, że głównym czynnikiem wpływającym na wielkość eksportu jest to, czy cena światowa jest wyższa, czy niższa od krajowej ceny zbytu (tabela 6). Natomiast wartość bezwzględna tej różnicy odgrywa mniejszą rolę. Na przykład w lipcu 1999 r. (tabela 6) omawiana różnica cen wyniosła 0,18 USD, a eksport w tym okresie wyniósł 10,46 tys. t. Jednocześnie w listopadzie 1999 r. omawiana różnica cen wyniosła 0,45 USD, a eksport wyniósł zaledwie 2,76 tys. t.
Wykres 3
a)cena krajowa = cena zbytu OMP w Polsce po odjęciu subsydiów eksportowych
b)cena światowa = cena w portach Europy Zachodniej (na bazie FOB)
Źródło: GUS, Agra-Europe
Ze względu na częste zmiany w poziomie światowych i krajowych cen zbytu OMP oraz kursu walut trudno jest przewidzieć, czy w 2001 r. będzie konieczność stosowania dopłat do eksportu. W 1999 r. dopłaty do eksportu zostały zastosowane w okresie, gdy krajowe ceny zbytu OMP były wyższe od cen w portach Europy Zachodniej (na bazie FOB). Spowodowało to obniżenie cen eksportowanego OMP i wzrost eksportu. W I połowie 2000 r. ceny zbytu OMP w kraju były nadal wyższe od cen światowych. W czerwcu zostały uruchomione dopłaty do eksportu. Jednakże były one bardzo niewielkie ze względu na wzrost cen OMP w portach Europy Zachodniej powyżej poziomu cen krajowych.
W pierwszych miesiącach 2001 r. ceny krajowe OMP były niższe od cen notowanych w portach Europy Zachodniej (na bazie FOB). Jednakże w marcu br. tendencja wzrostowa cen światowych została zahamowana i nastąpił ich spadek z 2100 USD/t w lutym do 2050 USD/t w marcu, a na początku kwietnia 2001 średnia cena zbytu OMP w portach Europy Zachodniej (na bazie FOB) wynosiła już tylko 1985 USD/t. Jednocześnie następuje ciągły wzrost krajowych cen zbytu. Według GISiPAR, przeciętna cena zbytu OMP w pierwszym tygodniu kwietnia wyniosła 8,75 zł (z VAT), co stanowiło 8,17 zł netto, czyli 2000 USD/t, przy obecnym kursie walutowym6. W przypadku gdy tendencja spadkowa utrzyma się i nie nastąpi deprecjacja złotówki w stosunku do dolara, może okazać się, że w celu utrzymania wysokiego poziomu eksportu niezbędne będzie utrzymanie w Polsce, wzorem lat ubiegłych dopłat do eksportu OMP.
Bibliografia:
1. Raport Rynkowy, Rynek Mleka, IERiGŻ, listopad 2000, s. 16.
2. Według źródła internetowego: http://www.bazy-danych.pl/cgi-bin/index.cgi, w Polsce jest obecnie 406 zakładów mleczarskich.
3. Zgodnie z Rozporządzeniem 2856/2000.
4. Szacunki Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich z 7 lutego 2001 r.
5. W I połowie 2000 r. udział krajów rozwijających w imporcie Polskiego OMP wyniósł ponad 50% - Raport Rynkowy, Rynek Mleka, IERiGŻ, listopad 2000.
6. Wg kursu NBP z 8 kwietnia 2001 r.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl
1
Wyszukiwarka