Terapia uzależnień i współuzależnień.

I

Poszukiwanie poczucia dobrostanu.

Podstawowe formy osiągania dobrostanu

1-relaksacja

2-ekscytacja

3-fantazjowanie

Współczesne „narzędzia szczęścia”:

• Używki-alkohol, leki, narkotyki, kawa, papierosy

• Zachowania-jedzenie, praca, seks, rozrywka, gry, ćwiczenia fizyczne.

Alkohol oferuje:

• uspokojenie i uśmierzenie

• uwalnianie spod wpływu samokontroli

• zachęca do zachowań ryzykownych i doświadczeń pobudzających

• postępuje snute na jawie fantazje, nadając im złudne poczucie realności

Nałogowa osobowość:

Uzależnienie jest zaburzeniem zdrowia i charakteryzuje się:

• uporczywym dążeniem do zażywania substancji psychoaktywnych lub wykonywania określonych czynności, którego siła daje subiektywne poczucie nieodpartego przymusu wewnętrznego

• uporczywym powtarzaniem czynności mimo szkód niepowodzeniami przy próbach powstrzymania się i załamaniem się kontroli nad tym postępowaniem

• pojawieniem się bardzo przykrych stanów

Przekonania:

• Powinienem stać się być lepszym niż inni

• Powinienem być zdolny do kontrolowania

• To ja i tylko ja mam być kowalem swojego losu

• Powinienem dostawać to, czego chcę

• Moje życie powinno przebiegać bez cierpienia

Kształtowanie się nałogowego ukierunkowania osobowości:

• Rozbudowanie się zjawisk nałogowych koncentruje się szczególnie ważnych dla osobowości obszarach

1. Obszar regulowania życia emocjonalnego

2. Obszar związany z funkcjonowaniem umysłu

3. Obszar z rdzeniem osobowości, który tworzy „ja”

• Błędne sposoby poszukiwania wolności i autonomii osobistej-źródło lęku, cierpienia, osamotnienia.

• Sięganie po „narzędzia szczęścia”- złudna obietnica kontroli nad światem uczuć i utrata nawet iluzji.

Problemy osobiste jako czynniki ryzyka uzależnień.

• Uporczywa koncentracja na swoim własnym „ja”

• Brak orientacji kim się jest

• Poczucie wewnętrznej pustki

• Brak poczucia znaczenia i celu w życiu

• Cenzurowanie samego siebie

• Przeżywanie poczucia wstydu

Nieumiejętność radzenia sobie ze złością i gniewem.

Skrywanie, zalegające stany smutku i przygnębienia

Stałe wewnętrzne napięcie

Skrywanie potrzeby zależności

Częste problemy z osobami znaczącymi

Obwinianie innych

Słabe zdolności do radzenia sobie ze stresem

Myślenie życzeniowe-gdybym mógł, był…

Potrzeba szybkiej i bezpośredniej satysfakcji

Brak tzw. Wewnętrznego przyjaciela

Problemy z intymnością

Trudności w zdobywaniu naturalnych przyjemności

II

Koncepcja integracyjnej psychoterapii uzależnienia

Doświadczenia i idee programu 12 kroków AA.

Podejście terapii:

• Behawioralno-poznawczej i teorii uczenia się

• Humanistyczno-egzystencjalnej, podejście psychodynamiczne

Poszukiwanie integracji odbywa się przez:

1. Techniczny elektryzm

2. Integracja teoretyczna-wyjaśnienie mechanizmów zaburzeń oraz wskazywanie strategii i procedur pracy terapeutycznej

3. Odkrywanie czynników wspólnych-określanie zjawisk i procesów, będących składnikami różnych podejść terapeutycznych

(odmawiają modlitwę o pogodę ducha)

Program 12 kroków:

Reguły stanowiące podstawę członkostwa we wspólnocie AA określone przez Billa W.

• Zdrowienie-ocalenie oparte na 12 krokach i książce AA

• Służba-pomaganie innym alkoholikom

• Jedność całość wspólnoty i przestrzeganie tradycji

Modele terapii alkoholików:

• Model Minnesota-szpital psychiatryczny Willmar

• Model Minnesota w Instytucie Johnsona-nieco inna odmiana pionierskiego oparte są na ideowych praktycznych odniesieniach do programu 12 kroków AA. Koncepcje: alkoholizm- choroba, człowiek ulega alkoholowi, jest uzależniony od środka chemicznego, który zmienia nastrój. 2 objawy: utrata kontroli; patologiczne spożywanie alkoholu. Nie jest to choroba zawinienia, leczona niekarana.

• Oparte na teorii uczenia się, program treningu umiejętności zaradczych

• Modele zapobiegania nawrotom picia

• Model interwencji motywującej do zmiany

• Koncepcja uzależnienia

Przyczyny uzależnienia to:

• Zaburzenia procesów emocjonalnych tworząc pragnienie alkoholu

• Zniekształcenia procesów umysłowych, które w pragnieniach tworzą system dezorientacji związanych z destrukcją alkoholową

• Zaburzenia procesów związanych z funkcjonowaniem systemu JA powodując jego dezintegrację

Zwiększanie zdolności do utrzymania abstynencji i poprawy zdrowia psychicznego

• Co to jest głód alkoholowy? Dlaczego ktoś wyda pieniądze na alkohol zamiast na leki dla dziecka?

• Dlaczego ktoś niszczy normy w danym społeczeństwie?

• Dlaczego dana osoba jest samotna?

III

Definicja uzależnienia-psychiczny a czasem również fizyczny stan spowodowany przez interakcję żywego organizmu z substancją chemiczną, charakteryzuje się specyficznymi reakcjami, które zawsze obejmują wewnętrzny przymus do zażywania tej substancji

Podstawowe elementy syndromu czy też zespół uzależnienia od alkoholu

• Zawężenie repertuaru zachowań związanych z piciem

• Nasilenie ważności zachowań związanych z poszukiwaniem alkoholu

• Zwiększenie tolerancji na alkohol

• powtarzające się objawy abstynencyjne

• Uśmierzenie lub unikanie objawów abstynencyjnych

• Subiektywna świadomość przymusu picia

• Nawroty aktywności syndromu po okresach abstynencji

Uzależnienie od alkoholu jest to zespół dość typowych objawów somatycznych (głównie wegetatywnych) zaburzeń zachowania i zaburzeń funkcji poznawczych, w którym picie alkoholu staje się dominujące nad innymi poprzednio ważniejszymi zachowaniami ostatnim objawem jest silny czasem nie do zniesienia, opanowania głód alkoholu.

Do rozpoznawania uzależnienia potrzebne jest stwierdzenie przynajmniej trzech objawów w czasie ostatniego roku

• Silna potrzeba (głód) picia lub kompulsywne picie alkoholu

• Trudności z kontrolowaniem zachowań związanych z piciem w sensie upośledzenia

• Stan egzystencjalny spowodowany jest przerwaniem picia lub zredukowaniem dawki alkoholu przejawiają się

• Zespołem abstynencyjnym po przerwaniu lub zredukowaniu picia alkoholu

• Piciem alkoholu lub przyjmowaniem substancji o podobnym działaniu z zamiarem złagodzenia lub ukrycia objawów abstynencyjnych

• Alkoholowy zespół abstynencyjny to zespół różnorodnych objawów somatycznych

Kryteria diagnostyczne alkoholowego zespołu abstynencyjnego

• Pewność, że wymienione poniżej objawy są spowodowane przerwaniem lub znacznym redukowaniem picia alkoholowego

• Stwierdzone objawy są typowe dla alkoholowego zespołu abstynencyjnego a nie są przejawem innej choroby lub uzależnienia od innych substancji

Występują, co najmniej 3 z poniższych objawów

• Drżenie języka, powiek, wyciągniętych dłoni, mdłości lub wymioty

• Wzmożona potliwość-bóle głowy, nadciśnienie tętnicze

• Podniecenie psychosomatyczne-zaburzenia snu, złe samopoczucie lub osłabienie

IV

Koncepcja mechanizmów uzależnienia (wg Jerzego Mellibrudy)

Podstawową rolę w destrukcyjnym funkcjonowaniu osoby uzależnionej odgrywają tzw. zachowania alkoholowe, czyli różnorodne formy aktywności związane z piciem alkoholu, a dotyczące istotnych faktów i należą do nich:

• Poważne zaburzenia czynności umysłowych związanych z uzyskiwaniem orientacji w zakresie destrukcyjnych zjawisk związanych z piciem

• Postępujące samozniszczenie alkoholika wskazujące na poważne uszkodzenie instynktu samozachowawczego oraz nasilający się stan cierpienia, osamotnienia i bezradności

Psychologiczna płaszczyzna analizy uzależnień i koncepcji jego mechanizmów

• Do powstania uzależnienia przyczynia się współwystępowanie czynników biologicznych psychologicznych i środowiskowych, dlatego żaden z nich samodzielnie nie wywołuje uzależnienia

• Psychologiczny model uzależnienia opisuje specyficzne mechanizmy patologiczne tworzące uzależnienie oraz wskazuje czynniki aktywizujące te mechanizmy i jest podstawą w analizie funkcjonowania osoby uzależnionej. Podstawowym zadaniem terapii jest zatrzymanie tych mechanizmów oraz usunięcie ich

Mechanizm nałogowego regulowania emocji-tworzy silne pragnienia alkoholowe i emocjonalne, izolację od zewnętrznego świata i życia

• Dążenie do szybkiego złagodzenia lub uśmierzenia przykrych stanów emocjonalnych

• Reagowanie na stres poczucie zagrożenia natychmiastowe złagodzenie uczuć przykrych

• Niski poziom odporności na cierpienie i poszukiwanie ulgi

• Obniżona tolerancja na monotonię i zwiększanie się impulsywności-agresywne rozładowanie napięcia

• Dążenie do złagodzenia przykrości zawęża świadomość koncentrując ją wokół alkoholu oraz wpływa na pracę umysłu

• Procesy emocjonalne i procesy psychiczne są zdominowane przez automatyzm nałogowej regulacji ukształtowany przez psychofarmakologiczny wpływ substancji chemicznych-gotowość do manipulowania psychiką za pomocą substancji chemicznych

Mechanizm iluzji i zaprzeczenia podporządkowuje pracę umysłu pragnienia alkoholu i powoduje dezorientację uniemożliwiającą poszukiwanie konstruktywnych rozwiązań

• Utrudnia rozpoznawania szkód i ich alkoholowej przyczyny oraz dostarcza wskazówek błędnych w powstrzymaniu uzależnienia i tworzy złudne wizje pozytywne życia z alkoholem

• Upośledza funkcje poznawcze umysłu

Osoba uzależniona nie dokonuje weryfikacji ocen i przekonań, które podtrzymują atrakcyjność picia

Przekonania dotyczą:

• Atrakcyjności i użyteczności alkoholu

• Konieczności picia i niemożności

Specyficzny obraz świata i życia osoby uzależnionej wynika z „nałogowej logiki”

• Przyczyn zaburzeń i unikania odpowiedzialności

• Manipulowania czasem

• Negacji faktów

• Magicznej zmiany realiów

Mechanizm Rozpraszania i rozdwajania JA

• W systemie ja powstaje trzeci mechanizm, który uszkadza zdolność do kierowania postępowaniem i do podejmowania decyzji przez osobę uzależnioną

• Zaburzenia systemu ja obejmują: uszkodzenia organizmu Ja dotyczy rozpraszania, rozszczepianie i wydrążenia

• Zaburzenia struktury treściowej Ja dotyczące wartościowania, standardów moralnych poczucia tożsamości oraz sprawności

• Pozbawia osobę uzależnienia wewnętrznego oparcia w konstruktywnych aspektach obrazu własnej osoby

Czynniki aktywizujące mechanizmy uzależnienia

• Choroby somatyczne i zaburzenia psychiczne

• Destrukcja orientacja życiowa-destrukcyjne schematy relacji międzyludzkich

• Specyficzne problemy osobiste

• Deficyty umiejętności życiowych

• Środowisko społeczne jako źródło stresu i ryzyka, a należą do nich sytuacje pokusy i podwyższonego ryzyka: trwałe uszkodzenia ważnych relacji społecznych i negatywne konsekwencje społeczne szkodliwego picia

V

Uzależnienie od narkotyków.

W Europie najstarsze ślady uprawy maku opiumowego sięgają roku 2000 p.n.e.

W XIX wieku często stosowanymi narkotykami było opium, marihuana, liście koki. Traktowano je jako używki na równi z alkoholem czy tytoniem.

Występowanie w różnych kulturach:

• Europa-alkohol

• Ameryka południowa-liście coca

• Ameryka północna-halucynogeny zawarte w niektórych odmianach kaktusów

• Azja-opium i haszysz

Stosowanie narkotyków jako substancji leczniczych:

• Paracelsus-uważał opium za panaceum na praktycznie wszelkie znane choroby

• Sydenham-spreparował Laudanum stanowiący roztwór opium w alkoholu.

Wyodrębnienie półstyntetycznych alkaloidów.

W 1804 otrzymano opium krystalicznej morfiny z maku

W coca-coli oryginalnej recepturze była kokaina.

Morfina jako środek znieczulający:

• Wojna secesyjna

• Wojna prusko austriacka

• Wojna francusko pruska

Cecha traktowanie uzależnionych jako osób chorych, brak podejścia represyjnego; początki podejścia- USA początek XX wieku.

1914-pierwsza konwencja ograniczenia handlu

W Polsce główną substancją jest alkohol.

• Okres międzywojenny narkotyki

• Po II wojnie uzależnione od morfiny stosowanej jako środek przeciwbólowy

• Lata 60 halucynogeny, haszysz, LSD

• Lata 70 „kompot”-zawiera opium, morfinę, kodeinę, heroinę. Ok. 25 tysięcy narkotyków

• Lata 70 zapis cenzorski na informację o zjawisku narkomanii

• Po 80 roku otwarcie mówiono o narkotykach

1985 przyjęto ustawę

• Ograniczenie w produkcji mak i konopie

• Sankcje związane z uprawą

Lata 90

• Człowiek sukcesu, wyścig szczurów

• Duże bezrobocie, zubożenie

Narkomania.

Medycyna-używanie szkodliwe, uzależnienie od substancji psychoaktywnych

Nauki społeczne-całokształt zagadnień związanych z problemami zdrowotnymi, funkcjonowaniem w społeczeństwie

Problem kryminalny-działanie represyjne (w zakładach karnych)

Ryzykowne zachowanie- działania o charakterze edukacyjnym

Substancje psychotropowe-to leki używane niewłaściwie bez wskazań lekarskich w celach nie medycznych

Środki odurzające-wyłączenie tytoniu i alkoholu

Substancje psychoaktywne- zbiór substancji

• Różna budowa chemiczna

• Otrzymywanych ze źródeł naturalnych, chemicznych, syntetycznych

• Przyjmowanych różną drogą

• O zróżnicowanym potencjale uzależniającym

Medyczne modele zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowań

• Ryzykowne używanie substancji psychoaktywnych

• Szkodliwe używanie substancji psychoaktywnych

• Uzależnienie od substancji psychoaktywnych

Ryzyko szkód zdrowotnych wynika z:

• Nieczystość chemiczna

• Braku pewności, co do zawartości i wielkości dawki

• Małej rozpiętości dawek

• Dawka uprzednio „bezpieczna” staje się toksyczna

Objawy uzależnień:

• „głód” substancji

• Upośledzenie kontrolowania przyjmowania substancji

• Tolerancja

• Objawy abstynencyjne

• Zwiększenie ilości czasu poświęconego na zdobywanie narkotyków

• Używanie substancji mimo wiedzy o ich konkretnym szkodliwym wpływie na zdrowie

Klasyfikacja:

• Alkohol

• Opiaty

• Kanabinole

• Leki nasenne

• Kokaina

• Amfetamina

• Halucynogenna

• Tytoń

• Lotne rozpuszczalniki itp.

Opiaty najczęściej heroina dominowała dożylnie lub domięśniowo, rzadziej doustnie. W większości opatów to przetwory maku lekarskiego.

Ryzyko:

• Zróżnicowany skład chemiczny

• Zanieczyszczenia bakteriologiczne

VI

Opiaty:

• To wszelkie substancje działające na receptory Opioidowe i powodujące efekt przeciwbólowy lub euforię

• To przetwory maku lekarskiego

• Najczęściej używa się heroiny

Heroina

Zewnętrzne oznaki zażywania

• Ślady nakłuć na żyłach

• Zmniejszone źrenice niereagujące na światło

• Wodniste spojrzenie

• Braki apetytu

• Senność

Duży potencjał uzależnienia

• Zwiększanie dawki

• Konflikty z prawem

• Nieprzyjemne objawy abstynencji

• Silny głód narkotyczny

• Duże zaabsorbowanie używania narkotyku

Kanabinole-Marihuana, Haszysz

Zew. Oznaki użytkowania

• Słodkawa woń oddechu

• Kaszel

• Przekrwione oczy

• Zaburzenia przestrzeni i koordynacji ruchowej

Używane przez palenie suszu i liści

Marihuana-Jednorazowe zastosowanie może spowodować stany lękowe, objawy psychotyczne; może zapoczątkować schizofrenię; mniejszy potencjał uzależniający; pojawić się może „zespół demotywacyjny”; powroty do „twardej narkomanii”.

Leki uspokajające i nasenne

Zew. Oznaki użytkowania

• Senność

• Zmniejszona aktywność życiowa

• Bełkotliwa mowa

• Wymioty

• Wygląd jak po spożyciu alkoholu

Osoby uzależnione to grupa osób, gdzie leki były stosowane niewłaściwie lub zbyt długo; osoby, które wcześniej nadużywały alkoholu

Uzależnienia od innych substancji psychoaktywnych

Substancje stymulujące

• Amfetamina

• Kokaina

W Polsce głównie amfetamina.

Amfetamina

Zew. Oznaki używania

• Powiększone źrenice

• Brak apetytu

• Duża ruchliwość

• Szybkie mówienie

• Pobudza

• Znaczne ubytki wagi ciała

• Wahania nastrojów

Kokaina

Zew. Oznaki

• Nadpobudliwość

• Gadatliwość

• Niepokój

• Zachowania agresywne

• Rozszerzone źrenice

• Katar

• Czerwony nos z krostami

Substancje halucynogenne

• Rośliny zwierające atropinę powodują majaczenia, zaburzenia orientacji

• Środki powodujące zmiany świadomości (ekstazy MDMA, LSD, Psylocybina, Meskalina)

Ekstaza

Zew. Oznaki

• Rozszerzone źrenice

LSD

• Rozszerzone źrenice

• Nieracjonalne wypowiedzi

• Bełkotliwa mowa

Zażywanie halucynogenów może doprowadzić do uszkodzeń neuronów

Kleje i lotne rozpuszczalniki- „narkotyki dla ubogich” stosowane przez dzieci i młodzież patologiczną

Zew. Oznaki

• Wyraźny zapach

• Zaburzenia mowy

• Zapalenie spojówek

• Nieporadność ruchowa

• Kichanie i kaszel

• Niedotlenienie mózgu

• Rozweselenie

• Utrata równowagi

Dopalacze- grupa różnych substancji lub ich mieszanek o rzekomym bądź faktycznym działaniu psychoaktywnym

• Syntetyczne- BZP- symulant ośrodkowego układu nerwowego; objawy jak po użyciu amfy; przyspieszone tętno. TFMPP- zbliżony do MDMA a czasem do LSD (tylko o słabszym działaniu) odwodnienie. IWH-O18- podobny do marihuany, haszyszu; wzrost ciśnienia, przekrwione oczy, wysuszenie śluzówek

• Naturalne-podobne do konopii; euforia i stymulacja, uspokojenie, relaksacja, można łatwo przedawkować

Szałwia wieszcza-działa halucynogennie, brak kontroli nad zachowaniem, trudności z poruszaniem się, ataki szału, urojenia.

FLY AGARIC-muchomor czerwony; na początku stan urojenia alkoholowego, gadatliwość, wesoły nastrój, uspokojenie i przygnębienie, wrażliwość zmysłów, światło jest trudne do zniesienia

KRATOM-stymuluje i działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, łagodniejsza forma opium.

AGRY REIA NERUOSA- powój hawajski (słabsze od LSD) nadwrażliwość na światło, uspokojenie bądź euforia, bezsenność

Lion-podobny do marihuany, zaburzenia świadomości i percepcji

---