Wykład 10.10.2012
Geneza i rozwój idei zabezpieczenia społecznego
a) starożytna Sparta, plemiona afrykańskie, plemiona tybetańskie, kultura śródziemnomorska.
b) pomoc rodziny, sąsiadów (Szwecja), gildie (Anglia)
c) instytucja żebractwa („gość w dom, Bóg w dom”)
d) ustawodawstwo represyjne (1348r.-epidemia dżumy)
e) ustawa o ubogich (1601r.)
generalne zasady postępowania wobec ubóstwa:
-społeczność lokalna przyjmowała odpowiedzialność za ubogich zamieszkałych na danym terenie,
-osoby niezdolne do pracy mogły żebrać, lecz tylko na terenie zamieszkania lub urodzenia
-osoby zdolne do pracy miały obowiązek ją podjąć pod rygorem kar,
-gmina miała obowiązek zorganizowania pracy dla osób do niej zdatnych,
ubogich podzielono na 4 grupy:
-dzieci, zwłaszcza sieroty
-bezrobotni gotowi do pracy
-chorzy, ludzie starzy, osoby niedołężne
-niepoprawni włóczędzy, osoby leniwe, uchylające się od pracy
f)okres wczesnego kapitalizmu
-utopijny projekt Daniela Defoe (ochrona robotników przed chorobą
-doktryna liberalna- restrykcyjna ustawa o ubogich 1834r.
g) pierwsze próby samopomocy, ubezpieczenie ludowe, dobroczynność społeczna (szpitale, przytułki, schroniska).
2. zabezpieczenie społeczne w epoce kapitalizmu
XIX wiek - świadomość, że poprawa warunków bytu klasy robotnicze jest jednym z czynników wzrostu wydajności pracy i wzrostu gospodarczego doprowadziła do pojawienia się ustawodawstwa socjalnego (warunki sanitarne, mieszkaniowe, ochrona zdrowia, oświata, ochrona pracy).
a)etap pierwszy- Bismarckowska- „Socialpolitik”
-celem było zapewnienie lojalności klasy robotniczej wobec rządku
-dwie formuły
Zaopatrzeniowa- jednolite, niskie, finansowane z budżetu świadczenia dla wszystkich (zasada domicylu)
Ubezpieczeniowa- przymusowa składka, rozdział świadczeń potrzebującym, od silniejszego (bogatszego) do słabszego (biedniejszego)
b) etap drugi (II wojna światowa- lata 70 XX wieku) „Państwo Dobrobytu”
c) etap trzeci- okres zmian i reform
-słabnący wzrost gospodarczy
-brak równowagi finansowej
-deficyty budżetowe
-inflacja
-stagnacja, etc.
Wykład 17.10.2012
2. Zabezpieczenie społeczne w epoce kapitalizmu
XIX wiek- świadomość, że poprawa warunków bytu klasy robotniczej jest jednym z czynników wzrostu wydajności pracy i wzrostu gospodarczego doprowadziła do pojawienia się USTAWODASTWA SOCJALNEGO ( warunki sanitarne, mieszkaniowe, ochrona zdrowia, oświata, ochrona pracy).
a) etap pierwszy- Bismarckowska- „Sozialpolitik”
-celem było zapewnienie lojalności klasy robotniczej wobec rządu
-dwie formuły
zaopatrzeniowa- jednolite, niskie, finansowane z budżetu świadczenia dla wszystkich (zasad domicylu)
ubezpieczeniowa- przymusowa składka, rozdział świadczeń potrzebującym, od silniejszego (bogatszego) do słabszego(biedniejszego)
b) etap drugi ( II wojna światowa -lata 70 XX wieku) „państwo dobrobytu”
c)etap trzeci- okres zmian i reform
-słabnący wzrost gospodarczy
-brak równowagi finansowej
-deficyty budżetowe
-inflacja
-stagnacja, etc.
3. Kierunki rozwoju współczesnych systemów emerytalnych
Procesy demograficzne, społeczne i ekonomiczne zachodzące we współczesnej Europie, powodują, że rządy muszą odpowiedzieć na pytanie czy ich systemy emerytalne wytrzymają potrzeby starzejących się społeczeństw.
W związku ze wzrostem liczby osób pobierających świadczenia przy jednocześnie malejącym zasobie siły roboczej- coraz mniejsza liczba osób w wieku produkcyjnym, wartość wypłaconych emerytur sięgnie w niektórych krajach 20% pkb.
Przyczyny:
-spadek wskaźnika dzietności kobiet-obecnie kształtuje się poniżej prostej zastępowalności pokoleń
-wzrost przeciętnej długości życia
Lata 2010 2030 2050
Liczba osób powyżej 65 roku życia 25 46 75
Przypadających na każde 100 osób w wieku produkcyjnym ( 18-64)
Podejmowane działania:
-podnoszenie wieku emerytalnego
-wydłużanie aktywności zawodowej osób starszych
-wzrost wskaźnika zatrudnienia kobiet
-zachęcanie przyszłych emerytów do samodzielnego oszczędzania na emeryturę, promowanie dobrowolnych form oszczędzania, wielo filarowości, dywersyfikacji źródeł dochodów na emeryturze
-wprowadzanie emerytur częściowych (Austria, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Niemcy)- po osiągnięciu określonego wieku, ubezpieczony na bywa prawo do części świadczenia pod warunkiem zmniejszenia wymiaru czasu pracy,
-elastyczny wiek emerytalny (Szwecja, Włochy)- ubezpieczeni posiadają możliwość przejścia na emeryturę stosunkowo wcześnie (np. od 57 roku zycia), jednak wiek przejścia na emeryturę ma istotny wpływ na jej wysokość
-organiczenie świadczeń gwarantowanych przez państwo na rzecz ubezpieczeń prywatnych (Wlk. Brytania, Hiszpania)
-wydłużenie wieku niezbędnego do uzyskania emerytury, dłuższy okres brany do wyliczania świadczeń (Francja, Hiszpania)
KLASYCZNE TECHNIKI REALIZACJI IDEI ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO
Zabezpieczenie społeczne jest działalnością, której celem jest likwidacja niedostatku przez stworzenie takiej sytuacji , w której każdy obywatel pracujący zgodnie ze swoimi możliwościami miałby zawsze dochód pozwalający na zaspokojenie swoich zobowiązań (definicja Beveridge'a)
Idea zabezpieczenia społecznego realizowana może być w trzech rożnych formach organizacyjno- finansowych.
Formy te klasyfikuje się jako:
technikę ubezpieczeniową, technikę zaopatrzeniową, technikę opiekuńczą
Wykład 24.10.2012
Klasyczne zasady techniki ubezpieczeniowej w systemie zabezpieczenia społecznego można ująć następująco:
1. zabezpieczenie realizuje się przez tworzenie wspólnot ubezpieczeniowych osób narażonych na podobne zdarzenia losowe, dlatego ubezpieczenia społeczne obejmują określoną, w pewnym stopniu jednorodną, kategorię osób (np. pracowników, rzemieślników, rolników).
2. fundusz na świadczenia gromadzony jest ze składek ubezpieczeniowych lub ubezpieczającego dostosowanych do rozmiaru ryzyka.
3. świadczenia są różnicowane odpowiednio do składek.
4. rodzaj świadczenia i wysokość jest ustalana ustawowo, a świadczenie wypłacane niezależnie od posiadanych środków własnych .
5 Prawo do świadczeń jest prawem podmiotowym , co oznacza, że świadczenie przysługuje z mocy prawa po stwierdzeniu zajścia zdarzenia objetego ubezpieczeniem , jeżeli spełnione zostaną warunki wymienione w ustawie. W razie odmowy przynania świadczenie może być dochodzone sądownie.
6. Ubezpieczenie społeczne jest wykonywane przez specjalnie do tego utworzone mniej lub bardziej autonomiczne instytucje publiczne-państwowe lub pod nadzorem państwa, działające niezarobkowo. W zarządzie tych instytucji uczestniczą przedstawiciele stron pokrywających koszty ubezpieczenia
Metoda zaopatrzeniowa nawiązuje z jednej strony do instytucji opieki społecznej, z drugiej zaś ukształtowała pewne zasady występujące w technice ubezpieczeniowej:
1. System zaopatrzenia obejmuje na ogół całą ludność kraju bez względu na aktywność zawodową, udzielając pomocy osobą, które znalazły się w potrzebie.
2. Środki na zaopatrzenie pochodzą ze środków publicznych ( z ogólnych dochodów budżetowych bądź ze specjalnego podatku).
3. świadczenia są w zasadzie jednolite i mają zapewnić każdemu w jednakowym stopniu zaspokojenie podstawowych potrzeb, uznanych za niezbędne minimum utrzymania.
4. Rodzaje świadczeń i ich wysokość oraz okoliczności i warunki uprawniające do nich są określone ustawowo. Spełniającym ustawowe warunki przysługuje roszczenie o świadczenie.
5. Prawo do zaopatrzenia jest prawem podmiotowym, ale może być uzależnione od faktu nieposiadania innych środków utrzymania. Stąd możliwość zawieszania lub ograniczania świadczeń.
6. System jest administrowany przez urzędy publiczne ( państwowe lub samorządu lokalnego).
Trzecią technikę określa się jako opiekuńczą która współcześnie występuje jako forma uzupełniająca dla obu poprzednich technik i rozwija się pod zmienionymi nazwami pomocy społecznej, służby zdrowia, świadczeń socjalnych itp.
Zasady metody opiekuńczej w systemie zabezpieczenia społecznego:
1. Systemy pomocy społecznej obejmują całą ludność, wszystkich którzy znajdą się w potrzebie, niezależnie od ich aktywności zawodowej, obywatelstwa itp.
2. Potrzeba bywa określana w ustawie poprzez wskazanie poziomu dochodów.
3. Świadczenia przyznaje się ze źródeł publicznych bez pobierania jakichkolwiek składek lub opłat na ten cel . Finansowy ciężar tej działalności spoczywa na organach administracji terenowej, jak również (ostatnio w coraz większym stopniu) bezpośrednio na budżecie centralnym państwa.
4. Realizacja zabezpieczenia społecznego zgodnie z metodą opiekuńczą może oznaczać zapewnienie niezbędnych środkow różnicowanych co do ich rodzaju i wysokości odpowiednio do indywidualnych potrzeb jednostki, według uznania organu przyznającego świadczenie.
5. Prawo do świadczeń nie powstaje ex lege po zająciu określonego zdarzenia, ale jest zależne od oceny dokonanej przez organ opiekuńczy, czy zachodzi taka potrzeba. Zainteresowanym słuzy skarga na decyzje organu.
6. Systemy pomocy społecznej są administrowane przez organy publiczne- przeważnie lokalne.
RYZYKO SOCJALNE- wieloznaczność pojęcia ryzyka. Ryzyko to na ogół niebezpieczeństwo wystąpienia zdarzenia :przyszłego, niepewnego, niezależnego od woli człowieka i dlań niekorzystnego(przynoszącego stratę) W prawie pracy to np. ryzyko pracodawcy dotyczące produkcji i dotyczące pracowników.
W prawie zabezpieczenia społecznego posługujemy się pojęciem ryzyka socjalnego.
Polski system prawa wyróżnia 9 rodzajów ryzyka socjalnego jako przedmiotu ochrony prawnej:
1) dożycie wieku emerytalnego
2)trwała lub okresowa niezdolność do pracy
3) śmierć żywiciela
4) niezdolność lub niemożność świadczenia pracy ( prowadzenia działalności)
5) wypadek przy pracy lub choroba zawodowa
6) nie zdrowie
7) bezrobocie
8) niedostatek dochodu w rodzinie
9)trudne sytuacje życiowe
-utrata mieszkania
-opieka pielęgnacyjna
Dożycie wieku emerytalnego
Jest to ryzyko człowieka, które czerpie środki utrzymania z zatrudnienia lub innej działalności i dla którego zaprzestanie zatrudnienia(działalności) ze względu na podeszły wiek oznacza brak dochodu z pracy. Ryzyko utraty zatrudnienia w razie osiągnięcia wieku emerytalnego i nabycia uprawnień emerytalnych jest tym wyższe im wyższy jest poziom bezrobocia.(świadczeniem ubezpieczeniowym na wypadek tego ryzyka jest emerytura)
Trwałą lub okresowa niezdolność do pracy (dawniej inwalidztwo)
Jest to ryzyko utraty żródła utrzymania, spowodowane stanem zdrowia, przed osiągnięciem wieku emerytalnego (świadczeniem jest renta).
Śmierć żywiciela
Jest ryzykiem, które polega na niebezpieczeństwie obumarcia i pozostawienia bez środków utrzymania osób, wobec których żywiciel z tytułu prawnego ma zobowiązanie o charakterze alimentacyjnym. (świadczeniem jest renta rodzinna)
Niezdolność lub niemożność świadczenia pracy
-różni się od ryzyka trwałej lub okresowej niezdolności do pracy tym, iż niemożność świadczenia pracy ma charakter czasowy i przejściowy, polegający na utracie wynagrodzenia (dochodu). Poza chorobą i macierzyństwem ryzyko to obejmuje także: odosobnienie z powodu choroby zakaźnej, konieczność osobistej opieki nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny.
Wykład 31.10.2012
Wypadek przy pracy, choroba zawodowa
-ryzykiem jest taka sama sytuacja, w której znalazł się ubezpieczony przy niezdolności do świadczenia pracy (trwałej, czasowej, lub krótkoterminowej) lecz z powodu zdarzenia nagłego, wywołanego przyczyną zewnętrzną powodującego uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. (Świadczeniami są renta, zasiłki, odszkodowanie).
Nie zdrowie
-ryzyko to uzasadnia ochronę w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Od wymienionych wcześniej rożni się tym, że nie łączy się bezpośrednio z zatrudnieniem .
Bezrobocie
-jest to ryzyko, którego raczej się nie ubezpiecza. Ochrona socjalna polega na łagodzeniu skutków bezrobocia. (świadczeniami są głównie zasiłki oraz inne formy pomocy np. szkolenia, adaptacje).
Niedostatek w rodzinie
-jest to ryzyko względne, odnosi się je do wielkości prowadzącej wspólne gospodarstwo rodziny, liczby osób zarobkujących i przyczyniających się do utrzymania rodziny oraz wysokości łącznego dochodu. (świadczeniami są zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne, wychowawcze)
Ryzyko trudnych sytuacji życiowych
-obejmuje przede wszystkim ubóstwo, ale także inne sytuacje np. niesprawność (inwalidztwo w młodym wieku), uzależnienia.
(świadczeniami są w pewnej mierze uznaniowe i zależą od organów je świadczących).
Wykład 7.11.2012
Powszechny system ubezpieczeń społecznych w Polsce
1. Ogólna charakterystyka systemu
Art. 67 ust.1 Konstytucji RP
„Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego…”
Podstawowe akty prawne systemu powszechnego
-ustawa z 13 pażdziernika 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych
-ustawa z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych
-ustawa z 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa
-ustawa z 30 pażdziernika 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
-ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych
Podział świadczeń przysługujących z ubezpieczeń społecznych:
-pieniężne, w naturze
-okresowe, jednorazowe
-wypadkowe, z ogólnego stanu zdrowia
Charakter prawa do świadczeń
-osobisty (nie można przekazać w spadku)
-odpłatny (za składkę)
-przysługujący z tytułu zajścia ryzyka, ale po spełnieniu warunków,
-prawa nie można się zrzec
-wypłata następuje na wniosek
Podmioty realizujące ubezpieczenia społeczne:
Zasady konstrukcyjne systemu ubezpieczenia społecznego
a)zasada przymusu- uniknięcie autoselekcji ze strony członków grupy, która ma być ubezpieczona, a więc zgłoszenie się do ubezpieczenia tylko osób słabych fizycznie , chorych i zaawansowanych w latach i unikanie ubezpieczenia się przez elementy zdrowe i młodsze. Z drugiej strony brak możliwości po stronie instytucji ubezpieczeniowej przyjmowania do ubezpieczenia tylko młodych i silnych.
b)zasada powszechności- objęcie obowiązkiem ubezpieczenia wszystkich osób pozostających w określonej sytuacji faktycznej, tj. narażonych na określony rodzaj niebezpieczeństwa (np. utraty zarobku),
c)zasada wzajemności- wynika z definicji stosunku ubezpieczenia, który określa się jako wiążący ubezpieczyciela z ubezpieczonym stosunek prawny, na podstawie którego ubezpieczyciel obowiązany jest do wypłacenia odszkodowania lub innego świadczenia w razie nastapienia okreslonego zdarzenia losowego, ubezpieczający zaś obowiązany jest do uiszczenia ubezpieczycielowi określonej kwoty pieniężnej tytułem składki ubezpieczeniowej.
d)zasada ekwiwalentności- forma zasady wzajemności dotycząca świadczeń emerytalnych w nowym systemie emerytalnym.
FINANSOWANIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
1. Pojęcie i formy funduszu ubezpieczeniowego
Fundusz ubezpieczeniowy w szerokim znaczeniu to zespół środków będących w posiadaniu społeczeństwa i określonych instytucji, jakie mogą być wykorzystywane w przypadku wystapienia zdarzeń losowych. W rozwoju historycznym można wskazać na 3 formy organizowania funduszu ubezpieczenia społecznego:
a) samoubezpieczeniowa ( dziś-ubezpieczenia grupowe na życie i ubezpieczenia emerytalne w ramach pracowniczych programow emerytalnych),
b) budżetowa (podatki lub składki, dziś niekiedy przy finansowaniu świadczeń z zaopatrzenia społecznego)
c) ubezpieczeniowa-fundusz publiczny zdecentralizowany, tworzony ze składek opartych na zasadzie przymusu, wnoszonych przez pracodawcow, pracowników, uzupełniony okolicznościowo dotacją państwa.
2. Fundusze
a)fundusz ubezpieczeń społecznych
b)fundusze rezerwowe (na uzupełnienie niedoboru funduszy: rentowego, chorobowego i wypadkowego)
c) fundusz rezerwy demograficznej
d)otwarte fundusze emerytalne
e) fundusz emerytur pomostowych ( od 1 stycznia 2010 r.)
3.Metody finansowania świadczeń
a) repartycji- żrodłem finansowania świadczen jest bieżąca składka, a fundusz ma charakter konsumpcyjny. Obecne pokolenie pracujących musi ponieść zobowiązania wobec aktualnych świadczeniobiorców w celu podtrzymania obietnic umowy społecznej, z której oni się wcześniej wywiązali.
b) kapitałowa- zakłady ubezpieczeń społecznych gromadzą fundusz w długich przedziałach czasu na zasadach tzw.
4.Kapitalizacji składki i gromadzenia rezerw finansowych.
4. Wady systemu repartycyjnego:
-zachęca do pracy na „czarno”
-jest niestabilny i uzależniony od przetargów politycznych
-wydawanie bieżących wpływających skladek nie pobudza wzrostu gospodarczego
-uzalezniając wielkość świadczenia od płaconych składek, zacheca do niepłacenia tych składek
-obciążenia pracodawców związane z wysoką składką (musza pokryć aktualne wydatki) obniżają konkurencyjność przedsiębiorstw na rynkach krajów, gdzie składka może być niższa.
5.Zalety systemu repartycyjnego:
-są bardziej odporne na dekoniunkturę gospodarczą i procesy inflacyjne
-zapewniają poczucie bezpieczeństwa socjalnego, gwarantując wszystkim ubezpieczonym szeroką ochrone w razie zajścia sytuacji uniemożliwiającej zarobkowanie
-są niezwykle humanitarne poprzez możliwości wprowadzenia ich od zaraz co umożliwiło np. wypłacanie emerytur zaraz po wojnie
-maja niskie koszty funkcjonowania
-nie mają tendencji do „znikania” w sytuacjach ekstremalnych
Wykład 14.11.2012
1. Istota składki
Składka w ubezpieczeniu społecznym jest świadczeniem pieniężnym o charakterze przymusowym celowym, odpłatnym, bezzwrotnym. Składka jest przed wszystkim ceną gwarancji ubezpieczenia, a więc posiadania pewnego komfortu psychicznego z którego korzysta ubezpieczony.
2. Konstrukcja składki i jej wysokości
a) podział składki wg ryzyka:
- emerytalna - 19,52% podstawy wymiaru (2,3% - OFE)
- rentowa - 10,00% podstawy wymiaru / od 1.01.2008r. - 6%
- chorobowa - 2,45% podstawy wymiaru
- wypadkowa- 0,67% - 3,33% podstawy wymiaru
- na Fundusz Emerytur Pomostowych - 1,5% podstawy wymiaru
b) podział składki według podmiotu opłacającego
-pracodawcy
-pracownika
3. Podstawy wymiaru składki
a)faktyczny przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych
b)przychód w kwocie zadeklarowanej przez ubezpieczonego
c)kwota minimalnego wynagrodzenia miesięcznego za pracę lub
d) kwota zasiłku stałego
4. Zasady i tryb opłacania składek na ubezpieczenie społeczne
Płatnikiem jest osoba lub jednostka organizacyjna zobowiązana do obliczenia, pobrania i przekazania co miesiąc składki ze środkow ubezpieczonego oraz własnych lub będących w jego dyspozycji do ZUS-u
Obowiązki płatnika składek:
-obliczanie i odprowadzanie składek
-przekazywanie imiennych raportów miesięcznych
-przesłanie deklaracji rozliczeniowej
-zgłodzenie do ubezpieczenia i wyrejestrowanie z ubezpieczenia społecznego.
Każdy może założyć profil w zusie, uzyska identyfikator i będzie mógł wejść na swoje konto i zobaczyc ile mu się zebrało.
Terminy opłacania składek :
5,10,15 dzień następnego miesiąca
6. Skutki nieterminowego opłacania składek
a)odsetki za zwłokę
b)opłata dodatkowa
c)egzekucja należności
d)odpowiedzialność karna płatnika składek (wykroczenia, przestępstwa)
e)odpowiedzialność osób trzecich za zaległości z tytułu składek
f)kara grzywny nałożona przez sad
g)wniosek o upadłości
h) wniosek o pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej lub pełnienia określonej funkcji
i) wykluczenie wykonawcy z postepowania o wykonanie zamówienia publicznego
j) dokonanie wpisu do Rejestru Dłuzników Niewypłacalnych
7. Zabezpieczenie rzeczowe wierzytelności z tytułu składek
a)hipoteka przymusowa
b)zastaw
8. Przedawnienie należności z tytułu składek
9. Konta indywidualne ubezpieczonych i płatników skladek
Wykład 21.11.2012
Poprzedni wykład
5. Mechanizmy ułatwiające płatnikowi zapłatę składek:
a)odroczenie terminu płatności lub rozłożenie na raty
b)opłata prolongacyjna
c)umorzenie należności z tytułu składek i innych kosztów postępowania
6. Sutki nieterminowego opłacania składek
a)odsetki za zwłokę
b)opłata dodatkowa
c)egzekucja należności
d)odpowiedzialność karna płatnika składek (wykroczenie, przestępstwa)
e)odpowiedzialność osób trzecich za zaległości z tytułu
UBEZPIECZENIA EMERYTALNE
1. Obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu podlega ponad dwadzieścia kategorii osób fizycznych, które na obszarze RP są między innymi:
-pracownikami
-osobami wykonującymi pracę nakładczą
-członkami RSP I SKR,
-osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej , zlecenia
-osobami prowadzącymi pozarolnicza działalność (współpracujący)
-posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego,
-osobami pobierającymi stypendium sportowe
-osobami pobierającymi zasiłki dla bezrobotnych (z pewnymi zastrzeżeniami)
-osobami duchownymi
-osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński,
2. Dobrowolnie ubezpieczeniu emerytalnemu podlegają między innymi:
-małżonkowie pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych,
-osoby, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego nie podlegają ubezpieczeniu z innych tytułów,
-studenci oraz uczestnicy studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniu z innych tytułów,
3. Kontynuowanie ubezpieczenia.
4. Emerytura:
Uprawnienia do świadczeń, ich wysokość oraz zasady przyznawania uzależnione są od grupy wiekowej ubezpieczonych:
-urodzenie przed dniem 1 stycznia 1949 roku.
-urodzenie po dniu 31 grudnia 1948r
-urodzenie po dniu 31 grudnia 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1969 roku.
Wykład 28.11.2012
Podstawa Emerytury(stara):
24%kwoty bazowej- stała wartość +1,3% podstawy wymiaru za każdy rok składkowy-stare pokolenie
Podstawa emerytury(dla nas):
Warunki nabycia prawa do emerytury:
Wiek, w tej chwili 65 mężczyźni, 60 kobiety, w tej chwili się już wydłuża, dla kobiet i mężczyzn 67 lat
UBEZPIECZENIA RENTOWE
1. Zasady podlegania ubezpieczeniom rentowym są analogiczne jak przy obowiązkowym, dobrowolnym (wraz z kontynuowaniem) ubezpieczeniu emerytalnym.
2. Renta z tytułu niezdolności do Pracy - (stała lub okresowa) przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:
-jest niezdolny do pracy
- ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy
-niezdolność do pracy powstała w określonych okresach składkowych i nieskładkowych albo nie póżniej niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.
3. Renta szkoleniowa - przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia warunki do renty z tytułu niezdolności do pracy i uzyska orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego. Renta przyznawana jest na okres 6 miesięcy (starosta może wnioskować o dalsze 30 miesięcy)
4. Renta rodzinna- musi umrzeć ktoś kto był ubezpieczony (emeryt, rencista) prawo nabywa się po śmierci osoby która była uprawniona do emerytury lub renty.
Podleganie ubezpieczeniu:
a)obowiązkowo
-pracownicy
-członkowie RSP i SKR,
-osoby odbywające służbę zastępczą,
b)dobrowolnie- osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi:
-wykonujące pracę nakładczą,
-wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia, agencyjnej,
-prowadzące pozarolnicza działalność gospodarczą (współpracujące),
-wykonujące odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności
-duchowni
2. Swiadczenia:
-zasiłek chorobowy, macierzyński, opiekuńczy, wyrównawczy, pogrzebowy -świadczenie rehabilitacyjne
Wykład ZUS 5.12.2012
Zakład ubezpieczeń społecznych jest:
-państwową jednostką organizacyjną o zasięgu ogólnokrajowym
-dysponentem Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
-instytucją właściwą i łącznikową w zakresie zagranicznych ubezpieczeń społecznych
SIEĆ JEDNOSTEK:
Centrala
325 terenowych jednostek organizacyjnych
-43 oddziały
-214 inspektoratów
-68 biur terenowych
PRACOWNICY
Centrala- ponad 1500 pracowników
Oddziały- ponad 44000 pracowników
Łącznie- ponad 45 500
Zus Koszalin- około 700 pracowników.
Powszechny system ubezpieczeń społecznych to:
Ubezpieczeni 14,9 mln Koszalin 253 tys- dla których ZUS prowadzi konta, odprowadza składki, orzeka w sprawach niezdolności do pracy/rentowych
Płatnicy składek 2,2mln Koszalin 35 tys.- od których Zus pobiera i rozlicza składki na wyodrębnione fundusze
Świadczeniobiorcy 7,4mln Koszalin 120tys.- dla których Zus ustala uprawnienia, oblicza wysokość, dokonuje przeliczeń i wypłaty emerytur i rent
Instytucje współpracujące
-banki
-otwarte fundusze emerytalne
-Narodowy Fundusz Zdrowia
-Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
-Minister Pracy i Polityki Społecznej
-poczta, urzędy skarbowe
FINANSE
Dyspontent FUS ok. 160 mld zł rocznie
(odział 2,1 mld zł)
Instytucja transferowa ok 50mld zł
Łącznie ponad 210 mld zł rocznie
(50mld euro)
Fundusz ubezpieczeń społecznych
-emerytalny
-rentowy
-chorobowy
-wypadkowy
Zakład Ubezpieczeń społecznych jest dysponentem państwowych funduszy celowych:
1. Fundusz Rezerwy Demograficznej
2. Fundusz emerytur pomostowych
Kompleksowy System Informatyczny ZUS
Obsługuje ok. 23 mln klientów ZUS
Rocznie do Zus wpływa ponad 260 milionów dokumentów rozliczeniowych
KSI umozliwia rozliczenie ponad 100 miliardów PLN rocznie na kontach ubezpieczonych i płatników.
W ciągu miesiąca przeprowadza ponad 40 miliardów obliczeń w tym ponad 100 milionów operacji księgowych.
ODDZIAŁ W KOSZALINIE:
Obejmuje zasięgiem działania teren dziewięciu powiatów: białogardzkiego, drawskiego. Kołobrzeskiego, koszlińskiego, sławieńskiego, szczecineckiego, świdwińskiego, wałeckiego oraz powiatu grodzkiego Koszalin, stanowiących ponad 45 % terenów województwa
Obsługa Klientów
Obsługę klientów wspomagają:
-elektroniczna tablica informacyjna
-zusomaty
-centrum informacji telefonicznej
-elektroniczny system kierowania ruchem klientów
Wykład 2.01.2012.
Ubezpieczenie wypadkowe:
1.Podlegają osoby objęte ubezpieczeniami emerytalno rentowymi z wyjątkiem (10 sytuacji) między innymi:
-bezrobotnych pobierających zasiłki,
-osób wykonujących pracę nakładczą,
-osób przebywających na urlopach wychowawczych, pobierających zasiłek macierzyński,
-osób podlegających dobrowolnie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu.
2. Świadczenia:
-zasiłek chorobowy, wyrównawczy,
-świadczenie rehabilitacyjne
-jednorazowe odszkodowanie
-renta z tytułu niezdolności do pracy, w tym renta szkoleniowa,
-renta rodzinna
-dodatek pielęgnacyjny
-dodatek do renty rodzinnej-dla sieroty zupełnej
-pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii,
KOORDYNACJA SYSTEMÓW ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO W UE
1. Wiadomości wstępne
Unia Europejska w zakresie zabezpieczenia społecznego podejmuje działania polegające na koordynowaniu przepisow obowiązujących w poszczególnych państwach członkowskich.
Każdy kraj członkowski posiada odrębny system zabezpieczenia społecznego oraz własny system organizacji instytucji realizujących uprawnienia obywateli w tym zakresie. Wynika to przede wszystkim z uwarunkowań ekonomicznych, demograficznych, historycznych i kulturowych.
Systemy różnią się min.:
-sposobem finansowania
-poziomem wypłacanych świadczeń
-warunkami nabywania uprawnień do świadczeń
Unia Europejska gwarantuje swobodę przemieszczania się pracowników, dlatego jedna osoba w ciągu swojej kariery zawodowej może podlegać różnym systemom zabezpieczenia społecznego , co może powodować wątpliwości według jakiego ustawodawstwa ustalić uprawnienia i jak obliczyć wysokość świadczenia.
W celu zachowania nabytych uprawnień w sferze zabezpieczenia społecznego przez przemieszczających się pracowników wprowadzono koordynację systemów zabezpieczenia społecznego.
Koordynacja akceptuje różnice istniejące pomiędzy poszczególnymi systemami i jednocześnie wprowadza instrumenty prawne, pozwalające na współistnienie tych systemów.
Koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego objęci są obywatele:
-państw członkowskich Unii Europejskiej
-państw Europejskiego obszaru gospodarczego niebędących członkami Unii (Norwegia, Islandia, Lichtenstein)
-Szwajcarii
-państw trzecich zamieszkujących na terytorium jednego z państw członkowskich.
2. Podstawy prawne:
a)prawo pierwotne
Traktat Rzymski- określając reguły dotyczące swobody przepływu osób zobowiązał Radę (EWG) do podjęcia w dziedzinie zabezpieczenia społecznego stosownych działań, stanowiąc:
„Rada działając jednomyślnie na wniosek Komisji, zastosuje takie środki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, jakie są niezbędne do zagwarantownia swobody przemieszczania się pracownikow oraz wprowadzi w tym celu przepisy zapewniające migrującym pracownikom i osobom bedącycm na ich utrzymaniu:
-prawo zliczania, w celu nabycia i zachowania prawa do świadczenia i obliczania jego wysokości , okresow osiągniętych na podstawie prawa kilku państw
-wypłacania świadczen osoba zamieszkującym na terenie państ członkowskich.
b)prawo wtórne:
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE L 200 z 07.06.2004.r)
-Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady
3. Podstawowe pojęcia
Koordynacja- akceptuje różnice pomiędzy systemami poszczególnych państw i jednocześnie wprowadza instrumenty prawne, które pozwalają na współistnienie tych systemow
Praca najemna, działalność na własny rachunek- wszelka praca lub sytuacja równowazna, traktowana jako taka do celów ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego , w którym taka praca lub sytuacja rownoważna ma miejsce
Urzędnik służby cywilnej- osoba uważana za taką lub traktowana jako taka przez państwo członkowskie, któremu podlega zatrudniając go administracja
System specjalny dla urzędników służby cywilnej- każdy system zabezpieczenia społecznego , który jest różny od ogólnego sytaemu zabezpieczenia społecznego, mający zastosowanie dla osób zatrudnionych w zainteresowanym państwie członkowskim, i któremu podlegają wszyscy urzędnicy służby cywilnej lub pewne grupy takich urzędnikow
Zamieszkanie- miejsce, w którym osoba zwykle przebywa.
4. Podstawwe zasady kordynacji
a) zasada jedności stosowania ustawodawstwa
Osoby przemieszczające się w UE podlegają zabezpieczeniu społecznemu tylko jednego państwa w celu uniknięcia zbiegu obowiązków i uprawnień (konflikt pozytywny, negatywny)
-osoba wykonująca w państwie członkowskim pracę najemną lub pacę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego
-urzędnik służby cywilnej podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego, jakiemu podlega zatrudniająca go administracja
-osoba powołana do służby w siłach zbrojnych lub służby cywilnej w państwie członkowskim podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego,
-praca najemna lub praca na własny rachunek wykonywana normalnie na pokładzie statku na morzu pod banderą państwa członkowskiego uważana jest za pracę wykonywaną w tym państwie członkowskim
Wykład 9.01.2012.
Wyjątek:
Osoba która wykonuje działalność jako pracownik w państwie członkowskim w imieniu pracodawcy, który normalnie prowadzi tam swoją działalność (znaczną część działalności), a która jest delegowana przez tego pracodawcę do innego państwa członkowskiego w imieniu tego pracodawcy, nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesięcy, i że osoba ta nie jest wysłana by zastąpić inną osobę.
*wykonywanie pracy w dwóch lub kilku państwach członkowskich
Pracownik podlega:
-ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim lub jeżeli jest zatrudniony przez rożne przedsiębiorstwa lub przez różnych pracodawców, którzy mają siedzibę lub miejsce wykonywania działalności w rożnych państwach członkowskich lub
-ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności zatrudniającego przedsiębiorstwa lub pracodawcy i jeżeli osoba ta nie wykonuje znacznej cześci swej pracy w państwie członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania
Osoba pracująca na własny rachunek podlega:
-ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, jeżeli wykonuje znaczną część pracy w tym państwie lub
-ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się centrum zainteresowania dla tej działalności, jeżeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z państw członkowskich, w którym wykonuje ona znaczna część swej pracy.
b) Zasada równego traktowania
-zakaz dyskryminacji bezpośredniej (opartej na obywatelstwie)
-zakaz dyskryminacji ukrytej- pośredniej (warunki, którym sprostać mogą tylko obywatele danego kraju)
c)Zasada sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia i zamieszkania
d)Zasada zachowania praw nabytych
5. Systemy nie objęte koordynacją
a) Pomoc Społeczna
Świadczenia pomocy Społecznej, to te które są przyznawane w zależności od potrzeb.
b) Pomoc Zdrowotna
Opieka Dentystyczna i medyczna, zaopatrzenie w leki, pobyt w szpitalu i inne. Koszty udzielonej pomocy obciążają właściwą instytucje państwa, w którym osoby te są ubezpieczone.
c) Systemy świadczeń dla ofiar wojny i jej skutków
Świadczenia dla weteranów przyznane w dowód wdzięczności narodowej za cierpienia poniesione dla kraju
d) świadczenia wynikające z układów zbiorowych zawartych między pracodawcami i związkami zawodowymi
Nawet jeśli zostały uznane przez władze krajowe za powszechnie obowiązujące, np. branżowe systemy emerytalne.
6. Polskie instytucje zajmujące się koordynacją
Realizacja koordynacji wymaga wyznaczenia władz i instytucji zobowiązanych do wykonania określonych zadań.
Do instytucji tych zalicza się;
-władze właściwe
-właściwe instytucje
-instytucje łącznikowe
Władze właściwe- ministrowie lub inne władze, którym podlegają systemy zabezpieczenia społecznego w danym państwie.
-Minister Zdrowia- w zakresie rzeczowych świadczeń zdrowotnych
-Minister Pracy i Polityki Społecznej- w zakresie świadczeń pieniężnych z zabezpiecznia społecznego.
Właściwe instytucje- instytucje, które ustalają prawo do świadczeń i wypłacają świadczenia.
a) w zakresie rzeczowych świadczeń zdrowotnych:
-Narodowy Fundusz Zdrowia
b) w zakresie świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego:
-pracodawcy wypłacają świadczenia
-Zakłady Ubezpieczeń Społecznych
- Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
c) w zakresie świadczeń z tytułu bezrobocia:
-wojewódzkie urzędy pracy
Instytucje łącznikowe- instytucje upoważnione do bezpośredniego komunikowania się między sobą.
W Polsce
-Mnisterstow Zdrowia- Biuro Rozliczeń Międzynarodowych
-Zakłady Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
-Minister Pracy i Polityki Społecznej