1. Kim jest socjolog?
Socjolog - taki przedstawiciel dyscypliny naukowej, który jest przede wszystkim bezstronnym obserwatorem, ktoś kto dąży do poznania społeczeństwa w sposób zdyscyplinowany, nie może kierować się własnym systemem wartości, bo dyscyplina ta ze swej istoty jest naukowa.
2. Jaki jest przedmiot badań socjologii?
Przedmiot badań socjologii, czyli społeczeństwo posiada wiedzę o sobie.
3. Co to jest Społeczeństwo?
Jest to zbiór ludzi o wspólnej kulturze, która przekazują kolejnym pokoleniom, wspólnym terytorium i wspólnej tożsamości, ludzie ci oddziałują na siebie w społecznie strukturalizowanej sieci wzajemnych stosunków.
4. Socjologia wśród innych nauk społecznych i humanistycznych.
Na nauki społeczne składa się całokształt dyscyplin, które zajmują się systematycznym badaniem zjawisk społecznych. Do nich zaliczamy filozofię społeczną, nauki polityczne, ekonomię i prawo, antropologię, etnografię, demografię, psychologię, socjologię.
5. Socjologia ogólna i socjologie szczegółowe.
Socjologię ogólną - bada ona podstawowe zjawiska i procesy społeczne odnoszące się do wszystkich dziedzin życia społecznego, przybiera ona postać różnych teorii wyjaśniających te zjawiska na podstawie badań empirycznych.
Można wyróżnić tu dwa kierunki:
teorię struktur społecznych - które zajmują się różnymi typami i formami życia zbiorowego, zbiorami i zbiorowościami społecznymi oraz więziami je łączącymi te zbiorowości
teorię zmian społecznych - które dążą do wyjaśnienia źródeł, form i następstw rozwoju społecznego - postępu a także rozkładu i upadku zbiorowości
Socjologię szczegółową - zwaną empiryczną, która polega na tym, że z jednej strony analizuje się oddziaływanie na relacje międzyludzkie, a z drugiej - wpływ różnych form owych relacji na funkcjonowanie instytucji i przebieg procesów społecznych np. bada się socjologię kultury, socjologie prawa, socjologię rodziny.
6. Główne nurty w myśli socjologicznej -
Kierunki sjentyczne:
Neopozytywizm - socjologia upodabnia się do nauki ścisłej, zjawiska społeczne doprowadza do stanu w którym mogą być opisane ilościowo.
Behawioryzm -skoncentrowanie badań na zachowaniach jednostek lub zbiorowości społecznych, będących reakcją na zachowania innych jednostek lub zbiorowości.
Kierunki humanistyczne:
Funkcjonalizm - podstawową kategorią funkcjonalizmu jest system społeczny, który występuje w różnych postaciach i formach organizacyjnych. Koncentruje się głównie na analizie różnych elementów społeczeństwa, głównie jego kultury z punktu widzenia stabilności systemów. Wyróżnia się elementy sprzyjające tej stabilności i naruszające ta stabilność. Jest to głównie teoria równowagi społecznej.
Instytucjonalizm - traktuje stosunki społeczne jako sposoby i formy działania ustalonych dzięki społecznym normom i sankcjom, a więc instytucji społecznych określających charakter i funkcjonowanie osobowości.
1. Metody, typy i techniki badań socjologicznych.
Metody badań socjologicznych:
Teoretyczne i empiryczne
Jakościowe i ilościowe
WYWIAD - polega na tym, że źródłem informacji jest człowiek jako bezpośredni uczestnik zjawisk i procesów. Wywiad zakłada pytanie i odpowiedź. pytany człowiek nazywa się w socjologii respondentem.
Wywiad może mieć dwie postacie: ankietową (wywiad pisemny) i interview (wywiad ustny).
ANKIETY przeprowadza się na podstawie specjalnie opracowanego kwestionariusza, którego sporządzenie wymaga przestrzegania wielu reguł i zasad formułowania i konstruowania pytań oraz odpowiedzi (kafeterii). pytania w ankietach różnią się przede wszystkim merytorycznie. Są to pytania o fakty świadomości takie, jak opinie, życzenia, oczekiwania i oceny, o fakty zachowań, osobowość respondenta.
Pytania ankiety są różne co do formy. Mogą być zamknięte i otwarte, bezpośrednie i pośrednie. Zamknięte pytania zawierają pełny zestaw wariantów odpowiedzi. Otwarte nie zawierają odpowiedzi i nie narzucają wariantu odpowiedzi.
INTERVIEW (wywiad) zakłada bezpośredni kontakt badacza i pytanej osoby. Pytający zadaje pytania i notuje odpowiedź. Taki rodzaj wywiadu wymaga więcej czasu i środków niż ankietowanie.
Mamy trzy typy interview:
sformalizowane - to kontakt respondenta na podstawie ściśle opracowanego kwestionariusza i planu;
ukierunkowane - zakłada mniejszy stopień standaryzacji zachowań badacza i pytanej osoby. Jego celem jest zbieranie opinii, ocen konkretnej sytuacji, zjawiska, jego przyczynach i skutkach;
wolne interview (wywiad swobodny) - przeprowadza się na z góry określony temat, bez opracowanego wcześniej kwestionariusza i planu. Ma ono charakter bezpośredniej rozmowy.
OBSERWACJA - jest metodą ukierunkowania, usystematyzowana i bezpośredniego gromadzenia danych.
W zależności od stopnia udziału obserwatora w badanej sytuacji obserwacja może być bezpośrednia (uczestnicząca) i pośrednia. Najważniejsza wartość obserwacji polega na tym, że badanie dokonuje się równocześnie z rozwojem badanego zjawiska co pozwala badaczowi bezpośrednio i na bieżąco je rejestrować. Pomaga to w obiektywnym badaniu problemu, chociaż metoda obserwacyjna nie pozwala na wszechstronne ogarnięcie zjawiska i wymaga dużo czasu i wysiłku.
ANALIZA DOKUMENTÓW - do dokumentów zaliczamy w danym przypadku drukowane i odręczne materiały, filmowe, wideo, audio, oraz inne materiały na nowych nośnikach informacji. Wg swojego statusu dokumenty bywają oficjalne (urzędowe) i nieoficjalne (prywatne, osobiste) a wg formy zapisu pisemne, werbalne, statystyczne.
Dwa typy analizy dokumentów:
analiza jakościowa lub tradycyjna - polega na dogłębnym logicznym badaniu treści dokumentów;
sformalizowana analiza dokumentów - przeprowadzana wg szczególnych zasad i pozwala szybko przetwarzać dużą ilość informacji.
Typy badań socjologicznych:
Mamy trzy typy badań socjologicznych: eksploracyjne (rozpoznawcze), opisujące i analityczne. Charakter badań zależy od celu i zadań, od głębokości, wielkości i złożoności wymaganej analizy.
BADANIA EKSPLORACYJNE są najprostszym rodzajem badań socjologicznych. Treść ich zadań jest ograniczona, obejmują one nieduże zbiorowości. Program i metodykę cechuje prostota. Badania rozpoznawcze często są etapem głębszych i obszerniejszych badań.
Odmianą tych badań jest wywiad ekspresowy (sondaż diagnostyczny). Z reguły stosuje się go w celu otrzymania operatywnej informacji o konkretnym fakcie, wydarzeniu, zjawisku np. sondażu opinii społecznej w trakcie kampanii wyborczej. Za pomocą takich badań można ustalić stopień zadowolenia audytorium z wysłuchanego wykładu.
BADANIA OPISOWE zakładają głębszą analizę socjologiczną. przedmiotem badań w tym wypadku jest duża zbiorowość ludzka. Z reguły zadanie polega na opisie stanu różnych procesów, zjawisk, opinii społecznej, innymi słowy chodzi o socjologiczną fotografię badanego zjawiska, np. przedmiotem badań może być załoga, którą da się podzielić na grupy robotników, pracowników umysłowych, menedżerów itd. mających różny poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, różny staż pracy i różne inne cechy społeczno-demograficzne (płeć, wiek, stan cywilny).
BADANIA ANALITYCZNE to najbardziej skomplikowany, złożony rodzaj badań socjologicznych. Do zadań analitycznych można dodać wykrywanie przyczyn warunkujących pewien lub inny stan i właściwości badanego zjawiska, jego dynamikę, tendencję, itp. Badania te mają charakter kompleksowy w zakresie gromadzenia informacji i analizy wskaźników.
Odmianą badań analitycznych jest eksperyment społeczny. Jego przeprowadzenie zakłada stworzenie jakiejś szczególnej sytuacji dla badanego zjawiska. W tym celu w pewnym stopniu zmieniają się warunki funkcjonowania tego zjawiska.
2. Problem adekwatności badań wybranych problemów społecznych.- nie mam pojęcia co to;-))
3. Problemy etyczne w badaniach społecznych.
Wady (błędy):
sytuacyjne (niewłaściwy dobór miejsca, czasu i sposobu prowadzenia wywiadu)
o podłożu psychologicznym (niekorzystne oddziaływanie prowadzącego wywiad na respondenta - skrępowanie odpowiadającego w udzielaniu informacji)
o podłożu socjologicznym (wynikające z tzw. rozbieżności ról społecznych prowadzącego wywiad i respondenta)
błędy w konstrukcji wywiadu (niejasność pytań, niekonkretność, operowanie stereotypami, deformowanie wypowiedzi respondenta)
w każdej zbiorowości istnieje odsetek osób, które:
nie potrafią wypełniać ankiety w sposób właściwy
nie chcą wypełniać ankiety (nie są dość motywowane); badacz nie ma możliwości ustalić jednoznacznie, dlaczego respondent nie odpowiedział na ankietę
w ankiecie mogą wystąpić różnice w interpretacji pytań przez różnych respondentów
w porównaniu z wywiadem ankieta stwarza mniejsze możliwości oceny prawdziwości wypowiedzi
brak ścisłości spostrzeżeń
mylna interpretacja
Wady:
wady pamięci obserwatora
nie daje obrazu przeszłości
Wzajemne relacje człowiek - społeczeństwo
„Człowiek rodzi się dwukrotnie: w sensie biologicznym i w sensie społecznym.”
Socjalizacja - zespół działań dla zachowań związanych z wprowadzeniem jednostki w życie społeczne (tzw. uspołecznienie). Wpływy którym ulegamy zarówno dobre jak i złe.
Wychowanie - przemyślane założenie dotyczące tego jakim człowiek ma być, dziecko; te które mają przekazać pozytywne zachowania
Więź społeczna, mechanizm jej powstawania i czynniki ją osłabiające
Więź społeczna
Więź społeczna to wszelkiego rodzaju relacji i zależności które wiążą jednostkę z grupą społeczną, instytucjami społecznymi oraz z inną jednostką.
Wyróżnia się następujące rodzaje więzi społecznych
a) naturalne podstawą ich powstania jest wspólne pochodzenie i pokrewieństwo np rodzina
b) więzi zrzeszeniowe są świadomym działaniem jednostki i polegają na tym że ludzie dobrowolnie przynależą do różnych organizacji
c) więzi stanowione są narzucane z zewnątrz lub ustanawiane siłą
Każde społeczeństwo ma to do siebie że jednostka równolegle należy do różnych zbiorowości
a) para
b) krąg społeczny np grupa tych samych ludzi idących na zakupy
c) grupa społeczna jest to silniej zintegrowana zbiorowość od kręgu społecznego
Kontrola społeczna, jej mechanizmy i prawomocność
Kontrola społeczna to system nakazów, zakazów i sankcji które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec wartości. Formy kontroli: formalna - spisana w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń, a tym bardziej w państwowych kodeksach prawnych, nieformalna - wszelkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystkie reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadach zwyczaju, zewnętrzne - kary i nagrody, wewnętrzne (autokontrola) - kary i nagrody.
Aby kontrola była skuteczna, prócz wzorca zachowań i regulaminów musi istnieć również system sankcji czyli reakcji otoczenia na zachowanie jednostki w sytuacjach społecznie różnych.
Sankcje dzieli się na:
pozytywne (nagrody, które wzmacniają pożądane postępowanie
negatywne (kary, które maja na celu eliminację złych zachowań)
prewencyjne (zapobiegające złym zachowaniom)
represyjne (zastosowane po fakcie)
realne (kara fizyczna np. chłosty czy klapsa)
symboliczne (pogarda, obmowa, wysmianie)
formalne (wynikające z prawa, np. kara grzywny, wiezienia (za złe postępowanie) odznaczenie medalem, premia (za dobre postępowanie)
nieformalne (akceptacja otoczenia /za dobre postępowanie/, odrzucenie /za złe postępowanie/)
Mechanizmy kontroli społecznej- przemoc fizyczna, środki prawne, polityczne, presja ekonomiczna, plotka, ośmieszenie, pogarda i wykluczenie, perswazja, system moralny, kodeksy środowiskowe.
Osobowość społeczna i jej typy:
wością społeczną nazywamy względnie trwałą strukturę psychiczną człowieka, ukształtowaną pod wpływem czynników środowiska biologicznego i społecznego, wpływającą na jej zachowanie i działanie nadając kierunek i organizację.
Najczęściej w socjologii mówi się , że osobowość społeczna jest zespołem cech wrodzonych i nabytych jednostki, które wpływają na jej postępowanie , wyrastają z cech biologicznych i psychicznych , ale pochodzą też od kultury i cech zbiorowości w których jednostka przebywa, została wychowana i w których uczestniczy. Bardzo silnie na osobowość wpływa rodzina, grupa rówieśnicza, grupa przyjacielska. Elementy osobowości:
- kulturowy wzór osobowości to ideał wychowawczy obowiązujący w danej epoce historycznej,
- rola społeczna to zespól względnie trwałych i spójnych zachowań związanych z pozycją społeczną , środowiskiem w którym człowiek się urodził , wychował są przekazywane z pokolenia na pokolenie,
- jaźń subiektywna to zespól wyobrażeń o sobie , wytworzonych na podstawie traktowania nas przez otoczenie społeczne / może być prawidłowa lub nie /,
- jaźń odzwierciedlona to zespól wyobrażeń jakie każdy z nas posiada o sobie na podstawie tego co naszym zdaniem sądzą o nas inni ludzie.
Typy osobowości:
Flegmatyk, choleryk, sangwinik, melancholik
introwertyk - hermetyczna postawa życiowa;
ekstrawertyk - przeciwieństwo introwertyk
Postawy społeczne, ich klasyfikacje i cechy- Postawa społeczna - jest to względnie stały stosunek oceniająco - emocjonalny do przedmiotów wyrażający się w kategoriach (cechach) pozytywnych, negatywnych lub neutralnych.
Trzy komponenty struktury postawy:
komponent poznawczy → komponent ocenieająco - emocjonalny → komponent behawioralny (wyrażający się w zachowaniu).
Stygmatyzacja, dyskryminacja, uprzedzenia, wykluczenia społeczne
Stygmatyzacja - Stygmatyzacja, etykietowanie, naznaczanie jest to proces nadawania określeń w kategoriach zachowania jednostkom, grupom społecznym czy kategoriom społecznym w wyniku czego przyjmują one nadane im cechy i zaczynają działać zgodnie z przypisanymi im etykietami.
Dyskryminacja- traktowanie danej osoby mniej przychylnie, niż innej w porównywalnej sytuacji ze względu na jakąś cechę (np. płeć, tożsamość seksualna, wiek, niepełnosprawność, religia lub przekonania czy pochodzenie etniczne lub rasowe).
Uprzedzenie - rodzaj postawy polegającej na odrzucaniu czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek
Wykluczenie społeczne- Wykluczenie społeczne to brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i rynków, które powinny być dostępne dla wszystkich, a w szczególności dla osób ubogich.
Przyczyny zróżnicowania społecznego oraz różne sposoby definiowania i opisywania.
Max Weber - stwierdził, że istnieje kryterium kulturowe (styl życia) tzn. że podział na warstwy (stany) społ. wynika ze statusu, prestiżu życia. Istnieje również kryterium polityczne - duże grupy połączone celami i interesami (partie polityczne).
POLSKA:
Występują tu znaczne trudności w wyróżnieniu klas. Cechy charakterystyczne to:
Obciążenie przeszłością komunistyczną
Brak klasy średniej
Rola klasy chłopskiej - liczna klasa, zróżnicowana
Podział (elementy struktury społecznej)
Robotnicza klasa - utrzymuje się z pracy rąk, liczna, silna np. górnicy, hutnicy
Chłopska - zróżnicowana
Inteligencja - wolne zawody: lekarze, nauczyciele
Rządzący - mała, ale ma dużą władzę
Prywatni producenci - obecnie warstwa maleje
Spółdzielcy
Handlowcy - obecnie maleje
Pozycja i status społeczny.
Każda osoba ma miejsce i status w grupie. Status to wypadkowa pozycji i prestiżu. Prestiż wynika z cech np. umiejętności, wiedzy. Pozycja to miejsce w strukturze
Stratyfikacja społeczna. Społecznego. Grupa społeczna.
Stratyfikacja społeczna - to strukturalna nierówność między różnymi grupami ludzi. Są to warstwy społeczne (uwarstwienie społeczne).
Systemy stratyfikacji:
Niewolnictwo - czasy starożytne, skrajna forma nierówności, system, który zezwala na to aby jedna osoba mogła posiadać drugą osobę. Niewolnik to osoba pozbawiona praw.
Kastowość - związana z kulturą hinduską, związany z wiarą. Bramini - stoją najwyżej, Nietykalni - stoją najniżej w hierarchii. Wiara w reinkarnację. Kasty nie można zmienić. Trzeba przez całe życie być w kaście, w której się urodziło.
Feudalizm (system stanowy) - Folwark szlachecki charakteryzował się silnymi więziami emocjonalnymi, niezależnie o tego czy jest się panem, czy parobkiem.
Folwark jest typowo europejskim systemem, ale istnieje np. w Australii. Feudalizm zakłada istnienie warstw społecznych, każda posiada prawa i obowiązki:
arystokracja
kler - więcej przywilejów niż arystokracja np. zwolnienie z podatków
stan III - handlarze, kupcy, rzemieślnicy, chłopi
Obecnie taki system nie istnieje. Nie powoduje on segregacji, można przemieszczać się z warstwy do warstwy.
Klasowość - klasy nie są ustalane prawnie, ani religijnie, członkostwo nie jest dziedziczone, jest płynne (nie regulowane), brak granic między klasami, pozycja nie jest dana z urodzenia. Jednostka sama decyduje o swojej klasie.
System ten jest bezosobowy - nierówności dotyczą czynników ekonomicznych, ale nie można go rozróżnić na I rzut oka. Po wyglądzie nie można wyróżnić klasy.
Czynnik ekonomiczny wyróżnia podział na klasy.
Klasa społeczna - Karol Marks - duża grupa społeczna, którą charakteryzuje określony stosunek własności do środków produkcji.
robotnicza (proletariat) - nic nie posiada oprócz siły pracy swoich rąk.
kapitaliści (burżuazja) - duża grupa, właściciele środków produkcji.
Grupy pośrednie
inteligencja (nie jest klasą społeczną)
Tersten Werbler
- próżniacza
- pracująca
4. Grupy społeczne
Grupy społeczne w socjologii:
I. Podział ze względu na ilość członków
małe - w których wszyscy mogą spotkać się osobiście.
duże - członkowie nie są w stanie się poznać osobiście.
Podział zależy od ilości kontaktów, a to zależy od tego dlaczego ta grupa powstała. Nie ma wskaźników jednoznacznych.
II. Podział
formalne - wynikają z przepisów, regulaminów, istnieją kryteria członkostwa np. wiedza, musimy przejść rekrutację, często członkami zostajemy nie dobrowolnie.
nieformalne - jesteśmy dobrowolnie, bo członkostwo jest nam potrzebne np. dla przyjemności. Rekrutacji nie ma, albo jest łagodna.
Ze względu na stopień ograniczoności liczby członków : grupy ekskluzywne (rygorystyczne kryteria przyjęć nowych członków np. majątek, pochodzenie społeczne), inkluzyjne (otwarte dla wszystkich), ograniczone (stosują mniej surowe kryteria - wiek, miejsce zamieszkania)
III. Podział Charlesa Cooley'a
pierwotne - dominują więzi o charakterze pierwotnym, bezpośrednie, całkowite, zostajemy członkami ze względu na nasze cechy lub cechy innych członków grupy. Spotykamy się tylko twarzą w twarz. Więzi są całkowite - członkowie poznają się całkowicie (wady i zalety), niczego nie ukrywamy. Wynika to z tego, że są to małe grupy np. rodzina.
wtórne - więzi pośrednie, rzeczowe i częściowe. Pośrednio istnieje instytucja lub coś, co sprawia, że należymy do tej grupy. Rzeczowe, bo nie atrakcyjność osobowa decyduje o należności do grupy. Częściowe, bo nikt nie ujawnia swoich osobistych cech, ujawniamy to co jest istotne w danej grupie.
Grupa społeczna to pewien złożony układ społeczny wynikający z powiązania osób wokół wspólnych wartości.
Ważnym elementem istnienia grupy jest świadomość grupowa - wypadkowa identyfikacji z grupą. Od niej zależy trwałość grupy, relacje z innymi grupami.
Każda grupa społeczna wyznacza jednostce rolę społeczną, czyli zespół praw i obowiązków, których trzeba przestrzegać, żeby być w tej grupie. Grupa istnieje dzięki wypełnianiu tych ról przez członków.
Rola społeczna -
Rola społeczna - zdefiniowany i społecznie określony, spójny wewnętrznie zespół przepisów i oczekiwań dotyczących pożądanego zachowania jednostek w konkretnych sytuacjach, związany z ich pozycjami społecznymi, a także zbiór podstawowych przywilejów, obowiązków i praw, które są społecznie przypisane do pozycji w grupie. Jednostka może pełnić wiele ról społecznych jednocześnie, np. ojca, męża pracownika, itp.
Interakcje społeczne - wzajemne oddziaływanie na siebie jednostek społecznych, najczęściej przy użyciu języka i innych kodów kulturowych. Ze względu na sytuacje, sposób interpretacji partnera interakcji i cel interakcji wyróżnić można interakcję zogniskowaną, interakcję niezogniskowaną, interakcję symboliczną i interakcję transakcyjną
Wyróżniamy następujące interakcje:
a) interakcja niezogniskowana, w czasie której spotykają się oraz dostrzegają nawzajem co najmniej dwie jednostki, nie znające się uprzednio i nie oczekujące, że w czasie tej interakcji , nie zaplanowanej i nie nakierowanej na żaden wspólny cel , zaznajomią się ze sobą np. interakcja, w jaką wchodzą pacjenci oczekujący w poczekalni(obecność innych ludzi i kontakt wzrokowy oddziałują na zachowanie jednostek skłaniając je do konformizmu wobec społecznie aprobowanej definicji sytuacji, innymi słowy mówiąc interpretowanie przez jednostkę sytuacji, w której się znajduje. Thomas, bo to on wprowadził termin definicji sytuacji, uważał, że subiektywna ocena danych okoliczności działania ma obiektywne znaczenie dla konkretnego zachowania jakie podejmujemy).
b) interakcja zogniskowana,w czasie której spotykają się co najmniej dwie jednostki znające się wcześniej lub też oczekujące, że w trakcie trwania interakcji zaplanowanej w pewnym wspólnym celu (np. konferencja naukowa czy turniej szachowy) zaznajomią się ze sobą
c)interakcja symboliczna opiera się na interpretacji wzajemnych zachowań, dokonującej się na poziomie symbolicznym za pośrednictwem symboli
d) interakcja transakcyjna nacisk jest w niej położony na proces wymiany nagród i kar albo praw i obowiązków pomiędzy partnerami (analiza transakcyjna)
e)interakcja typu twarzą w twarz (interakcja bezpośrednia) charakteryzuje się tym, że zaangażowane w nią jednostki nawiązują ze sobą bardzo osobisty kontakt i znajdują się w bliskim sąsiedztwie fizycznym.
Socjologiczne spojrzenie na organizację.
Socjologia organizacji jest opisem i wyjaśnieniem wpływu :
wzrastającej liczby organizacji na życie społeczne w cywilizacji przemysłowej,
całego społeczeństwa, jego struktury, kultury i ustroju na przebieg procesów wewnątrzorganizacyjnych,
obiektywnych czynników organizacji, a więc jej celów, struktury, hierarchii, podziału zadań, procedur na zachowanie się ludzi wewnątrz organizacji (czynnik ludzki jest wówczas zmienną zależną),
postaw, motywacji i wzajemnych oddziaływań między ludźmi na charakter i efektywność wymienionych wyżej obiektywnych elementów organizacji (czynnik ludzki jest wówczas zmienną niezależną).
Między ładem a konfliktem - różne modele analizy organizacji.
Podział organizacji społecznych:
organizacja formalna - sformalizowany system przepisów, stanowisk, ról, sankcji i instytucji formalnych ustalonych na drodze prawnej, który zapewnia podział pracy i koordynację czynności sformalizowanych;
organizacja nieformalna - wytwór spontaniczny, wzór działań przekazanych tradycją instytucji nieformalnych, obyczajów, sankcji, które też porządkują codzienne życie ale poza układami sformalizowanymi i który uzupełnia luki w organizacji formalnej.
Problem zmiany- Zmianą - nazywamy określone zjawisko kiedy spełnia dwa warunki:1. Zmiany mają być najpierw dostrzeżone, czyli wyodrębnione z potencjalnego ruchu organizacji. W tym otoczeniu jest intencjonalność tego, co nowe oraz pewna kreatywność tych co chcą zmieniać.2. Zmiany muszą mieć charakter empiryczny, czyli coś się musi zmienić w sposób znaczący w porównaniu do stanu poprzedniego.Kryteria:1. Zmiany strategiczne - dotyczą kwestii kluczowej całego przedsiębiorstwa. Zmiana wymaga nowej identyfikacji organizacyjnej, określenie nowych granic firmy, nowa wizja tej firmy a także kwestia dotycząca wzrostu firmy, jakości, innowacji, sposobu realizacji potrzeb klientów, udziałowców, stosunek do nowych technologii. Zmiany strategiczne zwykle są powodowane przyczynami zewnętrznymi, tj. konkurencją, zmiany w otoczeniu, ale mogą to być również przyczyny wewnętrzne związane z zasobami kultur czy struktur.2. Zmiany operacyjne - dotyczą nowych systemów, procedur, technologii wewnątrz organizacji. Wymagają szczególnej uwagi przy wprowadzaniu.Podział ze względu na charakter:1. Zmiany ewolucyjne - zwykle nie wykraczają swoim zakresem poza wcześniej ustaloną strategię.2. Zmiany rewolucyjne - zwykle dokonywane gwałtownie, zwykle powstają w momencie kryzysu.Podział ze względu na sposób przeprowadzenia:1. Zmiany organiczne - pojawiają się, wynikają, członkowie organizacji sami dostrzegają potrzebę i sami dążą do zmiany.2. Zmiany wymuszone - gdy proces przystosowawczy opiera się na założeniu ingerencji otoczenia w dotychczasowe sposoby funkcjonowania organizacji.Co to jest proces społeczny?
PROCES SPOŁECZNY - względnie jednorodna seria zjawisk społecznych powiązanych zależnościami przyczynowymi lub strukturalno-funkcjonalnymi, które przebiegają wzdłuż jakiejś osi. Ze względu na układ, w którym przebiegają można podzielić na
procesy intrapersonalne - zachodzące w osobowości człowieka;
procesy interpersonalne:
między dwiema jednostkami - powstawanie lub zanikanie różnego rodzaju stosunków;
między jednostką a grupą;
między grupami;
procesy modyfikujące organizację i strukturę grup.Typologia procesów społecznych
PRZYSTOSOWANI(adaptacja) - zachodzi w sytuacji, gdy jednostki, nie mogąc narzucić własnych wzorów działania innym osobom, muszą te odmienne wzory modyfikować i nawzajem przystosowywać; proces ten jest dwustronny, ale dysproporcjonalny.
Etapy przystosowania:reorientacja psychologiczna - wyuczenie nowych wzorców i stosowanie ich w sytuacjach koniecznych; tolerancja - stosowanie odmiennych wzorów przez obie strony (tolerancja staje się konieczna); akomodacja - tolerancja wzbogacona wzajemnymi ustępstwami i przyjęciem za własne podstawowych wartości istniejących w nowej sytuacji; pozbycie się dwoistości; asymilacja - całkowite przystosowanie; odrzucenie dotychczasowych wartości i wzorów oraz przyjęcie nowych. WSPÓŁPRACA - proces pochodny podziału pracy; konieczność wykonywania czynności wspólnie przez kilka jednostek; działanie zharmonizowane, w którym poszczególne jednostki czy grupy wykonują zadania częściowe w osiąganiu jednego wspólnego celu; sensem każdej współpracy jest obustronna korzyść (niekoniecznie równomierna); zakłada ograniczenie swobody partnerów; jest możliwa dzięki sprawnym kanałom komunikacyjnym, wzajemnej znajomości i zaufaniu oraz ustaleniu wspólnych reguł.KONFLIKT - proces, w którym jednostka lub grupa dążąc do osiągnięcia celu eliminuje, podporządkowuje lub niszczy innych, którzy zdążają do celów podobnych lub identycznych.
DEZORGANIZACJA - zespół procesów, których występowanie i intensywność zagraża kontynuacji procesów życiowych zbiorowości.
Konflikt i jego znaczenie.
Konflikt jest to układ skierowanych przeciwko sobie działań co najmniej dwóch stron, z których każda dąży do osiągnięcia tych samych pożądanych dóbr a jednocześnie neutralizuje, ogranicza lub eliminuje działania innej strony.- Konflikt między jednostką a grupą
- Konflikty między jednostkami
- Konflikt między dwoma grupami
- Konflikty między kategoriami społecznym
Znaczenie konfliktu:
Z konfliktu może wyniknąć coś pozytywnego (zmiana władzy) lub złego (destabilizacja). Konflikt może doprowadzić do dezintegracji społeczeństwa lub jednostki (samobójstwo).
Definicje rodziny:
Rodzina - to podstawowa grupa społeczna, najliczniejsza w każdym społeczeństwie.
Model współczesny rodziny:
kultura w tej rodzinie jest słaba
słaba jest również rola rodzin małych (nuklearnych)
koncentruje się tu sukces indywidualny - każdy realizuje swoje plany zawodowe
dziecko poddane jest tu wpływom grup rówieśniczych, mas mediów
rodzice nie mają czasu zajmować się swoim dzieckiem
rodzina jest mniej trwał - tzn. rośnie liczba rozwodów
Funkcje rodziny:
Ekonomiczna (zaspokojenie potrzeb materialnych członków rodziny)
Seksualna (społecznie akceptowalna forma współżycia płciowego)
Stratyfikacyjna (nadawanie przez rodzinę pozycji społecznej nowym członkom)
Opiekuńczo - zabezpieczającą (opieka nad dzieckiem, osobami starszymi)
Kulturowa (przekazywanie młodemu pokoleniu dziedzictwa kulturowego)
Rekreacyjna (zaspokojenia potrzeb odpoczynku i rozrywki)
Socjalizacyjna (wychowanie potomstwa)
Prokreacyjna (wydanie na świat potomstwa).
Typy więzi rodzinnej Wyróżnia się najczęściej trzy typy rodzin
Typy rodzin
rodzinę małą,
rodzinę dużą,
rodzinę zmodyfikowaną dużą (rozszerzoną).
Rodzina mała
Składa się z pary małżeńskiej i niepełnoletnich dzieci. Według Z. Tyszki wspólną cechą rodzin małych jest to, że są to rodziny dwupokoleniowe, chociaż wyjątek stanowi rodzina jednopokoleniowa,
,„która de facto jest dopiero zalążkiem rodziny małej”. W rodzinach małych kontakty osobowe z krewnymi ograniczone są do najbliższych członków rodziny. Według J. Brągiel dalsi krewni czują się odciążeni od obowiązków wzajemnej opieki i pomocy. Według Sylwii Badory, Barbary Czeredeckiej i Danuty Marzec, Autorek publikacji zatytułowanej „Rodzina i formy jej wspomagania”:„Rodziny tego typu (rodziny małe) występują w różnych formach, np. w formie pełnej i niepełnej, jako rodzina instytucjonalna (nacisk kładzie się na przystosowanie zachowania i postępowania współmałżonków i dzieci do sztywnych i nienaruszalnych form norm i ról życia rodzinnego) i rodzina oparta na koleżeństwie (większego znaczenia nabiera interakcja oraz ekspresja osobowości członków rodziny).”
Rodzina duża
W ramach, której kilka pokoleń krewnych żyje we wspólnym gospodarstwie. Muszą to być przynajmniej trzy pokolenia. Krewni są zazwyczaj w ramach takiej rodziny połączeni wspólnotą majątkową i dominują w tego typu rodzinie więzy przedmiotowe.
Rodzina duża zmodyfikowana
Jest nazywana inaczej rozproszoną, zredukowaną rodziną dużą. Jest to wielopokoleniowa, bliska sobie grupa rodzinna, która nie mieszka jednak we wspólnym gospodarstwie.Z punktu widzenia wychowawczego funkcjonowania rodziny ważne wydaje się wyróżnienie kilku innych kryteriów podziału. Jednym z nich może być kryterium zawodu wykonywanego przez żywiciela rodziny, a tym samym status społeczny rodziny. W tej płaszczyźnie można wyróżnić:
rodzinę robotniczą,rodzinę chłopską,rodzinę inteligencką,rodzinę elitarną.
Podział rodzin według stanu ekonomicznego
Rodziny bardzo biedne, bez stałego źródła zarobku, które utrzymują się z prac dorywczych, sezonowych oraz zasiłków opieki społecznej, praktycznie pozbawione warunków do wychowywania i kształcenia dzieci;Rodziny biedne - z trudem samowystarczalne, z warstwy robotników niewykwalifikowanych, w których warunki wychowawcze są mało sprzyjające i poziom aspiracji w zakresie kształcenia dzieci jest niski;
Rodziny zamożne, ze średnich klas zawodowych, żyjące w dostatku, dążące do awansu społecznego rodziny, w których warunki do wychowywania dzieci są dobre i poziom aspiracji ich kształcenia wysoki;Rodziny bardzo zamożne
Przyjmując za kryterium taki element struktury rodziny, jak rozkład władzy i autorytetów, można, szczególnie w rodzinie dużej, wyróżnić trzy podstawowe jej typy:Rodzinę patriarchalną, której istotną cechą jest to, że władza nad jej członkami spoczywa w rękach mężczyzny, ma ona zwykle tradycyjny i instytucjonalny charakter, a jej członkowie są bezwzględnie podporządkowani woli głowy rodziny;Rodzinę matriarchalną, w ramach, której władzę w znacznej mierze sprawuje kobieta - matka;Rodzinę egalitarną, która jest przeciwieństwem dwóch wymienionych wcześniej typów, gdyż akceptuje równość współmałżonków i równy podział władzy i obowiązków.
Z punktu widzenia warunków wychowawczych w rodzinie, interesujący i znany od dawna jest podział rodzin według ich liczebności. Uwzględnia on:
Rodzinę nieliczną (1 - 2 dzieci), uznawaną za mało sprzyjającą uspołecznieniu dziecka, głównie z powodu braku (w przypadku jedynaka) albo ubóstwa styczności rówieśniczych w rodzeństwie;Rodzinę średnio liczną (3 - 4 dzieci), o optymalnym dla procesu uspołecznienia układzie styczności między rodzeństwem oraz rodzicami i dziećmi;Rodzinę bardzo liczną (ponad 4 dzieci) o raczej niekorzystnym dla procesu socjalizacji układzie stosunków - zbyt złożonym, trudnym do wychowawczego opanowania.
Pozornie podział ten traci na aktualności w miarę upowszechnienia się w kulturze europejskiej rodziny małodzietnej. Kolejnego podziału rodzin można dokonać, biorąc pod uwagę zróżnicowanie więzi społecznej. Przy czy to zróżnicowanie obejmuje zarówno normalną Strukturę rodzin, jak i strukturę zaburzoną. Taki podział wydaje się ważny i aktualny nie tylko z socjologicznego, ale i pedagogicznego punktu widzenia.
Wspomniane powyżej kryterium pozwala na wyróżnienie następujących typów rodzin:
Rodzinę normalną, opartą na więzi biologicznej między rodzicami a wszystkimi dziećmi, która odznacza się pozytywną atmosferą współżycia, spójnością wzajemnych stosunków dzięki ich ukierunkowaniu na zaspokojenie potrzeb i aspiracji wszystkich jej członków, w szczególności na wychowanie i wykształcenie dzieci, dążącą do eliminacji pojawiających się między członkami konfliktów;
Rodzinę niepełną wskutek trwałej nieobecności jednego z rodziców, z dalszym zróżnicowaniem jej na typy podrzędne według przyczyn tej niepełności (na przykład: śmierć, rozwód, separacja, niepełność czasowa, niepełność biologiczna), z których każdy implikuje swoiste trudności i problemy wychowawcze;
Rodzinę zreorganizowaną przez zawarcie po jej rozbiciu drugiego lub jeszcze następnego małżeństwa, stanowiącą skomplikowany układ stosunków społecznych między naturalnymi a przybranymi rodzicami i dziećmi oraz problemy związane z ojczymem lub macochą;
Rodzinę zdezorganizowaną, w której panują stosunki konfliktowe, zaburzające proces socjalizacji;
Rodzinę zdemoralizowaną, pozostająca w kolizji z prawem czy z zasadami współżycia społecznego, - choć często solidarną w stosunkach wewnątrzrodzinnych, połączoną więzią uczuciową, podobnie jak rodzina normalna, będącą jednak głównym źródłem deprawacji dziecka;
Rodzinę stanowiącą środowisko zastępcze, opartą na więzi współżycia i funkcji opiekuńczo - wychowawczej w stosunku do dzieci przy świadomości braku więzi biologicznej z nimi.
4. Sposoby zawierania małżeństw.
Małżeństwo jest to związek dwojga (no to zależy …) ludzi, usankcjonowany prawnie i trwający w tym samym czasie.
Typy małżeństw.
Monogamia jest związkiem miedzy jednym mężczyzną a jedna kobietą.
Poliginia może występować w postaci poligamii czyli małżeństwa jednego mężczyzny z kilkoma kobietami
Poliandria czyli małżeństwo jednej kobiety z kilkoma mężczyznami
Ze względu na zakres wyboru współmałżonków małżeństwa dzielimy na :
Endogamiczne zawierane w ramach własnej szerszej zbiorowości, np. klasy społecznej
Egzogamiczne zawierane z konieczności między partnerami należącymi do różnych grup.
Ze względu na sprawowanie władzy w rodzinie
Egalitarne żona i maż mają równe prawa.
Matriarchat jest formą rodziny, w której matka sprawuje władze, a pokrewieństwo liczy się po linii matki. Patriarchat jest formą rodziny, w której ojciec sprawuje władze, a pokrewieństwo liczy się po linii ojca
Problematyka przemian spółczesnej rodziny w krajach rozwiniętych:
Wzrost liczby konfliktów małżeńskich i rozwodów;
Wzrost zatrudnienia kobiet, także z powodów pozaekonomicznych (ciekawość życia, samorealizacja);
Relatywne zmniejszenie wartości dzieci dla rodziców (dobra konkurencyjne);
Indywidualizacja form aktywnych w rodzinie i zainteresowań;
Dyferencjacja (zróżnicowanie) norm i norm wartości u poszczególnych członków rodziny nawzajem w stosunku do siebie.
Stosownie do zarysowanych wyżej problemów zmianie uległy tradycyjne funkcje rodziny.
16