PRAWO CYWILNE

mgr Sebastian Pytel

PRAWO CYWILNE jest to zespół norm regulujących stosunki o charakterze majątkowym jak i nie majątkowym między równorzędnymi podmiotami. Reguluje wszystkie sfery stosunków prawnych (majątkowe da się określić w pieniądzu, a nie majątkowe - nie da się określić w pieniądzu). Prawo cywilne ma wewnętrzną systematykę co znajduje odzwierciedlenie w Kodeksie Cywilnym (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku)

1) część ogólna prawa cywilnego zasady rozwiązania fundamentalne leżące w danej gałęzi prawa, podstawowe definicje prawne, na których opiera się funkcjonowanie danej gałęzi prawa (np. osoba fizyczna, osoba prawna, zdolność prawna, ubezwłasnowolnienie, skutki prawne urodzenia osoby fizycznej, skutki prawne końca bytu osoby fizycznej, dobra osobiste, itp.)

2) prawo rzeczowe chodzi o normy, które regulują prawne formy korzystania z rzeczy. Wyróżniamy rzeczy ruchome, nieruchome. W ramach prawa rzeczowego wyróżnia się 3 kategorie: a) własność - zajmuje w prawie rzeczowym szczególną pozycję , ponieważ jest formą najprostszą, z której wywodzą się inne formy korzystania z rzeczy. Jest formą najpełniejszą, oznacza to, że właściciel korzysta z maksymalnych uprawnień przysługujących przedmiotowi. Uprawnienia przysługujące właścicielowi rzeczy: - prawo do korzystania z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem - prawo faktycznego władania rzeczą (np. ma możliwość sprzedania, zastawienia w banku, zamiany) - możliwość do pobierania pożytków jaką mu ta rzecz przynosi. Prawo własności chronione jest dwoma rygorystycznymi roszczeniami: - właścicielowi przysługuje roszczenie windykacyjne o wydanie rzeczy - roszczenie negatoryjne o zaprzestanie naruszania prawa własności b) ograniczone prawa rzeczowe - uprawnionemu wolno tylko tyle ile wskazał mu ustawodawca. Wyróżniamy: - użytkowanie - służebność - gruntowa, polega na uprawnieniach właściciela jednej nieruchomości do korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości innego właściciela (służebność przejazdu, przechodu, czerpania wody pitnej ze studni sąsiada, oparcia budynku o mur sąsiada) - hipoteka - odnosi się do zabezpieczenia wierzytelności na nieruchomości. Hipoteką zajmuje się ustawa o księgach wieczystych - zastaw - odnosi się do zabezpieczenia wierzytelności na ruchomości c) użytkowanie wieczyste (pośrednie) - jest ograniczone czasowo do 99 lat

3) Prawo zobowiązań(prawo o zobowiązaniach) obowiązania mogą wynikać z dwustronnych czynności prawnych (umowa sprzedaży, o dzieło, umowa najmu) lub jednostronne czynności prawne (testament, przyrzeczenie publiczne, emisja papieru wartościowego na okaziciela). Niektóre umowy przeznaczone są tylko i wyłącznie dla przedsiębiorców np. sprzedaż na raty, leasing. Niektóre umowy w ogóle nie są ujęte w Kodeksie Cywilnym np. leasing, know how (wiedzieć jak), umowa franchisingowa (nie polega tylko na sprzedaży do używania logo sieci lub znaku towarowego, franchising to pełny system prowadzenia biznesu). Zobowiązania mogą wynikać z deliktu. Deliktem nazywamy czyn niedozwolony (np. piesek pogryzie w parku staruszka). Prawo zobowiązań dzieli się na część ogólną i szczegółową. Część ogólna to przepisy wspólne dla wszystkich tych kategorii (zasady odpowiedzialności za niewykonane zobowiązania, zasady odpowiedzialności solidarnej). Część szczegółowa to przepisy regulujące poszczególne umowy.

4) Prawo spadkowe jest działem prawa cywilnego regulującym przejście praw majątkowych osoby zmarłej na oznaczone osoby. Uregulowane jest ono w księdze IV k.c. „Spadki”. Z chwilą śmierci osoby fizycznej jej prawa rodzinne o charakterze niemajątkowym wygasają. Podstawą prawa spadkowego jest zasada, że prawa i obowiązki majątkowe osoby zmarłej nie wygasają z chwilą śmierci, lecz przechodzą na inne osoby. Ogół tych praw i obowiązków o charakterze cywilnoprawnym określa się mianem spadku. Prawo spadkowe reguluje 2 porządki regulacji: - dziedziczenie testamentowe, które ma pierwszeństwo - dziedziczenie ustawowe

5) Prawo rodzinne reguluje stosunki prawno rodzinne i majątkowe wewnątrz rodziny. Prawo rodzinne dzieli się na 3 części: a) prawo małżeńskie normy regulujące zawarcie małżeństwa, ustanie małżeństwa, prawa i obowiązki małżonków b) przepisy regulujące stosunki wynikające z pokrewieństwa i powinowactwa c) stosunki wynikające z opieki i kurateli

6) Prawo na dobrach niematerialnych reguluje prawa autorskie i prawa pokrewne. Normy regulujące więź twórcy z autorem. Prawa autorskie wiążą się z wykonaniem utworu (np. przedstawienie)

ZDOLNOŚĆ PRAWANA I ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

W stosunku prawnym może być osoba fizyczna lub prawna. Osobą fizyczną jest każdy człowiek od chwili urodzenia do chwili śmierci, bez względu na wyznanie czy obywatelstwo. Osobami prawnymi są twory sztuczne. Z osobą fizyczną łączą się dwa zagadnienia: 1) zdolności prawnej o zdolności prawnej mówi nam art. 8 Kodeksu cywilnego „Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną” Zdolność prawna do zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawnych. Osoba fizyczna nabywa zdolność prawną z chwilą urodzenia, osoba prawna, co do zasady, z chwilą uzyskania osobowości prawnej, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, uzyskują ja z mocy samego prawa w chwili powstania, chyba, że ustawa stanowi inaczej.

WYJĄTKI: nascitulus - art. 927 pkt. 2, mówi, że dziecko w łonie matki (jeszcze nie narodzone), może być spadkobiercą (np. dar wozina na rzecz płodu) pod warunkiem, że urodzi się żywe. Jeżeli dziecko urodzi się martwe czynność prawna jest nieważna od początku. - art. 446¹ mówi, że z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przez urodzeniem. Dziecko nie może dochodzić tych roszczeń w stosunku do matki.

Utrata zdolności prawnej przez osobę fizyczną następuje z chwilą śmierci lub w następstwie uznania za zmarłego. Uznanie za zmarłego to instytucja prawna, która może zostać zastosowana w przypadku zaginięcia osoby fizycznej praz określonego prawem upływu czasu od jej zaginięcia. Jej wynikiem jest uznanie śmierci tej osoby. W polskim prawie normy prawa materialnego, dotyczące uznania za zmarłego, znajdują się w art. 29-32 Kodeksu cywilnego. Zaginięcie oznacza sytuację trwającą pewien czas, w której nie jest jasne, czy osoba zaginiona żyje, czy też zmarła. Nie jest możliwe stwierdzenie jej zgonu, ponieważ fakt śmierci jest wątpliwy.

Polskie prawo cywilne przewiduje, iż upływ czasu od zaginięcia musi wynieść 10 lat (art. 29 pkt. 1 Kodeksu cywilnego). Kodeks cywilny wprowadza pewne wyjątki od powyższych ogólnych wymogów co do upływu czasu: - do uznania za zmarłego wystarczy upływ 5 lat, jeżeli w chwili uznania za zmarłego osoba zaginiona ukończyłaby 70 lat (art. 29 pkt. 1) - uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym osoba zaginiona ukończyłaby 23 lata (art. 29 pkt. 2) - jeżeli osoba zaginęła podczas katastrofy powietrznej lub morskiej albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, może zostać uznana za zmarłego po upływie 6 miesięcy od dnia katastrofy albo owego innego szczególnego zdarzenia (art. 30 pkt. 1). Jeśli jednak katastrofy statku lub okrętu nie można stwierdzić (np. statek zaginął), termin ten zaczyna biec w rok po dniu, w którym miał dotrzeć do portu przeznaczenia, a jeśli nie miał portu przeznaczenia - w dwa lata po dniu, w którym była o nim ostatnia wiadomość (art. 30 pkt. 2) - osoba, która zginęła w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia (innym niż wcześniej określonym), może zostać uznana za zmarłego po upływie roku do dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać (art. 30 pkt. 3)

Normy prawa formalnego ujęte są w art. 526 - 534 Kodeksu postępowania cywilnego. Celem sądowego postępowania o uznanie za zmarłego jest stwierdzenie, czy okoliczności, w których osoba zaginęła uprawdopodobniają i uzasadniają przyjęcie, iż osoba ta nie żyje. Gdyby w toku postępowania okazało się, że śmierć osoby zaginionej jest niewątpliwa, wtedy sąd prowadzi dalsze postępowanie jako postępowanie o stwierdzenie o stwierdzenie zgonu. Postępowanie o uznanie za zmarłego prowadzi sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania osoby zaginionej (w barku miejsca zamieszkania - sąd ostatniego miejsca pobytu, a gdy i tego nie można ustalić - sąd w Warszawie.) Niekiedy może to być jeszcze inny sąd - a mianowicie sąd wyznaczony przez Sąd Najwyższy. Może tak się zdarzyć w sytuacji, gdy w skutek tego samego zdarzenia zaginęła większa liczba osób. Wtedy Sąd Najwyższy na wniosek Ministra Sprawiedliwości może wyznaczyć jeden sąd jako wyłącznie właściwy do rozpoznania wniosków o uznanie za zmarłego osób zaginionych w związku z tym zdarzeniem.

Z wnioskiem o uznanie określonej osoby za zmarłą może wystąpić każda osoba, która w takim uznaniu ma swój interes prawny. Przykładowo interesem takim może być spadkobranie po zaginionym, czy tez ustalenie zakończenia związku małżeńskiego z nim. Z wnioskiem mogą też wystąpić prokurator oraz Rzecznik Praw Obywatelskich. Co do zasady, wniosek o uznanie za zmarłego można zgłosić już na rok przed końcem terminu, po upływie którego zaginiony mógłby zostać uznany za zmarłego. W typowym przypadku, gdy upływ czasu ma wynosić 10 lat, wniosek można zgłosić poczynając od upływu 9 lat. Gdyby jednak uznanie za zmarłego mogło nastąpić już po upływie roku lub jeszcze krótszego okresu od zdarzenia, które uzasadnia prawdopodobieństwo śmierci zaginionego, wniosek o uznanie za zmarłego zgłosić można dopiero po upływie tego terminu. Wniosek o uznanie za zmarłego powinien określać imię, nazwisko oraz wiek osoby zaginionej, imiona jej rodziców, nazwisko rodowe matki, ostatnie znane miejsce zamieszkania i pobytu zaginionego, a także inne dane potrzebne dla wniosku o wszczęcie postępowania. Wniosek także powinien zawierać opis okoliczności, w których osoba zaginęła. Ów opis powinien uprawdopodabniać, iż osoba zmarła w tych okolicznościach.

Po zbadaniu czy wniosek spełnia warunki formalne, sąd prowadzący sprawę uznania za zmarłego, zarządzi ogłoszenie o wszczęciu postępowania w takiej sprawie, jeżeli uzna, iż rzeczywiście treść wniosku zawiera przesłanki do uznania osoby zaginionej za zmarłą. Ogłoszenie zawiera w szczególności wezwanie skierowane do osoby zaginionej, aby w oznaczonym terminie (nie krótszym niż 3 miesiące i nie dłuższym niż 6 miesięcy) zgłosiła się do sądu, gdyż w przeciwnym razie może zostać uznana za zmarłą. Ogłoszenie zawiera także wezwanie do wszelkich osób, które mogą udzielić wiadomości o osobie zaginionej, aby przekazały sądowi w tym samym terminie (między 3 a 6 miesięcy). Ogłoszenie takie ma charakter obligatoryjny, bez niego sądowi nie wolno przeprowadzić postępowania. Ogłoszenie powinno być zamieszczone w dzienniku lub czasopiśmie kolportowanym na terenie całego kraju. Ten sposób należy do obligatoryjnych. Z kolei sąd powinien ogłosić wszczęcie postępowania także w ostatnim miejscu zamieszkania osoby zaginionej. Sposób, w jaki sąd to uczyni, zależy już od jego wyboru. Może to być ogłoszenie w prasie lokalnej lub urzędowej, umieszczenie na tablicy ogłoszeń w sądzie, wywieszenie w budynku, w którym mieszkała osoba zaginiona, w miejscu, w którym pracowała. Uznanie osoby zaginionej za zmarłą następuje w formie postanowienia. Postanowienie takie stwarza prawne domniemaniem, iż osoba nie żyje. Jest to domniemanie obalane. Jeśli zostanie przeprowadzony dowód, iż osoba uznana za zmarłą żyje, w szczególności jeżeli ona sama zgłosi się w sądzie, postanowienie o uznaniu ją za zmarłą zostanie uchyloną

2) zdolności do czynności prawnej w prawie cywilnym zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Innymi słowy, jest to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej (nabywania praw i zaciągania zobowiązań). Zdolność do czynności prawnych jest szczegółowo uregulowana przez przepisy części ogólnej Kodeksu cywilnego. Zdolność do czynności prawnych może być: a) pełna zdolność do czynności prawnych pełną zdolność do czynności prawnych mają pełnoletnie osoby fizyczne (a więc nie wszystkie osoby fizyczne ją mają - odmiennie niż zdolność prawną, którą ma każda osoba fizyczna). Co do zasady art. 10 pkt. 1 Kodeksu cywilnego mówi, że: „Pełnoletnim jest, kto ukończył lat osiemnaście” Warto pamiętać, że w świetle art. 10 pkt. 2 Kodeksu cywilnego - małoletni przez zawarcie małżeństwa uzyskuje pełnoletniość, której nie traci w razie unieważnienia małżeństwa. Stąd przesłanką pełnej zdolności do czynności prawnych jest pełnoletniość a nie wiek. b) ograniczona zdolność do czynności prawnej posiadają osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo, a także osoby, w stosunku, do których obowiązuje postanowienie o ustanowieniu dorady tymczasowego, wydane przez sąd w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie, art. 15 pkt. 1 Kodeksu cywilnego „Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo” c) brak zdolności do czynności prawnych zgodnie z polskim prawem zdolności do czynności prawnych nie mają osoby fizyczne, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie, art. 12 Kodeksu cywilnego. „Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie”

Ubezwłasnowolnienie następuje w formie orzeczenia sądowego a) częściowe osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem (art. 13 pkt. 1). Dla ubezwłasnowolni ego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba, że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską (art. 13 pkt. 2). Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest (co do zasady) nie ważna, art. 14 Kodeksu cywilnego. Jednak art. 14 pkt. 2 mówi: „Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnej” b) całkowite Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności alkoholizmu lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw (art. 16 pkt. 1). Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę (art. 16 pkt. 2). Zasadniczo do ważności umowy, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego (art. 17). Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela (art. 18 pkt. 1). Wyjątkami są: - umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego - czynności prawne dotyczące przedmiotów majątkowych oddanych osobie o ograniczonej zdolności do czynności prawnych przez przedstawiciela ustawowego do swobodnego używania - wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania według ustawy nie wystarcza zgoda przedstawiciela ustawowego - czynności prawne, przez które sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zgodą sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać (art. 22 par. 3 Kodeksu pracy)

W ubezwłasnowolnieniu częściowym i ubezwłasnowolnieniu całkowitym przesłanki zdrowotne są takie same. Różny jest stan zdrowia. W ubezwłasnowolnieniu częściowym stan zdrowia jest lepszy, sugerowana jest pomoc.

Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów okręgowych, które rozpoznaje je w składzie trzech sędziów zawodowych, przy czym właściwy miejscowo jest sąd miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, a w braku miejsca zamieszkania - sąd miejsca jej pobytu. Wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo, jej przedstawiciel ustawowy, prokurator. Krewni osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie mogą zgłaszać tego wniosku, jeżeli osoba ta ma przedstawiciela ustawowego. Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe można zgłosić już na rok przed dojściem do pełnoletniości osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Kto zgłasza wniosek o ubezwłasnowolnienie działając w złej wierze lub działając lekkomyślnie podlega karze grzywny do 1000 zł.

Osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, należy wysłuchać niezwłocznie po wszczęciu postępowania, Wysłuchanie powinno się odbyć w obecności biegłego psychologa oraz w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana - biegłego lekarza psychiatry lub neurologa. Orzeczenie ubezwłasnowolnienia nie może nastąpić na czas określony. Obowiązuje ono aż do jego uchylenia albo zmiany. Sąd może z urzędu uchylić orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu, gdy ustaną przyczyny, dla których je orzeczono. Ze względu na dobro osoby ubezwłasnowolnionej następuje więc przełamanie obowiązującej w postępowaniu cywilnym zasady skargowości.

Osoba ubezwłasnowolniona, która co do zasady nie ma możliwości podejmowania żadnych czynności w postępowaniu, może jednak sama zaskarżać postanowienia wydane w postępowaniu dotyczącym jej ubezwłasnowolnienia. Ma więc w tym względzie pełną zdolność procesową.

DOBRO

katalog dóbr jest ujęty w art. 23 Kodeksu cywilnego „Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”. Jest to katalog otwarty. Niewymienione dobra osobiste w treści 23 Kodeksu cywilnego to: życie, nietykalność cielesna, kult po osobie zmarłej, integralność seksualna, sfera prywatności, korzystanie z wartości środowiska naturalnego, dane osobowe człowieka, stan cywilny człowieka

Osoba np. której naruszono zdrowie może dochodzić swoich roszczeń z prawa cywilnego jak również z prawa karnego.

Ten czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem może według art. 24 pkt. 1 - żądać zaniechania tego działanie, chyba że nie jest ono bezprawne (uchylenie bezprawności - zgoda pokrzywdzonego, obrona konieczna, stan wyższej konieczności) - żądać dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie - żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny - żądać ustalenia, że dane dobro istnieje

Przesłanki ochrony niemajątkowej

Zagrożenie dobra osobistego naruszenie dobra osobistego

Bezprawność zachowania sprawcy (obowiązuje domniemanie bezprawności) art. 24 pkt. 1 Kodeksu cywilnego

Okoliczności wyłączające bezprawność

Działanie w ramach porządku prawnego, czyli działanie legalne, np. na podstawie orzeczenia sądu

Zgoda uprawnionego, np. na udział w legalnej walce bokserskiej

Wykonywanie własnego prawa podmiotowego, np. wyr. SN z 24.01.2000, III CKN 553/98, niepubl.

Obrona uzasadnionego interesu indywidualnego lub społecznego

PRZEDSTAWICIELSTWO W PRAWIE CYWILNYM

Przedstawicielstwo (zastępstwo bezpośrednie) to instytucja prawa cywilnego polegająca na tym, że jedna osoba (przedstawiciel) działając na podstawie i w granicach odpowiedniego pełnomocnictwo (umocowania) może dokonać czynności prawnej w imieniu i ze skutkami bezpośrednio dla innej osoby (reprezentowanego) Unormowane jest w VI dziale Kodeksu cywilnego. Według art. 96 Kodeksu cywilnego „Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo)”

1) Pełnomocnictwo = umocowanie na podstawie oświadczenia woli mocodawcy Źródłem umocowania przy pełnomocnictwie nie jest ustawa tylko oświadczenie woli mocodawcy. Przedstawicielem nazywamy pełnomocnika, a osobę reprezentowana - mocodawcą. Pełnomocnik musi mieć co najmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych, art. 100 Kodeksu cywilnego

„Okoliczność, że pełnomocnik jest ograniczony w zdolności do czynności prawnych, nie ma wpływu na ważność czynności dokonanej przez niego w imieniu mocodawcy” Pełnomocnictwo jest jednostronne oświadczenie osoby (mocodawcy) na mocy którego inna osoba (pełnomocnik) staje się upoważniona do działania w imieniu mocodawcy. Innymi słowy, każda czynność wykonana przez pełnomocnika w imieniu mocodawcy i w zakresie udzielonego pełnomocnictwa wywoła skutki bezpośrednio w sferze prawnej mocodawcy. Przepisy kodeksu cywilnego o pełnomocnictwie znają następujące ich rodzaje: a) pełnomocnictwo ogólne - obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu (art. 98 Kodeksu cywilnego) - wymaga formy pisemnej pod sankcją nieważności (art. 99 pkt. 2)

b) pełnomocnictwo rodzajowe - dotyczy ono określonej kategorii czynności prawnych, do których umocowany będzie pełnomocnik - nie jest dopuszczalne w zakresie tych czynności, do których dokonania konieczne jest pełnomocnictwo szczególne

c) pełnomocnictwo szczególne - pełnomocnictwo do poszczególnych czynności, dotyczy indywidualnie określonej czynności prawnej

d) prokura pełnomocnictwo udzielane przez pracodawcę, obejmuje umocowanie do wszelkich czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, sądowych i pozasądowych. - prokura podlega obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców (art. 109¹ Kodeksu cywilnego). - powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie (art. 109² Kodeksu cywilnego) - prokurentem może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych - jednak prokurent, bez szczególnego umocowania (pełnomocnictwa) nie może dokonać (art. 109³ Kodeksu cywilnego): - zbycia przedsiębiorstwa - dokonania czynności, na podstawie której następuje oddanie do go czasowego korzystania - zbycia i obciążenia nieruchomości stanowiących własność przedsiębiorstwa Wyróżniamy 3 rodzaje prokury: 1) samodzielna (samoistna) - prokurent działa samodzielnie, art. 109⁴ pkt. 1 2) łączna - dla dokonania czynności prawnej konieczne jest współdziałanie wszystkich prokurentów, art. 109⁴ pkt. 1 3) oddziałowa - zakres umocowania prokurenta ograniczony jest do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa, art. 109^5. Prokura uregulowana jest obecnie w art. 109¹ - 109⁹ Kodeksu cywilnego.

Wygaśnięcie prokury: - odwołanie (może być odwołana każdym czasie) - wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru - ogłoszenie przedsiębiorcy z rejestru - likwidacja przedsiębiorcy - przekształcenie przedsiębiorcy - śmierć prokurenta Śmierć mocodawcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury.

Regułą jest to, że pełnomocnictwo jest udzielane w dowolnej formie. O wyjątku mówi nam art. 99 pkt. 1 i 2 gdzie do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma (np. forma aktu notarialnego) to pełnomocnictwo do dokonania tej czynności również musi być udzielone w tej samej formie.

Pełnomocnik może udzielać dalszych pełnomocnictw tylko jeśli wynika to z treści pełnomocnictwa, ustawy lub stosunku podstawowego (np. umowy zlecenia), art. 106 Kodeksu cywilnego. Może on jednak udzielić pełnomocnictwa w takim samym zakresie jaki otrzymał od mocodawcy lub węższym. Nie może udzielić pełnomocnictwa o szerszym zakresie niż sam otrzymał. Może się zdarzyć tak, że jedna osoba będzie pełnomocnikiem dwóch osób i same ze sobą zawrze umowę w ich imieniu. Podobnie tez pełnomocnik może zawrzeć umowę w imieniu pełnomocnika i zarazem swoim. Tak zwana czynność z samym sobą jest nieważna, chyba że wykluczona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy, np. Kowalski w imieniu własnym daruje samochód Nowakowi oraz równocześnie w imieniu Nowaka samochód ten przyjmuje) lub mocodawca na to zezwoli, art. 108 Kodeksu cywilnego

Po wygaśnięciu umocowania pełnomocnik obowiązany jest zwrócić mocodawcy dokument pełnomocnictwa. Art. 103 Kodeksu cywilnego pkt. 1 - „Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta” pkt. 2 - „Druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu” pkt. 3 - „W braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu” Drugi przypadek zawarcia czynności prawnej po wygaśnięciu umocowania opisany jest w art. 105 Kodeksu cywilnego „Jeżeli pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania, czynność prawna jest ważna, chyba że druga ze stron o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć”

Artykuły te różnią się tym, iż w art. 103 pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczył jego zakres, natomiast w art. 105 jest mowa o tym, że pełnomocnik dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej po wygaśnięciu umocowania ale w granicach pierwotnego umocowania.

Jednostronna czynność prawna dokonana w cudzym imieniu bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu jest nieważna, chyba że ten, komu zostało złożone oświadczenie woli w cudzym imieniu, zgodził się na działanie bez umocowania. Czynności jednostronne są bardziej rygorystycznie ujęte w Kodeksie cywilnym niż czynności dwustronne.

Wygaśnięcie pełnomocnictwa: - odwołanie przez mocodawcę (mocodawca może się zrzec odwołania pełnomocnictwa) - zrzeczenie się pełnomocnictwa przez mocodawcę - śmierć mocodawcy lub pełnomocnika (w pełnomocnictwie można zastrzec, iż nie wygasa ono wraz ze śmiercią mocodawcy) - upływ czasu, na którym zostało uchylone - dokonanie czynności prawnej, do której zostało udzielone - utrata osobowości prawnej przez osobę prawną będącą mocodawcą lub pełnomocnikiem - wygaśnięcie stosunku będącego podstawą pełnomocnictwa (np. rozwiązanie stosunku pracy)

2) Przedstawicielstwo ustawowe Źródłem umocowanie tego przedstawicielstwa jest ustawa, np. przedstawicielem ustawowych małoletnich dzieci są ich rodzice. Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonywana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu osoby zwanej reprezentowanym, oraz że pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.

	Strona 9

ćwiczenia

---