Trzy podstawowe etapy rozwoju samorządu terytorialnego w EUROPIE
Samorząd klientylistyczny XIX wieku, początek XX, lokalni przywódcy mają zapewnić swoim poplecznikom dostęp do wszelkich korzyści w zamian za ich głos. Najbardziej rozwiniętą formę przybrało to w USA, gdzie określony był jako „ułomna demokracja” w Europie były to kraje południowo Europejskie.
II etap od połowy XX - etap „państwa dobrobytu” - efektywne dostarczanie usług publicznych, zasadą równości i redystrybucji bogactwa narodowego. Samorządy nakierowane są na świadczenie usług zaspokajających świadczenie mieszkańców. Nie występowało przenoszenie na samorząd mechanizmów rynkowych. Komunitaryzm - obywatele powinni się angażować w sprawy lokalne, nie tylko poprzez wybieranie swoich reprezentantów, ale i uczestniczenie w życiu samorządu
Samorząd prorynkowy - od lat 80 tych XX wieku - samorząd nie świadczy usług publicznych bezpośrednio, lecz stwarza warunki do ich efektywnego świadczenia przez inne podmioty (fundacje, stowarzyszenia, przedsiębiorstwa)
Z tym etapem związany jest funkcjonalizm - idea racjonalnego zarządzania zorientowanego rynkowo - New Public Management.
NEW PUBLIC MANAGMENT
Oznacza wprowadzenie systemu menedżerskiego do zarządzania sektorem publicznym. Polega na adaptacji metod i technik w sektorze prywatnym zarządzania jednostki terytorialnej. Takie podejście ma zapewnić efektywność, gospodarność, skuteczność działań instytucji publicznych. Przeciwnicy tego podejścia uważają, że nie może być one wykorzystywane ze względu na różnice między sektorem prywatnym a publicznym. Różnice w zarządzaniu JST a sektorem prywatnym:
- różnice w zysku - w publicznych jest zysk z podatku, w prywatnych zysk z działalności
- w obu systemach obowiązują inne systemy wartości, w sektorze prywatnym dominuje koncentrowanie się na aspektach finansowych konkurencji i znaczeniu poszczególnych podmiotów w zależności od ich rynkowej pozycji. W sektorze publicznym natomiast decyzje kształtujące dochody i wydatki nie są wyłącznie ekonomiczne, ale wyrażają również cele społeczne lub polityczne
- motywy działania - chęć zysku, a jedn. Samorządu teryt. Nie jest nastawiona na zysk, tylko zaspakajanie potrzeb społeczności - nie wyklucza to rentowności przedsięwzięć
- demokratyzacja sposobu tzn. partycypacja w procesach decyzyjnych wielu aktorów co wpływa na wydłużenie procesu podejmowania decyzji oraz ich kolegialny charakter.
- ścieranie się interesów różnych grup społ. Sprawia, że decyzje mogą mieć charakter polityczny
- poddanie działalności organu j.s.t. presji opinii społecznej
- źródłem władzy prezydenta, burmistrza jest mandat polityczny otrzymany od wyborców
- jawność działalności organów j.s.t. oraz zainteresowanie mediów ich działalnością wyróżnia warunki podejmowania funkcji władczy j.s.t. od kameralnego podejmowania decyzji sektora prywatnego
- konieczność jednakowego traktowania obywateli nie oznacza rezygnacji z określonych grup klientów
GOVERNMENT (GOVERNANCE) - samorządzenie, samorządność, władza przyzwalająca. Polega na odejściu od tradycyjnego funkcjonowania modelu samorządu opartego na formalnych procedurach i instytucjach na koncentrowaniu się na umiejętności mobilizowania zasobów w konkretnym celu
Aktorzy przestrzeni lokalnej:
- podmioty gospodarcze
- podmioty społeczne (org. Pozarządowe, sami mieszkańcy)
- organizacje polityczne (władza lokalna)
DEFINICJE GOVERNANCE
Warren 1992 to demokratycznie zorganizowany system zarządzania przez który mieszkańcy działają kolektywnie w skali lokalnej, celem zwiększenia swego dobrobytu, zaspokojenia potrzeb wspólnych, albo zapewnienia sprawiedliwości. Działania te mogą być realizowane bezpośrednio przez mieszkańców albo przez wybieranych reprezentantów władzę publiczną w ich imieniu
Harding 1993 -to celowe działanie formalnych i nieformalnych koalicji, przez różne grupy interesów w celu oferowania dóbr, których indywidualnie nie można zapewnić. Pojęcie to określa nowe modele decyzyjne na szczeblu lokalnym oparte na wielostronnych relacjach między partnerami, które są skutkiem coraz większej złożoności i organizacyjnej fragmentacji otoczenia
Spiniewicz 2004 - to przejście od perspektywy, w której samorząd jest postrzegany jako narzędzie wytwarzania i dostarczania usług publicznych do perspektywy, w której najważniejsze jest przywództwo potrzebne do rozwoju społeczeństwa lokalnego
Stoker 2001 - model decyzyjny w którym angażowane są pozapubliczne zasoby na rzecz rozwiązywania publicznych problemów
Kooiman - to sposób koordynacji społecznej, można go określić jako pewien układ powstający w ramach systemu politycznego jako efektu ścierania się wpływów wszystkich zaangażowanych instytucji, tzw. Aktorów przestrzeni lokalnej
Przykładem governance jest Paryż.
Dewolucja - jest to przekazywanie na niższe szczeble administracji publicznej uprawnień ustawodawczych. Parlamenty państwowe rezygnują z niektórych uprawnień ustawodawczych i przekazują je niżej na region (Hiszpania, Włochy). Szczególny przykład jest w Wielkiej Brytanii - dla Walii, Szkocji i Irlandii w 1998r. postanowieniem parlamentu brytyjskiego uzyskały prawa ustawodawcze dzięki powołaniu ich własnych parlamentów. Dzięki dewolucji powstała forma pośrednia ustroju Wielkiej Brytanii - z jednej strony cechy federacji i państwa unitarnego.
Cechy federacji:
- podwójne obywatelstwo
- własny system prawny
Cechy państwa unitarnego:
- jedność państwa z punktu widzenia prawa konstytucyjnego
- nadrzędność egzekutywy brytyjskiej
- przekazywanie uprawnień na szczebel regionalny nie jest usankcjonowany w ustawie najwyższej i tym samym nie ma jego ochrony
- możliwość „zwrotnego” przekazywania uprawnień na szczebel centralny w sytuacji gdy możliwe jest uzyskanie korzystniejszych rozstrzygnięć - możliwość taka istnieje tylko za zgodą podmiotu, który oddelegowuje wcześniej nabyte uprawnienia.
Rodzaje metropolii:
- globalne - wypełniają funkcję węzłową w gospodarce oraz sterują procesami globalizacji (np. Londyn, Paryż, Nowy Jork)
- kontynentalne - (eurometropolie) - posiadają nie w pełni ukształtowane funkcje międzynarodowe, opierają swój rozwój na ponadnarodowych powiązaniach pozwalających na kontrolę gospodarki w skali kontynentalnej
- regionalne (ponadkrajowe, ponadnarodowe) - niezdolne do pełnienia funkcji sterujących i kontrolnych w szerszej skali, odgrywają rolę wobec kilku sąsiadujących państw
- krajowe - wypełniają funkcje, które tylko w pewnych aspektach mają charakter międzynarodowy i przekraczają granice państw (np. siedziby przedstawicielstw dyplomatycznych)
Cechy metropolii:
- obecność instytucji reprezentujących struktury zarządcze międzynarodowych korporacji gospodarczych
- obecność struktur kierownictwa światowych instytucji finansowych
- częste i szybkie połączenia komunikacyjne z głównymi ośrodkami życia gospodarczego kontynentu i świata
- obecność najwyższego standardu placówek naukowych i technologicznych
- działania najwyższej rangi placówek kulturalnych oraz organizowanie imprez i festiwali artystycznych o międzynarodowej renomie
- wyjątkowość miasta (przestrzeń w mieście, jak jest zorganizowane).
Obszar metropolitalny - wielkomiejski układ osadniczy złożony z odrębnych jednostek osadniczych obejmujących duże miasta jako centrum tego układu oraz powiązaną z nim funkcjonalnie sferę zurbanizowaną o znacznym nasileniu konfliktów społecznych, gospodarczych, przestrzennych.
- W USA kryterium delimitacji (wyznaczania) takich obszarów są dojazdy do pracy oraz odsetek osób zatrudnionych poza rolnictwem.
- W Wielkiej Brytanii - dojazdy do pracy
- W Polsce - odsetek ludności pozarolniczej
- odsetek ludności miejskiej
- gęstość zaludnienia ogółem
- przyrost liczby ludności w ciągu ostatniego dziesięciolecia
- odsetek dojeżdżających do pracy
Region metropolitalny - ciągła przestrzennie sfera oddziaływania metropolii sięgająca granic sfer oddziaływania metropolii sąsiednich.
Relacja między ośrodkiem, obszarem a regionem metropolitalnym:
- Między ośrodkiem a regionem efekty wymywania - Back wash effect - powodują wzmocnienie ośrodka miejskiego kosztem regionu (na przykład ucieczka dobrego kapitału ludzkiego z regionu do ośrodka miejskiego). Metropolia wypłukuje najlepsze elementy z najdalej położonych krańców regionu metropolitalnego. Dotyczy to wykształconych pracowników, ludzi nauki i kultury, decydentów gospodarczych.
- Między ośrodkiem a regionem efekty rozprzestrzeniania się, rozwoju - Trable down effects- wywoływane są korzystnym oddziaływaniem ośrodka miejscowego na region (efekty rozprzestrzenienia gospodarczego). Ośrodki położone w obszarze metropolitalnym pełnią funkcje sypialni dla mieszkańców centrum, miejsce działalności inwestycyjnej, rekreacji.
Sytuacje konfliktowe w grze o przestrzeń miejską oznaczają trudność pogodzenia sprzecznych dążeń indywidualnych jednostek bądź ich zorganizowanych grup w odniesieniu do zagospodarowania danego fragmentu przestrzeni. Argumenty przeciwników skupiają się wokół:
- zagrożenia spadkiem wartości nieruchomości
- bezpieczeństwa osobistego
- pogarszania jakości środowiska
Ze względu na przyczynę ich powstawania wyróżniamy 2 grupy sytuacji konfliktowych:
Związana ze stanem istniejącym, czyli np. sąsiedztwo osiedla mieszkaniowego i zakładu produkcyjnego
Związana z planowaną zmianą użytkowania terenu, np. budowa autostrady w sąsiedztwie osiedla mieszkaniowego
3 postawy społeczeństwa:
BANANA - odzwierciedla zachowanie mieszkańców, którego źródłem jest spontaniczna ale dość precyzyjnie uświadomiona sprzeczność - liczne składniki miejskiej oferty i rozwoju, np. centrum handlowe, restauracje, itp., bywają ogólnie pożądane ale w trakcie zagospodarowywania przestrzeni poszczególne grupy protestują, starają się je odsunąć od otoczenia w obawie przed ruchem, hałasem i innymi uciążliwościami
NIMBY - (podobny mechanizm pod względem psychologicznym i socjologicznym) sprowadza się do sprzeciwiania się lepiej lub gorzej zorganizowanych grup mieszkańców lokalizacji uciążliwych ich zdaniem inwestycji o charakterze socjalnym, np. domów dziecka, izb wytrzeźwień, noclegowni.
LULU - sprzeciw mieszkańców wobec uciążliwych inwestycji o charakterze komunikacyjnym i przemysłowym.
Decentralizacja - przekazywanie na niższe szczeble administracji publicznej uprawnień wyższych
Organizacyjna - związana jest z poprawieniem efektywności administracji publicznej, właściwa dla krajów Europy Północnej (przekazywanie uprawnień)
Terytorialna - jest odzwierciedleniem aspiracji społeczeństw lokalnych, może przyznawać społecznościom lokalnym szczególne uprawnienia właściwe dla krajów europy południowej i Wielkiej Brytanii,
Typy regionalizacji:
Regionalizacja administracyjna - instytucje regionalne realizują politykę określoną przez rząd centralny (Polska do 1999) Grecja, Anglia
Regionalizacja poprzez istniejące samorządy lokalne - to takie rozszerzenie kompetencji samorządu, by były one w stanie wspierać rozwój regionalny we współpracy z rządem centralnym (Finlandia, Irlandia)
Decentralizacja regionalna - ustanowienie nowego szczebla samorządu, przyznaje się mu własne kompetencje, budżet, władza wybrana w wyborach powszechnych np. Francja
Autonomia regionalna - nazywana regionalizacją polityczną samorząd terytorialny w tym przypadku wyposaża się w kompetencje ustawodawcze, ujęte jest to w uregulowaniach konstytucyjnych (Hiszpania, Włochy gdzie rady regionalne mają własne uprawnienia ustawodawcze)
Regionalizacja poprzez jednostki składające się na państwa federalne - części składowe federacji traktowane są jak regiony. Niemcy, Austria, Belgia, Szwajcaria
Typy państwa a zakres dewolucji
Państwa federalne - władze regionalne pochodzące z wyborów powszechnych dysponują istotną władzą ustawodawczą, ich udział w decydowaniu na szczeblu federalnym ma charakter zinstytucjonalizowany poprzez izby parlamentarne. Podział administracji kraju jest zwykle 3-szczeblowy np. Austria, Belgia, Niemcy
Państwa (unitarne) regionalne - władze regionalne pochodzące z wyborów dysponują ograniczoną władzą ustawodawczą, posiadają istotną autonomię, ich udział w decydowaniu na szczeblu centralnym jest słabo zinstytucjonalizowany, bądź nie ma go w ogóle. Podział adm, kraju jest zwykle 3 szczeblowy - Francja, Włochy, Portugalia, Hiszpania, Wielka Brytania
Państwa zdecentralizowane - nie ma władz regionalnych, samorządowo - rządowy szczebel pośredni dysponuje ograniczoną autonomią, ale nie dysponuje kompetencjami ustawodawczymi np. Dania, Finlandia, Szwecja, Holandia
Państwa o strukturze 2 szczeblowej - nie ma tu władz regionalnych, występują dwa szczeble administracji samorządowo - rządowej np. Grecja, Luksemburg
Modele samorządu terytorialnego w Europie
Północnoeuropejski - model dwuszczeblowy z dużą liczbą ludności wynoszącą nawet kilkadziesiąt tysięcy osób. Decentralizacja raczej organizacyjna niż terytorialna. (Wielka Brytania, Irlandia, Dania, Holandia, Szwecja, Finlandia, Norwegia)
Południowoeuropejski - model trójszczeblowy z małymi jednostkami sam. Teryt. Od kilkunastu osób do kilku tysięcy. W jednostkach samorządu jest decentralizacja terytorialna i organizacyjna ((Francja, Hiszpania, Portugalia, Włochy, Grecja)
Model samorządu w państwach federalnych - występuje jako jedno lub dwuszczeblowy np. Austria, Szwajcaria, Niemcy, Belgia.
C Z E C H Y
W Czechach występuje dwustopniowy samorząd terytorialny. Podstawową jednostką jest gmina (6244) i samorząd wyższego szczebla - kraj (14).
GMINA
Ustawą z 4 października 1990 roku na terenie Czechosłowacji powołano gminy. Prawną podstawę samorządu tworzy konstytucja Czech z 1992 roku
Samorząd terytorialny jest niezależną korporacją publicznoprawną, administrowaną przez organ przedstawicielski
Wyłonienie organów przedstawicielskich następuje w drodze wyborów bezpośrednich, tajnych, powszechnych i równych na 4 lata
Organy przedstawicielskie gminy i kraju są wobec siebie równe i niezależne
Obowiązuję zasada domniemania kompetencji na rzecz gminy. Oznacza to, że gmina ma prawo podejmowania wszystkich rozstrzygnięć niezastrzeżonych dla organu przedstawicielskiego wyższego szczebla
Nadzór państwa nad jst - możliwość ingerowania w ich działalność wyłącznie w sytuacjach naruszenia porządku prawnego określonego ustawowo
Obecnie obowiązująca podstawą prawną działania gmin w Czechach jest ustawa o gminach z 12 kwietnia 2000 roku
Organy władzy w gminie:
- Są to Przedstawicielstwo gminne (org. Uchwałodawczy) i RADA (Org. Wyk)
Przedstawicielstwo gminne
Wybierane jest w wyborach powszechnych, bezpośrednich, tajnych , równych, proporcjonalnych na 4-letnią kadencję
Liczba radnych 5-55, uzależniona od liczby mieszkańców
Prawo wyboru posiadają osoby fizyczne, pełnoletnie, mające stałe miejsce zamieszkania na terenie gminy
Obraduje co najmniej 1 na kwartał
Uprawnienie zwoływania ma starosta (który jest wybierany wraz z zastępcą na pierwszym posiedzeniu gminnego przedstawicielstwa)
Starosta zwołuje przedstawicielstwo w miarę potrzeby lub na wniosek 1/3 składu przedstawicielstwa gminnego lub hetmana kraju (przew. Organu wykon. Kraju)
Zadania przedstawicielstwa to zadania własne gminy
Pracę przedstawicielstwa gminy wspomagają komitety obligatoryjne (finansowy i kontrolny), a w gminach zamieszkałych przez mniejszości narodowe stanowiące co najmniej 10% powoływany jest Komitet ds. mniejszości narodowych
RADA GMINY
Organ wykonawczy
Wybierany pośrednio przez Przedstawicielstwo Gminy
Skład 5-11 radnych, starosta i wice starosta
Jeżeli liczba radnych przedstawicielstwa gminnego jest niższa niż 15 rady się NIE POWOŁUJE, a dzieli się kompetencje między starostę a przedstawicielstwo gminne
Zadania Rady gminy
Zapewnienie bieżącego funkcjonowania rady zgodnie z przyjętym budżetem
Pełnienie roli organu założycielskiego wobec osób prawnych i jednostek organizacyjnych gminy
Realizacja uchwał przedstawicielstwa gminnego
Rozpatrywanie wniosków radnych
Wypełnianie innych narzuconych ustawą zadań
Powoływanie i odwoływanie komisji pełniących funkcje doradczo - inicjujące
Zadania gminy:
Zadania własne - obejmują zaspokajania podstawowych potrzeb społecznych, gospodarczych, kulturalnych lokalnej społeczności i są to między innymi zadania w zakresie ochrony zdrowia, edukacji, kultury, mieszkalnictwa, porządku publicznego
Zadania zlecone - uzależnione od rodzaju gminy. Typy:
Ogół gmin czeskich - wąski zakres zadań zleconych
Gminy posiadające rozszerzone uprawnienia - np. prowadzenie rejestrów, prowadzenie spraw budowalnych, zadania te wykonywane są również w innych gminach
Gminy małe - wykonują dodatkowe zadania zlecane - np. związane z funkcjonowaniem obwodów administracyjnych.
Zlecanie zadań z zakresu administracji państwowej następuje wyłącznie na podstawie ustawy, a ich funkcjonowanie pokrywa dotacja celowa z budżetu, która nie zawsze wystarcza na pokrycie całych kosztów. Taka sytuacja nie zwalnia gminy z obowiązku wykonania zadania i pokrycia zadania z własnych środków
KRAJ
Jednostka samorządu wyższego szczebla
Powołana w 2000 roku - uzasadniając poprawą warunków życia obywateli
Organem stanowiącym jest Przedstawicielstwo Krajowe
Wybierane jest w wyborach 5-przymiotnikowych
Liczba członków - 45 - 65
Kompetencje
Prawo inicjatywy ustawodawczej wobec Izby Poselskiej Parlamentu Czech
Uchwalanie aktów prawa miejscowego tzw. rozporządzeń w zakresie realizowanych zadań własnych oraz uchwał w sprawach należących do zakresu spraw zleconych
Wybór i odwołanie Rady Kraju oraz sprawowanie kontroli nad jej działalnością
Uchwalenie programu rozwoju kraju oraz koordynacja i kontrola jej wykonania
Podejmowanie współpracy z innymi krajami oraz współpracy międzynarodowej
Bieżące zarządzanie sprawami kraju
Organami inicjującymi i kontrolnymi Przedstawicielstwa są komitety, których powołanie jest suwerenną decyzją przedstawicielstwa. Obligatoryjnie należy powołać komitet finansowy i komitet kontrolny, komitet ds. wychowania, kształcenia i zatrudnienia, komitet ds. mniejszości narodowych o ile liczba cudzoziemców jest większa niż 5% mieszkańców.
Organem wykonawczym jest RADA KRAJU
W skład wchodzi hetman, jego zastępcy, pozostali członkowie. Ich liczba jest uzależniona od liczby mieszkańców i wynosi 9-11 członków.
Rada powoływana jest w sposób pośredni przez Przedstawicielstwo spośród jego członków
Zadania Rady to organizowanie posiedzeń przedstawicielstwa krajowego i wykonywanie jego uchwał
W Ę G R Y
Przywrócenie instytucji samorządu terytorialnego na Węgrzech umożliwiła zmiana konstytucji węgierskiej z 1949 roku, w której zawarto art. 9 poświęcony samorządowi terytorialnemu.
Mieszkańcy gmin, miast, stolicy i jej dzielnic i mieszkańcy województw tworzą jednostkę samorządową, odpowiednio szczebla podstawowego i wyższego
Wzajemne relacje między jednostkami samorządu terytorialnego szczebla podstawowego i wyższego opierają się na niezależności i autonomii, braku hierarchicznego podporządkowania i ścisłego rozdziału zadań i kompetencji
Podstawowa jednostka samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej
Na Węgrzech mamy również do czynienia z dwustopniowym samorządem (gmina i województwo). Charakterystyczną cechą węgierskiej struktury jest duże rozdrobnienie na szczeblu gminy. Wynika ono z przyjętej zasady, że na każdą miejscowość przypada jeden samorząd. Dlatego na Węgrzech funkcjonuje 2 871 gmin, z których ponad połowa liczy mniej niż 1 tysiąc mieszkańców. 35% gmin wiejskich to gminy liczące poniżej 5 tys. Mieszkańców. Obok gmin wiejskich jest 251 gmin miejskich z czego 22 to miasta na prawach województwa.
Miasta na prawach województwa powoływane są przez parlament na wniosek Rady Miasta, w którym jest ponad 50 tys. Mieszkańców. Miasta takie wykonują jednocześnie zadania gminy i województw. Organy miasta i województw mają swoją siedzibę w mieście na prawach województwa i tworzą wspólną komisję, której zadaniem jest koordynowanie współpracy. Oprócz tak dużej liczby gmin występuje 19 województw.
Uregulowania odnoszące się do samorządu na Węgrzech reguluje ustawa z 1990 roku o samorządzie teryt.
Podstawową jednostką terytorialną jest gmina.
Organem stanowiącym gminy jest Rada Gminy
Organem wykonawczym jest burmistrz, który stoi na czele Rady
Członkowie rady i burmistrz wybierani są w wyborach powszechnych, równych, tajnych, bezpośrednich
Kadencja trwa 4 lata
Na wniosek burmistrza Rada gminy powołuje ze swego grona zastępcę lub zastępców, którzy pełnią obowiązki burmistrza podczas jego nieobecności i wspomagają go w wypełnianiu powierzonych zadań
Burmistrz nie może swojej funkcji łączyć ze stanowiskiem prezydenta, członka sądu konstytucyjnego, RPO, członka rządu, sekretarza stanu, sędziego, prokuratora, burmistrza lub radnego w innej gminie
Burmistrz zwołuje i przewodniczy posiedzeniom rady oraz reprezentuje ją na zewnątrz
Rada obraduje w trybie sesyjnym w razie potrzeby nie rzadziej niż 6 razy w roku. Są to sesje zwyczajne, Sesje nadzwyczajne zwoływane są przez burmistrza o ile z takim wnioskiem wystąpi ¼ radnych lub KOMISJA RADY
Decyzje rady zapadają zwykłą większością głosów, posiedzenia rady są prawomocne o ile w jej obradach uczestniczy co najmniej połowa radnych.
Każda Rada Gminy obligatoryjnie tworzy komisję odpowiedzialną za kontrolę oświadczeń majątkowych radnych
W gminach powyżej 2 tys. Mieszkańców należy powołać Komisje Finansową. Gdy wniosek złożą przedstawiciele radnych mniejszości narodowych tworzy się również komisję ds. mniejszości narodowych.
Rada gminy dokonuje czynności wyboru członków komisji w tym przewodniczącego i połowę członków komisji spośród radnych. Pozostali członkowie komisji muszą pochodzić spoza Rady
Sekretarz Gminy w Węgrzech
Zajmuje szczególną pozycję. Stoi na czele administracji samorządowej w gminie. Jest mianowany przez Radę Gminy na czas nieokreślony. Musi mieć wykształcenie wyższe z tytułem magistra nauk politycznych, administracyjnych lub z zakresu prawodawstwa oraz co najmniej 2 letni staż pracy w administracji publicznej. Do jego obowiązków należy przygotowywanie sesji Rady Gminy oraz dbałość o zgodność z prawem decyzji podejmowanych przez Radę. Pełni również rolę pracodawcy. Jest przełożonym urzędników samorządowych
Prawo wyborcze
Prawo głosowania i kandydowania ma Węgier mający 18 lat i miejsce pobytu i zamieszkania na terenie Węgier. Pozbawione prawa są osoby, które:
- odbywają karę pozbawienia wolności
- zostały pozbawione praw publicznych prawomocnym wyrokiem sądu
- znajdują się pod kuratelą i mają ograniczoną zdolność działania
- odbywają przymusową terapię w oddziale zamkniętym
System wyborczy do Rad Gmin na Węgrzech
Uzależniony jest od liczby mieszkańców
W gminach do 10 tys obowiązuje system większościowy, powyżej system mieszany polegający na tym, że część radnych wybiera się w jednomandatowych okręgach wyborczych systemem większościowym, a część przez listę kompensacyjną systemem proporcjonalnym
Liczba radnych uzależniona jest od liczby mieszkańców i waha się od 3 w gminach do 100 mieszkańców do 27 w gminach pow. 70 tys. (16 wybieranych w systemie większościowym, a 11 w systemie proporcjonalnym). Liczba radnych wzrasta o 1 wybranego w systemie większościowym w każdym kolejnym napoczętym 10 tys, a w proporcjonalnym na każde rozpoczęte 15 tys. Mieszkańców
Zadania gminy węgierskiej
Wykonywanie zadań publicznych służących zaspakajaniu potrzeb zbiorowych wspólnoty terytorialnej
Zadania obowiązkowe
Dostarczanie wody pitnej
Zapewnienie edukacji w zakresie szkolnictwa przedszkolnego
Ochrona zdrowia
Opieka społeczna
Utrzymanie dróg publicznych, oświetlenia, cmentarzy
Rozwój i planowanie lokalne
Ochrona środowiska i unieszkodliwienie odpadów
Utrzymanie czystości
Transport publiczny
Ochrona przeciwpożarowa
Bezpieczeństwo publiczne
Dostarczanie energii
Zapewnienie kultury fizycznej
Ochrona praw mniejszości narodowych
Zadania fakultatywne
Gmina dobrowolnie i samodzielnie może decydować o wykonaniu zadań, które nie zostały zastrzeżone dla innych podmiotów (domniemanie kompetencji)
Wykonywanie zadań zleconych w zakresie administracji rządowej i ich realizację nadzoruje sekretarz gminy
Formy demokracji bezpośredniej
Referendum lokalne
Inicjatywa powszechna
Zgromadzenie publiczne
Inicjatorami referendum są:
Mieszkańcy gminy od 10-25% w zależności od wielkości gminy
Komisje Rady Gminy
Co najmniej ¼ radnych
Organ wykonawczy lokalnej organizacji
Rada gminy ma obowiązek zorganizować referendum w sprawie:
Łączenia i dzielenia gmin
Przeniesienia części terytorium do innej gminy
Powstania nowej gminy
Ustanowienia lub rozpadu wspólnej Rady Gminy
Potwierdzenia wydanego przez siebie dekretu
W drodze referendum nie można rozstrzygać spraw budżetu, podatków lokalnych, rozwiązania rady gminy, spraw związanych z wewnętrzną organizacją Rady Gminy.
Referendum uznaje się za ważne gdy uczestniczyło w nim więcej niż 50% uprawnionych do głosowania. Wynik wiążący, gdy ponad połowa głosujących opowiedziała się za daną opcją. Kiedy nie ma rozstrzygnięcia w wyniku referendum uprawnienia do podjęcia decyzji regulowanej w tym referendum ma Rada Gminy.
Inicjatywa powszechna - do burmistrza w sprawie inicjatywy powszechnej może wystąpić grupa mieszkańców od 5-10% w zależności od liczby ludności posiadających czynne prawo wyborcze. Przedmiotem inicjatywy można uczynić każdą sprawę leżącą w kompetencji Rady Gminy. W trakcie tej inicjatywy mieszkańcy mogą zgłaszać uwagi i propozycje co do funkcjonowania gminy
Zgromadzenia publiczne - w małych gminach do 500 mieszkańców Rada gminy może podjąć decyzję o zastąpieniu referendum - zgromadzeniem. Rozstrzygnięcia zgromadzenia są wiążące, jeżeli weźmie w nim udział 50% uprawnionych do głosowania. Rada Gminy raz do roku zobowiązana jest do zorganizowania zgromadzenia publicznego, którego czas i miejsce podaje się do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty. W zebraniu tym uczestniczą mieszkańcy i radni. Mają prawo zabrać głos i zgłaszać propozycje co do funkcjonowania gminy.
Powoływanie samorządu terytorialnego na potrzeby mniejszości narodowych
Każda mniejszość narodowa może utworzyć własny samorząd. Można go powołać w sposób:
Bezpośredni - jeśli w wyniku bezpośrednich wyborów lokalnych w składzie rady znalazła się więcej niż połowa przedstawicieli mniejszości narodowych rada gminy może się przekształcić w Radę Mniejszości Narodowej
Pośredni - gdy więcej niż 30% radnych reprezentuje mniejszości narodowe mogą oni w sposób pośredni utworzyć radę mniejszości narodowej
WOJEWÓDZTWO
- jest to węgierska jednostka wyższego szczebla o charakterze regionu. Organizacja wewnętrzna jest zbliżona do samorządu gminnego. Zgromadzenie ogólne - to organ stanowiący województwa. Wybierany jest w wyborach bezpośrednich, tajnych, równych z zachowaniem 4% progu wyborczego. Pracami zgromadzenia kieruje Przewodniczący. Pełni on równocześnie funkcję organu wykonawczego województwa. Wybierany jest w sposób pośredni przez członków zgromadzenia w głosowaniu tajnym.
Zadania województwa. Są to zadania publiczne o charakterze regionalnym, których realizacja przekracza możliwości organizacyjne, techniczne, finansowe, kadrowe gmin wchodzących w jego skład. Do obowiązkowych zadań województwa należy:
- szkolnictwo średnie i zawodowe
- biblioteki regionalne
- ochrona zdrowia
- planowanie regionalne
- ochrona zabytków i środowiska
- kultura fizyczna, sport i turystyka
FINANSE GMINY
Źródła:
Udział w podatkach państwowych (od środków transportowych - 50%)
Podatek dochodowy od osób fizycznych 40%
Subsydia z budżetu na cele socjalne
Dotacje celowe z rządu centralnego
Dochody własne
Podatki lokalne
Podatek komunalny (może dotyczyć osób prawnych, turystów)
Podatek od działalności gospodarczej
Zyski i dywidendy z własnej działalności np. obligacji
Czynsze z tytułu własności komunalnej
Fundusze celowe
Pożyczki
Kary za naruszenie norm ochrony środowiska
NADZÓR NAD SAMORZĄDEM
Wykonywany jest przez podmioty zewnętrzne i wewnętrzne
Kontrola wewnętrzna w sprawach finansowych- wykonuje ją Komisja Finansowa Rady Gminy. Do jej zadań należy:
- opiniowanie projektu budżetu, jego wykonania
- sprawdzanie sposobami zarządzania funduszami gminy
- sprawdzanie celowości zaciąganych pożyczek
Kontrolą budżetu zajmuje się sekretarz
Kontrola zewnętrzna - sprawowana jest przez kierowników urzędów administracyjnych w zakresie spraw finansowych PAŃSTWOWY URZĄD KONTROLI
Nadzór odbywa się zgodnie z kryterium legalności (zgodności z prawem)
W Ł O C H Y
Struktura samorządu terytorialnego - 3 szczeble
I - 20 regionów w tym 15 regionów o statusie zwyczajnym i 5 o statusie specjalnym. Regionami specjalnymi są:
Dolina A'osty
Trydent - Górna Adyga
Sycylia
Sardynia
Friuli - Wenecja
Liczba mieszkańców w regionie waha się od 100 tys. Np. Dolina Aosty do 9mln w Lombardii
II - 101 prowincji + 2 prowincje autonomiczne Trento i Vozen. Składają się na nie region Trydent, Górna Adyga. Liczba mieszkańców w prowincjach waha się od mniej niż 100 tys. w prowincji Isernia do prawie 4 mln w Mediolanie
III - 8101 gmin
Regulacje konstytucyjne dot. Samorządu
- konstytucja republiki z 1947 roku podzieliła Włochy na 20 regionów. W 2001 roku rewizja V rozdziału. Wprowadziła decentralizację oraz poparła autonomię lokalną.
Art. 114 Konstytucji
Republika jest podzielona na gminy, prowincje, miasta metropolitarne, regiony i państwa. Gminy, miasta metropolitarne, regiony są autonomiczne w ramach własnych statutów i kompetencji zgodnie z zasadami konstytucji.
Art. 117
Władza ustawodawcza jest realizowana przez państwo i regiony zgodnie z zapisami konstytucji. Przedmiot, który nie został przekazany ustawodawstwu państwowemu należy do regionów w zakresie władzy ustawodawczej.
Art. 118
Gminom, prowincjom i miastom metropolitarnym przyznaje się własne funkcje administracyjne oraz te przekazane przez prawo państwowe i regionalne w drodze ustawy.
Wraz z reformą konstytucji wprowadzono zasady subsydiarności i oznacza ona z jednej strony możliwość podejmowania przez obywateli inicjatyw na rzecz interesu ogólnego, z drugiej strony obowiązek władz centralnych, regionalnych i lokalnych, świadczenia pomocy obywatelom w działaniach na rzecz interesu ogólnego
Regiony
Organem uchwałodawczym jest Rada Regionalna. Jest wybierane wg systemu proporcjonalnego w wyborach powszechnych i bezpośrednich na 5 lat. Liczba radnych waha się od 30-80 osób.
Rady wybierają Prezydenta Rady i Zarząd. Rady podejmują uchwały zaś prezydent odpowiada za ich poprawność z punktu widzenia przepisów państwowych. Rady regionalne pełnią funkcje konsultacyjne w stosunku do władz państwowych.
Mogą przedstawiać propozycje ustaw dotyczące interesów regionu
Mogą przedstawiać izbom parlamentu głosy i petycje
Są wzywane do wyrażania opinii o łączeniu regionów już istniejących, tworzeniu nowych oraz zmianach terytorialnych regionu
Wyrażenie opinii jest obowiązkowe, ale nie zobowiązujące.
Prezydent Rady jest organem wykonawczym - Giunta Regionalna - tj zarząd albo Komitet Wykonawczy Regionu
Prezydent Regionu jest wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich w tym czasie co rada regionu o ile statut regionalny nie stanowi inaczej lub prezydent wybierany jest przez radę regionalną.
Giunta jest mianowana przez Prezydenta i liczy 5-15 członków. Przewodniczącym Giunty jest Prezydent Regionu.
Do kompetencji Prezydenta należy:
Reprezentowanie regionu
Promulgowanie regionalnych aktów prawnych
Kieruje polityką giunty i ponosi za to odpowiedzialność
Rada regionalna może wyrazić wotum nieufności co wymaga to 1/5 radnych rady (wniosek) i przyjecie w głosowaniu imiennym bezwzględna liczbą głosów. Wyrażenie wotum nieufności skutkuje rozwiązaniem calej giunty i rozwiązaniem Rady
Komisarze regionu - są to przedstawicie państwa w regionie (tak jak w polsce Wojewoda), jest to funkcjonariusz administracji centralnej, odpowiada za stosunki wewnątrz regionu, czuwa nad autonomią regionu, kontroluje wykonanie zadań administracyjnych w regionie, dysponuje kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa publicznego oraz interweniuje w sytuacjach nagłych i nadzwyczajnych.
Zadania regionu zapisane są w kontytucji republiki włoskiej:
Sprawy dotyczące wspólnoty lokalnej i usług publicznych (służba zdrowia pochłania ¾ wydatków regionu, pomoc społeczna, transport, autostrady, bliblioteki, edukacja, ale w regionalnym zakresie
Sprawy dotyczące zagospodarowania terenu (lasy, planowanie, urbanistyka)
Sprawy dotyczące rozwoju gospodarczego regionu
Ustrój i zakres autonomii samorządu gminnego i prowincjonalnego.
Prowincje powstały po zjednoczeniu Włoch w 1861 roku. Początkowo były z jednej strony jst a z drugiej jednostkami samorządowo - administracyjnymi. W tym czasie uprawnienia prowincji jako jst były ograniczone, kontrolowane przez Rząd. Z kolei jako jednostka administracji centralnej do jej zadań należało kontrolowanie działalności gmin. Z czasem się to zmieniło, a prowincje straciły na znaczeniu w latach 90tych (bo wzrosły kompetencje gmin)
Organami władzy prowincji są Rada Prowincji, która pochodzi z wyborów powszechnych i bezpośrednich, wybierana na 5 lat. Do jej zadań należy podejmowanie decyzji w sprawach strategicznych oraz zatwierdzanie budżetu.
Organem wykonawczym jest Prezydent Prowincji, wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat i Giunta Prowincjonalna , czyli tak samo jak w regionie. W ramach prowincji jest prefekt. Reprezentuje on administrację rządową na poziomie bezpieczeństwa publicznego, nadzoruje działalność władz lokalnych.
Zadania prowincji to:
Planowanie przestrzenne
Ochrona środowiska
Obrona cywilna
Zabezpieczenie dostarczania wody i energii
Promocja dziedzictwa kulturowego
Ochrona fauny i flory
Rezerwaty i parki przyrodnicze
Budowa i utrzymanie dróg
Budowa i utrzymanie szkół średnich
Rynek pracy
Rybołóstwo i myślistwo
Prowincje wraz z gminami wykonują ewidencje z zakresu opieki społecznej, ewidencję z zakresu zdrowia publicznego i funkcjonowania szpitali
Organy władzy w gminie
Organem stanowiącym jest Rada Gminy powoływana w wyborach powszechnych i bezpośrednich na 5 lat. W gminach do 15 tys. stosuje się system większościowy, a powyżej proporcjonalny. Liczba członkow rady waha się od 15-80 w gminach pow. 500 tys. mieszkańców
Ważne jest, że radni sprawują swoją funkcję honorowo. Do kompetencji Rady Gminy należą:
Rozstrzyganie o kwestiach strategicznych dla gminy np. planowanie przestrzenne
Zatwierdza budżet
Może powołać komisje gminne o charakterze doradczym, skład ich odpowiada sile partii reprezentowanych w nim
Organem wykonawczym jest burmistrz i gminna giunta. Burmistrz wybierany jest w wyborach powszechnych i bezpośrednich na okres 5 lat. W gminach powyżej 15 tys. jest wybór dwurundowy.
Do kompetencji burmistrza należą
Reprezentowanie gminy na zewnątrz
Podpisuje wszystkie kontrakty w których uczestniczy gmina
Podpisuje akty Rady Gminy
Powołuje i odwołuje członków Giunty bez konieczności uzyskania zgodny rady gminy
Od 1997 roku burmistrz może zatrudnić menedżera i nie wymaga to zatwierdzenia przez Radę Gminy. Tak długo jak menedżer cieszy się zaufaniem burmistrza tak długo zostaje na stanowisku. Najczęściej powoływany w dużych miastach
GIUNTA
Składa się z asesorów, jeżeli zostali powołani przez burmistrza zostają szefami wydziałów administracji lokalnej, a jeśli tak się stanie to asesorzy tracą mandat radnego. Pracami asesorów kieruje burmistrz. W związku z tym, że Rada Gminy podejmuje decyzje w sprawach strategicznych to większość decyzji zapada w komitecie wykonawczym
Zadania giunty to:
Przedkładanie i przygotowanie projektów uchwał radzie gminnej oraz kierowanie administracją gminy
Giunta reprezentuje i zastępuje radę między sesjami
Zawiera umowy w imieniu gminy
Wykonuje budżet gminy
Wykonuje zarządzenia porządkowe w nadzwyczajnych przypadkach rada gminy może uchwalić giuncie wotum nieufności.
Planowanie gminne
Prowadzenie aktów urodzeń, ślubów, zgonów
Transport lokalny
Przedszkola
Mieszkalnictwo
Ochrona środowiska
Tworzenie stref przemysłowych i handlowych
Gospodarka odpadami
Kultura w tym muzea i teatry
Źródłami dochodów gminy są:
Podatki lokalne - 40%
Opłaty i inne dochody 21%
Transfery z budżetu państwa 49%
Ale w 1990 roku to dochody
Podatki lokalne 19%
Opłaty i inne 16%
Transfery z budżetu państwa 65%
Konsorcja- to porozumienia międzygminne, które służą wspólnemu świadczeniu usług publicznych. 50% wszystkich gmin należy do takich konsorcjów. Obligatoryjnie należą gminy górskie. Zakres działania i kompetencje określają władze regionalne
Prawo wyborcze:
Prawo głosowania w wyborach ogólnokrajowych i regionalnych przysługuje jedynie obywatelom włoskim. Natomiast czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach lokalnych przysługuje obywatelom włoskim oraz obywatelom UE mieszkającym we Włoszech. Obywatele UE mogą być wybierani tylko do Rad Gminnych i Prowincjonalnych, nie mogą być burmistrzami lub prezydentami prowincji.
Władze Rzymu przyjęły jeszcze inne rozwiązanie. Udzieliły pozwolenia dla osób spoza UE mieszkających i pracujących w Rzymie na wybór 4 obcokrajowców do Rady Miasta. Osoby te wybierane przez cudzoziemców mają prawo przedstawiania propozycji radzie, ale nie mają prawa głosowania w radzie.
Formy uczestnictwa obywateli wprowadzono w 1990 roku:
Uczestnictwo ludowe
Prawo obywateli do organizowania się i tworzenia różnych form stowarzyszeń celem uczestniczenia w procesie decyzyjnym administracji lokalnej
Prawo obywateli do uczestniczenia bezpośrednio i osobiście w procesie decyzyjnym władz kiedy władze zaangażowane są w konkretne sprawy jednego lub większej liczby obywateli.
Prawo do przedkładania władzom próśb i wniosków oraz zagwarantowane prawo otrzymania niezwłocznej odpowiedzi na to zapytanie lub wniosek
Prawo do referendum o ile obywatele o takie referendum wnioskują
Inicjatywa ludowa
Oznacza prawo obywateli do wnoszenia spraw do sądu zamiast przedkładania ich władzom lokalnym, w szczególności odnosi się to do szkód w środowisku naturalnym
Prawo dostępu do informacji
Oznacza że wszystkie działania samorządu są jawne, obywatele mają prawo znać wszystkie akty wystawione przez władzę publiczną, jeżeli tylko zechcą się z nimi zapoznać. Mają prawo sporządzania opinii tych aktów
Ustawą z 1990 roku ustanowiono obrońcę obywatelskiego. TO rodzaj ombudsmana. Mieszkańcy mogą się do niego zwracać o pomoc, jeśli uznają że władze samorządowe są nieskuteczne albo nie mają odpowiednich kompetencji by rozwiązać dany problem
14