WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA

07 - 08 października 2006r.

Prawo pozytywne - obowiązuje tu i teraz z mocy ustanowienia przez władzę i jest przez nie chronione.

Prawo - kierunki:

• Pozytywistyczny - prawo jest zespołem norm ustanowionych i chronionych przez państwo posługujące się środkami przymusu.

Pozytywizm prawniczy - dotyczy zewnętrznego postępowania wobec siebie.

• Prawo ma genezę ustanowioną przez uznany wobec ludzi zewnętrzny wobec nich autorytet.

• Przestrzeganie prawa gwarantowane przez przymus, którym posługuje się władza publiczna.

• Prawo składa się z norm elementarnych wyznaczonych zachowaniem adresata w typowych przypadkach. Tworzą uporządkowaną całość systemu prawa.

• Nie ma związku między prawem a moralnością.

• Każde prawo pozytywne jest prawem.

Zmodyfikowane prawo pozytywistyczne

• Oprócz prawa ustanowionego przez państwo liczy się prawo UE, ONZ czy innych autorytetów.

• Normy prawa opracowane również w zgodzie z innymi czynnikami.

• System prawa nie zawsze jest kompletny, czasem bywa sprzeczny.

• Jest związek między prawem i moralnością.

• Prawno - naturalny - prawo pozytywistyczne nie jest wyłączne ani najwyższym wzorem zachowań. Zakłada, że ludzie są związani prawem naturalnym, czyli normami lub ideami, które nie są wytworem ludzkiego stanowienia.

• Ujęcie tradycyjne:

• Prawo naturalne wywodzi się z woli boga, która odbija się w ludzkim sumieniu.

• Prawo naturalne stanowi wzór, który prawo pozytywistyczne powinno naśladować i urzeczywistniać.

• W przypadkach sprzeczności między prawem naturalnym i pozytywistycznym pierwszeństwo ma prawo naturalne i pozbawia prawo pozytywistyczne obowiązywania.

• Ujęcie nie odwołujące się do boga tylko do człowieka, ideałów kulturowych, dobrego prawa.

• Realistyczny - nauki psychologiczne wskazują, że istotą prawa są ludzkie przeżycia i emocje; zachowania ludzi (odwołanie do socjologii).

• Inne nie-pozytywistyczne teorie prawa - proces tworzenia i ustalania znaczenia tekstu; teoria argumentacyjna, społeczna, ?.

Normy prawa kształtują się w procesie dialogu (społeczny). Materiałem do dialogu jest akt normatywny.

Prawo w znaczeniu prawniczym - zespół reguł ustanowionych przez odpowiednie organy państwa, wobec których posłuch zapewniony bywa dzięki przymusowi.

Funkcje prawa:

• Stabilizacyjna - utrwalenie istotnego ładu w społeczeństwie.

• Dynamizująca - polega na promowaniu zmian w życiu społecznym.

• Ochronna - prawo powinno chronić wartości ważne dla społeczeństwa.

• Organizacyjna - tworzenie warunków instytucjonalnych życia społecznego i państwowego.

• Represyjna - obowiązek przez obawę dolegliwości (konsekwencji).

• Wychowawcza - powinna wyrabiać u adresata normy zachowań, nawyki i wartości.

Inny podział:

• Kontrolna

• Dystrybucyjna

• Regulacyjna

Prawo materialne - ogół norm regulujących treść stosunków prawnych czyli obowiązków i uprawnień tych stosunków prawnych oraz ewentualnie określone sankcje za ich nieprzestrzeganie; np. prawo cywilne, administracyjne, karne.

Prawo formalne (procesowe) - określony tryb postępowania przed organami władzy publicznej, związany z dochodzeniem uprawnień i egzekwowania obowiązków; np. kodeks postępowania administracyjnego, cywilnego.

Prawo podmiotowe - ogół norm składających się na system prawa. W rozumieniu węższym może regulować sfery życia społecznego.

Prawo podmiotowe - zespół uprawnień służących podmiotom prawnym w ich wzajemnych relacjach.

Prawo jako przedmiot badań naukowych:

1. Refleksyjne - dostrzega w prawie wymiar ogólny, to część świata, który nas otacza.

2. Praktyczne - w życiu codziennym w XIX w. wyodrębniono cztery dziedziny:

• Dogmatyczna - koncentruje się na interpretacji przepisów, ustalaniu ich obowiązywania oraz ich systematyzacją. Potrzeba stosowania prawa.

Dogmatyka prawa - ustalone, narzucone.

• Filozoficzna - filozofia prawa, teoria. Zajmuje się formułowaniem ogólnych twierdzeń prawa, jego funkcjami, interpretacją, metodami poznania.

• Historyczno - prawna - wynik procesu historycznego: aby zrozumieć prawo niezbędne jest poznanie prawa wcześniejszego; kwestie zachowań, ciągłości instytucji prawa.

• Empiryczna - skupia się na badaniu realnych funkcji prawa w społeczeństwie; ma podejście wielopłaszczyznowe; tworzy się listę zagadnień, które są przedmiotem prawoznawstwa nauk.

Metody badawcze

Językowo logiczne analizy tekstów prawnych. Dla podejścia empirycznego wykorzystuje się metody badawcze psychologiczne i socjologiczne. Przy podejściu filozoficznym - filozoficzne refleksje nad naturą wartości.

NORMY I PRZEPISY PRAWNE

Normy prawne - rodzaj norm postępowania.

Norma jest najmniejszym stanowiącym sensowna całość elementem prawa.

1. Reguła generalna - nie jest skierowana bezpośrednio do adresata, lecz do pewnej kategorii adresatów. Wskazanie danej grupy następuje poprzez wspólne cechy np. żołnierze.

2. Reguła abstrakcyjna - chodzi o wskazanie takiego zachowania, które może się zdarzyć w nieokreślonej z góry liczbie przypadków. Normę można wielokrotnie używać. Następuje wskazanie rodzajowych a nie konkretnych cech zachowania.

Problem kazuistyczności norm - uszczegółowianie norm.

Normy powinny służyć do wielorazowego użytku - normy abstrakcyjne.

Elementy norm prawnych

Norma prawna - kto, w jakich i jak warunkach powinien postąpić.

Części składowe:

1. Hipoteza - to ta część normy, która określa adresata normy oraz warunki lub okoliczności, w których temu adresatowi jest coś nakazane, zakazane lub dozwolone czynić.

Hipoteza normy prawnej wskazuje dwa elementy: adresata oraz okoliczności w jakich adresatowi jest coś nakazane, zakazane lub dozwolone czynić; nie zawsze jest wyrażona wprost.

Hipoteza dotyczy elementów podmiotowych i przedmiotowych sytuacji, którą ujmuje.

Elementy:

• Podmiotowe - wskazują adresata lub jego normy, cel lub sposób działania podmiotu.

• Przedmiotowe - odnoszą się do stanów, zdarzeń, zjawisk w stosunku do adresatów zewnętrznych.

• Dyspozycja - ta część normy, która określa część zachowania nakazanego, zakazanego lub dozwolonego, lub treść decyzji, którą należy podjąć w związku z zaistnieniem pewnych faktów.

Dyspozycja normy prawnej wyznacza treść powinnego zachowania. Przedmiotem są dwa rodzaje zachowań wyodrębnione przez prawo:

• Czyny - faktyczne zachowania psychofizyczne, których przebieg lub następstwo są uregulowane przez prawo.

• Czynności konwencjonalne - to takie zachowania, którym istniejące normy nadają specyficzne znaczenie, inne niż te, które wynikałoby z psychofizycznego przebiegu czynności i ich faktycznych skutków.

Czynności prawnie istotne - dotyczą aktów tworzenia prawa i ich stosowania.

Działanie prawne - to czynności konwencjonalne prawnie istotne, regulowane przepisami prawa publicznego.

Czynności prawnie obojętne - religijne, obyczajowe.

Czynności prawne - wymagane jest oświadczenie woli.

3. Sankcja - istnieje spór czy sankcja jest częścią składową normy. Sankcja to istota normy, która określa rodzaj dolegliwości, które powinny dotknąć podmiot prawa, który będąc adresatem normy, naruszył jej dyspozycje w warunkach wskazanych w hipotezie.

Kwalifikacja zachowań:

• Nakazane - nakaz określonego zachowania może przybrać dwie normy:

• Jeden typ zachowań, którego nie można uchylić.

• Jeden typ zachowania podstawowego oraz drugi typ, który w określonych sytuacjach może być wybrany zamiast typu podstawowego.

Zaniechanie - jest to wstrzymanie się od zachowania nakazanego przez dyspozycję normy prawnej; zaniechanie jest sankcjonowane.

• Zakazane - wskazuje typy zachowań, które są niedopuszczalne przez normy; dopuszczenie się takich zachowań ma negatywne skutki - jest sankcjonowane.

- określa zachowanie niedopuszczalne.

- sformułowanie sankcji za niedotrzymanie zakazu.

• Dozwolone - indyferentne - wszystko co nie jest zakazane jest dozwolone (nie odnosi się do organów władzy publicznej; mogą one działać wyłącznie na podstawie prawa i przez zasady w nich określone np. prawo samorządowe)

Dozwolenie słabe działania - dziedziny, którymi prawo się nie zajmuje, nie interesuje się.

Dozwolenie mocne - zachowania takie są regulowane przez prawo i rodzą skutki prawne, mimo że nie są danym adresatom zakazane lub nakazane.

OBOWIĄZKI I UPRAWNIENIA

Obowiązek polega na tym, ze norma prawna ustala dla danego rodzaju adresatów i w danych warunkach określonych w hipotezie nakaz lub zakaz określonego zachowania. Oprócz obowiązku prawnego jest obowiązek moralny, etyczny.

Uprawnienie - norma prawna przewiduje dla adresatów danego rodzaju, w danych warunkach pewną możliwość zachowania się, ale zachowanie to jest obowiązkiem adresata.

Uprawnienia podmiotów do własnych zachowań obejmują dwie kategorie:

1. Wolności prawnie chronione - to te sytuacje, które polegają na możliwości podejmowania zachowań mających kategorię czynów (wolność osobista, religijna). Naruszenie prawa wolności łączy się z sankcjami.

Immunitet - nie podleganie kompetencji innych instytucji, podmiotów.

2. Prawa upoważnienia - określone przez prawo upoważnienia do dokonywania istotnie prawnie czynności konwencjonalnych. W odróżnieniu od wolności prawnie chronionych prawo to przewiduje prawo innego podmiotu do działania (oprócz nieingerencji).

Rodzajem uprawnień do własnych zachowań są tzw. przywileje - polegają one na tym, że podmiot jest uprawniony do działań w sposób wyłączny, lub traktowany szczególnie korzystnie w porównaniu z innymi podmiotami.

Uprawnienia do zachowań innych podmiotów - np. pracodawca może nakazać wykonanie pracy, a pracownik ma obowiązek wykonania jej.

Uprawnienie = prawo podmiotowe - zespół uprawnień służących podmiotowi prawa do podejmowania decyzji, działań i tp.).

Według teorii prawa naturalnego prawo podmiotowe ma charakter przyrodzony i jest niezbywalne, nie jest przedmiotem stanowienia.

Według innej koncepcji prawo podmiotowe ma charakter prawa pozytywnego, ustanowionego przez państwo lecz polega silniejszej ochronie.

Prawo podmiotowe - podział:

• 
  Proste - charakteryzują się pojedynczym uprawnieniem.

• Złożone - charakteryzują się wieloma uprawnieniami różnego rodzaju.

• 
  Skuteczne wobec wszystkich

• Skuteczne tylko między określonymi osobami np. w przypadku pożyczki.

Majątkowe prawa podmiotu - własność, prawo dziedziczenia.

Osobiste praw podmiotowe - nietykalność osobista, prawo wyborcze.

Kompetencja - upoważnienie przyznane pewnemu podmiotowi do wykonywania określonej, doniosłej prawnie czynności konwencjonalnej; przy czym skorzystanie z tego upoważnienia powoduje powstanie po stronie innego podmiotu obowiązku określonego zachowania się.

Na kompetencje składają się dwie normy:

• Wskazuje przedmiot, podmiot i sposób wykonania czynności konwencjonalnej.

• Nakłada na inny podmiot obowiązek zareagowania na dokonaną czynność.

Obu normom grożą konsekwencje zachowania niezgodnego z normą.

Korzystanie przez organa z kompetencji nie zawsze wiąże się z obowiązkiem podejmowania decyzji określonej treści.

Przepis udzielający upoważnienia do podejmowania decyzji przesądza zwykle o charakterze wydanej kompetencji.

Zakres kompetencji danego organu (właściwości) obejmuje:

• Kompetencje rzeczowe - zakres spraw, co do których organ może podjąć decyzje władcze.

• Kompetencje miejscowe - obszar, co do którego organ może podejmować decyzje władcze.

• Kompetencje hierarchiczne - zakres spraw, co do których organ może podejmować decyzje władcze ze względu na swoje usytuowanie w hierarchii organów.

21 - 22 października 2006r.

Prelogatywy - uprawnienia głowy państwa do podejmowania decyzji, które nie podlegają kontrasygnacie premiera, ministra, przez to wyłączone spod kontroli parlamentu.

NORMY REGUŁY I NORMY ZASADY

Normy reguły - wyznaczają zachowanie powinne (to co powinien adresat uczynić a co nie).

Normy zasady - mogą być przedmiotem uzgodnień, kompromisu. Maja charakter fundamentalny tzn. wytyczają granice, w których inne normy powinny się mieścić (np. prawo nie może działać wstecz).

Sankcja - (ujecie tradycyjne) - polega na zastosowaniu przymusu państwowego dla zapewnienia podporządkowania się adresata do dyspozycji normy prawnej.

1. Sankcja egzekucyjna - polega na przymusowym wykonywaniu tego co stanowi obowiązek adresata, a on go nie wykonał, albo na przymusowym unicestwieniu tego co zostało uzyskane wbrew zakazowi.

2. Sankcja nieważności lub bezskuteczności czynności konwencjonalnej - dzieli się na dwa rodzaje:

1. Względna:

1. Następuje z mocy samego prawa gdy czynność została dokonana przez osobę, która w żadnym wypadku nie mogła jej wykonać.

2. Gdy czynność została wykonana bez zgody (wymaganej przez prawo) organów władzy państwowej.

3. Gdy czynność została dokonana bez zachowania formy zastrzeżonej przez prawo.

2. bezwzględna - występuje wtedy gdy określona osoba występuje z wnioskiem do odpowiedniego organu o stwierdzenie nieważności.

3. Sankcja karna (represyjna, penalna) - jest to sankcja grożąca za dokonanie czynów zabronionych. Polega na pozbawieniu tego, który naruszył zakaz, cennych dla niego dóbr.

Funkcje kary:

• Odpłata

• Resocjalizacja przestępcy

• Odstraszanie

• Izolacja przestępcy

• Eliminacja przestępcy ze społeczeństwa na zawsze

Lex imperfecta - prawo nie doskonałe, norma, która nie ma sankcji (w prawie rodzinnym, konstytucyjnym, cywilnym).

PRZEPIS PRAWNY

Przepis prawny - jest to wypowiedź stanowiąca całość gramatyczną, zawarta w tekście aktu normatywnego (np. paragraf, punkt, artykuł)

Norma jest tworem nauki prawnej. Jest to reguła postępowania skonstruowana na podstawie przepisów prawa. Normy wyrażają treść prawa.

Rodzaje norm i przepisów prawnych:

1. Normy bezwzględnie wiążące - czyli imperatywne - ustalają drogą nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania.

2. Normy względnie wiążące - ustanawiają pewien wzorzec zachowań do wykorzystania przez adresatów i jednocześnie dopuszcza odmienny sposób zachowania.

1. Przepisy ogólne - regulują ogólne zasady zachowania.

2. Przepisy szczególne - ustanawiają wyjątki w stosunku do przepisów ogólnych.

3. Przepisy odsyłające - ustanawiane w celu uniknięcia kilkakrotnego powtarzania treści (odsyłanie do innego rodzaju przepisów)

4. Przepisy blankietowe - są rodzajem przepisów odsyłającyh, wskazują na organ państwa, który ma te reguły wprowadzić.

5. Przepisy przejściowe (intertemporalne) - regulują nadmiar prawa, mają charakter regulacji bieżącej.

6. Przepisy uchylające (delogacyjne) - ustalają, które z obowiązujących aktów prawnych przestają obowiązywać w związku z nowym aktem prawnym.

7. Przepisy wprowadzające - zawierają postanowienia co do terminu i trybu wejścia w życie nowego aktu normatywnego.

8. Przepisy końcowe - zbiorcza nazwa przepisów wprowadzających i uchylających

Instytucje prawne - formy regulacji prawnych typowych stosunków społecznych np. małżeństwo, własność, spółka i tp.

SYSTEM PRAWA

System prawa to całość złożona z powiązanych ze sobą według pewnych zasad elementów.

Systemy dzielimy na grupy:

1. Ze względu na genezę:

1. Naturalne - powstają bez ingerencji człowieka

2. Sztuczne - są dziełem człowieka

2. Ze względu na cechy elementów systemu:

1. Realne - składają się z realnie istniejących elementów

2. Pojęciowe - to twory kulturowe (wartości, normy moralne, pojęcia abstrakcyjne)

System prawa to zbiór w pewien sposób powiązanych i uporządkowanych generalnych i abstrakcyjnych norm wyrażonych w tekstach aktów normatywnych, obowiązujących w danym państwie, w określonym czasie.

ELEMENTY SYSTEMU PRAWA I ZWIĄZKI MIĘDZY NIMI

Elementami systemu prawa są tylko normy prawne (nie przepisy). Mogą mieć charakter:

1. Związków treściowych - logiczne powiązania między normami.

2. Związków hierarchicznych - normy ustanowione przez organ wyższy, mają wyższą moc obowiązywania.

3. Związków formalnych - tworzenie norm w ramach prawa wg określonych kompetencji i procedur.

System prawa jest przedstawiany jako hierarchiczny porządek.

System prawa jako efekt procesu historycznego

W prawie rzymskim istniał podział na prawo prywatne i prawo publiczne - prawa te często się przenikały. W Polsce istnieją dwa systemy prawa:

• Kontynentalne (romańsko - germańskie) - Francja, Niemcy, Polska; porównywany często z prawem anglosaskim. Ma ono fundamentalne założenia:

• Zasada wyłączności prawa stanowionego jako źródło prawa.

• Zakaz tworzenia prawa przez sądy, które zasadniczo zajmują się jego stosowaniem.

• Minimalizacja roli innych postaci prawa np. zwyczajowego, naturalnego.

• Prawo jest systemem tworzonym racjonalnie, systematycznie.

• Najbardziej doskonałą formą stanowienia prawa jest kodeks.

• Anglosaskie

• Prawo to mozaika różnych typów prawa.

• Istotna rolę odgrywają sądy poprzez swoje orzeczenia.

• Istotną rolę odgrywają prywatne umowy.

Podstawami podziału prawa na gałęzie jest:

• Charakter stosunków społecznych

• Podmiot regulacji

• Zakres terytorialny regulacji

ZASADA NIESPRZECZNOŚCI NORM I REGUŁY NIEKOLIZYJNE

System prawa powinien być niesprzeczny, zupełny.

Istnieją trzy rodzaje sprzeczności:

1. Logiczne - dotyczą jednoczesnego podporządkowania się nakazowi i zakazowi.

2. Przeciwieństwa logiczne - polegają na tym, że dwie lub więcej norm nakazują adresatowi różnego rodzaju zachowania, które są niemożliwe do jednoczesnego wykonania.

3. Prakseologiczne - unicestwia całkowicie lub w części zachowanie zgodne z jedną normą wskutek zachowania zgodnie z drugą normą.

Reguły kolizyjne - pozwalają na usuwanie sprzeczności.

1. Reguła kolizyjna porządku hierarchicznego - norma wyżej usytuowana w hierarchii norm uchyla normę niższego rzędu.

2. Reguła kolizyjna porządku czasowego - norma późniejsza uchyla wcześniejszą, chyba, że wcześniejsza jest normą wyższego rzędu.

3. Reguła kolizyjna porządku treściowego - norma szczególna uchyla normę ogólną, pod warunkiem, że nie jest normą niższego rzędu.

ZUPEŁNOŚĆ SYSTEMU PRAWA I LUKI W PRAWIE

Luka w prawie - jest taki brak regulacji, co do którego można racjonalnie stwierdzić, że nie jest przez ustawodawcę zamierzony. Może w szczególności wystąpić gdy ustawodawca nie zakończył procesu prawodawczego wbrew zapowiedzi. Po drugie pomimo zakończenia procesu legislacyjnego nadal nie można ustalić norm.

04 - 05 listopada 2006r.

Rodzaje luk:

• Luki konstrukcyjne

• Luki aksjologiczne (z zasadami prawa)

• Luki logiczne (wynikają ze sprzecznych norm)

TWORZENIE PRAWA

Pojęcie źródeł prawa:

• W znaczeniu materialnym

• W znaczeniu instytucjonalnym

Źródła poznania prawa - są to dokumenty, publikacje, Dzienniki Ustaw, Monitory Polskie, podręczniki akademickie.

Sposoby tworzenia prawa w historycznym porządku:

1. Przekształcanie zwyczajów w prawo - zwyczaj to stałe praktykowanie określonych działań. Twórcą zwyczaju jest zazwyczaj społeczeństwo; zwyczaj kształtuje się w długim procesie. Im dłuższy zwyczaj tym szybciej zostanie uznany za prawo. Prawo zwyczajowe ma duże znaczenie w umowach międzynarodowych.

2. Kształtowanie prawa na podstawie opinii Jurystów - ?

3. Precedensowe orzecznictwo sądowe - precedens to dokonanie po raz pierwszy rozstrzygnięcia jakiejś sprawy, która służy później jako przykład.

4. Stanowienie prawa - ...?... akt ten jest aktem sformalizowanym, prospektywnym, ma charakter konstytucyjny.

5. Zawieranie umów o charakterze prawotwórczym - umowa to akt dwu- lub wielostronny np. zawarcie umowy o pracę.

STANOWIENIE PRAWA W PAŃSTWACH WSPÓŁCZESNYCH

Stanowienie prawa jest zadaniem i dziełem ustawodawcy. Konstytucja ustala kto może tworzyć prawo.

Zasady stanowienia prawa

1. W konstytucji określa się katalog i hierarchię źródeł prawa.

2. Przyznanie kompetencji do stanowienia prawa odpowiednim organom.

3. Określenie trybu prawotwórczego i ustawodawczego.

4. Organy władzy wykonawczej (rząd) mogą za zgodą parlamentu stanowić prawo w granicach przyznanych upoważnień.

5. Parlament może przekazać swoje uprawnienia ustawodawcze organom wykonawczym (delegacja ustawodawcza) jeśli konstytucja to dopuszcza.

6. Wszelkie akty normatywne są podawane w sposób urzędowy do publicznej informacji.

7. Stworzenie systemu kontroli konstytucyjności aktów normatywnych.

Inicjatywę ustawodawczą mają:

• Komisje sejmowe

• Posłowie w liczbie 15-stu osób

• Senat

• Rada ministrów

• Grupa 100 tys. obywateli

• Prezydent RP

Procedury legislacyjne - czytanie projektów ustaw (jest ich 3).

Komisje są formowane do utworzenia ustawy. O tym czy dany akt prawny wejdzie w życie decyduje głosowanie w Sejmie. Niektóre ustawy wymagają 2/3 głosów lub 50%+1. w Polsce Parlament składa się z dwóch izb. Prezydent może ustawę podpisać, zawetować, oddać z powrotem, lub zwrócić do Trybunału Konstytucyjnego aby sprawdził czy jest zgodna z Konstytucją. Wszelkie poprawki oraz autentyczne akty prawne są w Dzienniku Ustaw.

Budowa aktu prawnego:

1. Nazwa rodzajowa (ustawa, rozporządzenie i tp.).

2. Data ustanowienia.

3. Tytuł określający jego zakres przedmiotowy ( np. o szkolnictwie).

4. Preambuła (nie jest konieczna) - czyli określenie podstawowych wartości, którymi kierował się ustawodawca, określenie w jakim celu akt został ustanowiony).

5. Część ogólna - zawiera elementy wspólne dla norm zawartych w akcie normatywnym; wyjaśnienie znaczenia pojęć zawartych w akcie.

6. Część szczegółowa - zawiera zasadnicze zagadnienia.

7. Przepisy przejściowe i końcowe.

8. Podpis np. Prezydenta.

CHARAKTER AKTÓW NORMATYWNYCH NA PRZYKŁADZIE POLSKI

Akty podzielone są na dwie grupy:

1. Te, które są źródłami prawa powszechnie obowiązującego:

• Konstytucja - ustawa zasadnicza

• Ustawy

• Rozporządzenia

• Prawo miejscowe stanowione na podstawie upoważnień zawartych w ustawie

• Ratyfikowane umowy międzynarodowe

2. Te, które są źródłem o charakterze wewnętrznym - czyli normy obowiązujące jedynie wewnątrz władzy publicznej (uchwały Rady Ministrów, Prezydenta, zarządzenia); ogłaszane są w Monitorze Polskim.

Konstytucja - jest to jedyny akt o takiej nazwie w państwie; jest najważniejszy, o najwyższej mocy obowiązywania. Zmiana Konstytucji musi się odbyć poprzez specjalne zgromadzenie. O zmianę może wystąpić prezydent. Sejm może zmienić Konstytucję 2/3 głosów, Senat bezwzględną większością czyli 50% + 1; można również zarządzić referendum - głosowanie całej ludności (projekt pochodzący od parlamentu lub rządu). Konstytucja odnosi się do wzajemnych relacji organów państwa.

Ustawa - to akt Parlamentu, którym może być uregulowana każda kwestia np. budżet państwa. Musi być ona zgodna z Konstytucją, a także z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi. Ustawa jest podstawowym aktem uregulowania prawa powszechnie obowiązującego. Ustawę wydaje Sejm, który rozpatruje projekt aktu w trzech czytaniach. Po drugim czytaniu nie można wycofać projektu ustawy. Uchwaloną ustawę Marszałek Sejmu przekazuje do Senatu i ma on 30 dni na jej rozpatrzenie. Prezydent ma 21 dni na podpis, w tym czasie może ją oddać do Trybunału Konstytucyjnego. Projekt ustawy można uznać za pilny, jednak nie każdy np.: ustawy dotyczące kodeksów, budżetu. Ustawa nie może być sprzeczna z Konstytucją, umowami międzynarodowymi. Wejście w życie ustawy zaczyna się z momentem jej ogłoszenia.

Akty normatywne o randze ustawy:

• Rozporządzenie wprowadzenia stanu wojennego - tylko w wypadku zagrożenia wojennego dla kraju; prezydent musi to dać do rozpatrzenia Sejmowi na jednym posiedzeniu, a Sejm musi to zatwierdzić.

• Rozporządzenia dotyczące stanu wyjątkowego - wydaje je prezydent, który musi je przedstawić Sejmowi w ciągu ...?...

• Rozporządzenie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej - wydaje je Rada Ministrów.

Ratyfikowane umowy międzynarodowe i prawo europejskie - maja ogromne znaczenie, Konstytucja uznaje je za część porządku krajowego. Konstytucja ustala, że aby była ratyfikowana musi być umową; ma pierwszeństwo przed ustawą.

Rozporządzenie - wydane przez Radę Ministrów, prezydenta. Jest to akt normatywny wykonawczy, wydany na podstawie upoważnienia ustawowego. Wydawane jest w celu rozstrzygnięcia kwestii, które zawiera ustawa. Muszą być zgodne z Konstytucją.

Akty prawa miejscowego - zakres obowiązywania jest ograniczony do obszaru działalności organów ustanawiających taki akt. Ustanawiają je np. organy administracji rządowej i samorządowej. Akty te SA wydawane na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawach. Są one objęte obowiązkiem ogłaszania w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym.

Kodeks - reguluje kompleksowo całość lub część zagadnień składających się na daną sferę życia publicznego np. Kodeks Postępowania Cywilnego i tp.

POLITYKA PRAWA I RACJONALNOŚĆ W TWORZENIU PRAWA

Polityka prawa - ma prowadzić do znalezienia empirycznych, sprawnych i skutecznych środków…?

Racjonalność - cele regulacji powinny być realne do osiągnięcia, koszt nie powinien przewyższać ich wartości…?

1

---