Procesy emocjonalno - motywacyjne = procesy ustosunkowania - tj. określają relacje podmiotu w stosunku do otoczenia i do samego siebie

- są efektem działania procesów orientacyjno- poznawczych ( spostrzegania, myślenia , komunikacji, pamięci)

EMOCJE - proces psychiczny polegający na odczuciu stanu nieobojętnego ( przyjemnego lub nieprzyjemnego ) w efekcie nadania znaczenia odbieranej rzeczywistości

• mają podłoże wrodzone

- emocje podstawowe od urodzenia: zadowolenie, złość, strach - później inne

- niższy poziom sterowania - struktury podkorowe CUN

• podlegają intensywnemu rozwojowi dzięki kontaktom społecznym

- stanowią o różnicy w zakresie tzw. dojrzałości emocjonalnej

zakres emocji - zakres uczuciowości wyższej

• stanowią zewnętrzny wyraz zachowania i są źródłem motywów

• źródłem emocji są : bodźce zmysłowe, zadania, stan zaspokojenia potrzeb organizmu (homeostaza)

• wymiary ( cechy ) emocji:

1. znak : +, - /zależy od stanu homeostazy

2. natężenie = stan napięcia wewnętrznego

- zależy od stopnia pobudzenia organizmu do reagowania- wpływa na zakres świadomości / np. afekt

np. nastrój- emocja słaba, długa

afekt- emocja silna, krótka

3. jakość/barwa - nazwa

- emocje proste: złość, strach-lęk, niepokój, przerażenie, zazdrość, radość, zadowolenie, euforia

- uczucia : miłość, nienawiść, żal, współczucie, empatia, poczucie winy

• nie zawsze są kontrolowane przez procesy świadome - są źródłem konfliktów i problemów interpersonalnych i społecznych

• każda emocja to jednocześnie stan STRESU

STRESORY-------ORGANIZM===== STRES?

(STAN SOMATYCZNY = stan napięcia

+ OSOBOWOŚĆ) wewnętrznego

Ocena poznawcza:

bilans: stresory > zasoby distres: zagrożenie lub strata, emocja -

eustres : wyzwanie +

- Fizyczne

np. zimno możliwe negatywne skutki stresu: zmiany

hałas -fizjologiczne - AUN

brak snu (objawy somatyczne)

ból /np. pot, przyspieszenie

tętna, ból głowy

- psychiczne CUN

(objawy psychiczne )

- Psychologiczne /np. lęk, agresja, luki

w pamięci

zagrożenie

przeciążenie

frustracja /reakcje: agresja, regresja, apatia, fiksacja

deprywacja/blokada potrzeby

konflikt wewnętrzny/ motywacyjne: ++;- -, +-

MECHANIZMY OBRONNE - NIEŚWIADOME ZACHOWANIA SŁUŻĄCE ZMNIEJSZANIU NAPIĘCIA WEWNĘTRZNEGO

np. klasyfikacja Z. Freuda:

wyparcie/represja

projekcja

racjonalizacja

sublimacja

inne mechanizmy obronne:

• odreagowanie poprzez agresję

• czynności zastępcze( sprzątanie, jedzenie, zakupy, hazard,)

• zachowania odurzające - alkoholizm, nikotynizm,lekomania, narkomania)

Strategie radzenia sobie ze stresem - świadome SPOSOBY ZWALCZANIA STRESU

Np. spotkania towarzyskie, wykonywanie zadania zgodnie z planem, aktywność fizyczna i sport, sen

Stres w pracy

Sytuacje zawodowe powodujące stres ( stresory):

• Nadmiar i niedobór zadań

• Stres organizacyjny i wypalenie zawodowe

• Mobbing w pracy

• Bezczynność zawodowa

• Bezrobocie

Wypalenie zawodowe

syndrom wypalenia zawodowego ( burnout)

- charakterystyczny dla wykonywania zawodów związanych z brakiem satysfakcji z pracy i niewidocznością jej rezultatów ( zawody społeczne - np. opiekun społeczny, terapeuta, lekarz/pielęgniarz, nauczyciel)

Pomoc psychologiczna

definicja - jakiekolwiek oddziaływanie korekcyjne za pomocą środków psychologicznych ( werbalnych i niewerbalnych) przywracające równowagę psychiczną i poprawiające funkcjonowanie społeczne jednostki

- zastosowanie- w sytuacji istnienia patologii lub zagrożenia patologią zachowania

Rodzaje :

a/ indywidualna, grupowa( tu: rodzinna, partnerska)

b/ powierzchowna, głęboka

Formy:

• psychoterapia

• rehabilitacja/rewalidacja

• interwencja kryzysowa

Inne pojęcia :

- promocja zdrowia - uniemożliwienie lub odroczenie momentu utraty zdrowia psychicznego i fizycznego - przez propagowanie zdrowego stylu życia

- prewencja psychopatologii - zapobieganie konkretnym zaburzeniom

- interwencja kryzysowa - doraźna pomoc psychologiczna w sytuacji kryzysu osobistego

MOTYWACJA

Pojęcie motywacji

Słowo motywacja pochodzi od łacińskiego słowa movere i oznacza „ruszać się”. Motywacja, to suma wszystkiego, co popycha człowieka do działania.

To wszelkie mechanizmy odpowiedzialne za:

- uruchomienie zachowania,

- ukierunkowanie zachowania,

- podtrzymanie zachowania,

- zakończenie zachowania.

Inne nazwy- wewnętrzny nacisk, chęć, popęd, pragnienie, impuls.

Najwcześniejsze dostępne informacje na temat motywacji pochodzą od starożytnych Greków. Usiłowali oni znaleźć rozumowe podstawy, logiczne uzasadnienie ludzkich zachowań i uznali, że siłą napędową poczynań człowieka jest dążenie do przyjemności oraz uniknięcia bólu.

Warunki motywacji:

M= f ( U x P), P>O

Przez motywowanie rozumie się proces świadomego i celowego oddziaływania na motywy postępowania ludzi przez stwarzanie środków i możliwości realizacji ich systemów wartości i oczekiwań.

Cechy motywacji

- znak , motywy + , -

- intensywność - natężenie - określa jakość działania

Dla efektywnego działania, szczególnie zaś wymagającego rozwiązania zagadnień trudnych i złożonych, najkorzystniejsza jest motywacja przeciętna (średnia).

Zależność między sprawnością wykonywania zadań, a intensywnością motywacji ma charakter krzywoliniowy, natomiast krzywa ma kształt odwróconej litery „U”( I prawo Yerkesa - Dodsona).

Oznacza to, że maksimum wykonania zadania przypada na motywację średniej intensywności

Intensywność motywacji a sprawność działania ( wg Yerkesa - Dodsona )- II prawo




Motywację można pobudzać na wiele sposobów: zagrażając temu, co człowiek już osiągnął (tj. przez stosowanie ujemnych bodźców motywacyjnych) lub tworząc warunki umożliwiające pełniejsze urzeczywistnienie celów pracownika. W pierwszym przypadku uruchamia się motywację negatywną

( ujemną), w drugim - motywację pozytywną (dodatnią).

Źródła motywacji / cechy osobowości, emocje :

- stan potrzeb / homeostaza

- zadania , cele

- wartości

- zainteresowania

Teorie motywacji

Teorie motywacji szukają psychologicznego uzasadnienia tego, co motywuje ludzi

W literaturze wyróżnia się trzy grupy teorii motywacji

- Teorie treści - zajmujące się tym, „ co” motywuje,

- Teorie procesu - koncentrujące się na tym, „jak” się motywuje,

- Teorie wzmocnień - kładące nacisk na sposoby uczenia się zachowań pożądania ( nagrody i kary)

Teorie treści ukierunkowane są na wyjaśnianie wewnętrznych przyczyn, które wyzwalają zachowania ludzi i starają się identyfikować oraz klasyfikować potrzeby, które uznaje się za źródło motywów sterujących tymi zachowaniami.

najbardziej znane podejścia do motywowania od strony treści to:

- Teoria hierarchii potrzeb, piramida A.H. Maslowa;

Hierarchia potrzeb ludzkich wg A. Maslowa




OSOBOWOSC

1. OSOBOWOSC

Co to jest osobowość?

- jedno z podstawowych pojęć psychologii

- trudno ja zidentyfikować, wielość definicji

A) osobowość jako umiejętność czy zręczność w kontaktach społecznych

B) osobowość jako wrażenie, jakie w sposób najbardziej wyraźny wywiera jednostka na innych osobach. Możemy wówczas powiedzieć o jednostce, że jest „agresywna”, „lękowa”, „uległa”, czyli do scharakteryzowania jej są wybierane najbardziej widoczne cechy.


składniki wrodzone składniki nabyte

• temperament - potrzeby

• zdolności

(inteligencja) -postawy

- wartości

- poglądy

obraz świata

obraz "ja"

- zainteresowania

- cele życiowe

Osobowość ( personality)- względnie stały, unikatowy całokształt czynników wrodzonych ( predyspozycji ) i nabytych, charakterystycznych dla jednostki

Przesłanki osobowości:

1. zmienność międzyosobnicza- różnice indywidualne

2. stałość wewnątrzosobnicza- stałość zachowania jednostki

Czynniki rozwoju osobowości

1.koncepcje natywistyczne - determinizm predyspozycji wrodzonych

2. koncepcje środowiskowe ( enwironmentalizm)- rola doświadczenia oraz oddziaływania środowiska ( wpływ społeczny, warunki naturalne)

3. koncepcje łączące 1i2 - konwergencyjne

4. rola aktywności własnej podmiotu

Osobowość to struktura względnie dynamiczna i elastyczna

Okres krytyczny = do 3 rż., 6-8, 11-12

Krystalizacja cech - do 15-18 rż

Zmiany - w kryzysach - do końca życia

Typ osobowości - układ cech osobowości zdeterminowany czynnikami wrodzonymi oraz nabytymi

Np. typ osobowości wg budowy ciała / Typy konstytucjonalne wg Kretschmera

Typ budowy - typ osobowości:

1. pykniczny - cyklotymiczny

2. leptosomiczny- asteniczny, schizotymiczny

3. atletyczny- iksotymiczny

FRENOLOGIA - pseudonauka - wyciąganie wniosków o jakości psychicznej z proporcji budowy czaszki

Teorie osobowości

1/ Koncepcja cech - przymiotników , np. Allporta

2/ Czynniki osobowości- wiązki cech psychicznych

Np. Koncepcja 2 czynników HANSA EYSENCKA

1. introwersja - ekstrawersja - kontakty interpersonalne

2. neurotyzm - odporność psychiczna - kontrola emocji

testy badania osobowości

3/ koncepcja typów Układu Nerwowego wg. I.P.Pawłowa

1. silny typ UN- choleryk, flegmatyk, sangwinik

2. słaby typ UN- melancholik

a problem odporności na stres, różne preferencje aktywności

reaktywność UN - szybkość związku S-R a odporność na stres:

1/silny UN- osoby nisko reaktywne- wysoka odporność - zapotrzebowanie na stymulację

2/ słaby UN- wysoko reaktywne- mało odporne - unikanie stymulacji

TYPY TEMPERAMENTU

Już prawie 2500 lat temu grecki lekarz Hipokrates podzielił ludzi na cztery typy: melancholik, choleryk,flegmatyk i sangwinik.

• Melancholik - to człowiek, który jest raczej introwertykiem, kontakty towarzyskie ogranicza do minimum i nie lubi zbyt często poznawać nowych osób. Często ma etykietę osoby nieśmiałej. Przyjaciół dobiera ostrożnie, raczej nie chce przyciągać czyjejś uwagi i woli pozostawać w cieniu. Posiada często zdolności artystyczne, jest wrażliwy na piękno i potrzeby innych ludzi. Lubi schematy, wykresy i dobrą organizację.

• Do głównych zalet należy umiejętność właściwej analizy sytuacji, dostrzeganie jej słabych punktów, dokładność i zorganizowanie, stawianie sobie wysoko poprzeczki. Melancholik nie lubi też pozostawiania rzeczy niedokończonych.

• Główne słabe punkty melancholika to nadmierne koncentrowanie się na negatywnych stronach swoich i sytuacji, przygnębienie i pesymizm, nadmierna podejrzliwość w stosunku do innych i pamiętliwość zdarzeń negatywnych, zbyt długi czas przygotowania się do podjęcia pracy, nadmierna koncentracja na szczegółach, co może prowadzić do niższej efektywności działania.

• Choleryk - to raczej ekstrawertyk. Najlepiej czuje się wśród ludzi, jest towarzyski i rozmowny, łatwo nawiązuje kontakty, nierzadko ma dar przekonywania innych, dużo energii do działania i pomysłów dostarcza mu właśnie przebywanie wśród ludzi. Jest życiowym optymistą, potrzebuje zmian i dysponuje nieograniczonymi zasobami energii. Choleryk jest urodzonym przywódcą, jest dynamiczny i zdecydowany. Lubi niezależność, preferuje zadania ukierunkowane na cel i szybkość w działaniu, lubi mieć zawsze rację.

• Do głównych zalet choleryka można zaliczyć umiejętność kierowania, podejmowania szybkich decyzji i natychmiastowe przechodzenie do działania. Choleryk jest świetnym organizatorem, może mieć umiejętności wzbudzania u innych zarówno zaufania, jak i respektu, jest zdolny do efektywnego działania w sytuacjach kryzysowych.

• Słabe punkty choleryka to duża impulsywność, wybuchowość i łatwość wpadania w gniew. Niekiedy może podejmować pochopne, brawurowe, ale i nietrafne decyzje, ma skłonność do przewodzenia ludziom, która może przerodzić się w tendencję do ich wykorzystywania i manipulowania. W skrajnych przypadkach może przyjąć zasadę, że cel uświęca środki.

• Flegmatyk - jest z reguły introwertykiem. Charakteryzuje go spokój i opanowanie, powściągliwość w wyrażaniu emocji, duża pogoda ducha. Jest to osoba pokojowo nastawiona do innych, umie słuchać i współczuć. Często charakteryzuje się ciętym dowcipem, znany jako obserwator.

• Z zalet flegmatyka wymienić należy umiejętność spokoju nawet w sytuacjach trudnych dzięki wewnętrznej równowadze i stabilności emocjonalne. Osobę tę niełatwo zdenerwować i wyprowadzić z równowagi. Potrafi znajdować proste rozwiązania. Jest lubiana, zdobywa łatwo sympatię otoczenia i nierzadko pośredniczy w rozwiązywaniu konfliktów.

• Słabe punkty flegmatyka to niezdecydowanie w działaniu, pesymistyczne

nastawienie do życia, które może działać zniechęcająco na innych oraz brak entuzjazmu do podejmowania nowych wyzwań.

• Sangwinik - to ekstrawertyk, prawdziwa dusza towarzystwa z dużym poczuciem humoru. Jest to osoba potrafiąca przyciągnąć do siebie ludzi poprzez swój optymizm życiowy, spontaniczność i wylewność. Sangwinik chętnie inicjuje nowe działania, zachęcając do nich także innych. Nie znosi samotności i lubi być w centrum zainteresowania. Nie pamięta faktów, liczb i danych, żyje raczej dniem dzisiejszym.

• Główne zalety sangwinika to umiejętność rozmawiania zawsze, wszędzie i z każdym, niezależnie od posiadanych informacji, niezwykłą łatwość nawiązywania kontaktów związana z dużym urokiem osobistym, duża kreatywność, potrafi swoim entuzjazmem zarazić innych.

• Do wad sangwinika zaliczyć należy skłonność do przesady, szczególnie w opowieściach, które niewiele mogą mieć wspólnego z prawdą. Wadą jest też spontaniczność, która może spowodować kierowanie się wyłącznie emocjami w podejmowaniu decyzji, i nie doprowadzanie spraw do końca. Niekiedy sangwinik ma problemy z braniem odpowiedzialności na siebie. Jego dążenie do popularności może powodować zachowania dominacyjne wobec innych.

Nikt nie reprezentuje w całości jednego z wymienionych typów, ale raczej ich

kombinacje. Za pomocą testów psychologicznych kandydat może określić swój temperament.

Najbardziej naturalne są połączenia typów osobowości: sangwinik - choleryk oraz flegmatyk

- melancholik.

Przeciwieństwa to sangwinik - melancholik oraz flegmatyk - choleryk.

TYPY INTELIGENCJI

Do niedawna inteligencja była utożsamiana była z wysokim poziomem sprawności procesów poznawczych, czyli myślenia - zdolności abstrahowania, analizy i syntezy, pamięci, koordynacji wzrokowo-ruchowej, rozumowania przyczynowo-skutkowego, porządkowaniadanych, bystrość, pojętność.

W 2000 roku Jean-Marie Stine stworzyła koncepcję sześciu typów inteligencji.

Każdy ma predyspozycje do jednego z typów inteligencji, co pozwala

odnieść sukces w dziedzinie zgodnej z wrodzonymi zdolnościami. Poza tym każdy z rodzajów inteligencji można ćwiczyć i rozwijać na bazie potencjału wrodzonego.

Poniżej omówiono sześć typów inteligencji: emocjonalną, fizyczną, logiczną, werbalną,wizualna i twórczą. Każdy posiada indywidualny profil sześciu typów inteligencji, kwalifikujący do robienia kariery we „właściwym zawodzie”. Dominujący rodzaj inteligencji pokazuje, do jakich zajęć, zawodów kandydat ma największe predyspozycje i zdolności.

Oczywiście o ogólnej osobowości decyduje „mieszanka” poszczególnych typów inteligencji.

Znając swój profil osobowościowy kandydat wie, które cechy charakteru powinien rozwijać

w pierwszej kolejności.

 wysoka inteligencja emocjonalna - daje predyspozycje do zawodów

związanych z pomaganiem ludziom i terapią, czyli lekarza, psychologa,

pracownika socjalnego, ponadto wszędzie tam, gdzie kontakt interpersonalny

jest kluczową umiejętnością, od której zależy osiąganie sukcesów firmy, czyli

zawód przedstawiciela handlowego, negocjatora. Polega na dobrej komunikacji, zrozumieniu intencji, odczytywaniu emocji.

 wysoka inteligencja fizyczna - oznacza predyspozycje do uprawiania i

odnoszenia sukcesów w dziedzinie sportu. Ten typ inteligencji ważny jest we

wszystkich zajęciach technicznych i manualnych, gdyż związany jest z

talentem do sprawnego posługiwania się ciałem i wszelkiego typu

narzędziami.

 wysoka inteligencja logiczna - daje predyspozycje przede wszystkim do

zawodów, gdzie praca ma charakter koncepcyjny i polega na logicznym

myśleniu i wyciąganiu wniosków na podstawie analizy danych - a więc

wszystkie zawody inżynierskie, prawnicze, ekonomiczne. Na kluczowych

stanowiskach menedżerskich nie da się dobrze funkcjonować bez myślenia logicznego na wysokim poziomie, gdyż jest ono związane również z

przewidywaniem skutków podejmowanych decyzji.

 wysoka inteligencja werbalna - to predyspozycje do wszelkich zawodów związanych z przekazywaniem informacji, takich jak nauczyciel, wykładowca, dziennikarz, rzecznik prasowy, specjalista public relations. Niezbędna jest w zawodzie aktora, publicysty, komentatora. Również handlowcy i negocjatorzy ze względu na konieczność posiadania siły perswazji powinni odznaczać się wysokim współczynnikiem inteligencji werbalnej.

 wysoka inteligencja wizualna - daje predyspozycje do wszelkich zawodów związanych z projektowaniem wizualnym: architekta, fotografa, operatora filmowego, projektanta mody, projektanta reklam. To również talent do wyłapywania szczegółów. W firmach produkcyjnych na pewno szczególne

predyspozycje wizualne musza mieć osoby pracujące w dziale kontroli jakości.

 wysoka inteligencja twórcza - daje predyspozycje do zawodów

artystycznych, ale niezbędna jest u wychowawców, organizatorów

wypoczynku i imprez, trenerów biznesu, pracowników działów marketingu i

reklamy, przedsiębiorców, którzy sami muszą tworzyć i kreować swoją firmę.

W pracy menedżerskiej pozwala znajdować rozwiązania trudnych problemów i

wyjścia z niekorzystnych sytuacji. Niezbędna jest w procesie tworzenia wizji i

misji firmy oraz na etapie wprowadzania zmian i innowacji.

POTRZEBY- stany wewnętrzne braku określonych bodźców, są źródłem motywów - organizm domaga się ich dostarczenia

W podświadomości istnieją trzy rodzaje społecznych motywów, które warunkują wszystkie działania: afiliacji, osiągnięć, władzy:

 Potrzeba afiliacji ( przynależność) . Ludzie afiliatywni spełniają się, przebywając w

towarzystwie innych osób, opiekując się nimi. Tworzą relacje i je utrzymują.

Chcą być lubiani i akceptowani. Najlepiej sprawdzają się w pracy w grupie,

świetni w branży usługowej.

 Potrzeba osiągania celów. Osoby o dominującym typie motywacji osiągnięć

stawiają sobie coraz to nowe wyzwania, robią rzeczy nowe i innowacyjne. Im

trudniejsze, tym ciekawiej. Lubią także pokonywać tych, którzy uchodzą za

szczególnie dobrych. Idealni kandydaci do pracy przy projektach, przy których

trzeba szybko zrobić cos od a do z, i na szefów sprzedaży.

 Potrzeba władzy. W tym przypadku motywuje na posiadanie wpływu na

innych. Lubimy pokazywać własną pozycję i reputację, rządzić, ale także

dawać rady i wsparcie. Największą potrzebę władzy mają politycy, żołnierze

oraz psychologowie.

Postawy - względnie stałe ustosunkowania do różnych obiektów, osób, idei

Mechanizmy nabywania i zmiany postaw

1. intencyjne- uczenie się

naśladowanie - zewnętrzny wzorzec

modelowanie- zewnętrzny wzorzec oraz wewnętrzna motywacja modela

2. Uczenie mimowolne

3. Manipulacja

Rodzaje postaw:

1.Konformizm- podporządkowanie jednostki zachowaniom grupy

2.Asertywność - obrona własnych granic psychologicznych bez naruszania granic innych osób

- łagodna stanowczość , wyrażanie opinii ( krytyki, pochwały, odmowy), proszenie o pomoc, pozytywna autoprezentacja

3. Prospołeczne - na rzecz innych - np. pomaganie

4. Konsumenckie - związane z wyborami na rynku

5. Obywatelskie- związane z prawami obywatelskimi

6. Rodzicielskie, uczniowskie, studenckie, pracownicze- związane z pełnionymi rolami




---