GZAWICA BYDŁA KONI I OWIEC.
HYPODERMATOZA BYDŁA
Hypodermatozę bydła wywołują larwy Hypoderma bovis- gza bydlęcego dużego i Hypoderma lineatum - gza małego, których morfologia i biologia wyraźnie się różnią.
Występowanie- strefa klimatów umiarkowanych i podzwrotnikowego północnej półkuli.
Morfologia, żywiciel, umiejscowienie, biologia i epizootiologia.
Giez bydlęcy duży ma 12-15 mm długości. Jest nieco podobny do trzmiela. Ciało jest pokryte włoskami o dominującym ciemnożółtym zabarwieniu. Szeroka głowa, ciemniejsza od reszty ciała, zaopatrzona w krótkie trójczłonowe czułki. Skrzydła szerokie, delikatne, brązowo przydymione. Nogi krótkie, zakończone przylgami i pazurkami. Zabarwienie włosów odwłoka tworzą trzy pasma-białożółte, czarne i żółtoczerwone. Pokładełko krótkie.
Okres życia dojrzałego owada jest krótki, trwa zaledwie 2-8 dni. Dojrzałe owady po wydostanie się z poczwarki w okresie wiosenno-letnim, są praktyczne natychmiast zdolne do kopulacji, po której samce giną, a samice już po upływie godziny mogą składać jaja. Sprzyjające warunki do składania jaj to temp. powyżej 18C* bezwietrzna i słoneczna pogoda. Podczas każdego ataku zostaje złożone i przytwierdzone do nasady włosa jedno jajo. Płodna samica jest w stanie złożyć 600-800 jaj po tym samica ginie.
W ciągu 4-7 dni z jaj wylęgają się larwy I stadium 0,7 mm długości. Są zbudowane z 11 segmentów, zaopatrzonych w drobne kolce. Na przednim segmencie znajduje się otwór gębowy i 2 łukowate haki. Na ostatnim segmencie znajdują się 2 tarczki przetchlinkowe. Larwy w I stadium, zaraz po wykryciu, za pomocą otworu gębowego i haczyków i dzięki działaniu histolitycznych enzymów wnikają przez skórę do tkanki podskórnej i rozpoczynają wędrówkę wewnątrz organizmu. Po wniknięciu pod skórę wędrują 3-4 miesiące wzdłuż powięzi splotów nerwowo-naczyniowych i tam przebywają 3-5 miesięcy( od grudnia do marca). Następnie pasożyty, ciągle jeszcze jako larwy I stadium, wydostają się z kanału kręgowego pod skórę grzbietu, gdzie się osiedlają i linieją po raz pierwszy i przekształcają się w larwy II stadium.
Larwy te drążą w skórze małe otworki, w stronę których skierowują swoje tylne końce ciała z przetchlinkami- korzystają z tlenu. Larwy te są duże 10-16mm, białe, zbudowane z 11 segmentów, z których 6 pierwszych uzbrojone są w kolce po stronie brzusznej.
Po 27 dniach powstają larwy III stadium, które po zakończeniu wzrostu osiągają 30 mm długości i 14 mm szerokości. Osiedlenie się larw pod skórą powoduje reakcje okolicznych tkanek na ciało obce, wyrażają się wysiękowym odczynem zapalnym, tworzeniu się torebki łącznotkankowej oraz powstawanie przetok. Po całkowitym wyrośnięciu larw III stadium wydostają się one z guzów na zewnątrz przez otwór w skórze. Spadają one na ziemię i zagrzebują się w powierzchownej warstwie gleby, po czym przeobrażają się w ciągu ok. 30 godzin w poczwarkę typu bobówki. Stadium poczwarki trwa od2-10 tygodni. Po tym okresie wychodzi dojrzały owad. W Polsce pojawiają się od czerwca, a ich występowanie trwa do września.
Giez bydlęcy mały ma 11-13 mm długości, ciało pokryte gęstymi barwnymi włosami. Grzbietowa strona tułowia jest czarna, strona brzuszna tułowia jest żółtobrązowa. Skrzydła wąskie, o delikatnym brązowym zabarwieniu. Odwłok czarny, w przedniej części żółtobiały. Dojrzałe owady żyją bardzo krótko, bo tylko kilka dni. Po wydostaniu się z poczwarki i kopulacji samice w celu złożenia jaj nie atakują bydła w locie, lecz zwykle- siadają na trawach-wypełzają na pasące się , a częściej na leżące zwierzęta. Samice składają na jednym włosie ok. 29jaj, głównie na kończynach przednich.
Po 3-5 dni wylęgają się larwy I stadium, które są zlizywane za skóry i dostają się przez jamę ustną do przełyku. Natomiast larwy, które wylęgły się na tylnych kończynach, wymieniu, nie wędrują do przełyku, ale dostają się pod skórę grzbietu, podobnie jak larwy H. bovis. Larwy które dostały się do przełyku usadawiają się w jego ścianie, głównie w podśluzówce. Przebywają tam od 5-8 miesięcy, po tym okresie larwy zaczynają wędrówkę, przechodzą przez mięśnie grzbietu pod skórę grzbietu, gdzie dalszy rozwój przebiega podobnie jak H.bovis. Larwy III stadium są duże, długość do 30 mm . Przebywanie larw pod skórą trwa ok. 7 tygodni, po czym jako larwy III stadium opuszczają guzy i ulegają przepoczwarczeniu. Stadium poczwarki trwa ok. 30 dni, po czym rozwija się dorosły owad.
Chorobotwórczość obu gatunków gzów dla bydła i wynikające stąd szkody są znaczne. Loty gzów powodują nerwowość na pastwiskach i z nich ucieczka, co przyczynia się do niedożywienia. Inwazja larw powoduje zahamowanie rozwoju młodych zwierząt. Spada mleczność, duża liczba larw w kanale kręgowym prowadzi do niedowładu tylnich kończyn. W tkankach podskórnych okolicy grzbietu stwierdza się obecność torbieli, w których znajdują się larwy, a często także ropa. W przypadkach inwazji gza małego przy dużej intensywności występuje obrzęk przełyku, który może doprowadzić do nie drożności.
ROZPOZNANIE. Przyżyciowe rozpoznanie hypodermatozy możliwe jest w okresie letnim i polega na stwierdzeniu na skórze grzbietu obecności guzów z larwami gzów. Dokładne określenie gatunku można stwierdzić na podstawie badań morfologicznych wyciętych z guzów larw Rozpoznanie sekcyjne opiera się na stwierdzeniu w okresie wiosennym larw w tkance podskórnej grzbietu, a w okresie zimy w innych zmienionych patologicznie tkankach.
ZWALCZANIE Stosuje się preparaty fosforoorganiczne do wcierania w skórę grzbietu. Gzawon-biowet, będący 5% roztwór olejowy foschoru.
GZAWICA NOSOWO-GARDŁOWA, CZYLI RINOESTROZA
ETIOLOGIA. Wywołana jest przez larwy gza końskiego-Rinoestrus purpureus, należącego do rodziny Oestridae.
WYSTĘPOWANIE. Giez występuje w klimatach cieplejszych np. południowej Europie i w Polsce.
MORFOLOGIA PASOŻYTA. Giez dojrzały jest owadem od 8-11mm długości, skąpo owłosionym, barwy rudawopurpurowej. Odwłok pokryty srebrnymi plamkami. Larwy są zwykle łukowato wygięte w stronę brzucha. Na brzusznej stronie wszystkie segmenty uzbrojone są kolcami.
ŻYWICIEL. Koń, muł.
BIOLOGIA PASOŻYTA. Dojrzałe owady występują przez całe lato. Żyworodne samice w czasie lotów składają do 40 larw jednorazowo do nozdrzy koni, a niekiedy do worka spojówkowego. Larwy I stadium wędrują głównie do kości sitowej, gdzie w ciągu kilku miesięcy rosną i dojrzewają. Następnej wiosny wypadają na ziemię gdzie ulegają przepoczwarzaniu. Dorosłe owady wylęgają się po 4-5 tygodni .
OBRAZ KLINICZNY. Obecność larw gza powoduje stany zapalne błony śluzowej. Objawy zapalenia nieżytowego górnych dróg oddechowych,
Z nozdrzy pojawia się wypływ śluzowy. Stwierdza się obrzęk węzłów chłonnych podszękowych.
ROZPOZNANIE. Objawy kliniczne mogą nasuwać przypuszczenie rinoestrozy. Podstawą rozpoznania powinno być stwierdzenie larw gza w jamach nosowych lub w wypływie z nosa.
ZWALCZANIE inwazji pasożytów koni jest dobrze opracowane i opiera się przede wszystkim na stosowaniu iwermektyny .( Equalan pasta doustna, Equimax, Grovermina)
GZAWICA ŻOŁĄDKOWO-JELITOWA, CZYLI GASTEROFILOZA
Przyczyną tego schorzenia jest 6 gatunków gzów z rodziny Gasterophilus, a mianowicie:
giez jelitowy, giez dwunastnicy, giez odbytnicy, giez kolcogłowy, giez prostnicy, giez czarnorogi.
MORFOLOGIA, ŻYWICIEL, UMIEJSCOWIENIE I BIOLOGIA Gasterophilus intestinalis- gza jelitowego.
Ciało owada jest gęsto owłosione, skrzydła przezroczyste z ciemnymi plamkami, których liczba jest różna u poszczególnych gatunków. Mają trzy przyoczka; narządy gębowe uwstecznione; pokładełko długie, zagięte pod odwłok. Owady duże 12-15 mm żółto-brunatno-czarno zabarwione. Pokładełko długie, ok.1/3 odwłoka. Larwy III stadium długości 20mm, zwężone w przednim końcu ciała, zbudowane są z 12 segmentów uzbrojonych na brzegach dość dużymi kolcami.
ŻYWICIELAMI są koń, osioł i muł.
UMIEJSCOWIENIE pasożytów - żołądek.
Larwy gza końskiego na błonie śluzowej żołądka konia.
Dojrzałe gzy występują w pełni lata. Samice po zapłodnieniu atakują konie i składają 900-1500 jaj, przylepiając je do włosów przednich kończyn, w okolicy barków i na bokach ciała. Jaja gzów są dość duże(1,25 mm), stożkowatego kształtu, poprzecznie prążkowane i zaopatrzone w wieczko.
W ciągu 1-2 tygodni rozwija się w jaju larwa I stadium, zachowująca w jaju żywotność do trzech miesięcy. W momencie ogryzania przez konia swędzących miejsc następuje masowe wylęganie się larw, które po dostaniu się do jamy ustnej konia wnikają w błonę śluzową języka, gdzie pozostaną przez 21-28 dni, odbywają pierwszą linkę i przekształcają się w larwę ii stadium. Larwy po opuszczeniu błony śluzowej języka zostają połknięte i umiejscawiają się w żołądku, gdzie przebywają ok.10 miesięcy, rosną i po kolejnej lince osiągają III stadium larwalne. Dojrzałe larwy III stadium opuszczają w końcu wiosny lub na początku lata żywiciela, wraz z kałem wydostają się do środowiska zewnętrznego i ulegają przepoczwarczeniu. Okres poczwarki trwa od 3-7 tygodni.
OBRAZ KLINICZNY. W kącikach warg, w wyniku skupienia się larw, może dojść do owrzodzenia. Powodują rozległe stany zapalne, ograniczają pobranie pokarmu.
Obecność larw III stadium w żołądku przyczynia się do powstania kraterowych uszkodzeń błony śluzowej, nadżerek i owrzodzeń.
ZWALCZANIE. Stosuje się past lub żeli doustnych lub iniekcji z iwermektyną.
GZAWICA, CZYLI ESTROZA OWIEC
Przyczyną choroby są larwy gza owczego Oestrus ovis , należącego do rodziny Oestride.
MORFOLOGIA PASOŻYTA. Owady średniej wielkości 10-12 mm, szarożółte, o przezroczystych skrzydłach. Głowa dość duża, tułów szary, pokryty czarnymi guzkami odwłok białożółty. Wyrośnięte larwy, długości do 30 mm, zwężone w przednim końcu ciała, są barwy żółtawej, z ciemniejszymi poprzecznymi pasami na stronie grzbietowej. Segment głowowy zaopatrzony po stronie brzusznej w dwa czarne haki.
ŻYWICIEL. Owce, kozy, przypadkowo pies.
UMIEJSCOWIENIE. Głównie błona śluzowa jam nosowych i zatok i czołowej.
BIOLOGIA PASOŻYTA. Samice po zapłodnieniu i wykształceniu larw w jajach, rozpoczynają loty, atakują owce i składają larwy w okolicy nozdrzy owiec. Larwy o dł. 1mm wędrują do jam nosowych i zatok czołowych, gdzie przebywają około 9-10 miesięcy, rosną do 20-30 mm długości, odżywiają się produktami zapalnymi błony śluzowej. Po tym okresie wracają do jam nosowych, które spadają na ziemię i zagrzebują się w niej i przekształcają się w poczwarki. Dojrzały owad wylega się po 2-6 tygodni.
OBRAZ KLINICZNY. Obecność gza owczego powoduje stany zapalne błony śluzowej jamy nosowej i zatok okołonosowych. Owce stają się niespokojne, potrząsają głową.
ZAPOBIEGANIE. Owczarnie powinno się w lecie opylać lub opryskiwać insektycydami.
Wyszukiwarka