ANTROPOLOGIA!!!!!!!!!!, SOCJOLOgia, Antropologia

2. ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA ,ANTR. KULTUROWA PODOBIEŃSTWA I RÓŻNICE

Antropologia społeczna a kulturowa - jest zasadniczą różnicą pomiędzy dwoma kierunkami antropologii w Europie i Ameryce.

antropologia społeczna antropologia europejska - człowiek istota społeczna. Narodziła się w Anglii (za pośrednictwem Malinowskiego). Miała nachylenie socjologiczne.Zajmuje się bad. społ. pozaeuropej, opisuje org. społ.("Argonauci.."), zorientowana holistycznie, gł. pojęcia to instytucja, struktura, syst. społ.,org. społ

antropologia kulturowa antropologia amerykańska - psychol. nachylenie, poszukiwanie zw. między kulturą a jed.,gł zainteresowania zw. między kul. a jed.

Według Malinowskiego przedmiotem antropologii jest człowiek i wszystko to co jego dotyczy: prawo, obrzędy, religie, czyli to co charakterystyczne dla danej kultury. Każda kultura jest jednym w swoim rodzaju zbiorem instytucji, praw, obrzędów, obyczajów - czyli układem wzajemnie ze sobą powiązanych elementów.

Na antropologię kulturową składają się:

1. antropologia społeczeństw pierwotnych -przedpiśmiennych

2. antropologia społeczeństw chłopskich - bliska etnografii, ludoznawstwu

Różnice między antr. społ a kult.:

antr społ. zw. z Wlk. Brytanią, z Malinowskim,pracami Durkheima, bad. kult. jako system społ.- jego instytucje, strukturę, syst. społ.

antr.kulturowa zorientowana psychologicznie(Fromm,Freud), pojęcia wzory kult., osobowość, enkulturacja

Podobieństwa: obie zorientowane holistycznie, koncentracja na bad. społ. pozaeuropej, wiedza z bad. teren., rezultaty opisane za pomocą monografii

3. ANTROPOLOGIA JAKO NAUKA OGÓLNA- DEFINICJE I SUBDYSCYPLINY

Antropologia to nauka ogólna badająca początki rozwój i istotę gatunkową człowieka.

ANTROPOLOGIA wg. Malinowskiego (od niego zaczęła się nowoczesna antropologia)przedmiotem bad. antr. jest człowiek i to co go dotyczy(jego uczestnictwa w kulturze).Wg. niego antr. to nauka holistyczna (holizm-całość) bad. czł. w strukturze społecznej, bad. człow. w sposób wszechstronny( z obyczajami, zwyczajami, relacjami itd).Jest to nauka o człow. jako twórcy kultury, zajmująca się różnymi aspektami kultury.

ANTROPOLOGIA wg. E.Leach jest badaniem systemów różnorodności ludzkiej kultury (nauka o kulturowej inności, podobieństwa i różnice między różnymi światami kulturowymi)

Antropologia może być nauką komparatystyczną - porównawczą.

ANTROPOLOGIA wg. E.Taylora to naturalna historia ludzkości.

Subdyscypliny :

Antropologia to nauka ogólna - badająca początki, rozwój i istotę gatunkową człowieka. Składa się z:

-antropologia fizyczna - obejmuje badania antropometryczne - biologiczne pojęcie ras ; zajmuje się liczną rodziną człowiekowatych - antropoidami ; badania z mitochondriami

-antropologia społeczno-kulturowa - zajmuje się badaniem różnych wzorów kultury, wzorów życia społeczeństw tradycyjnych ale i dziesiejszych - wielokulturowych

-archeologia - nauka, która pracuje na artefaktach, na rzeczach, na tym co pozostało, na podstawie czego rekonstruuje życie ludzi

-antropologia lingwistyczna - poprzez studia nad językiem antropolodzy próbują poznać sposoby myślenia, stawiają tezę o relatywizmie.

Antrop. społeczno- kulturowa zajmuje się: - zróżnicowaniem kult. -analizą systemów różnorodności ludzkiej -człow. jako twórcą kultury - granicą między naturą a kulturą -skutkami akulturacji (międzykulturowych kontaktów) - przemianami kult. w globalizującym się świecie -bad. wzorów, syst. społ., struktur

Antropologia lingwistyczna - chodzi o uchwycenie związku między kulturą a językiem(język to nie tylko źródło komunikacji, pozwala on na : wyodrębnienie pewnych kategorii, na opisanie rzeczywistości)

Teza B.Whorfa i E.Sapira -koncepcja względności językowej- prawo relatywizmu językowego

używanie języka wpływa na nasz sposób myślenia o świecie, widzenia świata

Antropologia lingwistyczna to : - kultura i osobowość -bad. struktur język. jako systemów poznawczych -strukturalizm francuski -Bartes i Levi Strauss -specjaliści od mitów

Archeologia - zajmuje się bad. arte faktów(poprzez zastałe materiały, ślady próbujemy rekonstruować życie dawnych ,nieistniejących już ludów,cywilizacji)

Antropologia fizyczna - bada zróżnicowanie w obrębie gatunków. Prymatologia(prymaty- szympansy,goryle, orangutany) bad. zachowań naczelnych w środowisku naturalnym. L.Leakay- przy pomocy 3 pań prowadził bad. naczelnych (J.Goodall- bad.w l.30 w Tanzani szympansy, D.Fosey-bad.goryle w górach Rwandy,B.Goldikas-bad. nad orangutanami na Borneo)

3 wymiar antropologi fizycznej to antropogeneza.(bad. nad stworzeniem ewolucyjnej teorii rozwoju człow., pomaga w tym genetyka). We współczesnej teorii antropogenezy nie ma zgody wśród ewolucjonistów co do tego gdzie i kiedy powst. czł.

hominidea - dwunożność( na obszarze Afryki wsch- poł)Y.Copen- na terenie Afryki poł-wsch zaczął zanikać busz, większe terytorium sawanny co pozwoliło na dwunożność( i uwolnione ręce). 4,7 miliona lat- najstarsze znalezisko szczątków

4. ANTROPOLOGIA FIZYCZNA- GŁ. POLA BADAWCZE I ICH SPECYFIKA

5. PIRAMIDA NAUK O KULTURZE-C.LEVI-STRAUSS

(relacje między etnografią,etnologią,antropologią)

Antropologia, etnografia i etnologia mają wspólny przedmiot badań(zajmują się człowiekiem), różni je metodologia oraz stopień ogólności twierdzeń.

C. Levi-Strauss próbował uporządkować stosunek między nimi, stworzył piramidę nauk o kulturze(kryterium to stopień ogólności):

Etnografia - szczegółowe bad. terenowe, bad. wszechstronne(struktura, organizacja, zwyczaje itd.), dotyczy konkretnej(jednej) kultury, społeczności,plemienia. Jest to opis z 1 ręki, bezpośredni kontakt badacza z badanym ludem. W wyniku tych bad. powstaje monografia terenowa.(np. prace Govmana "Piętno","Azyl",Malinowski"Argonauci zach.pac."

Etnografia (w socjologicznym rozumieniu): - bezpośredni kontakt bad,uczestnictwo bad.,poznawanie i opis a nie testowanie hipotez,jakościowy char.bad.,rezultatem bad. są zazwyczaj dane niestandaryzowane,bada się małe światy społeczne,analiza zebran.mat. ma char.interpretatywny,rezultaty pracy mają char. opisu rozumiejącego

Etnologia -stawia obok siebie różne przypadki kulturowe w celach porównawczych (plemiona, ludy- stara się porównywać (podobieństwa i różnice) - nauka porównawcza

Antropologia - znajduje się najwyżej w piramidzie(jest najbardz. ogólna) - formułje twierdzenia, prawa, teorie ogólne, jest nauką monotetyczną. Mówi o kulturze jako cesze gatunkowej człowieka. Syntetyzuje wiedzę etnografii i etnologii

6. ETAPY ROZWOJU ANTROPOLOGICZNEJ TEORII- CHAR. SZKÓŁ I KIERUNKÓW

poczatki antr. jako nauki wiążą się z IIpoł. XIXw. Można podzielić antr. na kilka char.stadiów

1. antr.przednowoczesna, pionierska(dokonuje się instyucjonalizacja)

Charakteryzujące ją nurty to - ewolucjonizm klasyczny- bada stadia rozwoju, zmiany (nazwiska XIXw ewolucj. E.Taylor, L. Morgan).Problem zmiany kulturowej to 1 pr którym zajęła się antrop.(kul rozwija się dzięki odkryciom i wynalazkom),ewolucjoniści zwrócili uwagę na różnorodność syst. kul - szkoła kulturowo- historyczna(dyfuzjonizm)-też badał zmiany ,twierdził że wynalzki zdarzają się rzadko czynnikiem zmiany są zapożyczenia z innych kultur. Dyfuzjoniści zwrocili uwagę na problem akulturacji(przenikania kultur). Badali kręgi kulturowe które tworzyły się w miejscach przenikania się kultur

2. rozwój antr.jako nauki nowoczesnej(powstanie wielkich teorii antr.) 1922 -pocz.ant.nowocz , ukazały się 2 monografie("Argonauci..."Malinowskiego i "Andamańczycy" R.Brown'a)antr. nowocz. chce badać kul. jako całość. Zrewolucjonizowała ją idea holizmu(rozpatrywanie całości tu i teraz,różnorodność)Żeby kul poznać trzeba było przeprowadzać bad. terenowe Teorie ant.nowoczesnej: - funkcjonalizm(w europie)-kul. jako system społ.,system pozwalający na przystosowanie się(R.Brown, Malinowski, R. Firth, E. Pritchard) - psychokulturalizm(USA)- narodziła się w latach 20 na gruncie amerykańskim, idea holistyczna, szkoła kultura i osobowość, interesowały ją relacje między kulturą a osobowośią,konfiguracja- uporządkowany zbiór elementów. Kul. jest uporządkowanym zbiorem.(wzory kult., osobowość, char. narodowy)(M.Mead, R.Benedict, L.Kroeber) -strukturalizm(gł. Francja)- przełom w antr. nowocz. za sprawą C.Levi Straussa, lata 50-55 XXw, Levi Strauss wydał "Smutek tropików",narodziny struktualizmu we Francji,poprzedziły je bad.w Brazyli. Wg. struk. kul to język, nauki lingwistyczne, kul jako proces komunikowania się,traktowanie kul jako języka,jak język ma reguły porządkujące(reg wg których kul jest organizow, porządk).Obserwując rytuały, odczytując mity możemy odnaleźdź te reguły. Jest to często nieświadome,Traktowano kul wąsko,jako system symboliczny.Próba odczytywania kodów, porównywanie kul na podst analizy np mitów (C. Levi Strauss, R. Bartes) -neoewolucjonizm(USA)-w latach 50 amerykańscy antr zaczęli się buntować przeciw tradycji psychokul.,neoewolucj. tworzyli ogólne schematy ewolucyjne ale też opisywali, tworzyli lokalne schematy -antr.kognitywna(USA)- l.60 XXw, na gruncie amer.,bardziej interesuje się jed, badanie systemów poznawczych jed(odkrywanie zasobów symbolicznych, reguł które wyznaczają sposób zach. się jed).

Ludzie i ich struktury osobowe kształtowane są na gruncie 1 kul ale każdy może posiadać różne kompetencje kul(syst pojęć, reguł idei)ant kog koncentruje się na regułach nie na zachowaniach. Kult to układ symboliczny- zbiór znaków, pojęć, symboli, idei. Ant kog inter język jakim posługuje się aktor( z języka można wydobyć pojęcia, symbole, idee w które jest aktor wyposażony)

3. antr. współczesna(antr. krytyczna),postmodernistyczna to lata 90 XXw. Ant zaczyna się intres społ współcz. Pojawiają się nowe zagadnienia np relatywizm, etnocentryzm, problem relacji badacz świat bad, seksualność, transseksual, problem natura kul-polemika z naukami biolog, zmiany w św współ- etniczność, multikulturowość,procesy migracji ,tożsamośćitd to kolejny obszar zainteres,zainteres prob globalizacji pod wzg kulturowym- peryferyzacja centrów (nie wytworzyła teorii ale są podejścia)Char. podejścia to: -antr. symboliczna -antr.interpretatywna

7. M. HERSKOWITZ OPISOWO - WYLICZAJĄCA DEF. KULTURY

koncentruje się wokół ustalenia cech podstawowych,ważne jest nie wartościowanie.

Kultura zw. jest z człowiekiem, jest zjawiskiem społecznym, powtarzalnym, jest wyuczona , jest czasowa i przestrzenna(dzieje się zawsze w jakiś ramach czasoprzestrzennych), jest systemem(uporządkowanym zbiorem elemen.),jest wieloaspektowa(obejmuje i rzeczy i idee i zachowania), jest zmienna, jest mechanizmem adaptacyjnym(służy przystosowaniu się człow do natu)

8. KROEBERA I KLUCKHOHNA SPOSOBY DEFINIOWANIA KULTURY(omówienie)

Alfred Louis Kroeber i Clyde Kluckhohn - w trakcie bad. znaleźli ponad 100 def kul i stworzyli podział antr. def. kul

Typy definicji :

1)enumeryczne lub opisowo-wyliczające - np. definicja Tylora - kultura to pewien zbiór wiedza, (zwyczaje, moralność, wierzenia,wiedza,sztuka itd.

2) def. enumaryczne są def. nominalnymi(pokazują sfery które powinny być przedmiotem bad.- wyliczenie co kul. jest, co powinno być przedmiotem bad.,i to że elem. te przyswajamy w procesie socjalizacji)

3)historyczne - koncentrują się na aspekcie przekazu międzygeneracyjnego ; definicje historyczne kładą nacisk na obiektywizm np def K.Kluckhohna

4)normatywne - to def podkreślające że kul ma właściwości porządkujące(że to zbiór reguł,zasad); kultura wyznacza to co dla człowieka ważne w świecie norm i wartości np def C.Geertza, W.Gudenaughta

4) strukturalne(systemowe)-kultura jest uporządkowaną strukturą rzeczy, zachowań, idei -kul jest integralną całością(zależności między elem.kulturowymi-obyczaje,idee,zachow itd To co się dzieje między elem) to def.Malinowskiego i R.Benedict

5)psychologiczne - koncentrują się na wątku uczenia się (Mead, Linton) - kultura to zachowania wyuczone

6)genetyczne -odwołują się do pewnej prawdy że kultura jest potrzebna by przeżyć i przekazać tę możliwość potomkom. Kul jest cechą właściwą gatunku ludzkiego, kładzie nacisk na genezę kul, jakie są jej początki. Istnieją tu 2 def.:

materialistyczna - L. White, M. Harris, J. Steward - genezę kul widzą w praktyce(kul zaczyna się aktywnego przekształcania środowiska, kul jest tu mech.adaptującym

ideacyjna -E.Kull , N.Chomsky -wyjaśniając genezę kul odwołuje się do idei podstaw., idei pierwotnych

9.ANTROPOLOGICZNE A SOCJOLOGICZNE BAD. KULTURY- specyfika podejść

1. antropolog bada społeczeństwa inne niż jego własne, brak mu z nim wspólnych cech i doświadczeń. Socjolog bada świat którego przynajmniej pewna część traktowana jest jako oczywista czy zrozumiała.

2. zakres pojęcia kultury. Antropolog traktuje kulturę jako rzeczywistość wielopoziomową. Dla socjologa kultura jest symboliczna, jako rzeczywistość znakowa, kto z kim i za pomocą jakich środków się komunikują.

3. dotyczy metody. Socjolog ; oparty na metodach ilościowych. Antropolog; oparty na metodach jakościowych (obserwacja, wywiad swobodny, analiza tekstów).

4. Podstawowe paradygmaty kultury (ewolucyjny, ideacyjny, holistyczny).

10. KATEGORIE KULTURY I ICH CHARAKTERYSTYKA

11. DIADA SEMANTYCZNA EDMUNDA LEACHA- specyfika i zastoa. w antrop. bad. kult.

Idea diady semantycznej E.Leach'a- kultura jako rzeczywistość symboliczna. Diada semantyczna to próba uporządkowania środków za pomocą których się komunikujemy

1 elem. diady to sygnały i oznaki( trzeba uchwycić relacje między znaczącymi a oznaczanymi, między A i B) sygnały - związek między A i B jest zw. mechanicznym

świat natury jest zbudowany gł. z sygnałów a świat kultury z oznak

Kiedy relacje między A i B wymagają refleksji mówimy o oznakach

Oznaki dzielimy na znaczenia czyli sigma i oznaki naturalne. Są oznaki wymagające refleksyjności to oznaki naturalne(np dym może oznaczać różne rzeczy) znaczenia dzielimy na 2 klasy ,na znaki i symbole, znak to taka konwencja słowna w której A i B pochodzi z tej samej wiązki pojęciowej (np osioł jest zwierzęciem),symbol to konstrukcja umowna,konstruuje się ją by nadać wypowiedzi pewną formę ekspresji. To co znaczące A i to co oznaczane B nie pochodzi z tej samej wiązki pojęciowej. (np lew jest królem zwierząt)

12. KODY SOCJOLINGWISTYCZNE WG. BERNSTEINA I ICH CHARAKTERYSTYKA

13. ATRYBUTYWNE I DYSTRYBUTYWNE ROZUMIENIE KULTURY

Rodzaje rozumienia kultury :

atrybutywne - kultura jako wyróżnik, mówi się o niej w liczbie pojedynczej, rozumienie odwołujące się do jej stałości i uniwersalności

dystrybutywne - to rozumienie którym posługujemy się dla oznaczenia wielości, różnorodności

systemów kulturowych, termin „kultura” może być używany zarówno w liczbie pojedynczej, jak i w liczbie mnogiej, jednak używając w tym znaczeniu słowa „kultura” należy zawsze uściślić o czyją kulturę chodzi. Przynależność kultury do zbiorowości można rozumieć jako jej związek z konkretnym społeczeństwem, będzie się wówczas mówić o kulturze plemienia Tiw, kulturze Wschodu czy kulturze Cejlonu. Można też ujmować ją typologicznie tzn. mówić o kulturze związanej ze zbiorowością określonego typu np. kultura robotnicza, szlachecka, regionalna

14. ETIK , EMIC - BADANIE KULTURY

Antropologia modernistyczna - ETIC badanie kultury z zewnątrz, ogląd zjawisk jest rezultatem pracy terenowej, tego co badacz zaobserwował ; uwzględnia się w niewielkim stopniu punkt myślenia badanego - spora część kultury jest nieuświadomiona

Antropologia postmodernistyczna - EMIC - krytyka badań, które podejmowali Mead, Malinowski „Dziennik w ścisłym tego słowa znaczeniu”. EMIC uwzględnia sposób myślenia, idee, kategorie, posługuje się językiem tubylca. Badanie od wewnątrz, kultura to rzeczywistość mentalna, idee, wartości, normy. Z zachowania możemy wywnioskować, że za nim coś się kryje głębiej. Kultura rozpoczyna się w naszych głowach. Współczesna antropologia zmierza w stronę EMIC tzn. w sferę symboliczną.

15. POJĘCIE MINIMUM RELIGIJNEGO I EWOLUCYJNA KONCEPCJA RELIGII E. TAYLORA

Taylor to „kultura pierwotna” - idea minimum religijnego, od czego bierze początek wierzeń. Wiara w pierwiastek duchowy, tam gdzie pojawia się element duchowy, tam pojawia się wiara.

Formy religijne Taylora:

- Animizm - praktyka religijna opierająca się na wierze że istnieje pierwiastek duchowy, wszystko co nas otacza;

- Matizm (moc, siła naprawcza) - wszystkie formy kultu przodków;

- Fetyszyzm - oddaje się kult pewnym obiektom materialnym np. w kulturze celtyckiej - jemioła, u Japończyków - góra Fudżi.

- Politeizm - wielobóstwo które dzieli się na:

a/ politeizm dualny - rozmaite bóstwa uosabiają sobą rzeczy dobre i złe.

b/ politeizm hierarchiczny - mamy jakieś bóstwo, które stoi ma czele innych bóstw;

- Monolataria - mamy wielość bóstw, kultów, jednostki oddają kult jednemu, ale system jest policentryczny;

- Monoteizm - jedno pojedyncze bóstwo, jemu oddawana cześć;

16. EWOLUCJONIZM KLASYCZNY: ROZUMIENIE ZMIANY I STADIA KULTUROWEJ EWOLUCJI

Ewolucjonizm-bada stadia rozwoju, zmiany (nazwiska XIXw ewolucj. E.Taylor, L. Morgan)

Taylor lata 30 XX wieku,, Kultura prymitywna'' Zainicjował pierwszy cykl wykładów z antropologii na Oksfordzie 1896- pierwszy w świecie profesor antropologii.

Morgan miał kancelarię prawniczą, wspierał uniwersytety, podjął studia terenowe badał irokezów ,, Liga irokezów” Indianie z plemienia Seneków. ,, Starożytne społeczeństwo” 1877 rok jego bezkrytycznie przyjęta książka. Ewolucjoniści tworzą schematy szczegółowe, które dotyczą ewolucji rodziny, ewolucji wiedzy. Wszystko podlega zasadzie ewolucji.

Zmiana ; podstawowy czynnik rozwoju kultury , wszystko podlega ewolucji. Zmiana ma charakter ewolucyjny ; czyli stopniowy, wolny, kultura nie znosi skoków. Zmiana ma zawsze kierunek ; jest ruchem ku czemuś. Prawa zmiany działają w sposób uniwersalny czyli wszystkie kultury rozwijają się wg. jednego schematu ; najbardziej krytykowany postulat ewolucjonizmu klasycznego. Źródło zmiany tkwi wewnątrz samej kultury, czyli ma charakter immanentny. Czynnikami zmiany są odczucia i wynalazki. Takie zjawiska jak dyfuzja, sąsiedztwo odgrywają rolę ; mogą wpływać na dynamikę zmian, ale wszystkie przechodzą przez te same etapy rozwoju.

L.H. Morgan wyróżnił 3 stadia rozwoju: - Dzikość ; charakterystyczne elementy kulturowe to narodziny człowieka, łuk, strzały i ogień. - Barbarzyństwo ; charakterystyczne elementy kulturowe to garncarstwo, uprawa roli, udomowienia zwierząt - Cywilizacja ; charakterystyczne elementy kulturowe to: alfabet, pismo, klasy społeczne, pojawienie się państwa jako instytucji czy organizacji.

17.EWOLUCJA KONKRETNA, EWOLUCJA OGÓLNA, E. MONOLINEARNA, E. MULTILINEARNA

18.MATERIALIZM KULTUROWY M.HARRISA (stanowisko teoretyczne)

M. Harris bardzo silnie koncentrował się na środowisku naturalnym, należał do odłamu neoewolucjonistów. Twierdził on, że każda kultura powinna być rozpatrywana jako system adaptacyjny - kultura musi wygenerować instytucje, które warunkują jej ciągłość, nie chodzi tu o adaptację jednostki.

Materializm kulturowy - kultura jest aparatem adaptacyjnym, nic w kulturze nie jest irracjonalne, wszystko ma swój ład i porządek. Rozpatrując podsystemu kulturowe trzeba się koncentrować na ich funkcjach adaptacyjnych, związkach między środowiskiem a kulturą. Badacz powinien poddać badaniom to, co istnieje czyli np. instytucje, demografie.

Wyjaśnienie etik - bez odwoływania się do potoczności, podkreślanie adaptacyjnej funkcji każdej instytucji.

Harris traktuje kulturę jako element reaktywny, jako zmienną zależną, wyjaśnia style życia różnych grup.

19. ENERGETYCZNA TEORIA KULTURY L.WHITEA

20. H.MORGAN i JEGO KONCEPCJA EPOK ETNICZNYCH- krótka charakterystyka

epoki etnicze: a)dzikość- pojawienie z 1 czlowiekiem ognia, łuku itp

b) barbarzyństwo- garncarstwo, uprawa roli, hodowla, wykop żelaza

c) cywilizacja- aflabet, pismo, klasy spoleczne, panstwo:1) wszystkie cywilzacje starozytne 2) kultura jednochrzescijanska

21. Y.COHEN- PODSTAWOWE STRATEGIE ADAPTACYJNE I ICH CHARAKTERYSTYKA

Strategie adaptacyjne:

-strat. zbieraczo - łowiecka- np. aborygeni,eskimosi, najstarsza, podst. cecha to esploracja środowiska (niczego nie produkują tylko eksploatują środow.),duże obszary, mają podójną budowę. W zależności od pory roku skupiają się lub rozpraszają na danym obszarze( żyją miejscem-duże gr. w domach albo przestrzenią-małe rodziny w namiotach). Rytm pór roku tłumaczy podwójną morfologię(budowę).Życie społ. ma swoje apogeum(intensywność stos.międzyludzkich) i hipogeum(brak inten.stos.).Podst. jed. to horda,grupa(kilkunastu do 100os). Społ. zbier.- łow. mają strukt. akefaliczną tzn że są to społ. egalitarne, nie mają silnej władzy, nie tworzą żadnych ponad lokalnych struktur. Są społ. otwartymi(ich skład jest płynny, zmienny), nie posiadfają rozwiniętego systemu praw. Podział pracy jest gł. zorganizowany wokół płci

-kultura ogrodowa rozwinęła się gł na obszarze Polinezji, Melanezji, Ameryki Poł. Pozyskiwanie małych poletek przez wypalanie lasó. Uprawia się tam maniok, yam. Ważne sś w tej kult. relacje międzyludzkie. Praca zorganizowana. Trobriańczycy to przykł. k. ogrodowej

-kultura rolna(agralna) uprawa oparta o systemy nawadniające, orkę. Uprawa na większą skalę. Społ.chłopskie, osiadły tryb życia

-kult. pasterska mniej urodzajne ziemie, nomadyczność(przenoszenie się z całym dobytkiem). Pasterstwo rozwinęło się jedynie w starym świecie( stepy Azji, wsch. Afryka, sawanny Afryki np. Masajowie, Mongołowie). Społeczności dobrze militarnie zorganizowane. Podst. jed. organizacji społ. to plemie albo ród. 2 odmiany pasterstwa : -nomadyczne(dziś jeszcze spot. na stepach Azji), - transhumancyjne (dzisiejsze. Istnieje stała ilość pastwisk po których pasterze się poruszają, okresowa eksploatacja terenu, bud. się stałe obozowiska np. Masajowie takie obozowisko wykorzystują ok 10 lat.

Kasia Nowak 15:24:42

-merkantylizm(gospodarka oparta na handlu) rozwinął się gł. w XVIw, gł kolonie i eksport surowców, zakładanie banków, giełd. Kolonizacja dawała rynki zewnętrzne,rynki zbytu. Anglia, Francja, Portugalia zawdzięczają swój dzisiejszy dobrobyt merkantylizmowi

-industrializm(gospodarka oparta na przemyśle)(urbanizacja, industrializacja etc.)Rewolucja paliwowa (para, węgiel, gaz etc)

22. CHARAKTERYSTYKA SPOŁECZNOŚCI ZBIERACZO -ŁOWIECKIEJ

np. aborygeni,eskimosi, najstarsza, podst. cecha to esploracja środowiska (niczego nie produkują tylko eksploatują środow.),duże obszary, mają podójną budowę. W zależności od pory roku skupiają się lub rozpraszają na danym obszarze( żyją miejscem-duże gr. w domach albo przestrzenią-małe rodziny w namiotach). Rytm pór roku tłumaczy podwójną morfologię(budowę).Życie społ. ma swoje apogeum(intensywność stos.międzyludzkich) i hipogeum(brak inten.stos.).Podst. jed. to horda,grupa(kilkunastu do 100os). Społ. zbier.- łow. mają strukt. akefaliczną tzn że są to społ. egalitarne, nie mają silnej władzy, nie tworzą żadnych ponad lokalnych struktur. Są społ. otwartymi(ich skład jest płynny, zmienny), nie posiadfają rozwiniętego systemu praw. Podział pracy jest gł. zorganizowany wokół płci

23. DIACHRONICZNE A SYNCHRONICZNE BADANIE KULTURY- wyjaśnić różnice i podać przykłady

24. TYPOLOGIA WSPÓŁCZESNYCH ZBIOROWOŚCI ETNICZNYCH WG. T.ERIKSENA

25. CECHY KONSTYTUTYWNE GRUPY ETNICZNEJ (A. D. SMITH)

-przekonanie o wspolnym pochodzeniu

-posiadanie etnohistorii(historia pochodzenia grupy)

-odrebnsc kulturowa

-więź terytorialna

-poczucie solidarnosci i tozsamosci prowadzi do identyfikacji z grupa

26. LINEAŻ, RÓD, PLEMIE - charakterystyka elementarnych form org.społ.

lineaz-jest najmniejsza jednostka, obejmuje 5 generacji; wnuk, syn, ojcies, dziadek i pradziadek. Lineaze sa grupami egzogennymi w ich obrebie nie zawiera sie malzenstw

rod- kilka lineazy, nie jest jednosta lokalna tylko klanem, nie sa sukpione w jednym miejscu na jedym terenie przez wzenianie sie w inne rody, rod wiaze wiez krwi co zobowiazuje do niesienia pomocy, rody moga posiadac herb, totem itp

plemie-oparte jest na wiezach kulturowych, terenowych, posiada wew strukturewg Strussa moze dojsc do rozlamu pleminia na dwie polowy ktore beda ze soba prowadzily wymiane

27. ETNOCENTRYZM

to jedno z podstawowych pojęć które antropologia wyartykułowała. Pojawiło się w pracach W.G. Summera. Oznacza taki pogląd w którym własna grupa stanowi centrum wszystkiego, wszystkie inne są oceniane do grupy własnej, wartości grupy własnej przyjmuje się jako standard, przekonanie, że to nasza kultura stanowi centrum a wszystkie inne są peryferyjne a stąd są gorsze.

Syndromem etnocentryzmu są:

-przekonanie wyższości własnej grupy i kultury (grupy inne traktuje się jako niższe, pogardza się nimi)

-traktowanie własnych standardów jako uniwersalnych i jedynie słusznych - postrzeganie własnej grupy jako silnej a obcej jako słabej - sytuacja moralna domagania się surowszych sankcji dla przestępstw popełnionych przez obcych w stosunku do nas a za nasze do nich lżejsze, surowsza ocena za ten sam czyn obcych

-poszukiwanie współpracy w obrębie własnej grupy a brak kooperacji z obcymi

-brak tolerancji, szacunku, dla wartości i idei strony przeciwnej

-silna identyfikacja z grupą własną i pragnienie pozostania jej członkiem oraz niechęć do tych, którzy się wyłamują

-ksenofobia - nieufność i strach przed obcymi, najczęściej obcych się boimy

-najczęściej obcy stają się kozłami ofiarnymi

Tam gdzie mamy do czynienia z etnocentryzmem mamy zawsze do czynienia z:

-z pewną kategoryzacją świata, silna polaryzacja, dychotomiczny charakter

-taka strukturyzacja służy jako źródło manifestacji i konsolidacji własnej grupy

-prowadzi do sztywnych zachowań drugiego; obcych postrzega się poprzez stereotyp

2 kluczowe funkcje etnocentryzmu:

-segregacja i sterotypizacja

-atrybucja

28. MITOLOGICZNA KONCEPCJA OBCEGO (J.S. BYSTROŃ)

J.S.Bystroń w "Megalomani narodów" mówi o mitologicznym dyskursie o obcych. Mit jest uniwersalną kategorią kulturową, każda kultura wytwarza jakieś wyobrażenie obcego. Mitologiczna dlatego że dostarcza prawzoru (jest archetypiczna). Dyskurs mitolog. niełatwo poddaje się modyfikacją ( tradycja która głosi i tradycja która nakazuje)

3 etapy konstruowania mitologicznej postaci obcego:

1. reguła deprecjacji - zauważana inność najpierw jest czymś śmiesznym, potem strasznym na koniec staje się zbrodnicza. Przeciwstawiamy swoje cechy, my dobrzy - oni źli, negatywne wartościowanie tego co obcy sobą przedstawiają. Proces odczłowieczania- inaczej mówią, inaczej wyglądają czyli nie mogą być takimi ludźmi jak my.

2. reg. generalizacji - przypisywanie zespołu pewnych cech jakiejś grupie np. każdy cygan to złodziej, obraz przestaje różnicować, wszyscy są tacy sami

3. reg. idealizacji historycznej patrzymy przez pryzmat wybranych z historii negatyw. wydarzeń, nie bierzemy pod uwagę całej historii ale pojedyncze wydarzenia

29. TYPOLOGIA MAŁŻEŃSTW

30 RYTUAŁ - CECHY, FUNKCJE

Rytuał jest czymś co służy wytwarzaniu wspólnoty, jest wspólnotą, jest to pewien rodzaj pomostu między jednostką a społeczeństwem.

Rytuał z łacińskiego ritus (ma podwójną konotację)

-to coś co jest powtarzalne, cykliczne, okresowe - pewien obyczaj

-ma pierwiastek sakralny - kult, ceremonia religijna

Dla antropologów rytuał jest zawsze związany z sferą sacrum. Antropologiczne rozumienie rytuału odsyła nas do przestrzeni symbolicznej, świętej

E. LEACH

Rytuały nie są działaniami konkretnymi, są społecznymi technikami symbolicznymi. Rytuał coś nam oznajmia, jest symbolem, procesem przedstawienia ważnej zmiany, która zachodzi w życiu jednostki.

Cechy rytuału:

1. powtarzalność, regularność - czynności odprawiane są cyklicznie (one zmieniają się w czasie, ale w umyśle człowieka dzieją się zawsze)

2. jest faktem społecznym - tzn. wykonywany w poczuciu wewnętrznego przymusu, jako coś niezbędnego dla życia, w poczuciu społecznej doniosłości

3. ekspresywny charakter - w kategoriach zachowań symbolicznych, komunikat kulturowy

4. pewna forma sakralizacji - związany z rzeczami odświętnymi, przynależą do sacrum

5. są dramatami społecznymi - utrwalają poprzez osoby, gesty, słowa, miejsce i czas

Funkcje rytuału:

1. jest elementem łączącym (Fromm, Durkheim) - reintegruje grupę

2. służą potwierdzaniu społecznego porządku (Clifford) - są legitymizacją społecznego porządku np. narodziny, małżeństwo

3. są formami rozładowania napięć tzn. na czas jakiś zostają zniesione pewne porządki np. na czas karnawału, podczas których na króla wybiera się osobę z niskiego stanu; saturnalia - ludzie zamieniają się rolami społecznymi itp.

4. Zwalniają aktora z faktu dokonywania wyboru - rytuały są (Goffman) rutynowymi sposobami zachowania

5. Redukują niepewność

31. RYTUAŁ PRZEJŚCIA WG. A. VAN GENNET'A

Teoria rytuału przejścia (A. Van Gennet) - w każdym społeczeństwie i czasie są rytuały służące do przechodzenia przez jednostkę z jednej pozycji społecznej na inną

Założenia:

1.Rytuały dobrze dowodzą, że życie społeczne przebiega skokowo, zasadza się na cyklicznej zmianie

2.Rytuały przejścia są działaniami odświętnymi, sakralnymi

3.Rytuały przejścia mają specyficzną strukturę, można wyróżnić 3 fazy (A. Van Gennet)

3 fazy (A. Van Gennet)

-faza separacji - rytuał wyłączenia co oznacza opuszczenie dotychczasowej pozycji społecznej - jednostka opuszcza strukturę społeczną - przestaje być dla nas tym kim dotychczas była np. goli się komuś głowę-metafora śmierci. Ma to cel: chodzi o zerwanie ze światem profanum, jednostka jakby przechodzi do innego stanu

-faza marginalizacji (Turner) - jednostka traci swój dotychczasowy status społeczny, jest obok nas, ale jakby jej nie było, może być objęta tabu, przejście w stan który ma namiastki sacrum. Faza ta jest to czas, w którym jednostka oswajana jest z tajemnicą , ale i przygotowywana do nowych ról. Faza ta może trwać różnie - krótko lub długo, np. czas narzeczeństwa, okres żałoby po śmierci bliskiego

Kasia Nowak 15:26:06

-faza inkorporacji - powrót jednostki do struktury, ale to już nie jest ten sam człowiek. Pełni on inne role, inna ma pozycję. To moment, w którym jednostka znowu należy do profanum-często jest to poprzedzone postem, uroczystościami.

Nie każdy rytuał kończy się fazą inkorporacji - np. osoba, która popełnia samobójstwo - osoby te są w specyficznym miejscu grzebane; dziecko zmarłe przed chrztem ; emigrant, który nigdy nie zaakceptował swojej nowej ojczyzny. Nie każdy zatem rytuał prowadzi do trwałej zmiany.

Wyszukiwarka