Trzecie kino w perspektywie antropologicznej- skrypt
Powstanie „trzeciego kina” związane jest z procesem postkolonializmu w historii świata:
Proces rozkładu porządku kolonialnego rozpoczął się wraz z I wojną światową. Podpisanie Karty Atlantyckiej przez Aliantów (USA, Anglia) w 1943 r. było zwrotem w historii- zgodnie z jej założeniami Anglia miała zrzec się statusu państwa kolonialnego. W następstwie nastąpiła erupcja Imperium Brytyjskiego. W ślad za Wielką Brytanią poszły inne państwa.
Amerykanie zajęli miejsce państw kolonialnych- dominacja kulturalna. Zimna wojna- konfrontacja świata wolnego i zniewolonego.
Najprostsza definicja „trzeciego kina”: kinematografia krajów trzeciego świata/ rozwijających się/ niezachodniego kręgu kulturowego.
Podział świata na strefy ekonomiczne: I świat: Europa Zachodnia II świat: Europa środkowa i wschodnia III świat: kraje nieeuropejskiego kręgu kulturowego/ rozwijające się
Orężem walk o samostanowienie państw byłych koloni jest kultura- w tym kino-
- /”Obraz wart jest tysiąca słów”/
- 1962 - na Kubie powołano pierwszy ośrodek myśli filmowej, który miał wdrążąć kino jako broń przeciwko kolonializmowi
- 1963 - pierwszy festiwal filmowy mający być forum wymiany wszystkich filmowców z krajów trzeciego świata
- 1965 - festiwal rozpoczynający dyskusję o tzrecim kinie; pojawił się na nim reżyser Glauber Rocha, który przedstawił dwa manifesty leżące u podstaw trzeciego kina /opublikowano je po festiwalu, w trakcie jego trwania przedstawił tylko ich zarys/: „Estetyka głodu”, „Estetyka przemocy (gwałtu)”
Trzecie kino to połączenie idei wolnościowych z komunizmem. Eseje Rocha były podstawą manifestu trzeciego kina.
Cztery główne idee tzreciego kina:
Trzecie kino to kino rewolucyjne będące gwałtem i przemocą zadanym warstwom uprzywilejowanym (ideowość).
Forma filmu miała eksponować ideologię, ale nie koniecznie musi być ona „dopieszczona”, ma przede wszystkim odzwierciedlać stan ducha; filmów trzeciego kina nie wolno dzielić na dokumantalne i kreacyjne; foma powinna być dostosowana do możliwości twórcy i odbiorców (postulat formy bez formy, która jest formą)
- sam dokument nie mógł zainspirować do czynu rewolucyjnego, trzeba było więc zainscenizować pewne sceny; - najważniejszy w filmie jest jego przekaz; - sekwencje dokumentalne mieszają się z wykreowanymi; - powstaje więc hybrydyczna forma, która ma wynikać z sytuacji
Filmowcy z krajów trzeciego świata powinni się wspierać => tworzenie kolektyw
Filmy robione przez filmowców trzeciego świata nie mogą ograniczać swoich wpływów do krajów, w których powstają, powinny mieć zasięg ogólnoświatowy, docierać do krajów, gdzie nie ma jeszcze demokracji ludowej (Europa Zachodnia, USA); filmy trzeciego świata mają wzniecać płomień rewolucyjny; nie wolno uciekać przed formami gatunkowymi.
Złoty okres trzeciego kina- lata '60, `70
Termin „trzecie kino” był w użyciu, ale używano go bo musiano, dla filmowców był terminem obraźliwym- co z resztą jest słuszne, gdyż jest formą degradacji. Rocha używał terminu „kino wolności”.
1983 r.- amerykański historyk filmu Roy Armes (historyk z pasji nie wykształcenia) napisał książkę pt. „Trzecie kino”- było to pierwsze oficjalne użycie tego terminu; Armes wpisał trzecie kino do kinematografii inspirowanej antropologią, socjologią, przerzucił podział świata na strefy ekonomiczne na grunt kinematografii.
Trzecie kino znalazło ogromne wsparcie wśród filmowców z Europy Zachodniej. Najbardziej wspierające były kino właskie i francuskie: filmowcy europejscy, zwłaszcza lewicujący, mieli wyrzuty sumienia, twierdzili, że są spadkobiercami porządku kolonialnego, zaczęli robić flmy zmieniające perspektywę ukazywania krajów niezachodnich.
1961 r.- Franz Fanon publikuje książkę „Wyklęty lud ziemi”, w której pokazuje w jaki sposób dyskurs kolonialny kształtował spojrzenie ludzi Zachodu na pochodzących z innych kręgów kulturowych; odniesienie do „Burzy” Shakespeare'a.
Człowiek Zachodu przez swój spryt ujarzmił moc człowieka niezachodniego kręgu kulturowego.
Gilo Pontecorvo i Pier Paolo Pasolini- robili filmy oddające szacunek kulturom niezachodnim
Michaił Kałatazow
1962 r.- „Ja Kuba” - miał zastąpić uznany za zaginiony „Niech żyje Meksyk”- tyle, że dotyczyć Kuby - miał być peanem ku czci Kubańczyków - patrzenie na rewolucję przez pryzmat zwykłych ludzi - zachowanie nowelowości filmu * nowela miejska * nowela wiejska * nowela górska
- film odrestaurowany w 2006 r. przez Martina Scorsese.
Gilo Pontecorvo
początkowo był naukowcem;
w czasie II wojny światowej działał w komunistycznej partyzantce we Włoszech;
zadebiutował w 1953 r.;
1956- „Giovanna”
1966- „Bitwa o Algier”
rekonstrukcja wydarzeń, które doprowadziły do niepodległości Algierii
jeden z najlepiej wyreżyserowanych filmów w historii kina;
1969- „Ke mada”
KINO MEKSYKAŃSKIE
realizm magiczny- w przypadku kina meksykańskiego realizmu i pierwiastka kreacyjnego jest po równo
Rozwój kina meksykańskiego był stymulowany przez kino amerykańskie i hiszpańskie.
Etapy rozwoju kina meksykańskiego były paralelne do rozwoju kinematografii zachodniej.
1896- początki kina meksykańskiego:
do Meksyku przybywają kinooperatorzy braci Lumieré
w tym okresie władzę w Meksyku sprawuje dyktator Porfiro Diaz
Przełomowym momentem dla rozwoju kina meksykańskiego była rewolucja 1911 r., której przywódcą był Pancho Villa;
USA wspierało równocześnie Porfiro Diaza i rewolucjonistów;
w tym czasie w Meksyku przebywają filmowcy z Zachodu- zainteresowanie Meksykiem spowodowane było odkryciem w tym regionie złóż ropy naftowej
Pancho Villa podpisuje kontrakt z wytwórnią filmową na film o nim samym- z nim w roli głównej:
ten film powstał- jeszcze przed powstaniem trzeciego kina realizując jego założenia [„Pancho Villa Ride”]
wybielał postać rewolucjonisty- okrutnych momentów zarejestrowanych przez kamerę nie włączono do filmu
W 2001 roku powstaje film „W roli głównej Pancho Villa” odtwarzający kulisy powstania filmu „Pancho Villa Ride”- w roli Pancho Villi Antonio Banderas :D
Już w czasach rewolucji w Meksyku zaczął się tworzyć przemysł filmowy.
Mario Contreras i Roberto Bermudes- pionierzy kina meksykańskiego
noticarios- kroniki filmowe z życia Meksyku
Popularnością cieszyły się wówczas kina objazdowe.
1919 r.- Emilio Rosas zwany „ojcem kina meksykańskiego” zrealizował serię krótkich filmów pt. „Automobilowa banda”
1918 r.- Gustavo Peredo realizuje pierwszy pełnometrażowy fil kreacyjny pt. „Święta” będący matrycą dla całego kina meksykańskiego
Malice
kochanka Fernando Toresa, którą najbardziej kochał;
stała się matką narodu meksykańskiego;
z jednej strony czczona, z drugiej przeklinana;
postać „świętej dziwki”;
archetyp kobiety w kulturze meksykańskiej;
walczy z losem i okazuje się lepsza od reszty ludzi.
Następnym impulsem do rozwoju kina meksykańskiego było przybycie Siergieja Eisensteina kręcącego film „Niech żyje Meksyk!”
fragmenty filmów Eisensteina wmontowane były do filmów hoolywoodzkich- dotyczy to m.in. pierwszej wersji „Buntu na Bounty”;
filmowcy meksykańscy uczyli się fachu od Eisensteina;
film „Niech żyje Meksyk!” zadział na wyobraźnię twórców.
Gustavo Muriel:
zwracał uwagę na stronę wizualną filmu;
był asystentem Eisensteina przy „Niech żyje Meksyk”
1931 r.- powstają pierwsze filmy dźwiękowe we współpracy z prężnymi spółkami dystrybucyjnymi /kooperatywy/, takimi jak:
Hispano Continental Film
Productiones Aristas de Peliculas
Gonzalo Volera
Meksyk w szybkim czasie stał się potentatem produkcji filmowej w Ameryce Południowej.
Lata '40, '50- złoty okres kina meksykańskiego
W latach '40 wyodrębniły się dwa nurty w kinie meksykańskim:
1) nurt rozrywkowy
melodramaty;
westerny;
farsy tropikalno- erotyczne /telenowele/
kino eskapistyczne opisujące życie ludzi z wyższych sfer, występował w nich element musicalowy- zaczynała w nich gwiazda kina meksykańskiego Dolores del Rio
filmy przygodowe
wzorowane na westernach,
opowiadały o walczących rewolucjonistach
komedie
W pewnym momencie wymyślono, by robić meksykańskie wersje amerykańskich szlagierów kinowych- m.in. meksykańska wersja „Draculi” z 1931 r. Beli Lugosiego [macho- Drakula:D] realizowane w wytwórniach amerykańskich.
Gwiazdy kina meksykańskiego:
Tin Tan- grał w komediach
Pedro Infarten- farsy tropikalno- erotyczne
Dolores del Rio
Susana Carsa
nurt kina ambitnego
poruszał problematykę społeczno- psychologiczną;
Felico de Fuentes
ojciec założyciel kina realistycznego;
„Mój przyjaciel Mendoza”, „Szlakiem Pancho Villi”;
pokazał, że można robić filmy realistyczne, psychologiczne;
na pierwszy plan wystawiał życie ludzkie.
Jego filmy cieszyły się dużą popularnością, co spowodowało poparcie dla kina ambitniejszego.
Emilio Fernandez
był uczniem Fuentesa;
jego sylwetka stała się modelem dla figurki Oscara;
nosił przydomek „El Indio”;
pożenił melodramat z realizmem;
najwybitniejsze filmy: „Maria Candelaria”, „Perła”
cechy charakterystyczne twórczości:
połączenie kina emocjonalnego z wnikliwą obserwacją życia społecznego Meksyku, z zaakcentowaniem rozwarstwienia społecznego i ekonomicznego;
upoetycznienie filmu;
ucieczka od stereotypów: bohaterami jego filmów są ludzie „z krwi i kości”.
Operatorzy Fernandeza:
Miguel Figureoa- posługiwał się fotografią monochromatyczną /czerń i biel mają swoje odcienie/;
W latach '60, '70 nastąpiło uzależnienie kina meksykańskiego od kina amerykańskiego /Meksyk był wówczas swego rodzaju kolonią amerykańską/:
westerny kręcone na pograniczu meksykańsko- amerykańskim
tania siła robocza;
Amerykanie mogli zaoszczędzić na budowie planów filmowych
Takie filmy kręcił m.in. Sam Peckinpah
najsłynniejszy z jego filmów- „Dzika banda”;
wprowadzenie bohatera amerykańskiego patrzącego na świat oczami Meksykanina.
Ogromny wpływ na kino meksykańskie wywarła twórczość Luisa Buñuela, który przybył do Meksyku w latach '40.
„Pixote” Heldora Babenko to nawiązanie do „Los Olvidados” Buñuela.
Pod koniec lat '70 minister kultury Meksyku Echeverria postanowił ograniczyć wpływ kina amerykańskiego na meksykański => upaństwowienie przemysłu filmowego w Meksyku, co doprowadziło do jego upadku. Ostatecznie jednak kino meksykańskie zniszczyła telewizja :(
Alejandro Jodorowsky- największy surrealista kina meksykańskiego
mexico fantastico- kino opowiadające o meksykańskich bohaterach walczących z fantastycznymi stworami; takim bohaterem był Santo.
Lata '90- impuls do odrodzenia kina meksykańskiego:
powrót do kina wolnorynkowego,
rewitalizacja szkoły filmowej
Najwybitniejsi reżyserzy młodego kina meksykańskiego:
Alejandro González Iñárritu
„Amores Perros”[polskie tłumaczenie tytułu by Piotruś- „Życie to suka”= true story :/]
„Babel”
Alfonso Arau
„Przepiórki w płatkach róży”
Alfonso Cuarón
„Harry Potter i więzień Azkabanu” <3
„I twoją matkę też”
Carlos Reygadas Castillo
robi poematy o kulturze meksykańskiej;
„Bitwa w niebie”
„Ciche światło”
KINO BRAZYLIJSKIE
1/3 kraju /północny- wschód/ zajmuje Sertão
gigantyczna, niemal całkowicie wyjałowiona ziemia, spalona słońcem;
obszar, który nie zmienił się od stuleci;
Na południowym- wschodzie natomiast znajduje się największe skupisko miejskie- Rio de Janeiro.
Dwa nurty w kinie brazylijskim:
kino Sertão
kino miejskie
Ludność Brazylii stanowi mozaikę etniczną.
Historia Brazylii to jedno wielkie pasmo rewolucji, przewrotów, zamachów stanu...
Rządy w Brazylii są prawie cały czas prawicowe /wyjątek- rząd prezydenta João Goularta- rząd demokratyczny „ze skrętem w lewo”- w 1964 r. junta obala prezydenta, twórcy kina brazylijskiego muszą emigrować.
Pierwsze projekcje kinematograficzne zorganizowali Włosi- to oni budowali nowoczesne państwo brazylijskie; przywieźli kinematograf.
W Brazylii istniała też spora grupa emigrantów z Polski.
Pierwszy film brazylijski- „Kroniki zbrodni” (1897)- oparty o kroniki kryminalne Rio de Janeiro.
Prace europejskich filmowców zapoczątkowały bum kinowy.
Do 1909 r. w Brazylii powstała struktura przemysłu filmowego.
Najsłynniejsi dokumentaliści tego okresu:
bracia Botelho
Ferdinando Benedetti
1911- rozwój kina brazylijskiego został gwałtownie zahamowany przez ekspansję kina hoolywoodzkiego
1919- w Saõ Paulo z inicjatywy Rosi Mediny i Rossiego założono pierwsze w Brazylii Towarzystwo Filmowe promujące kino artystyczne- filmy te miały pokazywać prawdę o społeczeństwie brazylijskim
lata '20/'30- rozkwita produkcja komercyjna/ rozrywkowa
popularnością cieszyły się adaptacje literatury europejskiej (A.Dumas) oraz pisarzy rodzimych
Wszystkie te filmy tworzyły nurt kina miejskiego.
W latach '30 zaczęto wychodzić z kamerą na prowincje:
żeby realizować kino na prowincji powołano pierwszą wielką wytwórnię filmową w Brazylii- Cinedia, założoną przez Hermano Mauro;
stworzono specyficzny rodzaj brazylijskiego westernu, którego akcja rozgrywa się na Sertão;
Sertão jest tu mityczną ziemią poza czasem i przestrzenią, gdzie w człowieku budzą się najbardziej prymitywne instynkty
„Gdyby Chrystus przyszedł po raz drugi na Sertão to przyszedłby uzbrojony”
Miguele Peixoto
„Limit” (1930)
manifest, założonej w 1928 r., Awangardowej Grupy Artystycznej „Limit”
fabuła jest niestreszczalna
Pod koniec lat '30 w kinematografii brazylijskiej wprowadzono dźwięk, co zaowocowało narodzinami charakterystycznego nurtu filmowego:
filmów muzycznych, śpiewano- tanecznych, zwanych chanchada
hołd dla wszystkich form muzyczno- tanecznych, które rozwinęły się w Brazylii;
głównym bohaterem tych filmów jest muzyka;
klasyczną formę chanchady wypracował w swoich filmach Alejandro Gonzaga;
po dziś dzień jest to narodowy styl filmowy Brazylii;
Carmen Miranda- popularna na całym świecie aktorka chanchady;
symbolem chanchady jest film „Wiwat karnawał”
Lata '50- ponowny rozkwit kina brazylijskiego.
Pod koniec lat '40 firma Vera Cruz reanimuje komercyjną produkcję filmową.
Alberto Cavalcanti przybywa do Brazylii i reformuje filmowy przemysł brazylijski:
gromadzi wokół siebie młodych twórców filmowych, chcących robić filmy artystyczne:
Nelson Pereira dos Santos
Roberto Santos
V. Lima- Baretto
nie bezpośrednio:
A Duarte
R. Guerra
Glauber Rocha
Stworzyli oni podwaliny nowego kina brazylijskiego- cinema nuõvo
Główne założenia cinema nuõvo:
skrajny realizm/weryzm
- robienie filmów przede wszystkim dokumentalnych;
- filmy kreacyjne miały odtwarzać rzeczywistość
- forma filmowa
można uciekać się do montażu /dynamizm/;
ekspresyjne aktorstwo;
chwytanie dźwięków ulicy
ilustracja lewicowych poglądów
wiara, że filmami można zmienić rzeczywistość
/wzbudzenie świadomości społecznej poprzez emocje/
docieranie do miejsc, gdzie nikt wcześniej nie doszedł z kamerą
Kino brazylijskie z czasem stało się forpocztą trzeciego kina na świecie.
Większość kina cinema nuõvo realizowanych było na Sertão.
Pierwszym filmem nurtu był „O Cangacerio” w reż. Lima- Baretto.
pokazywał, że tak naprawdę nie ma dobra i zła- jest życie w cieniu śmierci;
film epatuje skrajnym okrucieństwem;
połączenie erotyzmu i brutalności
W 1956 r. do Brazylii przybywa Marcel Carne- przedstawiciel „czarnego realizmu poetyckiego”:
najsłynniejszym filmem gatunku był „Ludzie za mgłą”;
istotą nurtu było to, że opowiadał normalne historie budując egzystencjalną metaforę
Czarny Orfeusz:
wpisanie mitu orfickiego w kulturę brazylijską,
poemat ma cześć Rio de Janeiro: ludzi biednych, ale szczęśliwych,
otworzył kino brazylijskie na świat
Motorem powstania cinema nuõvo był ruch kinofilski, który w latach '50 pojawił się w Brazylii.
1955 r.- Nelson Pereira Dos Santos robi film „Rio- czterdzieści stopni”:
rozpoczęcie cinema nuõvo w nurcie miejskim;
film nowelowy (zawiera 3-4 nowele)
Prawdziwym początkiem cinema nuõvo jest jednak wyreżyserowana przez niego „Susza”:
akcja rozgrywa się na Sertão,
jedyną drogą wyrwania się z Sertão jest śmierć
W wytwórni Vera Cruz pojawia się producent- Tomas Farkas- dokumentalista BBC, który rozkręca w niej dział filmów dokumentalnych, gdzie powstają m. in.:
„Wspomnienia niewolnika”:
Sertão jako kraina złożona z okrutnych mitów- z jednej strony przerażająca, z drugiej hipnotyzująca
„Obieżyświat”
opowieść o walce z naturą i innymi ludźmi
„Podziemia futbolu”
„Nasza szkoła samby”
W 1962 r. Festiwal w Cannes wygrał brazylijski film „Ślubowanie” w reż. Anzelmo Duarte- prosty film o człowieku i jego wierze, którą zaraża innych.
oczy świata kierują się na Brazylię- zaczęto oglądać wcześniejsze filmy.
Glauber Rocha (1938-1981):
ucieleśnienie cinema nuõvo,
„Lemania Film”- grupa produkcyjna Rochy,
„Burza” (1962 r.)
pierwszy film pełnometrażowy Rochy,
inspirowany wyraźnie filmami Eisensteina,
życie w cieniu przesądów kumulujących się w wierze w Makumbę (demon voo doo) będącej personifikacja natury
„Bóg i diabeł w krainie słońca” (1964 r.)
pierwszy wielki film Rochy,
film transowy,
podróż przez świat okrutnych fantasmagorii,
oparty o autentyczne wydarzenia
„Antonio śmierć” (1969)
absolutne arcydzieło
Cinema nuõvo przestało istnieć wraz z upadkiem władzy socjalistycznej.
Rocha wyjeżdża do Hiszpanii, gdzie robi spaghetti westerny- m.in. „Łowcy głów”
Juan Pedro de Andrade
robił dziwne filmy- inspirowane groteską, symboliczne,
„Macunaima”
dla wielu stanowi zamknięcie cinema nuõvo;
utrzymany w konwencji zwariowanej komedii;
główny bohater jest symbolem Brazylii; to everyman przeżywający przygody typowe dla Brazylii i jej społeczeństwa (oczami Makunaimy obserwujemy Brazylię);
ciąg luźnych epizodów
Do lat '80 produkcję przejęli twórcy kina komercyjnego.
José Mojica Marins
jego pierwsze filmy oscylowały wokół kina grozy, zanurzone były jednak w kulturze ludu;
śmierć w jego filmach nie istnieje, świat żywych i martwych współistnieją ze sobą;
z czasem wymyślił swoją niesamowitą postać Zé do Caixão/ The Coffin Joe/ Jasio Trumniarz xD
ucieleśnienie dyktatorów południowoamerykańskich;
właściciel zakładu pogrzebowego, który szuka możliwości przechodzenia pomiędzy światem żywych i zmarłych;
po raz pierwszy pojawia się w filmie „O północy posiądę twoją duszę”
postać bluźniercza;
fascynacja śmiercią;
cały film podporządkowany działaniom bohatera, który do końca pozostaje negatywny;
w drugiej części staje się wysłannikiem Piekieł, który pokazuje ludziom potęgę zła;
stał się inspiracją dla stworzenia postaci Frediego Kruegera
horrory Marinsa są dokumentem czasów, w których powstały:
uchwycenie załamania się życia w wolności, radości w Brazylii
wyrażały eskapizm- ucieczkę w świat psychodelli;
z czasem stawały się coraz bardziej anarchistyczne
władze doszukały się jednak w jego filmach podtekstów i zabroniły mu kręcenia filmów:
dzięki fanom z Anglii i USA wznowił działalność w 2007 r.- kręcąc film „Wcielenie zła”;
jak nie mógł robić normalnych filmów to kręcił pornole ;)
Nowa Fala
„Donia Flor i jej dwóch mężów” (1976) w reż. Bruno Barreto
W latach '90 reaktywowano zamkniętą przez juntę szkołę filmową.
Karim Ainouz
„Madame Sata” (2002)- obraz kultury ulicy Rio de Janeiro; ludzi, dla których życie jest karnawałem.
José Padilha
„Elitarni” (2007)
Cláudio Assis
„Gniazdo bestii” (2006)- film o ludzkiej deprywacji; świat bez jakichkolwiek zasad
Fernando Meirelles
„Miasto Boga” (2002)
„Miasto mężczyzn” (2010)
Walter Salles
odnowił kino brazylijskie
„Dworzec nadziei” (1998)
„W cieniu słońca” (2001)- hołd złożony kinu cinema nuõvo
Wyszukiwarka