MIKROSOCJOLOGIA STRUKTURALNA - przedmiotem badań są grupy, zbudowane z jednostek - grupy determinują jednostki.
POZIOMY RZECZYWISTOŚCI SPOŁECZNEJ:
jednostek
mikrostruktur
makrostruktur
społeczeństwa, życia społecznego
STRUKTURA SPOŁECZNA - sieć trwałych i regularnych powiązań między składnikami jakiejś dziedziny rzeczywistości, która istotnie wpływa na przebieg obserwowanych zjawisk. Składnikami są jednostki, ludzie (jednostki w relacjach z innymi jednostkami). Życie społeczne obejmuje wszystkie wymiary zbiorowego życia ludzi.
wymiar normatywny - zasady, normy, wartości, nakazy zewnętrzne, ich instytucje; „co powinno być w życiu społecznym?, jak postępować?”
wymiar idealny - sieć idei, poglądów, wizji świata, które tworzą horyzont myślowy danego społeczeństwa, tworzą samoświadomość społeczeństwa
wymiar interakcyjny, organizacyjny - sieć działań typowa dla danej zbiorowości, wpływa na szanse jednostki podjęcia przez nią interakcji; „z kim jesteśmy w stanie pracować?”
wymiar interesów, szans życiowych - dostęp jednostki do dóbr powszechnie pożądanych: władzy, prestiżu, wiedzy, dobra materialne
POZYCJA SPOŁECZNA - wynika z 4 wymiarów życia społecznego, miejsce w społeczeństwie:
do każdej pozycji przypisany jest zespół praw i obowiązków; rola społeczną jaką jednostka pełni
mentalność społeczeństwa, nawyki, stereotypy właściwe dla określonych grup, warstw
każdą pozycję otacza „wiązka” kanałów interakcyjnych, możliwych kontaktów z innymi
pozycja daje nam dostęp do swoistej puli środków, wartości powszechnie cenionych
POZIOMY ANALIZY ŚWIATA SPOŁECZNEGO:
makrostruktury
mezostruktury (socjologia)
mikrostruktury
relacje między jednostkami (psychologia społeczna)
jednostka (psychologia)
MAKROSTRUKTURY - samoistne; są większe od każdej mikrostruktury; złożone z mniejszych części, które różnią się między sobą
MIKROSTRUKTURY - liczebnie małe; niesamoistne; mogą istnieć w polu życia makrostruktur, np. plemię - małe, a samoistne (makrostruktura); rodzaje małych struktur społecznych:
świadome wyodrębnionej całości, złożone z osób (rodzina, grupa rówieśnicza)
złożone z grup społecznych, niesamoistne (społeczność lokalna złożona z rodzin)
RELACJE MIĘDZY MAKRO- I MIKROSTRUKTURAMI:
jakościowo odrębne, rozłączne
nie ma ciągłości; emeregnecja własności (dana struktura ma cechy charakterystyczne tyko dla siebie, które są niesprowadzalne do cech elementów je tworzących)
POZIOMY INTEGRACJI SPOŁECZNEJ:
działających jednostek - teorie wyjaśniające działania ludzkie, postawy jednostek, cechy; teorie psychospołeczne
mikrostruktur - teorie wyjaśniające struktury ponadjednostkowe, układy ról, pozycji; teorie mikrosocjologiczne
makrostruktur - teorie wyjaśniające przemiany i procesy zachodzące w dużych strukturach społecznych; teorie makrosocjologiczne
Każdy poziom ma własne teorie wyjaśniające, każdy poziom jest autonomiczny, emergentny - cechy tego poziomu są jednorodne, specyficzne tylko dla niego, a poziom wyższy nie jest sumą cech poziomów niższych.
STATUS ONTOLOGICZNY MAŁYCH GRUP SPOŁECZNYCH:
realny - cechy niesprowadzalne do cech jednostek ludzkich; grupy istnieją realnie
nominalny - grupy istnieją tylko z nazwy, a tak naprawdę istnieją jednostki
HOLIZM METODOLOGICZNY - całość determinuje naturę części; części są dynamicznie ze sobą powiązane i zależne od siebie; części nie mogą być zrozumiane jeśli rozważa się je w izolacji od całości (przeciwieństwo - indywidualizm: przedmioty jednostkowe istnieją)
CO RÓŻNI SPOŁECZEŃSTWO OD ZBIORU?
Społeczeństwo ma wewnętrzną strukturę, której cechy i sposób funkcjonowania trudno przewidzieć na podstawie analizy cech jednostek ludzkich. Całości społeczne są ulokowane w określonym czasie i przestrzeni. Społeczeństwo ma zdolność wpływu i oddziaływania oraz samo jest przedmiotem wpływu i oddziaływania. Natomiast zbiór to tylko zlepek jednostek.
DIADY - zagrożone przez śmierć (utrata jednego z członków powoduje rozpad grupy); nie stanowi dla członków zewnętrznej całości; możliwa jest intymność we wzajemnych relacjach; brak zjawisk delegacji obowiązków i odpowiedzialności (podział po połowie); pojawienie się kozła ofiarnego powoduje dezintegracje; rozbieżności mogą prowadzić do rozpadu grupy
TRIADY - zagrożone przez śmierć (triada przekształca się w diade); stanowi dla członków zewnętrzną całość; intymność jest kontrolowana i ograniczona do części; istnieje zjawisko delegacji obowiązków i odpowiedzialności (dystans wobec innych członków); pojawienie się kozła ofiarnego stanowi o początku przebudowy strukturalnej grupy; obecność 3 elementów pozwala przezwyciężyć rozbieżności lub zasymilować całość
WIĘZI SPOŁECZNE - element konstruktywny grupy, bez niego grupa nie istnieje; ogół stosunków, które wiążą (jednoczą) grupę; świadomość grupy;
Comte - to naturalne dążenie do współdziałania
Durkheim - świadomość zbiorowa, zespół idei, wierzeń, uczuć, które trwają pomimo wymiany pokoleń (przedstawienia zbiorowe)
Znaniecki - interakcjonalne współdziałanie; zbiorowość staje się grupą, gdy pojawi się świadomość łączności społecznej, uwidoczniona w działaniu; więź dystrybutywna - jednostka identyfikuje się z członkami grupy; więź kolektywna - jednostka identyfikuje się nie tyle z członkami grupy, ile z celami, zadaniami, które grupa postawiła
Ossowski - składa się na nią aprobująca świadomość przynależności do grupy, tendencja do zachowania najważniejszych konformizmów grupowych; kult wspólnych wartości, świadomość wspólnych interesów, gotowość przedkładania interesów grupowych nad interesy własne; zjawiska są i świadomościowe i społeczne; więzi zachodzą w świadomości ludzi, ale obiektywizują się w różnych zinstytucjonowanych działaniach
Spencer - podział funkcji w organizmie społecznym warunkuje powstanie więzi społecznej
Mc Iver - więź to ogół stosunków łączących jednostki w grupie
Rybicki -więź społeczna przejawia się na dwóch płaszczyznach: wspólności: (kraj pochodzenia, terytorium, kultura, język) i stany i akty świadomości (poczucie łączności z człowiekiem, manifestacja tego poczucia, działanie); jest to ogół stosunków społecznych wiążących członków w danym zbiorze ludzi oraz ogół postaw członków tego zbioru do grupy jako całości
TYPOLOGIA WIĘZI SPOŁECZNYCH:
WG RYBICKIEGO
więź naturalna - oparta na pokrewieństwie, pochodzeniu (rodziny, rody, plemiona, grupy etniczne)
stanowiona - dobrowolny związek ludzi (spółdzielnia, partia, zrzeszenie)
zrzeszeniowa - narzucona, stosunki nie są dobrowolne lecz narzucone siłą, prawem (wojsko, obozy)
WG SZTOMPKI
więź behawioralna
więź kooperacyjna - do prawidłowego wykonania celu potrzebujemy ludzi
więź moralna - obejmuje relacje, które zakładają lojalność, solidarność w stosunku do innych objętych kategorią „my”
więź subiektywna - poczucie wspólnoty
więź obiektywna - podobna sytuacja życiowa
CZYNNKI TWORZĄCE WIĘŹ: styczność przestrzenna; styczność i łączność psychiczna (powoduje zainteresowanie cechami partnera interakcji); styczność społeczna (wymiana wartości: cechy trwałe/przelotowe, potrzeby prywatne/publiczne, forma bezpośrednia/pośrednia); wzajemne oddziaływania (wpływ partnerów na swe opinie i postawy); tworzenie się uporządkowanych stosunków i zależności (stosunki mogą być symetryczne/asymetryczne)(ZALEŻNOŚCI: zwykle ze względu na przedmiot lub możliwość działania ważne środki dla jednostki A, a znajdujące się w mocy działania B, często są środkami zapewniającymi władze, dominację)
INSTYTUCJA SPOŁECZNA:
istnieją dopiero w trwałych stosunkach (podtrzymują byt społeczny, trwają pomimo wymiany osób)
urządzenie społeczne, które służy do zaspokajania potrzeb (trwają tyle, ile społeczne potrzeby)
zespoły urządzeń materialnych i środków umożliwiających pełnienie funkcji
role społeczne doniosłe dla danej zbiorowości (np. burmistrz)
osoby, środki i unormowane czynności, jakie osoby te moją wykonać na rzecz zbiorowości, którą reprezentują
KONTROLA SPOŁECZNA - element więzi społecznej; zespół środków, za pomocą których grupa zmusza jednostkę do zachowań zgodnych z normami, schematami postępowania (skodyfikowana bądź nie) (zewnętrzna wobec jednostki, bądź samokontrola)(zwyczaje i obyczaje); SANKCJE: prawne, religijne, obyczajowe, satyryczne, etyczne, formalne/nieformalne, pozytywne/negatywne
ORAGNIAZACJA SPOŁECZNA - polega na kierowaniu ludźmi, aby wspólnie wykonali cel; ludzie są zorganizowani, grupa; zespół ludzi oraz odpowiednio dobrane metody do wykonania zadania (więź w tym rozumieniu jawi się jako zorganizowany system stosunków, instytucji i środków kontroli społecznej skupiający jednostki i podgrupy oraz inne elementy składające w całość zdolną do trwania i rozwoju
WIĘŹ MORALNA - ma charakter subiektywny, normatywny, powinnościowe relacje; obowiązki względem innych ludzi opierające się na pewnych normach
KATEGORIE WIĘZI MORALNEJ:
zaufanie - oczekujemy godne wobec nas zachowania
lojalność - nie naruszamy zaufania, jakim darzą nas inni i wywiązujemy się z naszych zobowiązań
solidarność - troska o interesy innych, gotowość do podjęcia działań na ich rzecz, nawet jeśli narusza to nasze interesy
(KATEGROIA „MY” - ważne, żeby miała szerokie znaczenie, aby jak największą grupę objąć tymi trzema elementami)
PATOLOGIA WIĘZI SPOŁECZNE:
antyteza zaufania - podejrzliwość; kultura manipulacji (wykorzystanie zaufania innych: kłamstwa, dzieje się za społecznym przyzwoleniem)
antyteza solidarności - obojętność na cierpienia innych; interesowność i egoizm rosną do rangi przyzwolenia ogólnego
GRUPA SPOŁECZNA - zbiorowość o wykrystalizowanych strukturach wewnętrznych wymierających przymus strukturalny na jednostki, o trwałym kryterium świadomościowym, specyficznej kulturze i systemie normatywnym, gidze występują trwałe, powtarzalne interakcje
WŁAŚCIWOŚCI GRUPY SPOŁECZNEJ - struktura wewnątrzgrupowa powoduje, że grupa trwa nadal, nawet jeżeli członkowie grupy się wymieniają; przymus strukturalny - relacja między członkami a grupą jako całością; relacja oparta na normach, zakazach, nakazach; jednostka musi się dopasować do nakazów stworzonych przez grupę; świadomość odrębności - wytworzona na podstawie zasobu spraw wspólnych; świadomość rodzi się bez przymusu, samoczynnie; samo kategoryzacja - autoidentyfikacja jednostki opierająca się na różnicach obserwowalnych w życiu społecznym tworzy pojęcie „my” i „oni” i lokuje siebie wewnątrz kategorii „my”; interakcje lub świadomość że taka możliwość istnieje; trwałe powtarzalne; konsekwencja członkowstwa w grupie; trwałość grupy - jest rezultatem wewnątrzgrupowych struktur; struktura pokazuje możliwości, z kim możemy tworzyć interakcje; system normatywnych (kultura)
PODSTAWOWE STRUKTURY GRUPOWE:
socjometryczna: wiąże się z emocjami, sympatie, antypatie, afiliacja, emocjonalne potrzeby jednostki, małe dystanse, podobne postawy wobec norm; określamy z niej wzór atrakcyjności interpersonalnej;
komunikowania: określa dostęp do informacji, kto jest źródłem informacji i kto je dystrybuuje, jak wygląda obieg informacji; typy struktur komunikowania: koła - jedno źródło informacji, które decyduje w jaki sposób informacja się rozchodzi; odbiorcy informacji nie mają kontaktu ze sobą; pełna kontrola procesu komunikowania; łańcuch - jedno źródło informacji; informacja przekazywana jest dalej, każdy jest odbiorcą i nadawcą informacji; jedna osoba (ostatnia) zmarginalizowana; Y - inny wariant łańcuchowej; informacja rozchodzi się w inne strony; okręg - zdecentralizowana struktura; każdy może przekazywać informacje; osoby mają kontakt ze sobą; każdy z każdym - maksymalnie zdecentralizowana struktura;
spójność grupowa:
1. stopień nasilenia relacji między członkami grupy, czy podejmują wspólne działania, podzielają wspólne normy;
2. unifikacja grupy, brak wewnątrzgrupowych podziałów, podgrup, klik (J. Szmatka);
3. całościowe pole sił działających w kierunku pozostawania w grupie lub powstrzymywania przed opuszczeniem grupy;
+atrakcyjność interpersonalna członków grupy +satysfakcja z form życia grupowego (atrakcyjność celu i zadania, które grupa wykonuje; atrakcyjność grupowa: prestiż, „duma grupowa”);przymus strukturalny: wywierany przez struktury punitywne (karzące), utrzymuje spójność grupową (np. poprzez rozwiązywanie konfliktów w grupie):
grupy ekstrapunitywne - w sytuacji konfliktowej zrzucanie odpowiedzialności na kozła ofiarnego poza grupą;
grupy intrapunitywne - spójność poprzez przyznawanie się do winy;
grupy niepunitywne - brak struktur karzących, brak systemu sankcji, niższa spójność;
grupy spójne: odrzucają dewiantów, są skuteczniejsze, trwają dłużej; de indywidualizacja - następuje gdy spójność grupowa jest zbyt wysoka; syndrom grupowego myślenia - negatywna cecha, utrata zdolności krytycznego myślenia przez chęć utrzymania spójności grupy;
władzy: różnica między stopnie kontroli zachowania B przez A; kontrola zamierzona przez A, a stopniem kontroli A przez B; A może kontrolować B, a B nie może A; jeśli znak tej różnicy jest wartością dodatnią to A ma kontrolę , władzę nad B, a ma to związek z różnicą pozycji;
rodzaje władzy:
prawomocna: opiera się na przestrzeganiu przez ludzi norm społecznych tkwiących w strukturze społecznej; normy te zostały przyswojone w dzieciństwie (socjalizacja)
ekspercka: pozwalamy się kontrolować osobą posiadającym wiedzę specjalistyczną w danej dziedzinie
nagradzająca: poprzez nagradzanie kogoś mamy nad nim wyższą pozycją (stosunek pozytywny)
karząca: wyraża się poprzez stosowanie kar (stosunek negatywny)
identyfikacji: identyfikujemy się z osobą, która posiada władzę, imponuje nam, sprawia nam przyjemność
członkowie grupy mają tendencję do naśladowania tych osób, które posiadają wyższą pozycję w grupie
osoby posiadające władzę inicjują więcej zachowań, których celem jest kontrola innych i są one bardziej skuteczne niż podobne zachowania inicjowane przez osoby o niższych pozycjach
grupy szybciej akceptują kontrolę przez osoby o wyższych pozycjach
osoby z wysokich pozycji są bardziej aktywne społecznie niż te osoby, które zajmują niższe pozycje
osoby które zajmują wysoką pozycję w grupie mają tendencję do wywierania bezpośredniego wpływu, zaś osoby o niższych pozycjach wywierają ten wpływ poprzez sugestię (czy mógłbyś…) i prośbę
POWODY DZIAŁANIA, TWORZENIA SIĘ GRUP SPOŁECZNYCH:
psychiczne: nabywanie człowieczeństwa; przywiązanie; wrodzona potrzeba kontaktu; potrzeba zależności od drugiego człowieka (dziecko); bezpieczeństwo, które pomaga nam później funkcjonować w życiu (tj. silna więź z opiekunem)
społeczne: realizujemy swoje społeczne potrzeby; potrzeba informacji (najlepszym źródłem są inni); dostarczenie wzorów porównawczych do tworzenia swojej osobowości; porównanie siebie z innymi (idea wizji swojej osoby)
TEORETYCZNE ZAŁOŻENIA MIKROSOCJOLOGII:
małe grupy istnieją realnie; są zjawiskiem powszechnym, wszechobecnym (człowiek przez całe życie należy do jakiejś małej grupy społecznej; postęp ilościowy grup do których należymy)
małe grupy są niezbędne do rozwoju jednostki; wywierają bardzo duży wpływ na swoich członków; są źródłem norm, wartości (proces socjalizacji, grupy odniesienia)
wpływ grupy na jednostkę rozpatrywany z punktu widzenia interesu społecznego może być pozytywny lub negatywny
znajomość reguł rządzących życiem w małych grupach jest przydatna w praktyce życia społecznego
METODY BADAWCZE MIKROSOCJOLOGII:
sondaże, ankiety, wywiady, oraz towarzyszące im obserwacje (korzystnie z danych zastanych)
studium w terenie
eksperyment naturalny
eksperyment w terenie
eksperyment laboratoryjny
EKSPERYMENT - w pewnych warunkach wpływamy lub próbujemy wpłynąć na stan rzeczy i zmieniając jakiś jeden znany nam czynnik (warunek) w celu, aby zaobserwować jak wraz z jego zmianą zmienił się tok tych wydarzeń, stan rzeczy
PROCESY SOCJALIZACJI:
obiektywizacja - to, co wyznaliśmy „zastyga”, staje się elementem świata społecznego, obiektywizuje się, staje się powszechne, uniezależnia się od nas
internalizacja - przyjmowanie wzorców zachowań; jednostki ze środowiska w którym istniejemy uznawanie ich za swoje; stopniowo nabywamy kompetencji do poruszania się w rzeczywistości społecznej
eksternalizacja - proces odwrotny; przejawienie się efektów internalizacji na zewnątrz; uczymy innych; wszystkie przejawy aktywności społecznej
INTERNALIZACJA - pojęcie węższe od socjalizacji; socjalizacja to całokształt procesów wchodzenia w rzeczywistość, internalizacja to bardziej szczegółowy mechanizm i jeden z elementów procesu socjalizacji
FILOZOFIA SOCJOMETRII (JAKUB MORENO):
struktury emocjonalne: leżą u podstaw rzeczywistości społecznej; struktura atrakcyjności i odpychania: jednostki mogą traktować innych jako atrakcyjne jednostki lub nieatrakcyjne; mogą być również pasywne; ważność stosunków o charakterze emocjonalnym!; socjometria zajmuje się konfiguracjami społecznymi (agregatami jednostek): każdy element struktury jest powiązany z każdym pozostałym elementem - zmiana pozycji jednostki może wpłynąć na całą strukturę; struktury społeczne socjometryczne są aprioryczne, umowne, narzucone jednostce; grupa społeczna jest jedynie metaforą i „jako taka” nie istnieje: jej rzeczywistą zawartością są wzajemnie powiązane osoby tworzące ją, nie jako prywatne jednostki, ale jako przedstawiciele tej samej kultury
atom społeczny: najmniejszy element struktury społecznej (nie jednostka ludzka!); suma struktur interpersonalnych wynikających z relacji wyborów i odrzucenia koncentrujących się wokół jednostki; jest jądrem wszystkich jednostek z którymi dana jednostka jest powiązana, i z które są z nią powiązane: sieć relacji pomiędzy jednostkami (relacyjność struktury społecznej)
tele: spoiwo grupy; dwa porządki rzeczywistości społecznej:
oficjalny, sztywny, formalny, zinstytucjolizowany
społeczno - afektywny: odnosi się do emocji; porządek ukryty, głęboki, spontaniczny, rzeczywisty
PRAWO SOCJODYNAMIKI (EFEKT SOCJODUNAMICZNY): osoby lubiane, wybierane w grupie monopolizują wysokie stanowiska, a osoby rzadziej wybierane, mniej popularne są na niższych stanowiskach; rozkład wyborów dokonywanych w grupie ulega zniekształceniu, gdyż preferowane są osoby już popularne, a osoby rzadko wybierane są jeszcze bardziej marginalizowane; rozwarstwienie społeczne, skutkiem jest przywództwo
PRAWO GRAWITACJI SPOŁECZNEJ (RUCHLIWOŚCI SPOŁECZNEJ): dwie grupy ludzi P1 i P2 wykazują skłonności do wzajemnego zbliżenia się, proporcjonalnie do okazywanej atrakcyjności i odwrotnie proporcjonalnie do okazywanej lub odrzucanej niechęci, jak również odwrotnie proporcjonalnie do dystansu fizycznego dzielącego miejsce X od miejsca Y, w którym ulokowane są odpowiednio grupy P1 i P2
PRAWO SOCJOGENEZY (SOCJOGENETYCZNE): najwyższe (wielkie) formy organizacji grupy wyłaniają się z form prostych
KONFLIKT - sprzeczność interesów; grupa A uniemożliwia wykonanie danego zadania grupie B, gra o sumie celowej: jedna grupa zdobędzie cel albo druga; w grupie jednostki lub podgrupy mają różne cele, np. rodzina
KATEGORIE KONFLIKTU:
materialne wyznaczniki bytu grupy: legitymacje, symbole, sztandary, miejsce, ośrodki skupienia
pozycja grup, np. zawodowych
FAZY KONFLIKTU:
konflikt utajony - coś się dzieje ale nikt głośno o tym nie mówi; istnieją przyczyny; świadomość jednej ze stron; nierówność zasobów powoduje konflikt
konflikt postrzegany - obie strony dostrzegają potencjalne źródło zatargu
konflikt odczuwalny - pojawia się napięcie między grupami ale bez „walki”
konflikt manifestowany - obie strony angażują się aktywnie w działania przeciw drugim: „walka”
konflikt zakończony - obejmuje czas bezpośrednio po ustąpieniu napięcia we wzajemnych stosunkach ( niekoniecznie zakończenie konfliktu)
STAN WZGLĘDNEGO UPOŚLEDZENIA (rzeczywiste; wyimaginowane - nierzeczywiste): frustracja prowadzi do agresji - wywołuje agresję (uświadomienie sobie upośledzenia) - przemieszczenie agresji (kierujemy agresję na innych; teoria kozła ofiarnego: taka grupa jest słabsza, lub np. występuje bardzo duża różnica między nią a innymi grupami, grupa obca: często przypisuje niechęć do naszej grupy - wydarzenia agresywne mogą rodzić konflikt
12 KATEGORII INTERAKCJI WG BALESA:
solidaryzowanie się z drugą osobą; pomocna, nagradzanie
rozładowywanie napięcia; żarty, wyrażanie zadowolenia
uleganie sugestiom; wrażanie zgodny, przyjmowanie rad
dawanie sugestii; wskazanie kierunku działania (lub autonomia)
wyrażanie opinii; dokonywanie oceny, wyrażanie uczuć i życzeń
informowanie, wyjaśnianie, orientowanie innych ludzi
pytania o informację; prośby
pytania o możliwe sposoby działania (jak powinienem to zrobić?)
odrzucenie sugestii; niezgadzanie się, odrzucenie pomocy
ujawnianie napięcia
wycofanie się
ujawnianie antagonizmów; obniżanie pozycji danej osoby; obrona własna i domagania się uznania
interakcje w grupie zadaniowej dotyczą: orientacji (6,7), oceny (5,8), kontroli (4,8), negatywnych emocji (10,11,12), pozytywnych emocji (1,2,3)
faza 1 - orientacja na zadanie (dużo informacji)
faza 2 - orientacja na ocenę
faza 3 - orientacja na kontrolę
TYPY KIEROWNIKA GRUPY:
nastawienie na ludzi - interakcje: rozładowywanie napięcia, solidarność
nastawienie na zadanie - interakcje: sugestie, opinie
ROLA SPOŁECZNA:
podejście socjologiczne: powtarzalność zachowań, regularność, zadania do spełnienia, przypisani roli (niezależnie), życie społeczne narzuca normy
Linton: rola - dynamiczny aspekt statusu
status - pasywny, prawa i obowiązki
pozycja - za niewypełnianie oczekiwać społeczeństwa związanych z wykonywaną rolą spotykają nas sankcje
Hartley: rola to ustrukturyzowany zespół oczekiwać w stosunku do jednostki zajmującą określoną pozycję
Newcomb: rola to wzór zachowania jaki oczekuje się od ludzi zajmujących daną pozycję
podejście psychologiczne: swobodne działanie człowieka uwarunkowane jego indywidualnymi cechami; percepcja roli: działanie tak, jak jednostka myśli, że sytuacja od niej wymaga (uświadomienie roli); rola nigdy nie jest tylko społeczna ani tylko jednostkowa, ale posiada sytuacyjne, jednostkowe uwarunkowania
TYPY RÓL:
instytucjonalne (wewnątrz instytucji; formalne; wyraźnie określone)
indywidualne (swoboda i wolność)
zadaniowe (podczas realizacji zadań grupowych)
grupowe (dowolność w pełnieniu ról większa niż w instytucjach; cel: indywidualne dobro lub realizacja zadań grupy)
klarowność roli; komplementarność roli (nauczyciel - uczeń); złożoność roli (liczne zadania)
KONFLIKT RÓL:
interpersonalny: różne osoby, role i ich realizacja
etyczny
FUKCJE RÓL SPOŁECZNYCH:
powszechne zjawisko
podział pracy, lepsza realizacja zdań, szybsze osiągnięcie celu
porządek w życiu grupy, życie grupy jest przewidywalne
stanowią część naszego społecznego określenia
POZYCJA SPOŁECZNA: miejsce osoby w systemie stosunków społecznych (diady: pozycja - kontrapozycja); prawa i obowiązki danej pozycji; inne role społeczne występują w grupach formalnych i nieformalnych: grupy formalne - role ścisłe opisane, sformułowane, wymogi określone, duży poziom zgodności wymogów wobec tej roli
Lewinson - szereg nacisków, które ukierunkowują, organizują działania jednostki na jakiejś pozycji nazywamy rolą; pozycja jest to węzeł stosunków społecznych, który może być rozwiązany jeżeli bierzemy pod uwagę oczekiwania ze spełnienia roli; kary i nagrody: sankcje: jawne, ukryte, bezpośrednie, symboliczne; osiągnięcie/przypisanie roli i pozycji
SYNDROM GRUPOWEGO MYŚLENIA
błędy w pobieraniu informacji:
grupa dyskutuje nad dwoma alternatywnymi wariantami - ograniczenie
rozstrzygnięcia - nie analizujemy ponownie części odrzuconych, nie myślimy nad nimi
grupa w niewielkim stopniu korzysta z doświadczenia ekspertów
wskazywanie przez grupę selektywnych tendencji w sposobie reagowania na reakcje i sądy uzyskiwane z innych źródeł niż własna grupa
nie branie pod uwagę faktu, że realizacja zadania w wybranej strategii może napotkać bariery
SYMPTOMY GRUPOWEGO MYŚLENIA:
iluzja wszechmocności (musimy odnieść sukces!)
kolektywne wysiłki zmierzające do racjonalizacji działania w celu pomijania ostrzeżeń, gdyż te mogłyby doprowadzić członków grupy do powtórnego rozpatrywania wątpliwości
wiara w tzw. moralność grupy
stereotypowe wizerunki przywódcy wroga (niedocenianie wroga)
bezpośredni nacisk na każdego członka grupy, który ma inne zdanie
autocenzura odstępstw od grupowych uzgodnień rozwiązania
wspólna iluzja jednomyślności odnosząca się do sądów konformistycznych, zgodna z punktem widzenia większości
wyłonienie się „strażnika poprawnego myślenia” - niedopuszczanie do grupy informacji, które mogłyby zniszczyć samozadowolenie, przekonanie o wysokim prestiżu grupy
DLACZEGO WYBIERAMY GRUPY?
wymiana społeczna: ciągle mamy świadomość zjawiska wymienności; odpłacanie za nasze dobre uczynki
rodzaje korzyści: miłość, pieniądze (zyski), status, informacje, usługi, rozliczne dobra
partykularyzm: wartość przypisana danej korzyści, w zależności kto jest dawcą
konkretność: symboliczne znaczenie określonego zysku
zadowolenie z pobytu w grupie: satysfakcja, uczestnictwo
zależy od ilości alternatyw (poziom porównań)
poczucie sprawiedliwości: każda grupa dysponuje pewną sumą dóbr, które powinny być sprawiedliwie rozdzielane (równość, proporcjonalność)
podobieństwo postaw, zainteresowań, wartości
bliskość geograficzna (nie ma innego wyboru)
atrakcyjność fizyczna
PRZED WSTĄPIENIEM DO GRUPY: robimy rekonesans: rozpoznanie; takiego samego rekonesansu dokonuje grupa (szacowanie nagród i kosztów); WSTAPIENIE DO GRUPY: zmiana w pojmowaniu siebie samego, odpowiedź „kim jestem?”; nasze relacje z innymi; identyfikacja grupowa („my” - nowi, „oni” - starzy); jeśli włączymy naszą przynależność do grupy do obrazu własnej osoby, to prestiż, wartości kojarzone z grupą będą miały znaczące implikacje dla naszej samooceny; im wyżej jest oceniana grupa, tym bardziej pozytywnie my będziemy oceniać siebie; RYTUAŁ INICJACJI: obrzędy wejścia do nowej grupy; wpływają na spójność, solidarność grupową; mają różne przebiegi; funkcje rytuałów: ceremonie te mają symboliczną funkcje dla nowicjusza i dla grupy; podczas procedur inicjacyjnych nowicjusze zapoznają się ze standardami normatywnymi grupy i z ważnymi umiejętnościami potrzebnymi do jej funkcjonowania; wzbudzenie w nowym członku uczucia lojalności; im trudniejszy do przejścia rytuał, tym bardziej prawdopodobna jest większa lojalność i przywiązanie do grupy - związane jest to z dysonansem poznawczym: jeśli przeszedłem przez to wszystko, oznacza, że grupa była tego warta; WSPÓŁZALEŻNOŚĆ LOSÓW (ŚWIADOMOŚĆ): doświadczenie, że działania i ich wyniki właściwe dla jednej osoby są powiązane z doświadczeniem, działaniem innych osób; WSPÓŁZALEŻNOŚĆ DZIAŁANIA: pozytywna (sukces jednej osoby przyczynia się do sukcesu całej grupy), negatywna (sukces jednej osoby jest klęską drugiej osoby); REALIZACJA ZADAŃ GRUPY: wyższa spójność grupy prowadzi do lepszego wykonywania zadań, a lepsze wykonywanie zadań prowadzi do wyższej spójności; konflikt między grupami prowadzi do wzrostu spójności grup, a zwłaszcza tej która odnosi sukces (porażka nie musi oznaczać zmniejszenia spójności); wszystkie grupy wypracowują systemy norm, które określają granice zachowań akceptowanych i nieakceptowanych (ład i porządek w środowisku umożliwia przewidzenie zachowania; dzięki normom łatwiej osiągnąć cele grupy (normy mogą się zmieniać)
GRUPA PIERWOTNA - charakteryzuje się ścisłym zespoleniem jednostek poprzez stosunki twarzą w twarz i współpracę; pierwotność ma kilka znaczeń, najważniejsze podstawowe w tworzeniu społecznej natury jednostki (socjalizacja); stopienie się indywidualnych wartości we wspólną całość do tego stopnia, że jaźnią jednej jednostki staje się wspólne życie grupy: rodzina, grupa rówieśnicza, wspólnota sąsiedzka; zwykle jest pierwsza w doświadczeniu jednostki; dostarcza jednostce podstawowych wartości społecznych, wprowadza jednostkę do życia społecznego, umiejscawia w strukturze społecznej, przygotowuje do życia w społeczeństwie
CECHY GRUPY PIERWOTNEJ nie każda grupa spełniająca te warunki będzie grupą pierwotną):
stosunki między członkami grupy muszą być bezpośrednie, osobiste; wszyscy w grupie muszą się znać, nie może być barier; wzorzec komunikacyjny - każdy z każdym
związki między członkami grupy nie mają charakteru wyspecjalizowanego, celowego ( grupy totalne - organizują całą osobowość uczestnika; należymy do nich nie poprzez cel, zadanie, ale często przez urodzenie)
względna trwałość; struktura nie charakteryzuje się tymczasowością
jest grupą małą, nie może być zbyt liczna
istnieje stopień zażyłości; intymność między członkami
9 TWIERDZEŃ DOTYCZĄCYCH GRUP SPOŁECZNYCH G. HOMANS'A:
osoby, które wchodzą w interakcje ze sobą mają skłonność do wzajemnej sympatii (będą się sympatycznie zachowywać)
im częściej osoby wchodzą w interakcje, tym bardziej podobne stają się ich zachowania
działania podgrupy mogą stać się odmienne od działań innych podgrup, aż do granic wyznaczonych przez system kontroli szerszej grupy, do której podgrupy należą
im wyższa pozycja osoby w grupie tym bardziej konformistyczne są jej zachowania wobec norm panujących w grupie
im wyższa pozycja jednostki w grupie tym szerszy zakres jej interakcji z innymi; najbardziej intensywne interakcje utrzymują osoby równe sobie
spadek częstotliwości interakcji powoduje spadek siły uczuć interpersonalnych
zakres interakcji jednostki zmniejsza się, gdy wchodzi ona rzadziej w interakcje
wzrastająca specjalizacja działań zmniejsza zakres interakcji osoby zaangażowanej w te działania oraz ogranicza pole inicjowanych przez nią interakcji
wzrost wielkości grupy i specjalizacja działań będzie prowadzić do wzrostu liczby pozycji w łańcuchu interakcji między przywódcą a zwykłym członkiem
Wg Homans'a interakcje to czynnik przekształcający zbór jednostek w grupę społeczną, porządkują grupę od wewnątrz. Przy pomocy czynności, interakcji, uczuć możemy zbudować tzw. układ odniesienia, który będzie przydatny przy analizie grup. System zewnętrzny jest to takie zachowanie członków grupy, które umożliwia przetrwanie w środowisku, natomiast system wewnętrzny jest to zachowanie członków grupy będące wyrazem ich wzajemnej sympatii. Mała grupa nie jest tym co się bada, tylko gdzie się bada. Badając zachowanie społeczne musimy badać w konkretnym kontekście.
TEORIA POLA (KURT LEVIN):
holizm ontologiczny - istota grupy polega podobieństwie lub jego braku członków, jednak nie jest to cecha najważniejsza; najważniejsza jest bowiem wzajemna zależność; grupa jest to dynamiczna całość; zmiana któregokolwiek z elementu wywołuje zmianę pozostałych części; stopień wzajemnego powiązania członków grupy decyduje o tym, czy mamy do czynienia z „ludzką masą” czy zwartą całością
teoria pola - odnosi się do analizowania relacji przyczynowych i budowania naukowych konstruktów pozwalających opisać to, co się dzieje w małej grupie; właściwości każdego zjawiska społecznego są determinowane przez jego relacje z systemem zjawisk (zdarzeń), które to nasze pojedyncze zjawisko jest składnikiem
aspekt czasowy - zjawiska społeczne są uzależni ego od tego co działo się w nieodległej przeszłości (aspekt chronologiczności)
pole - przestrzeń życiowa w skład której wchodzi: jednostka albo grupa oraz jej otoczenie społeczne
grupa społeczna - zorientowana na jakiś cel (postawione zadanie); dokonuje lokomocji w kierunku celu i przemieszcza się w jego kierunku; pokonuje przeszkody, bariery
w przestrzeni życiowej są siły, które mogą doprowadzić do:
osiągnięcia określonej pozycji w grupie (lokomocja do zmiany pozycji)
opuszczenia grupy (lokomocja do opuszczenia grupy)
swoistość - suma czynników, które oddziałują w kierunku zatrzymania jednostki w grupie; wypadkowa wszystkich sił działających na jednostkę, np.: satysfakcja bycia w grupie, relacje z innymi (poczucie bliskości, więzi, „ciepło odwzajemniane przez członków”), duma z przynależności do grupy
rola społeczna jednostki w grupie - relacja między jednostką a jej życiową sytuacją; postawa (tendencja) do lokomocji o określonym natężeniu
TWIERDZENIA TEORII POLA:
dane zjawisko musi być ujmowane całościowo
poszczególne części analizowanej całości wpływają na siebie (zmiana w jednej części powoduje zmianę w pozostałych)
zmiany lub dążenia do zmian najlepiej przedstawić w postaci sił działających w poszczególnych częściach całości - sił mających wielkość i zwrot za pomocą wektorów (graficznie)
poszczególne części dynamicznej całości mogą mieć dla ludzi będących jej częściami wartość pozytywną lub negatywną
teoria pola sił zakłada, że istnieją dwa rodzaje sił:
pole sił własnych będących składnikiem przestrzeni życiowej jednostki (myślenie, działanie, dążenia jednostki)
pole sił zewnętrznych (grupa: atmosfera, klimat w niej panujący)
KONFORMIZM - zmiana zachowania/opinii pod wpływem rzeczywistego lub wyobrażonego nacisku innej osoby lub grupy; zmieniamy zdanie bo: większość ma zawsze racje; chcemy zyskać sympatię lub uniknąć niechęci; pójście za tłumem
CZYNNIKI WZMACNIAJĄCE/OSŁABIAJĄCE KONFORMIZM:
rozbieżność opinii i postaw wzmacnia konformizm
ilość osób w grupie nie ma znaczenia
osobowość badanego: niska samoocena - uleganie, wysoka samoocena - rzadziej
kobiety częściej ulegają konformizmowi (są przeświadczone o niższej pozycji)
skład grupy, np. eksperci, naukowcy
pozycja w grupie: ludzie o niższej pozycji szybciej ulegają
postępujemy konformistycznie, bo inni ludzie służą nam za przykład (są dla nas „drogowskazami”)
konformizm emocjonalny: śmiejemy się i płaczemy, bo inni tak robią
nie ma znaczenia, czy wpływa na nas grupa czy też jednostka
nie wszystkie sytuacje są dla nas jasne klarowne
KATEGORIE:
uleganie: dostosowujemy swoją postawę, zdanie, opinię do innych, gdy chcemy zyskać nagrodę lub uniknąć kary; opiera się na władzy; trwa tak długo jak dostajemy nagrodę lub unikamy kary, trwałość może wzrosnąć, jeżeli jednostka będzie kontynuować interakcje z grupą
identyfikacja: jednostka zmienia zachowanie, bo chce być podobna do osoby, od której oddziaływanie pochodzi (efekt „wuja Karola” - chcemy być tacy jak autorytet); gratyfikacja jest satysfakcją z zadowolenia drugiej osoby; trwałość jest samopodtrzymująca się - wuja Karola może ktoś zastąpić
internalizacja: uzewnętrznianie norm, postaw, wartości, które ktoś nam przekazuje; akceptujemy narzucane nam zdanie i opinie i włączamy do naszego systemu wartości i stają się trwałe i odporne na zmiany; osoba narzucająca nam swoje opinie jest wiarygodna i poważana; wykazuje dużą trwałość