Socjologia - do egzaminu
Zagadnienia:
Badanie socjologiczne -to wyjście poza powierzchowne rozumienie zwykłego życia. Dobrze opracowane badania pozwalają nam inaczej spojrzeć na nasze życie społeczne. Często wiąża się z dylematami etycznymi, gdyż badacz oszukuje badanych albo gdy publikacja wyników może być dla badanych przykra lub zaszkodzić im. Kazde badanie rozpoczyna się od problemu badawczego, który badacza niepokoi bądź irytuje.
Metody badawcze- decydują o przebiegu badania. W przypadku etnografii badacz spędza długi czas w badanej grupie lub społeczności. Badanie sondażowe polega na uzyskiwaniu od próby wybranej spośród większej populacji odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu. Metoda dokumentalna opiera się na pozyskiwaniu info ze znajdujących się w archiwach. Inne metody to eksperyment, korzystanie z historii życia, analiza historyczna i badania porównawcze.
Czynniki geograficzne- determinanty, czynniki które są związane z położeniem geograficznym: klimat stopień zaludnienia, mają one wpływ na różnorodność zachodzących procesów w społeczeństwie np. Życie społeczne inaczej wygląda na N w Norwegii a we Florencji inaczej wyglądają stosunki które są zależne miedzy innymi od długości trwania dnia.
Dyfuzja kulturowa- proces przenikania elementów jednej kultury do innej, poprzez mechanizm zapożyczania, Np. wyrażeń językowych, zwyczajów, w wyniku czego zmieniać może się system wartości tej pierwszej. Możliwa jest m.in. dzięki bezpośredniemu kontaktowi, migracjom, mediom czy wymianie handlowej. W ujęciu dyfuzjonistów kultura kształtuje się przede wszystkim poprzez przenikanie się elementów kulturowych społeczeństw żyjących w bezpośredniej styczności.
Grupa odniesienia- zbiorowości z którymi wiążą nas subiektywne relacje, mimo że do nich nie należymy.
Grupa odniesienia normatywnego- jest podgrupą grupy odniesienia porównawczego i dopiero grupa odniesienia normatywnego może być tak swoiście rozumianą grupą, do której jednostka należy lub pragnie należeć i która stanowi dla jednostki wzorzec do naśladowania w różnych aspektach zachowań i działań. Jest to grupa, z której systemem aksjonormatywnym jednostka się utożsamia. W takim ujęciu jest to pozytywna grupa odniesienia
Grupa społeczna- zaliczany do zbiorowości społecznej zbiór co najmniej trzech osób (w niektórych ujęciach dwóch), którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości. Zbiorowość ludzi, pomiędzy którymi występuje wieź obiektywna, subiektywna i behawioralna.
Rodzaje grup społecznych:
Można różnicować grupy ze względu na wielkość. Grupy małe to takie, gdzie członkowie mają możliwość kontaktu bezpośredniego. W grupach dużych niemożliwy jest model komunikacji "każdy z każdym". W niektórych ujęciach duże grupy określane są jako Wielkie struktury społeczne i nie są uznawane za grupy społeczne.
Typologia grup społecznych Charelsa Cooley'a wyróżnia także grupy pierwotne oraz grupy wtórne.
Grupy formalne- typ grupy społecznej charakteryzujący się sformalizowanymi stosunkami między jednostkami, sztywną strukturą, sformalizowaną kontrolą społeczną i zazwyczaj przypisanymi rolami odgrywanymi przez członków takiej grupy. Struktura tego typu grupy charakteryzuje się przede wszystkim bezosobowymi, rzeczowymi więziami. Grupy formalne organizowane są dla realizacji konkretnego celu i powstają zazwyczaj na bazie prawa publicznego.
Grupa nieformalna- typ grupy społecznej charakteryzujący się płynną, elastyczną strukturą, przewagą więzi osobowych, brakiem formalnie wytyczonych zadań do zrealizowania, nieformalną kontrolą społeczną. grupy nieformalne pojawiają się zazwyczaj jako kliki i są najczęściej dysfunkcyjne wobec tych dużych grup, np. w zakładach pracy. Mają jednak funkcje pozytywne dla grupy, ponieważ spajają więzi.
Interakcja społeczna- to proces, w którym działamy i opowiadamy na działania innych. Po bliższym zbadaniu okazuje się że wiele na pozór trywialnych zachowań w naszym życiu codziennym to zarazem złożone i ważne aspekty interakcji społecznej. Przykładem jest spojrzenie- patrzenie na innych ludzi. W większości interakcji kontakt wzrokowy jest dośc przelotny. Wpatrywanie się w drugą osobę może zostać poczytane za oznakę wrogości albo miłości. Badanie interakcji społecznej jest fundamentalną dziedziną socjologii dająca wgląd w wiele aspektów życia społecznego.
Interakcja symboliczna- to proces wymiany znaczeń między jednostkami, któremu towarzyszy obustronna analiza znaczeń symboli. Dokonuje się ona w trakcie każdego aktu komunikacji werbalnej i niewerbalnej. Proces ten polega na wzajemnym rozszyfrowywaniu i jednoczesnej interpretacji znaczenia symboli wykorzystywanych przez drugą stronę w trakcie komunikowania się. Symbole te mogą być zawarte w języku, intonacji, gestach a nawet ruchach i pozycji całego ciała człowieka
Interakcja niezogniskowana - rodzaj komunikacji interpersonalnej, która istnieje tylko dzięki temu, że uczestnicy znajdują się obok siebie. Innymi słowy: dwie obce osoby lustrują swój ubiór, postawę, sposób bycia i jednocześnie modyfikują własne zachowanie, ponieważ są pod obserwacją. Nie są zaangażowani w interakcję bezpośrednią.
Interakcja zogniskowana- występuje miedzy jednostkami zaangażowanymi w tę samą czynność lub bezpośrednią rozmowę. Tego typu interakcje najczęściej zachodzą między osobami znającymi się wcześniej lub oczekującymi dłuższej znajomości w wyniku realizacji wspólnych celów. Przykładami interakcji zogniskowanej mogą być: interakcja lekarza z pacjentem, gdzie interakcja odbywa się tylko wokół jednego zagadnienia, czyli choroby z jaką przybył pacjent w celu wyleczenia jej lub interakcja adwokata z jego klientem.
Interakcjonizm symboliczny - teoria socjologiczna, wg której kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływań zachodzących między ludźmi. Teoria ta wywodzi się z amerykańskiego pragmatyzmu filozoficznego. Podstawowe założenia
Ludzie działają na bazie znaczeń, jakie mają dla nich rzeczy.
Znaczenia pochodzą z interakcji.
Znaczenia są modyfikowane przez ich interpretacje, dokonywane przez ludzi w aktualnych sytuacjach
Cztery teorie interakcji:
Teoria behawioralna- wzajemnie powiązane zachowania jednostek, sekwencja bodźców i reakcji.
Teoria wymiany, racjonalnego wyboru- interakcja jako wzajemna wymiana pewnych dóbr czy wartości miedzy partnerami.
Symboliczny interakcjonizm- istota interakcji jest komunikacja Teoria dramaturgiczna- analogia codziennego zycia społecznego do teatru. Ludzie kierują się w swoich działaniach przede wszystkim dążeniem do zrobienia na partnerach czy audytoriach dobrego wrażenia
23. Konflikt- Społeczeństwo składa się z różnych grup starających się realizować własne interesy, odmienność tych interesów sprawia że, istnieje potencjalny konflikt i że pewne grupy mają większe szanse na odniesienie korzyści niż inne.
Konflikt partycypacji- sytuacja której uczestnictwo w jednej z grup do których jednostka należy, wymaga zaniedbywania innych, albo gdy interesy czy wymogi lojalności są wzajemnie niezgodne.
Konflikt tożsamości- rozdarcie osobowościowe wynikające z równoczesnej przynależności do grup, które mają odmienne cele i interesy a równocześnie wymagają identyfikacji, lojalności i zaangażowania od swoich członków.
Konflikt kulturowy- niechęć, wrogość lub walka miedzy stykającymi się ze sobą zbiorowościami o odmiennych, kulturowo dyktowanych sposobach życia.
Konflikt pokoleń- odmiana konfliktu kulturowego nasilająca się w okresach szybkich zmian kulturowych, gdy pokolenia młodsze zinternalizuje nowe wzory kulturowe odmienne od typowych dla pokolenia starszego.
29. Metoda historyczna- chcąc zrozumieć dany problem musimy go umieścić w perspektywie czasowej. Badanie oparte na metodzie historii mówionej polega na przeprowadzaniu wywiadów na temat interesujących nas zdarzeń z ludźmi, którzy byli jej bezpośrednimi świadkami. Tego rodzaju badania bezpośrednie mogą siegać wstecz jedynie w czasie wyznaczonym przez długość życia ludzkiego ale coraz większe znaczenie jako źródła historyczne i socjologiczne mają także zachowane zapiski.
Metoda porównawcza- Socjologowie stawiają często pytanie porównawcze w których odnoszą jeden kontekst społeczny w danym społeczeństwie do drugiego lub zestawiają przykłady z różnych społeczeństw
30. Mikrostruktura- (małe struktury społeczne), to sieć powiązań miedzy elementarnymi składnikami życia społecznego, czyli takimi które z punktu widzenia socjologii są traktowane jako ostateczne i dalej nie rozkładalne.
Makrostruktura- (wielkie struktury społeczne), to jakby struktura drugiego rzędu, sieć powiązań miedzy złożonymi obiektami społecznymi, a wiec takimi które same są wyposażone w strukturę np. struktura polityczna jako sieć powiązań miedzy partiami politycznymi, parlamentem, rządem, samorządami lokalnymi.
34 Opinia publiczna- to ogół poglądów członków społeczeństwa lub jego znaczniejszych odłamów na sprawy stanowiące w danym momencie przedmiot ogólnego zainteresowania. Badaniem opinii publicznej zajmuje się socjologia za pomocą metod statystycznych, zwłaszcza sondaży.
35 Organizacja- to duży zespół ludzi powiązanych bezosobowymi zależnościami, stworzony dla realizacji określonych celów; w przypadku szpitala jest to leczenie pacjentów.
Cechy organizacji biurokratycznej Webera:
hierarchiczność (szczebel niższy podlega wyższemu, a najwyższy ma władzę nad wszystkimi)
podział czynności według określonych pionów
Informacja umożliwia kooperację
specyficzny przepływ informacji - sformalizowany, regulowany - sztywny, służbowy charakter (każdy informuje swojego bezpośredniego przełożonego)
informacja przebiega głównie pionowo (z dołu do góry), rzadko poziomo (wtedy nieformalna)
osoby na niższych szczeblach selekcjonują informacje tak, aby przedstawić je w formie dla siebie najkorzystniejszej (informacja przekazywana pionowo jest zmieniona, zafałszowana)
często osoby na średnim szczeblu nie przekazują informacji w dół, aby uniknąć dodatkowych trudności lub zatrzymują informacje tylko dla siebie, bo informacja to władza
nieformalne struktury informacyjne (grape-wine) różnią się od formalnych
istnieją nieformalni liderzy
kooperacja jest ograniczona do oddzielonych struktur; zadanie jest rozkładane na elementy do wykonania, następnie zostaje scalone; poszczególni członkowie nie wiedzą o funkcjonowaniu i celu całości (co obniża motywację).
Organizacja nieformalna - to typ organizacji, który powstaje na obszarze organizacji formalnej w celu uzupełnienia efektywności i uzyskania marginesu swobody w obrębie organizacji formalnej. Cechą specyficzną organizacji nieformalnej sa silne więzi osobowe powodujące spontaniczne działania mogące dać lepsze efekty, niż sztywne działanie zgodnie z przyjętymi zasadami. Czynnikami kształtującymi organizację nieformalną są przede wszystkim: sieć stosunków osobistych i motywacja pozaekonomiczna. Bardzo często mają one charakter zbliżony do grup pierwotnych
Postawa- uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne. Źródłem postaw jest przyjęty światopogląd, rozumiany jako zbiór subiektywnych doświadczeń intelektualnych oraz emocjonalnych, określających relację osoby do rzeczywistości. Postawa ma bezpośrednie odniesienie do władz intelektualnych (świadomość czynu) oraz woli (dobrowolność). T.Mądrzycki 1977 Postawa to ukształtowana w procesie zaspokajania potrzeb, w określonych warunkach społecznych, względnie trwała organizacja: wiedzy, przekonań uczuć, motywów, pewne formy zachowania i reakcji ekspresywnych podmiotu związana z określonym przedmiotem lub klasą przedmiotów. Termin „postawa” wprowadzony został do nauk społecznych przez Wiliama I. Thomasa i Floriana Znanieckiego we wstępie do „Chłopa polskiego w Europie i Ameryce” na oznaczenie procesów indywidualnej świadomości, determinujących zarówno aktualne, jak i potencjalne reakcje człowieka wobec świata społecznego. Autorzy ci proponowali, by pojęcie postawy uczynić centralną kategorią teoretyczną psychologii społecznej. Jak rzadko która, propozycja spotkała się z pozytywnym przyjęciem. Wraz z rozwojem badań następowało coraz większe różnicowanie się samego pojęcia postawy, która mogła oznaczać: cele działania, motywy, przekonania, specjalny przypadek predyspozycji, determinator kierunku działania, reakcje próbne. Mimo wielości znaczeń przypisywanych pojęciu postawy można wskazać na pewne elementy powtarzające się w większości rozważań teoretycznych i tworzące wspólny rdzeń znaczeniowy tego pojęcia. Postawa jest, po pierwsze, czymś, co zawsze wiąże się z afektywną oceną (pozytywną bądź negatywną) różnego typu obiektów - mogą nimi być ludzie, grupy społeczne, działania, instytucje, obiekty fizyczne lub zdarzenia. „Postawa obojętna” jest więc w zasadzie określeniem wewnętrznie sprzecznym, gdyż „postawa” zakłada jakiś, choćby najbardziej umiarkowany, emocjonalny stosunek do obiektu. Po drugie: emocjonalny stosunek nosi cechę trwałości i choć nastręcza ona pewne problemy operacyjne ze względu na fakt, iż postawy ulegają zmianie, większość badaczy zgodna jest co do tego, że o postawie można mówić jedynie w sytuacji, gdy mamy do czynienia z ocenami względnie trwałymi. Po trzecie: postawa jest zawsze postawą wobec czegoś, nawet jeżeli owo „coś” nie zostało wyspecyfikowane w nazwie pojęcia, jak np. wtedy, gdy mówimy o postawie prospołecznej, czy autorytarnej. Po czwarte: zakłada się, że postawy są nabywane i modyfikowane w procesie uczenia, przy czym istotną rolę odgrywają tu osobiste doświadczenia jednostki. Ze względu na to, że zakres tych doświadczeń jest silnie uwarunkowany położeniem społecznym jednostki, postawy stanowią najczęściej odzwierciedlenie jej pozycji w społeczeństwie
48. . Sankcja (funktor normotwórczy) - jest to społeczna reakcja na określone działanie jednostki w postaci kary lub w danej zbiorowości w zależności od tego, czy jednostka ta działa zgodnie lub niezgodnie z ustalonymi w tej zbiorowości regułami. Karane są działania, które są niezgodne z imperatywami, a nagradzane te, które są zgodne z preferencjami.
W zależności od podjętych przez jednostkę działań można wyróżnić;
sankcje prawne - gdy jednostka narusza normy prawne lub gdy wykonała określony przepis prawny pozwalający jej uzyskać nagrodę
sankcje towarzyskie - sankcje stosowane nieformalnie w zbiorowościach o charakterze wspólnoty w przypadku realizacji bądź łamania norm i wartości przyjętych w zwyczajach
53. Stereotyp- konstrukcja myślowa, zawierająca komponent poznawczy (zwykle uproszczony), emocjonalny i behawioralny, zawierająca pewną wiedzę na temat innych ludzi czy grup społecznych. Stereotyp przyjęty może być przez jednostkę w wyniku własnych obserwacji, przejmowania poglądów innych osób, wzorców przekazywanych przez społeczeństwo, może być także wynikiem procesów emocjonalnych (np. przeniesienia agresji). Stereotypy mogą być negatywne, neutralne lub pozytywne, chociaż najczęściej spotykamy się z wyobrażeniami negatywnymi.
Tworzenie stereotypów jest naturalną ludzką skłonnością i takiemu upraszczaniu przekazu podlegają wszelkie ludzkie wyobrażenia o otaczających ich świecie, zarówno przyrody, jak i społeczeństwa. Ma to związek między innymi z takimi sposobami porządkowania rzeczywistości, jak kategoryzacja, generalizacja, schemat poznawczy. Jeśli wiedza na temat jakiegoś wycinka rzeczywistości odnosi się do innych ludzi, wtedy nazywana jest stereotypem (wiedza dotycząca np. pewnych zjawisk czy przedmiotów nazywana jest ogólnie schematem poznawczym).
Stereotypy często oparte są na niepełnej lub fałszywej wiedzy o świecie, utrwalonej przed tradycję i trudno podlegającej zmianom. Liczni badacze doszukiwali się jednak "ziarna prawdy" w stereotypach, powstało nawet określenie "trafność stereotypu". W przypadku pojawienia się faktów obalających stereotyp ludzie mają skłonność do traktowania go jako wyjątku - "wyjątek potwierdza regułę" lub do tworzenia subkategorii bez naruszenia kategorii podstawowej.
Inne źródła stereotypów:
podniesienie samooceny. Stereotypowe i negatywne spojrzenie na grupę obcą pozwala poczuć się wobec niej lepiej (zobacz też: autowaloryzacja).
teoria rzeczywistego konfliktu
przeniesienie agresji
twarzyzm
międzygrupowa asymetria językowa
Uprzedzenie- rodzaj postawy polegającej na odrzucaniu czegoś lub kogoś bez racjonalnych przesłanek.
Uprzedzenie do kogoś lub czegoś występuje wówczas, gdy jednostka podejmuję ocenę, wyraża negatywny osąd bez wcześniejszego doświadczenia z daną osobą, czy zjawiskiem, najczęściej na podstawie plotek lub ocen znaczących innych. Uprzedzenia wynikają także z utrwalonych w danych społeczeństwach czy społecznościach stereotypów. W przypadku osób do czegoś uprzedzonych trudno je przekonać do pozbycia się uprzedzeń poprzez racjonalną argumentację.
Uprzedzenia stają się groźne dla funkcjonowania społeczeństwa lub pewnych kategorii społecznych, gdy przybierają charakter instytucjonalny i stają się częścią określonych ideologii, np.: rasizmu, szowinizmu czy seksizmu.
Uprzedzenie awersyjne- Mechanizm działania uprzedzeń awersyjnych jest podobny do działania fobii: jego podłożem są silne negatywne emocje takie jak lęk, wstręt, nienawiść. Każdy kontakt z przedstawicielami danej grupy jest traktowany jako zagrożenie. Uprzedzeniom awersyjnym często towarzyszy przemoc werbalna lub fizyczna, która czasem przeradza się w zorganizowany atak (holocaust podczas II wojny światowej, pogromy Żydów, rzucanie niebezpiecznymi przedmiotami w uczestników Parad Równości, porwania i morderstwa na tle rasowym). Osoba przejawiająca ten rodzaj uprzedzeń deprecjonuje lub wręcz demonizuje daną grupę, przypisując jej różne wrogie skłonności, ukryte intencje, itd. (np. twierdzenia jakoby masoni rządzili światem, w rękach Żydów spoczywała światowa finansjera, celem homoseksualistów jest zniszczenie Kościoła, a Niemcy pragną wykupić Polskę).
Uprzedzenia dominatywne -W tym przypadku podłożem uprzedzeń nie są silne negatywne emocje, lecz poczucie wyższości własnej grupy nad grupą dyskryminowaną. Przekonanie o niższości tej grupy wiąże się z traktowaniem jej nie jako zagrożenia, lecz jako źródło dyskomfortu czy przykrości. Jej przedstawicieli traktuje się jako ludzi konstytucyjnie mniej wartościowych - bez względu na ich dokonania. Gdyby nawet jakiś przedstawiciel dyskryminowanej grupy mógł pochwalić się ewidentnie wyróżniającymi osiągnięciami, ich istnienie będzie tłumaczone np. wyjątkowym zbiegiem okoliczności, szczęściem, przypadkiem. Ofiary dyskryminacji pełnią często rolę kozłów ofiarnych, których obwinia się za własne niepowodzenia. Jednocześnie deprecjacja danej grupy zwiększa wartość własnej grupy zgodnie z mechanizmami dehumanizacji. Uprzedzenia dominatywne przejawiają się poprzez protekcjonalne traktowanie dyskryminowanych, połączone z deklaracjami typu: "nie mam nic przeciwko ... (Żydom, Cyganom, Murzynom), ale niech trzymają się z dala ode mnie".
Uprzedzenia wynikające z niejasności- Podłożem uprzedzeń tego rodzaju jest niski poziom poczucia własnej wartości, czy też kontrast między niską oceną siebie a (mniej lub bardziej świadomą) wysoką oceną dyskryminowanej grupy. Jednostka, aby nie czuć się gorsza, będzie obniżała wartość grupy, którą dyskryminuje, aby w ten sposób zwiększyć poczucie własnej wartości (dehumanizacja). Mamy tu do czynienia z typowym zjawiskiem zazdrości, czy zawiści. Ten rodzaj uprzedzeń często przejawiają osoby o niskich zasobach finansowych względem osób bogatych. Obniżanie ich wartości polegać będzie na wysuwaniu oskarżeń typu "dorobili się na cudzej krzywdzie", "każdy bogaty jest złodziejem" i pielęgnowaniu skojarzenia między bogatymi a złodziejami. W ten sposób jednostka może wytłumaczyć sobie, że nie jest bogata, ponieważ nie jest złodziejem. Jednocześnie cały czas pragnie dołączyć do grupy osób bogatych, co napędza jej zawiść.
Nastawienie- ukierunkowanie samego siebie, dążenie do realizacji celu, przygotowanie sie do jakiegoś działania lub osoby, pewne wyobrażenie o np. Danej osobie gdzie tak naprawde nie mamy o niej żadnej wiedzy ale nastawiamy sie albo pozytywnie albo negatywnie.
55.. Struktura społeczna- w socjologii jest to układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa np. ról społecznych czy pozycji, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia. Jest to też układ stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami.
Czynniki kształtujące strukturę społeczną
poziom rozwoju ekonomicznego
społeczny podział pracy
zasoby siły roboczej
stosunki własnościowe
proporcje między sektorami gospodarki
Wyróżnia się makro i mikrostrukturę społeczną.
Mikrostrukturę tworzą relacje w obrębie małych grup społecznych, np. wspólnot rodzinnych, społeczności lokalnych, kręgów rówieśniczych i towarzyskich
Makrostrukturę tworzą duże grupy i relacje między warstwami, klasami, grupami społeczno - zawodowymi.
57. . Subkultura- określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium np. zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego itp. Subkultura jest segmentem kultury i nie podlega wartościowaniu na wyższą czy niższą. Członków subkultury według socjologicznej terminologii nie można nazywać kontr społeczeństwem, ponieważ są oni wyrazicielami jakiegoś poglądu, jakichś idei. Działają przy tym w ramach ogółu społeczeństwa. Subkulturę tworzą grupy zawodowe, które wypracowały swoje, swoiste, zachodzące wyłącznie w ich obrębie, normy - np. lekarze, prawnicy, złodzieje, politycy, nauczyciele, uczniowie, studenci, fani danego gatunku muzycznego. Świadczy chociażby o tym specyficzny język, gwara środowiskowa. Subkultury tworzą nie tylko grupy zawodowe, ale także inne grupy społeczne, do których należą osoby niepełnosprawne - niewidzący,niesłyszący, przewlekle chorzy oraz z uszkodzonymi narządami ruchu, upośledzeni umysłowo czy ADHD-owcy, etc.
W znaczeniu potocznym określa grupy młodzieży kontestujące przyjęty system wartości, a słowo subkultura nabrało znaczenie jakiejś formy patologii społecznej. W takim przypadku lepszym określeniem jest jednak termin kontrkultura.
58. . Symbol - najbardziej ogólnie jest to zastąpienie jednego pojęcia innym, krótszym, bardziej wyrazistym lub najlepiej oddającym jego naturę, albo mniej abstrakcyjnym. Jest to znak odnoszący się do innego systemu znaczeń, niż do tego do którego bezpośrednio się odnosi. Przykładowo symbol lwa oznacza nie tylko dany gatunek zwierzęcia, lecz często także siłę lub władzę. Symbole są pewnymi znakami umownymi, które w różnych kulturach mogą mieć różne znaczenia.
Wzór kulturowy określa, jak jednostka powinna reagować na sytuacje uważane za ważne dla niej samej i dla grupy, do której należy, aby zachowywać się zgodnie z jej oczekiwaniami i nie popaść w konflikt z innymi członkami grupy. Wzór kulturowy jest więc mniej lub bardziej ustalonym sposobem zachowywania się i myślenia w danej zbiorowości. W jego skład wchodzą też wytwory kultury materialnej.
Wzór kulturowy można rozumieć dwojako, a mianowicie:
jako znamienny dla zbiorowości X układ cech kulturowych
jako mniej bądź bardziej ustalony w danej zbiorowości sposób myślenia bądź zachowania
Wzory kulturowe można rozpatrywać w dwóch aspektach:
normatywnym (normy, wedle których ktoś powinien postępować),
behawioralnym (wedle realizacji tej normy w konkretnym zachowaniu członków danej zbiorowości).
62. Tłum- w socjologii zbiorowość ludzka przyjmująca formę czasową i niezorganizowaną. Jednostki w tłumie zawsze przebywają w bliskości fizycznej i mają wspólny obiekt zainteresowania.
Tłum może też przejawiać wspólnie ukierunkowane spontaniczne działania. W takiej sytuacji w tłumie dochodzi często do naśladownictwa i wyzbywania się (chwilowego) indywidalizmu. Często też uczestnicy tłumu czują się silniejsi i tracą zdolność obiektywnej oceny sytuacji.
Widownia- jedność miejsca, ale nie ma jedności intencji, odbieranie komunikatów.
Publiczność- nie ma jedności miejsca, dodatnie wzmocnienie zainteresowania.
64. . Typologia władzy wg Webera- Zdaniem Webera stratyfikacja społeczna nie jest wyłącznie kwestią istnienia różnych klas. Składają sie na nie również dwa inne aspekty: status i partyjność. Według niego podziały klasowe wynikają nie tylko z panowania lub niepanowania nad środkami produkcji ale również z różnic ekonomicznych nie mających bezpośredniego związku z posiadaniem. Do takich czynników należą przede wszystkim umiejętności i referencje, czyli kwalifikacje które decydują o tym jaką prace może otrzymać dana jednostka. Uważał ze duży wpływ na s zanse życiowe jednostki ma pozycja rynkowa. Osoby pracujące na stanowiskach kierowniczych i inteligencja zarabiają więcej i mają lepsze warunki pracy niż robotnicy. Dzięki swoim kwalifikacjom jak studia dyplomy i nabyte umiejętności sa bardziej rynkowi. Status wg niego odnosi się do różnic miedzy grupami społecznymi w zakresie szacunku czy też prestiżu. Wyznaczniki i symbole statusu takie jak sposób mieszkania, mówienia, ubierania sie czy wykony zawód pomagają kształtować pozycję społeczną jednostki w oczach innych. Weber zwracał uwagę że w społeczeństwach nowoczesnych ważnym aspektem, który niezależnie od klasy i statusu może decydować o stratyfikacji jest partia. Partia to grupa jednostek które współpracują ze sobą gdyż mają podobne cele, interesy czy pochodzenie. Partia działa często w sposób zorganizowany dla osiągnięcia określonego celu.
67. Wartości autoteliczne- przeciwstawne wartościom instrumentalnym i uzanawane za wartości - cele przy czym ich wartościowość jest oczywista i nie wymaga uzasadniania kryteriów oceny zjawisk, przedmiotów czy stanów rzeczy których one dotyczą, wartość sama w sobie
69. Wieź społeczna- pojęcie socjologiczne określające ogół stosunków społecznych, instytucji i środków kontroli społecznej wiążących jednostki w grupy i kręgi społeczne i zapewniających ich trwanie. Pozwala na odróżnianie grupy społecznej od takich pojęć jak: zbiór społeczny, kategoria społeczna czy skład społeczny.
Wieź behawioralna- podobne lub wspólne działania podejmowane przez członków grupy.
Więź Kooperacyjną- poczucie wspólnoty oparte na wzajemnej niezbędności członków grupy do realizacji celów indywidualnych i zbiorowych.
Więź Moralna- szczególna relacja powinnościowa zakładająca zaufanie, lojalność i solidarność w stosunku do innych objętych kategorią „my”
Więź Obiektywna- poczucie wspólnoty wynikające z podobieństwa sytuacji życiowej: miejsca zamieszkania, zawodu, wieku.
Wieź Subiektywna- poczucie wspólnoty z członkami grupy do której należymy.
73. Zmiana społeczna- zmiana zasadniczych struktur grupy społecznej lub społeczeństwa. Jest zawsze obecna w życiu społecznym ale w epoce nowoczesnej zachodzi szczególnie szybko. Nowoczesna socjologia narodziła sie z prób zrozumienia dramatycznych zmian, które wstrząsnęły tradycyjnym światem i dały początek nowym formom porządku społecznego.
Czynniki wpływające na zmane społeczną:
środowisko fizyczne
organizacje polityczne
czynniki kulturowe
czynniki ekonomicznego
czynniki polityczne
Przykładem może być globalizacja, wcześniej rewolucja, ekspansja kapitalizmu kulturowego, powstanie scentralizowanych państw narodowych
75 . Życie społeczne- ma ścisły związek z interakcjami społecznymi które definiuje sie jako proces w którym działamy i odpowiadamy za działania innych. Koncepcja „turystycznego spojrzenie” które pokazuje jak życie codzienne kształtuje naszą percepcje otaczającego świata, decydując o tym co postrzegamy jako normalne i swojskie.
Uprzejma nieuwaga- podstawowa interakcja gdzie dwie osoby spotykają sie na ulicy i rzucają względem siebie tylko krótkie spojrzenie a potem odwracają wzrok, co jest oznaką niechęci wtargnięcia w czyjąś przestrzeń prywatną. Owa postawa odgrywa w naszym życiu kluczową role.