Autakoidy

ZASADY LECZENIA CHORÓB ALERGICZNYCH

W chorobach alergicznych najwłaściwsze postępowanie terapeutyczne to wyeliminowanie lub jak największe ograniczenie kontaktu z czynnikami uczulającymi.

Najczęściej jednak stosujemy leki w celu zmniejszenia objawów choroby (farmakoterapia objawowa). Podstawową grupę takich leków stanowią leki przeciwhistaminowe blokujące receptory H₁. Mechanizm ich działania polega na konkurencyjnym i odwracalnym łączeniu się z receptorem H₁, co znosi objawy wywołane histaminą, jednym z bardziej znaczących mediatorów reakcji atopowej. Jednakże nie hamują wszystkich objawów tej reakcji, zwłaszcza uogólnionej, kiedy i inne mediatory mają duże znaczenie. W przypadku alergicznych nieżytów nosa nie mają wpływu na obrzęk błon śluzowych (blokadę nosa) (1).

Skuteczność leków przeciwhistaminowych jest największa w odczynach alergicznych górnych dróg oddechowych np. pyłkowicy (katar sienny) lub w ostrej pokrzywce, w innych chorobach i reakcjach alergicznych znacznie mniejsza. Stosowane są one wtedy wraz z innymi lekami np. glikokortykosteroidami, adrenomimetykami. W astmie oskrzelowej ich efekt terapeutyczny wynika jedynie z poprawy oddychania przez nos, przy współistnieniu objawów atopii z górnych i dolnych dróg oddechowych.

Leki przeciwhistaminowe H₁ można podzielić na dwie generacje różniące się między sobą głównie farmakokinetyką oraz selektywnością

PIERWSZA GENERACJA LEKÓW PRZECIWHISTAMINOWYCH

Pierwsza generacja leków przeciwhistaminowych, to bardzo liczna grupa o różnej budowie chemicznej, są to pochodne: etanoloaminy, etylenodiaminy,alkilaaminy, piperydyny, fenotiazyny. Do tej grupy leków zarejestrowanych w Polsce należą: antazolina (Phenazolinum), difenhydramina (Benzhydramunum hydrochloricum), prometazyna (Diphergan), klemastyna (Clemastin), rimetiniden (Fenistil), cyproheptadyna (Peritol), hydroksyzyna (Hydroxizinum), ketotifen (Pozitan, Zaditen).

Niektóre z leków o silnym działaniu przeciwhistaminowym mają inne zastosowanie, niż odczyny alergiczne np. dimenhydrinat (Avomarin) podawany jest w kinetozach, cinnarizyna (Cinnarizin) stosowana w zaburzeniach krążenia mózgowego.

Leki pierwszej generacji mają zbliżoną siłę działania blokującego receptor H₁ i wykazują dodatkowe działania blokujące inne receptory (nie są selektywne). Blokują one receptory cholinergiczne (mają wyraźne działanie atropinowe), jak również receptory serotoninergiczne, dopaminergiczne i adrenergiczne. Te dodatkowe działania są najczęściej przyczyną działań niepożądanych, ale niekiedy mogą być korzystne np. w chorobach alergicznych skóry.

Leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji mają podobną kinetykę. Dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Działanie ich pojawia się po 15-30 min po podaniu, szczyt działania po 1 h. Dobrze przechodzą do ośrodkowego układu nerwowego. Wszystkie ulegają szybkiej biotransformacji w wątrobie i tylko w niewielkim odsetku wydalane są nie zmienione przez nerki. Nie kumulują się, ich okres półtrwania (t_0,5) wynosi przeważnie 3 h, co wymaga częstego ich podawania (co 4-6 h). Wyjątek stanowi tu klemastyna, której t_0,5 wynosi 10 h i powinna być podawana co 12 h.

Działania niepożądane leków przeciwhistaminowych pierwszej generacji (mimo dużej skuteczności) ograniczają ich stosowanie. Dotyczy to zwłaszcza działania hamującego na ośrodkowy układ nerwowy, powodującego senność, otępienie i zaburzenia koordynacji ruchowej. W czasie przyjmowania leków pierwszej generacji nie wolno prowadzić pojazdów mechanicznych.

Druga grupa działań niepożądanych wynika z działania cholinolitycznego tej generacji leków. Wywołują suchość w jamie ustnej, zaburzenia widzenia (są przeciwwskazane w jaskrze), trudności w oddawaniu moczu (są przeciwwskazane w przeroście gruczołu krokowego).

Leki te wykazują również działanie na serce, mogą wywołać zaburzenia rytmu. Jeden lek z tej grupy - antazolina, jest również lekiem antyarytmicznym (obecnie bardzo rzadko stosowanym).

Inne działania niepożądane tej grupy leków to: zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, drżenia mięśniowe, zawroty głowy, szumy w uszach. Niektóre leki z pierwszej generacji leków przeciwhistaminowych, jak np.: meklizyna, cylkizyna, tenalidyna, częściej niż pozostałe mogą wywołać uszkodzenie szpiku.

Leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji wykazują interakcje z lekami działającymi depresyjne na ośrodkowy układ nerwowy. Największe znaczenie kliniczne ma interakcja z anksjolitykami (benzodiazepinami), lekami nasennymi i alkoholem.

Niektóre leki przeciwhistaminowe o silnym działaniu ośrodkowym i cholinolitycznym stosowane są w hamowaniu objawów związanych z uszkodzeniem błędnika np. dimenhydrinat (Aviomarin), promazyna (Diphergan).

Przeciwwskazania dla leków pierwszej generacji to: jaskra, przerost gruczołu krokowego, nadwrażliwość na leki, stany uszkodzenia szpiku.

Clemastinum

Clemastinum, iniekcje, 2 mg / 2 ml, 5 ampułek (POLFA WARSZAWA)
Clemastinum, syrop, (0,5 mg / 5 ml), 100 ml (AFLOFARM)
Clemastinum, syrop, (1 mg / 10 ml), (Hasco), 100 ml (HASCO-LEK)
Clemastinum, tabletki, 1 mg, (Hasco), 30 szt (HASCO-LEK)

WSKAZANIA:

Tabletki i syrop - objawowe leczenie alergicznego nieżytu nosa (katar, kichanie, świąd, łzawienie), łagodzenie objawów alergii skórnej (pokrzywka, kontaktowe zapalenie skóry, wyprysk atopowy, świąd, obrzęk naczynioruchowy). Roztwór do wstrzykiwań jako leczenie wspomagające we wstrząsie anafilaktycznym i obrzęku naczynioruchowym, zapobiegawczo przed zabiegiem mogącym wywołać uwolnienie histaminy (np. przed podaniem środka kontrastowego)..

Prometazyna

Diphergan, (5 mg/5ml), syr., (AF), 150 ml (AFLOFARM)
Diphergan, drażetki, 10 mg, 20 szt (JELFA)
Diphergan, drażetki, 25 mg, 20 szt (JELFA)
Diphergan, syrop, (5 mg / 5 ml), 150 ml (BYK MAZOVIA)

WSKAZANIA:

Astma oskrzelowa, ostre odczyny alergiczne ze świądem (alergiczny nieżyt nosa, zapalenie spojówek, zmiany skórne o słabym nasileniu, pokrzywka, rumień, świąd różnego pochodzenia), reakcje anafilaktyczne, choroba posurowicza, obrzęk Quincke'go, choroba lokomocyjna.

Doustnie dorośli 20-50 mg 1-3 x dziennie, dzieciom 5-10 mf 1-3 x dziennie. Leku nie zaleca się podawać niemowlętom przed ukończeniem 1 roku życia.Jeśli lek jest podawany w jednej dawce dobowej zaleca się podać go na noc.Podczas leczenia nie należy spożywać alkoholu.

Hydroksyzyna

Hydroxizinum

Atarax, syrop, (10 mg / 5 ml), 200 ml (UCB PHARMA)
Atarax, tabletki powlekane, 10 mg, 25 szt (UCB PHARMA)
Atarax, tabletki powlekane, 25 mg, 25 szt (UCB PHARMA

WSKAZANIA

Działanie przeciwświądowe, uspokajające, przeciwlękowe. Stosowana gł. W stanach lękowych i nerwicach. Dawkowanie ustala lekarz. Zazwyczaj dorośli 3x 25 mg, dzieci 1 mg/kg masy ciała dziennie w 3 dawkach podzielonych.

PREPARATY ZŁOŻONE, ZAWIERAJĄCE LEKI PRZECIWHISTAMINOWE PIERWSZEJ GENERACJI

Aby zmniejszyć działanie leków przeciwhistaminowych na ośrodkowy układ nerwowy, wytworzono preparaty o przedłużonym działaniu. Przez zwolnienie wchłaniania w przewodzie pokarmowym nie powodują one wysokich, krótkotrwałych stężeń w surowicy krwi, z którymi związana jest duża dystrybucja leku do ośrodkowego układu nerwowego i wywoływanie senności.

W skład większości preparatów o przedłużonym działaniu wchodzą dodatkowo leki sympatykomimetyczne. Leki sympatykomimetyczne obkurczają naczynia błony śluzowej nosa i dają przejściową poprawę jego drożności. Z sympatykomimetyków najczęściej występują pseudoefedryna lub fenylefryna. Preparaty tego typu stosowane mogą być jedynie sporadycznie (nie przez dłuższy czas) w nieżytach alergicznych nosa. W Polsce takim lekiem jest Disophrol zawierający pseudoefedrynę (sympatykomimetyk) i deksbromfenyraminę (lek przeciwhistaminowy pierwszej generacji).

Takie preparaty zawierające dodatkowo lek przeciwgorączkowy (przeciwbólowy) paracetamol, są bardzo często na świecie stosowane w leczeniu objawowym w zakażeniach górnych dróg oddechowych.

Preparaty przeciwhistaminowe o przedłużonym działaniu nie powinny być podawane dzieciom przed 12 rokiem życia, ponieważ ich biodostępność jest niedostosowana dla małych dzieci. Preparaty zawierające dodatkowo sympatykomimetyki nie powinny, lub z bardzo dużą ostrożnością powinny być stosowane u ludzi w wieku podeszłym i z chorobami serca.

LEKI PRZECIWHISTAMINOWE DRUGIEJ GENERACJI

Stosowanie leków przeciwhistaminowych pierwszej generacji, mimo ich dużej skuteczności w znoszeniu objawów alergicznych, jest często ograniczone z powodu ich silnego działania hamującego na ośrodkowy układ nerwowy. Dotyczy to zwłaszcza takich chorób jak sezonowy nieżyt nosa (pyłkowica), kiedy konieczne jest przyjmowanie leków znoszących objawy choroby ale nie hamujących ogólną aktywność życiową chorego.

W początkach lat 80-tych wprowadzono do lecznictwa pierwsze leki przeciwhistaminowe H₁, które nie przechodzą lub słabo przechodzą przez barierę krew-mózg, mają powinowactwo wyłącznie do receptorów H₁ i długi biologiczny okres półtrwania.

Leki przeciwhistaminowe drugiej generacji można podzielić na trzy grupy:

I. Leki długodziałające stosowane doustnie:

1) działające wyłącznie jako antagoniści receptora H₁:

- astemizol (Hismanal, Astemizol),

- ebastyna;

2) wykazujące dodatkowe działanie na komórki alergicznego zapalenia:

- cetiryzyna (Zyrtec),

- loratadyna (Claritine),

- terfenadyna,

- azelastyna.

II. Leki podawane miejscowo na błony śluzowe:

- lewokabastyna (Histimet),

- azelastyna.

Nowe leki: feksofenadyna, desloratadyna i lewocetyryzyna.

Leki te, ze względu na mało lipofilną cząsteczkę, nie przechodzą przez barierę krew - mózg i dlatego nie wywołują sedacji. Nazwano je "nienasennymi" lub drugiej generacji. Leki przeciwhistaminowe drugiej generacji charakteryzują się dobrym wchłanianiem z przewodu pokarmowego i dobrą dystrybucją do tkanek, silnym i wybiórczym działaniem wobec obwodowych rH1 oraz dużym bezpieczeństwem (Leki przeciwhistaminowe, 2002). Ta ostatnia cecha jest równie ważna jak skuteczność kliniczna, ponieważ leki te stosuje się przez wiele miesięcy, a nawet lat.

Kilkunastoletnie, powszechne stosowanie cetyryzyny i loratadyny potwierdziło duże bezpieczeństwo tych leków. Szczególnie dobrymi wskaźnikami farmakokinetycznymi i farmakodynamicznymi cechuje się cetyryzyna. Lek ten, będąc wątrobowym metabolitem innego leku przeciwhistaminowego - hydroksyzyny, nie podlega metabolizacji w wątrobie. Dzięki temu cetyryzyna nie wchodzi w niekorzystne interakcje z innymi lekami, których metabolizm odbywa się w wątrobie, nie wnika do komórek np. mięśnia sercowego. Ta właśnie cecha decyduje o dużym bezpieczeństwie stosowania tego preparatu w leczeniu długotrwałym. Jednak jego aktywność przeciwhistaminowa, wynikająca z wpływu na błonowe rH1, nie ulega żadnym zakłóceniom, ponieważ do jego działania wystarczy fakt, że znajduje się on w przestrzeni pozakomórkowej

Cetyryzyna
Zyrtec, 1% krople doustne, (10 mg / ml), 20 ml (UCB PHARMA)
Zyrtec, 1% krople doustne, (10mg / ml), 10 ml (UCB PHARMA)
Zyrtec, 10 mg, tabl.powl., 10 szt (UCB PHARMA)
Zyrtec, roztwór doustny, (1 mg / ml), 75 ml (UCB PHARMA)
Zyrtec, tabetki powlekane, 10 mg, 20 szt (UCB PHARMA)
Zyrtec, tabetki powlekane, 10 mg, 30 szt (UCB PHARMA)
Alermed, 10 mg, tabl.powl., 20 szt,fiol (LEK-AM)
Alerzina, tabletki powlekane, 10 mg, 10 szt (LEK-AM)
Alerzina, tabletki powlekane, 10 mg, 10 szt, fiolka (LEK-AM)
Allertec, (10 mg / ml), krople doustne, 10 ml (POLFA WARSZAWA)
Allertec, (10 mg / ml), krople doustne, 20 ml (POLFA WARSZAWA)
Allertec, 10 mg, tabl.powl.,10 szt, blister (POLFA WARSZAWA)
Allertec, tabletki powlekane, 10 mg, 20 szt (POLFA WARSZAWA)
Allertec, tabletki powlekane, 10 mg, 30 szt (POLFA WARSZAWA)
Amertil, tabletki powlekane, 10 mg, 10 szt (BIOFARM)
Amertil, tabletki powlekane, 10 mg, 20 szt (BIOFARM)
Amertil, tabletki powlekane, 10 mg, 30 szt (BIOFARM)
Ceratio, tabletki powlekane, 10 mg, 20 szt (RATIOPHARM)
CetAlergin, krople doustne, 1%, 10 ml (ICN POLFA RZESZOW)
CetAlergin, syrop, 0,1%, 75 ml (ICN POLFA RZESZOW)
CetAlergin, tabletki powlekane, 10 mg, 10 szt (ICN POLFA RZESZOW)
CetAlergin, tabletki powlekane, 10 mg, 20 szt (ICN POLFA RZESZOW)
Cetrizen, tabletki powlekane, 10 mg, 20 szt (NORTON)
Cetyryzyna-Egis, 1%, krople doustne, (10 mg / ml), 20 ml (EGIS)
Cetyryzyna-Egis, tabletki powlekane, 10 mg, 10 szt (EGIS)
Cetyryzyna-Egis, tabletki powlekane, 10 mg, 20 szt (EGIS)
Cetyryzyna-Egis, tabletki powlekane, 10 mg, 30 szt (EGIS)
Letizen, tabletki powlekane, 10 mg, 20 szt (KRKA)
Virlix, 10 mg tabletki powlekane, 20 szt (PLIVA RX)
WSKAZANIA:



Leczenie przewlekłego oraz sezonowego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa, alergicznego zapalenia spojówek, przewlekłej pokrzywki idiopatycznej.

Loratadyna
Loratadyna, tabletki, 10 mg, 30 szt (GALENA)Alerfan, tabletki, 10 mg, 10 szt (ANPHARM)
Claritine, tabletki, 10 mg, 10 szt (SCHERING PLOUGH)
Claritine, tabletki, 10 mg, 30 szt (SCHERING PLOUGH)
Flonidan, tabletki, 10 mg, 10 szt (LEK)
Flonidan, tabletki, 10 mg, 30 szt (LEK)
Loram, tabletki, 10 mg, 10 szt (HEXAL)
Loratan, kapsułki elastyczne, 10 mg, 10 szt (HASCO-LEK)
Loratan, kapsułki elastyczne, 10 mg, 30 szt (HASCO-LEK)
Loratine, tabletki, 10 mg, 10 szt (POLPHARMA OTC)
Loratine, tabletki, 10 mg, 30 szt (POLPHARMA S.A.)

WSKAZANIA:

Sezonowy i całoroczny alergiczny nieżyt nosa, pokrzywka, przewlekłe alergiczne dermatozy.

---