Dydaktyka ogólna wykłady
T1: Dydaktyka
Dydaktyka (nauka o uczeniu) z gr. Didacticus - pouczający i dasco - uczeń. W starożytności dydaktykę dzieliło się na dwie metody (2 części metody sokrateńskiej)
Sokrates- twórca nauki, jako pierwszy zastosował metodę dydaktyczną.
Część 1 - eromatyczna - naprowadzająca i polegała na tym, że uczeń miał zweryfikować poprawnośc tezy sokratesa (prawda/fałsz)
Część 2 - pozytywna czyli akuszerska (położnicza) polegająca na wydobyciu z ucznia prawdny, zakładała, że uczeń taką prawqdę musi znać.
Pierwszy raz termin DYDAKTYKA użyto w XVIIw. W Niemczech i rozumiano wówczas jako sztukę nauczania czyli umiejętność praktyczną.
Szerszy zakres pojęciu nadał Jan Fryderyk Herbart w swoim dziele „Wielka dydaktyka” zakres ten miał obejmować wychowaniei nauczanie. Na początku XIXw. Ten niemiecki filozof i pedagog opracował teoretyczne podstawy pedagogiczne czyniąc z niej teorię nauczania wychowaującegostanowiącą subdyscyplinę pedagogiczną jaką jest do dziś.
Herbart i jego zwolennicy zakładali, że w procesie nauczania najważniejsze są czynności nauczyciela (system szkoly podającej/ encyklopedycznej czyli szkoła tradycyjna. Podstawowym zadaniemdydaktyki miało być dokonywanie analizyczynności nauczyciela oraz prośba opracowania jednej uniwersalnejn tgw. Nadprzedmiotowej metody, którą możnaby było zastosować na każdych zajęciach. Uczenie treści i ich nauczanie a w konsekwencji ich pamięciowe opanowanie przez uczniów oraz ułożenie pożądku logicznego w powst. Systemie wiedzy. System zgody z pożądkiem panującym w nauce.
Według Okonia dydaktyka jest jedną z podstawowych nauk pedagogicznych a jej przedmiot stanowi nauczanie i uczenie się, które może odbywać się w szkole lub poza nią (np. w rodzinie, pracy lub w innych formach życia społecznego) Autor wskazuje takie ujęcie i mówi, że nauczanie i uczenie się są to takie działania, które stanowią integralnie ze sobą powiązane stany procesu kształcenia i dlatego możemy powiedzieć, że dydaktyka jest nauką o kształceniu, jego celech oraz treściach, jego metodach, środkach i organizacji.
Przedmiot badań dydaktycznych- wszelka świadoma działalność dydaktyczna wyrużniająca się w procesach nauczania i uczenia się, ich treściach, przebiegu, metodach, środkach ich organizacji, podporządkowana przyjętym celom.
- szeroka działalność szkół oraz innych placówek oświatowych
- działalność nauczyciela
- działalnośc ucznia
Funkcje dydaktyki
F. poznawcza - polega na ustalaniu pewnych faktów, systematyzuje je i uogólnia, tłumaczy je, ustala jakościowe i ilościowe zależności między nimi.
F. praktyczna - inaczej utylitarna, służebna wobec życia społecznego. Dydaktyka dostarcza nauczycielom i innym podmiotom przesłanek teoretycznych, czego celom jest ich stosowanie w praktyce i podnoszenie efektywności oddziaływań pedagogicznych.
F.diagnostyczna - wyodręniona przez F.Bereźnickiego, polega na dostawczaniu wiedzy o stanie nauczania i uczenia się, o prawidłowościach żądzących tymi procesami, przez co stwarza pdst. Programowania dalszego ich rozwoju.
T2: Elementy systemu dydaktycznego
System dydaktyczny- zespół elementów obejmujących cele i treści kształcenia nauczycieli i uczniów. Warunki(metody działań dydaktycznych oraz rezultaty)
Rezultaty - info. O stopniu osiągnięcia celu. Model systemu dydaktycznego - autorem Wojciech Kojs, który twierdzi, że między poszczególnymi jego elementami zachodzą różnego rodzaju interakcje (związki/zależnośći). Jednakże należy zwrócić uwagę na to iż wszystkie one przebiegają wg. Przyjętego celu. Dąży się więc do tego, aby tak ukształtować wszystkie elementy oraz związki między nimi by funkcjonowały jako charmonijnie działająca całość, aby jak najlepiej osiągnąć cel kształcenia.
Nauczyciel musi umieć nakierunkować ucznia na cel (zainteresować ucznia treściami, dydaktyka opierana na motywacji wewnętrznej, stosowanie różnych metod)
Głóswne pojęcia dydaktyki:
Kształcenie - wszelkie nauczanie i uczenie się. Ogół czynności pozwalający czy umożliwiający ludziom poznanie świata, przyrody, społeczeństwa, kultury oraz uczestnictwo w ich kształtowaniu. Poj. To zakłada osiągnięcie możliwie wielostronnego rozwoju sprawności, przekonań i postaw jak również nabycie pożądanych kwalifikacji zawodowych, Kształcenie jest procesem, któremu toważyszą różnego rodzaju inne zdażenia kształcące.
Wynikiem kształcenia jest wykształcenie - oznacza on proces (stan finalny) do którego doprowadziło kształcenie. Panuje przekonanie iż właśnie od elementu systemu dydaktycznego ich funkcji i wzajemnych interakcji zależy charakter i jakość kształcenia.
Wykształcenie może być rozumiane
Znaczenie szerokie - wykształcenie pozostaje w integralnym związku z kulturą duchową jakiegoś społeczeństwa. Powstaje w wyniku wyzwolenia takich dwóch światów, a mianowicie wytworów człowieka np. język, obyczaje, moralnośc, formy życia społecznego oraz wewnętrznego, jego życia duchowego. w ujęciu wąskimwykształcenie kojarzone jest z rozwojem i podziałem umysłowej strony człowieka.
Kształcenie może być podejmowane w sposób samorzutny (samokształcenie - zdobywanie wykształcenia w toku działalności własnej, której cele, treści, warunki, środki, metody ustala sam podmiot), które z kolei wydaje się być kluczowym całej współczesnej pedagogice ponieważ uważa się iż cała działalnośc pedagogiczna winna być nakierowana na samokształcenie, które dzisiaj wydaje się czymś niezbędnnym do funkcjonowania w społeczeństwie globalnym (informatycznym).
Nauczanie - planowa, systematyczna praca nauczyciela z uczniami polegająca na wywoływaniu i utrwalaniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu i całej osobowości, co ma miejsce dzieki uczeniu się i opanowywaniu wiedzy przez podmiot dzięki przeżywaniu przez niego wartości i podejmowaniu własnej działalności praktycznej.
Nauczanie jest czynnością intencjonalną co oznacza, że nauczanie nakierowane jest przez nauczyciela na wywolanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów. Obecnie w nauczaniu kładzie się nacisk na tgw. Obieg informacji między nauczycielem, innym źródłem wiedzy a uczniem, co umożliwiatemu ostatniemu opanowanie wiedzy przez podejmowanie form aktywności związanej z przyswajaniem, rozwiązywaniem problemów i działania praktyczne. W wywoływaniu zmian u uczniów, ich wiedzy, umiejętnościach, postawiach nacisk jest kładziony na działalność praktyczną związaną z pierwszym krokiem a mianowicie nazwaniem przez niego wiedzy i drugim krokiem oddziaływaniem na rzeczywistość. Takie podejście obecnie sprzyja nie tylko nabywaniu wiadomości, umiejętności nawyków, ale rozwija zdolności, kształtuje ogólnospołeczne postawy moralne, przekonania, światopogląd człowieka oraz usposobienia predyspozycji do samodzielnego uczenia się.
Uczenie się - w dydaktyce to proces w którego toku na podstawie dośw. (empirycznie) poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania i działania lub ulegają zmianie formy wcześniej nabytej. Jest to ten rodzaj działalności ludzkiej, który w okresie dzieciństwa i młodości uzyskuje przewage nad innymi formami (zabawa, praca) Uczenie” warunkuje człowieczeństwo”. Umożliwia zmiany samego siebie. Zmiana jest traktowana jako źródło naszego rozwoju jako przygotowanie do życia i jest także wrastaniem w kulturę.
Uczenie -> perspektywa przyszłości -> wrastanie w kulturę (np. dobra intelektualne) ->zmiana rzeczywistości (kultura)
Wytwory kultury - wszystko co wytworzył człowiek i jest dla niego cenne.
Wychowanie - w dydaktyce rozumiane w sposób szeroki: wszelki wpływ środowiska społecznego i przyrodniczego na człowieka. Obejmujące zarówno spontaniczne oraz okazjonalne oddziaływania innych ludzi lub grup ludzkich przyrody (zamierzone i planowane)
Przyrodnicze - np. , że róża kłuje, ogień parzy. Nauka polegająca na doświadczeniu
Północne narody są bardziej zapobiegliwe, myślą perspektywicznie z powodu mroźnego klimatu, może on wywierać wpływ na mentalność.
Wychowanie w wąskim rozumieniu - wiążę się z utożsamianiem wychowanka z działalnością zinstytucjonalizowaną, których celem jest ukształtowanie kierunkowych cech osobowości tzn. określonych postaw, przekonań, zasad postępowania (np. szkoła, państwo, miejskie ośrodki)
Zgodnie z tym ujęciem wychowanie jest pod względem zakresu procesem znacznie szerszym niż kształcenie ponieważ obejmuje różne tereny wychowawcze oraz wszelkie sfery osobowości wychowawna (spera intelektualną, moralną, wolicjonalną, estetyczną, fizyczną)
W nauczaniu celem głównym jest wyposarzenie uczniów w określone wiadomości umiejętności i nawyki czyli tgw. Wiadomości instrumentalne.
W procesie tym, wykonywane przez uczniów czynności mają charakter poznawczy i prakseologiczny (poznawczy) a w procesie wychowawczym społeczno moralne.
T3: Metodologia badań dydaktycznych
Badania dydaktyczne - ulepszenie praktyki nauczycieli
Cel - poznawczy
Heurystyka
Opis
Wnioski
Badania naukowe mają charakter opisowy tzn., że są procesem na który składa się ogół nast. Czynności, które składają się z wielu etapów wymagających starannego przygotowania. Począwszy na sformułowaniu hipotez, poprzez wyłonienie zmiennych i wskaźników. Opracowania procedury badawczej a skończywszy na przeprowadzeniu badania, naukowym opracowaniu wyników badań i ich uogólnieniu.
Badania dydaktyczne: czynności badawcze podejmujemy w celu wykrywania istoty i prawidłowości związanych z przebiegiem procesu nauczania i uczenia się.
CEL
Dydaktyka bada aby (ustalać) formułować zależności (związki) między różnymi składnikami procesu dydaktycznego, które mogą mieć charakter przyczynowo skutkowy struktularny bądź funkcjonalny. Np.
- wpływ metody na rezultaty
- jak powinniśmy tworzyć struktury wiedzy
Rola badań dydaktycznych:
Wiiny opisywać analizowaną rzeczywistość (FUNKCJA DESKRYPTYWNA) oraz umożliwiać przewidywanie przebiegu zjawisk i procesów edukacyjnych (F. PREDYKTYWNA)
Na pdst. Przejawu przewidujemy skutki np. dyslekcja - złe oceny, spychanie na margines przez gr. Rówiesnicze.
ETAPY badań dydaktycznych
Etap I - Wyłonienie i sformułowanie problemów badawczych. Etap ten pozwala na wyznaczenie celu,zakresu i terenu badań. Problemy badawcze - postać pytań na które odpowiedzi mają dostarczyć nam badania. Pytania mogą dotyczyć przycvzyn, skutków oraz przebiegu określonych zjawisk i procesów dydaktycznych a także wykrycie pewnych prawidłowości i zasad czyli uświadamianie czego nie wiemy a chcemy wiedzieć.
W badaniu naukowych wyróżniamy problemy ogólne i szczegółowe
Hipotezy badawcze są to przypuszczenia o wysokim stopniu prawdopodobności i są przypuszczalną odpowiedzią na postawione procesy badawcze. Hipoteza musi być empirycznie sprawdzalna za pomocą metod badawczych (musi się dać zweryfikować na drodze badania)
Wyłonienie zmiennych, które są pewnymi właściwościami czynnościami lub cechami, które przybierają różne wartości w badanym zbiorze. Zmienna zależna ulega zmianompod wpływem czegoś (jest przedmiotem działania) zmienna niezależna - coś co jest, nie ulega zmianie (zmienne odzdziałowujące, zmienne zal.) wskaźniki np. wiś miasto, wiek, płeć
Dobór wskaźników ze wzgl. Na zmienne cechy. Wskaźnik to pewne zdażenie lub zjawisko które informuje o zmianach.
Wybór metody badań
Wg. Bereźnickiego metodą badań dyd. Nazywa się zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmującyhc całośc postępowania badawczego zmierzającego do rozwiązania określonego problemu badawczego (droga gromadzenia danych)
Najważniejsze metody:
- eksperyment dydaktyczny
- sondaż diagnostyczny
- monogramię pedagogiczną
- metoda indywidualnych przypadków
T4: metody badań
Eksperyment - metoda naukowego badania określonego wycinka żeczywistości polegająca na wywoływaniu lub tylko zmienianiu procesów przez wprowadzenie jakiegoś czynnika i obserwowanie zmian powstałych pod jego wpływem. Wprowadzamy do procesu czynnik eksperymentalny zmienna niezależna, natomiast zaistniałe zmiany, których źródłem jest omówiony czynnik nazywa się zmiennymi zależnymi. Zmienne najsilniej działające są to zmienne główne natomiast słabiej uboczne. Zmiany zakłucające bądź pośredniczące wzmacniają bądź obniżają oddziaływanie zmiennych niezależnych.
Metoda sondarzu diagnostycznego
Daje nam opis poznania wyjaśnień pewnych zjawisk masowych czy też ważniejszych procesów występujących w zbiorowościach, pozwala ona również na uzyskanie odpowiedzi na pytania dot. Poglądów badanych, ich opinii motywów, oczekiwań na uzyskanie danych o wszelkich warunkach środowiskowych, rodzinnych (np. ankieta, wywiad)
Monografia pedagogiczna - której przedmiotem są instytucje wychowawcze czyli placówki bądź instytucjonalne formy działalności wychowawczej. Metoda ta prowadzi do gruntownego poznania instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.
Istotą badań jest sięganie w głąb instytucji (np. bad. Dokumentacji, wywiady, obserwacja, ankieta itp. ) co pozwala na pogłębione badania jej struktury społ., układów i relacji między jednopstkami składającymi się na dana organizację.
Sprawdza się ona do biografi ludzkiej, do badania ludzkich losów uwikłanych w określone sytuacje. Mogą one polegać na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej w kontekscie jednostkowym biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadków lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.
Najczęstrzymi technikami jest wywiad środowiskowy, obserwacja jednostkowa analiza dokumentów osobistych, techniki projekcyjne lub gesty.
Ze względu na złożoność procesów dydaktycznych mamy dwa sposoby prowadzenia badań. Badania jakościowe i ilościowe. (dyd. Empiryczna - ilościowe, humanistyczna - jakościowe)
Badania ilościowe - realizowane są w zał. Realizmu epistemiologicznego, służą opisowi i wyjaśnieniu faktów, zjawisk oraz procesow dydaktycznych, odkrywaniu prawidłowości ujmowanych w formie praw empirycznych korelacyjnych oraz statystycznych a także projektowaniu okreslonych procesów oraz modelu postępowania dydaktycznego. Metodologia realizowana w tym gruncie wzorowana jest na metodach z nauk przyrodniczych. W badaniach tych stosuje się liczenie i mierzenie obiektów szuka się zal. Przyczynowo skutkowych.
Badania jakościowe - badacz może docierać bardziej w głąb badanego zjawiska niestosując jednak procedur ilościowych i statystycznych. Podejście jakościowe kieruje badacza ku światom wartosci, przeżyć jednostki, oczekiwań, lęków, aspiracji itp.
Badania w działaniu
Studium przypadków
Obserwacja uczestnicząca
Wywiad swobodny
Analiza dokumentów osobistych lub wytworów osób badanych
T5: Proces kształcenia
Proces kształcenia - systematyczny, planowy, oraz długotrwały zbiór ściśle powiązanych ze sobą czynności nauczyciela - ucznia przy czym proces ten z reguły inicjowany jest przez nauczyciela i określony jest mianem poznawczego.
POZNANIE |
|
BEZPOŚREDNIE |
POŚREDNIE |
Samodzielne dostrzeganie, formułowanie i rozwiązywanie różnorodnych problemów (oserwacja, doświadczenie inne czynności praktyczne, więcej czasu i wysiłku |
Kożystanie z gotowych informacji np. w książce czy internecie |
Obecnie łączy się te dwie drogi poznania |
|
Plusem są: Trwałość wiedzy Ma większe walory kształcące Rozwój sprawności umysłowych, zainteresowań dziecka |
Uczeń kożysta z wiedzy nagromadzonej przez ludzkość (dominuje w dzisiejszej szkole gdyż szybszy przy większymzasobie wiedzy) uczeń nabywa u8miejętności a co ważniejsze warunkuje poznanie bezposrednie |
Czynności warunkujące proces kształcenia dziecka
Właściwości ucznia: inteligencja, zdolności, zainteresowania, nastawienie i priorytety, aspiracje, motywy uczenia się. |
Sytuacja ucznia: Stan zdrowia, możliwości rodziny w zakresie wspierania go i jego rozwoju, możliwości finansowe rodziny, miejsce zamieszkania |
Proces kształcenia to integracja uczenia się i nauczania
Czynniki podtrzymujące uczenie się ucznia związane są z pewnymi zabiegami ze strony nauczyciela - przyciąganie i ukierunkowanie uwagi ucznia.
Kocentację wspomaga:
- aktywizacja dziecka
Zainteresowanie dziecka tematem/treściami nauczania
- świadomość możliwości skoncentrowania się dziecka
Czynności nauczyciela utrwalające nawyk uczenia się
Czynności nauczyciela w procesie kształcenia - stworzenie sytuacji problemowej
Cz. Nauczyciela |
Cz. ucznia |
1. Działanie sprzyjające uświadomieniu uczniom celów i zadania kształcenia (pozytywna motywacja dziacka do nauki) |
1. Działania służące wytworzeniu odpowiedniej, pozytywnej motywacji do nauki |
2. Zaznajomienie uczniów z nowymi rzeczami, zadaniami, sytuacjami (aktualne treści) |
2. Proces poznania nowych rzeczy, zdarzeń, zjawisk. |
3.Kierowanie procesem nabywania pojęć |
3. Procesy uogólniania służące wytwarzaniu pojęć (synteza wiedzy, wiązanie informacji. |
4. Kierowanie procesem poznania prawidłowości i praw aukowych (kryterium naukowości) |
4. Odpowiada za POZNANIE praw naukowych |
5. Kierowanie procesem przechodzenia od teorii do praktyki |
5. Nabywanie umiejętności i nawyków |
6. organizowanie zajęć praktyczno wytwórczych |
6. Działania praktyczne słuzące wytworzeniu konkretnych przedmiotów i zmian w otoczeniu |
7. Sprawdzenie i ocenienie osiągnięć uczniów |
7. Samokontrola osiągnięć uzyskanych w toku uczenia się |
Cechy współczesnego modelu procesu kształcenia
jedność uczenia się i nauczania
Jedność w oddziaływaniach dydaktycznych i wychowawczych
Wszechstronność - przystosowanie procesu nauczania i uczenia się do realizacji różnych zadań dydaktycznych
Indywidualizacja procesu kształcenia - treści metody dostosowane do dziecka, do jego specyfiki, faz rozwoju, potrzeb, zainteresowań.
Elastyczność metodyczna i organizacyjna (posługiwanie się różnymi metodami)
OGNIWA PROCESU KSZTAŁCENIA
Uświadomienie uczniowi celów i zadań kształcenia.
Poznanie nowych faktów (bezpośrednie lub pośrednie poznanie oraz za pomocą środków oglądowych, słowa mówionego i pisanego, przy zastosowaniu odpowiednich metod.
Nabywanie nowych pojęć przez ucznia:
Etap I zestawienie danego zjawisdka rzeczywistości z innymi w celu wyodrębnienia, odróżnienia ich.
Etap II wyszukiwanie cech wspólnych (uogólnienie)
Etap III wyszukiwanie cech różniących
Etap IV wytworzenie przez uczniów danego pojęcia na podstawie znajomości istotnych cech danej kategorii przedmiotów
Etap V Zastosowanie nowego pojęcia w nowych sytuacjach poznawczych.
4. Poznanie prawidłowości i syntezowanie wiedzy
5. Przechodzenie od teorii do praktyki
6. wykonywanie zadań praktyczno-wytwórczych
7. sprawdzanie i ocena osiągnięć
T6: Dawne i współczesne trendy w systemie kształcenia
Pierwszy system kształcenia powstał przy powstawaniu szkoły tradycyjnej (system herbartowski) Herbart oparł go na etyce i psychologii przy czym etyka wyznaczała cele kształcenia a psychologia określała środki prowadzące do osiągnięcia tych celów.
Naczelny cel - ukształtowanie silnych pod względem moralnym charakterów.
Drogą do tego miało być nauczanie wychowujące gdyż w myśl założeń Herbarta nauczanie i uczenie się są procesami nieodłącznymi a podstawą do tego twierdzenia jest to iż zdaniem Herbarta wola i charakter rozwijają się równocześnie z rozumiem.
Wartość nauczania (wg. Herbarta) polegała na przekazywaniu uczniom wiedzy z równoczesnym rozwojem ich uczuć i woli.
Herbart przykładał również wagę do rozwijania wszechstronnych zainteresowań uczniów zwłaszcza tych bezpośrednich (takie, które wiążą się z cenieniem czegoś dla tego czegos samego) System oparty na wyodrębnionych przez Herbarta etapy lekcji (stopnie formalne)
Konieczność tego podziału uzasadnił tym iż efektywność nauczania zależy od trafnego podziału treści na odpowiednie jednostki metodyczne (lekcja) oraz od toku lekcji. W toku lekcji nauczyciel przechodzi przez nastepujące etapy:
JASNOŚĆ uświadomienie uczniom czego i po co mają się uczyć
KOJARZENIE zaznajomienie uczniów z nowym materiałem, który powinni kojarzyć z widomościami już posiadanymi
SYSTEM syntezowanie nowopoznanych treści materiału
METODA wdrażanie ucznia do wykorzystywania tych treści w praktyce.
W myśl tak przyjętego toku nauczania uczenie się miało przebiegać od wyobrażeń do pojęć i od pojęć do umiejętności. Gł. Zadaniem nauczyciela było przekazywanie uczniom nowych treści nowego materiału jako podanie go oraz kształcenie i rozwijanie u nich teoretycznych.
System ten cehcował formalizm ązany z ciasnym schematem tak zaj. Lekcyjnych, organizacyjnych inwencje metodyczną i organizacyjną.
Nauczyciel u Herbarta posiadał bezwzględny i niepodważalny autorytet z nadania.
Obok książki nauczyciel stanowił główne a nawet jedyne źródło wiedzy.
T7: założenia współczesnego systemu kształcenia
Głowne założenia współczesnego systemu kształcenia
Przedmiotem poznania ucznia powinna być otaczająca człowieka rzeczywistość, która nas tworzy. Początkując od najbliższych - rodzina, region, kraj - duże znaczenie samokształćenia.
Poznanie powiino opierać się na doświadczeniu zdobywanym dzieki interakcyjnym kontaktom z rzeczywistością (poznanie empiryczne które bezpośrednio dominuje nad pośrednim).
Poznanie nie powinno stanowić oddzwierciedlenia tylko i wyłącznie doświadczanego przez podmiot rzeczywistości ale sięgać dalej.
Permanentne uświadamianie uczniom celów i zadań dydaktycznych.
Zaznajomienie uczniów z nowym materiałem powinno przebiegać przy zastosowaniu odpowiednio dobranych nowoczesnych środków technicznych (oglądowych). Odpowiadać temu winna określona działalność praktyczna w celu rozwiązywania problemów.
Kierowanie procesami uogólniania co prowadzi do powstania i opanowania pojęć, pewnych wzorów ogólnych na drodze różnorodnych operacji myślowych (uczeń ma możliwość wiązania wiedzy z inną)
Utrwalanie wiadomości uczniów dzięki, któremu pojawia się aktywność związana z powtarzaniem, ćwiczeniami, uczenie się pamięciowe. Utrwalanie umiejętności nawyków, przyzwyczajeń. Stymulacja ucznia do ćwiczeń.
Wiązanie teori z praktyką dzięki czemu uczniowie poznają różne formy działalności poznawczej
Kontrola i ocena wyników nauczania prowadząca do samokontroli.
Poznanie jest prawdziwe wtedy kiedy formułowane są na jego podstawie sądy o rzeczywistości.
Poznanie powinno się dokonywać dzięki współdziałaniu wszystkich zmysłow.
T8: Zasady dydaktyczne
Zasady dydaktyczne są po te, żeby efektywniejsze były działania dydaktyczne. (Kupisiewicz)
Zasady dydaktyczne - pewna norma postępowania dydaktycznego, której postrzeganie pozwala nauczycielowi skutecznie zaznajamiać uczniów z wiedzą, rozwijać ich zdolności, zainteresowania, pomagać w budowaniu poglądów, przekonań opartych na akceptowanych społecznie wartościach oraz wdrażać do samokształcenia. Mają charakter normatywny.
Wg. Bereźnickiego zas. Dyd. Zapewniają lepszą realizację celów kształcenia.
Zasady wg. Okonia:
zasada systemowości
z. poglądowości
z. związku teorii z praktyką
z. efektywności
z. przystępności
z. indywidualizacji i uspołecznienia
Kupisiewicz dodaje
z. świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie kształcenia
z. trwałości wiedzy uczniów
z. operatywności wiedzy uczniów
Pułturzycki dodaje
z. kształcenia umiejętności uczenia się uczniów. (działać, aby uczeń wiedział jak ma się uczyć)
z. zespołowości i indywidualizacji
z. ustawiczności kształcenia (uczymy się całe zycie)
Charakterystyka najważniejszych zasad dydaktycznych
1. Zasada poglądowości - postulowanie bezpośredniego poznania rzeczy, zjawisk, zdarzeń, czyli oparteg na pomiarze obserwacji, oraz na różnorakich czynnościach praktycznych. Tego typu poznanie jest pkt. Wyjścia w pracy z uczniem ponieważ nie dysponuje on jeszcze zasobem spostrzezen i wyobrażeń niezbędnych do rozumienia otaczającej rzeczywistości (czy danego materiału).
Formy realizacji tej zasady powinny zależeć od:
właściwości psychicznych rozwoju uczniów
zasobu doświadczeń posiadanego przez uczniów a zdeterminowanego przez warunki i metody wych. Dzieci i młodzieży
sprawności z zakresie samodzielnego prowadzenia obserwacji i eksperymentu czyli metod badawczych oraz umiejetności opisywania ich wyników i wyciągania poprawnych wniosków.
Wiąże się również ze stopniowych przechodzeniem dziecka z myślenia konkretno obrazowego do formalnego oraz hipotetyczno dedukcyjnego.
Na każdym etapie kształcenia należy posługiwać się środkami upoglądawiającymi treści itp.
Im więcej analizatorów zmysłowych uczestniczy w wytworzeniu skojarzeń tym bardziej upoglądowione nauczanie i tym samym efektywne. Aby uczestniczyły wielorakie analizatory zmysłowe trzeba uruchamiać różne zmysły.
2. zasada przystępności w nauczaniu - uwzglednia właściwosci psychiczne rozwoju uczniów. Polega na odpowiednim dobraniu metod przekazu wiedzy czy zdobywania jej przez uczniów.
Zasada STOPNIOWANIA TRUDNOŚCI znajduje swój wyraz w:
Przechodzeniu od uczenia tego co dla ucznia bliskie do tego co dalsze
Przechodzeniu od tego co łatwiejsze do tego co trudniejsze
Od tego co znane do tego co nieznane
Uwzględnieniu różnic w tępie pracy oraz stopnia zaawansowania w nauce poszczególnych uczniów
3. zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie kształcenia - zakłada aktywizacje uczniów w procesie zdobywania wiedzy i umiejętności oraz odpowiedniego jej ukierunkowanie przez nauczyciela oraz podporządkowanie przyjętym i uświadomionym uczniom celów nauczania. Nauczyciel powinien uwzględniać możliwości, zainteresowania oraz potrzeby uczniów tak aby rozwijać je i zbliżać do potrzeb społecznych.
4. zasada systematyczności - podyktowana specyfiką procesu kształcenia, który składa się z łańcucha ściśle powiązanych aktów uczenia i nauczania.
Przebiega on płynnie tylko wtedy kiedy nie występują w nim nieprzewidzianw, nieuzasadnione przerwy oraz dezorganizujace wydarzenia.
Reguły towarzyszące zasadzie:
Sądowanie stanu wyjściowego wiedzy uczniów przed zaznajomieniem ich z nowym materiałem oraz systematyczne nawiązywanie do niej,
Ustalenie tgw. Merytorycznego pkt. Ciężkości lekcji oraz eksponowanie na jego tle i powiązanych z nim pochodnych wobec niego wiadomości oraz umiejętności
Dzielenie danego materiału na mniejsze punkty tworzące merytoryczną strukturę lekcji
Streszczanie i syntezujące powtarzanie przerobionego materiału
Zwracanie uwagi na wszystkicj lekcjach na sposób i formę wyrażania mysli przez uczniów w celu kształtowania poprawnego wypowiadania się ustnego i na piśmie
Wdrażanie uczniów od najmłodszych lat do samodzielnej pracy oraz wymaganie od nich rozwiązywania zadań o wzrastającym stopniu trudności. Systematyczne przygotowanie się nauczyciela do lekcji ( przemyślenie, zaplanowanie, cele, metody, formy lekcji, efekty, oczekiwania, przewidzenie pracy domowej)
5. zasada trwałości wiedzy uczniów - polega na stosowaniu następujących reguł dydaktycznych w celu utrwalania w pamięci wiedzy
Utrwalanie i nawiązywanie
Reguły:
Przygotowując ucznia do zapoznania się z nowym materiałem trzeba ukierunkować jego uwagę i zainteresowanie oraz wytworzyć pozytywną motywację do uczenia się
Zapoznanie się ucznia z nowymi treściami powinno być tak przygotowane pod względem merytorycznym oraz metodycznym aby uczniowie brali w tym procesie jak najbardziej aktywny udział
Liczba i częstotliwość ćw. Należy dostosować do zdolności i tępa pracy uczniów
Liczba powtórzeń powinna być największa bezpośrednio po opanowaniu przez uczniów określonego materiału w okresie tgw. Nawiększego ubytku wiadomości
Utrwalenie i systematyzowanie wiadomości sprzyja samodzielne ich stosowanie przez uczniów nawydatniej przy rozwiązywaniu problemów
Wdrażanie uczniów do teoretycznej i empirycznej weryfikacji omawianych zasad, reguł i prawidłowości
Systematyczna kontrola wyników nauczania z przekazywaną uczniom wraz z uzasadnieniem i oceną ich pracy.
1