Objawy zaburzeń sensorycznych, misz, Diagnoza i terapia pedagogiczna


Zaburzenia sensoryczne u osób z autyzmem

Autyzm jest zespołem zaburzeń o złożonej etiologii. Towarzyszą mu często

zaburzenia funkcjonowania w obrębie zmysłów (wzroku, słuchu, dotyku, smaku,

węchu). Problemy te związane są z zakłóceniami w zakresie dostarczania,

przetwarzania, selekcjonowania i interpretacji bodźców zmysłowych, płynących

do mózgu.

Gdy informacja sensoryczna jest błędna, odbiór świata zewnętrznego przez

dziecko jest nierzeczywisty. Obserwujemy szereg niezrozumiałych zachowań,

gdyż osoba z autyzmem próbuje unikać bodźców, które są dla niej trudne do

zniesienia (nadwrażliwość) lub zakłócają właściwe doświadczanie świata

(biały szum). Często całą swoją energię zużywa, aby dostarczyć sobie (poprzez

autostymulację) bodźców, których wadliwie funkcjonujący układ nerwowy

nie przekazuje w odpowiedniej ilości (niedowrażliwość).

Objawy zaburzeń sensorycznych w obrębie zmysłu słuchu:

Nadwrażliwość:

Dziecko często ma popielato-szarą, „ziemistą” twarz

Zachowuje się jak dziecko nie słyszące

Unika przebywania w kuchni, łazience oraz innych akustycznych pomieszczeniach

Nie lubi zgiełku, tłoku, zgromadzeń, rodzinnych uroczystości

Boi się: urządzeń elektrycznych, mechanicznych, zwierząt, odgłosów wiatru, deszczu, burzy, morskich fal, ruchu ulicznego

Jest wrażliwe na dźwięki których nie słyszymy: np. praca urządzeń audiowizualnych, klimatyzacji, świetlówek, rur, schnącego ubrania

Panicznie boi się mycia głowy, uszu i strzyżenia włosów

Ma bardzo „lekki” sen lub nie przesypia nocy

Dźwięki są dla dziecka bolesne

Często kartkuje książki, uspokajając się

Nie wykazuje nadwrażliwości na dźwięki, które samo wytwarza i kontroluje

Zatyka uszy, chowa się pod kołdry, narzuty, koce, do łóżka, ucieka domu, lub miejsc będących źródłem bolesnych doznań słuchowych

Formy pomocy:

Wygłuszanie pomieszczeń poprzez kotary, dywany

Unikanie tłoku, zgiełku, sytuacji powodujących nadmiar bodźców dźwiękowych

Unikanie kontaktu z urządzeniami, których dźwięki wywołują lęk

Używanie zatyczek do uszu lub słuchawek

Spanie w cichym miejscu, z towarzyszącym relaksacyjnym tłem muzycznym

Uprzedzanie o nieoczekiwanych dźwiękach

Mówienie do dziecka szeptem

Formułowanie jasnych, prostych komunikatów

Zawsze należy pamiętać o możliwości ucieczki dziecka

Stymulacja słuchowa-stopniowe przyzwyczajanie do dźwięków w celu zmniejszenia nadwrażliwości

Dziecko często „produkuje” dźwięki wokół siebie: uderza, trzaska, łomocze, lubi targać papier

Opukuje przedmioty i urządzenia domowe

Rzuca ciężkimi, twardymi zabawkami i słucha jaki wydają dźwięki przy uderzaniu o podłoże, trzaska drzwiami

Lubi przebywać w kuchni, łazience, akustycznych pomieszczeniach

Dobrze czuje się w tłoku, hałasie, zgiełku

Lubi szum morza , odgłosy zwierząt, pojazdów

Może godzinami wsłuchiwać się w dźwięki pralki, odkurzacza, zmywarki

Wytwarza dźwięki i nasłuchuje echa na zasadzie echosondy

Często siedzi „wpatrzone” w przestrzeń, wsłuchując się w dźwięki
z otoczenia

Formy pomocy:

Demonstrowanie pojedynczych, ostrych, łatwych do rozpoznania dźwięków

Prowadzenie zabaw w akustycznych pomieszczeniach

Wprowadzanie zabawek wydających dźwięk przy potrząsaniu, zabawy
z mikrofonem, magnetofonem

Częste rozmowy, zwracanie się do dziecka głośno, wyraźnie, całymi zdaniami

Zorganizowanie warunków, aby dziecko mogło pohałasować, postukać

Dziecko wsłuchuje się w siebie (odgłos bijącego serca, oddechu, odgłosy trawienia, przepływu krwi)

Często gwałtownie, w zmiennym tempie hiperwentyluje się, oddychając ustami
i wsłuchując się w wydawane dźwięki

Krzyczy bez widocznej przyczyny

Często wydaje ciche dźwięki i przysłuchuje się im

Obserwuje się labilność nastroju przy zmianach pogody

Przybiera dziwne pozycje ciała (np. zwisa głową w dół), kołysze głową lub całym ciałem

Organizowanie czasu dziecka tak, aby zminimalizować okresy wsłuchiwania się
w siebie

Ćwiczenia ruchowe prowokujące zmiany pozycji ciała (bieganie, turlanie
z zamkniętymi oczami, zwisy głową w dół)

Ograniczanie hiperwentylacji

Dostarczanie zabawek dźwiękowych, przedmiotów wydających dźwięki

Łączenie bodźców dźwiękowych z wibracjami - dotykanie źródeł dźwięku - np. pralki , odkurzacza, głośników

Odróżnianie dźwięków płynących z otoczenia poprzez zabawy dźwiękowe oraz odgłosów płynących z wnętrza ciała (słuchanie bicia serca, odgłosów trawienia, przepływu krwi oraz mowy przy użyciu słuchawek lekarskich -dziecko powinno widzieć usta osoby mówiącej)

Dziecko nie lubi blasku słońca, intensywnego światła

Lubi obracać i obserwować przedmioty (koła, bąki, zegary z widocznymi elementami), których ruch wywołuje złudzenia optyczne

Obserwuje krople wody, ślinę, mikroskopijne pyłki

Lubi patrzeć przez małe dziurki, popękane szkło, przyglądać się małym skomplikowanym przedmiotom

Wykonuje nagłe ruchy całym ciałem, potęgujące efekt ruchu gałek ocznych, przybliżające i oddalające od przedmiotu

Ma fotograficzną pamięć wzrokową ,często szybko uczy się lub umie czytać całościowo

Potrafi tworzyć i odwzorowywać skomplikowane wzory (przedmiotów , rysunków)

Nie lubi luster i własnego odbicia

Boi się ciemności

Reaguje lękowo na niespodziewane bodźce wzrokowe: błyski światła, błyskawice, gwałtowne ruchy w polu widzenia

Formy pomocy:

Wyeliminowanie w otoczeniu jaskrawych, pulsujących świateł, barw, luster
i błyszczących powierzchni

Unikanie spacerów w jasne, słoneczne dni lub używanie okularów

Przejęcie kontroli nad bodźcami wzrokowymi (dziecko jest obserwatorem)

-zabawy latarką w ciemnym pomieszczeniu

-wprawianie w ruch i zatrzymywanie przedmiotów

-inicjowanie zabaw ruchowych z kręceniem, huśtaniem

Motywowanie do zabaw stymulujących wzrok:

-puzzle, układanki

-kalkowanie, odwzorowywanie

-nauka czytania całowyrazowego

-urozmaicanie ćwiczeń i stopniowanie trudności

Niedowrażliwość:

Dziecko lubi intensywne światło i jaskrawe barwy

Wpatruje się w słońce i jego promienie oraz inne źródła światła

Bywa zdenerwowane i niespokojne w szare, pochmurne dni, boi się półmroku

Często się kołysze

Jest zafascynowane lustrami, błyszczącymi przedmiotami

Słabo postrzega kontury, fascynują go krawędzie, długie , wysokie elementy (rury, słupy, latarnie, klamki)

Często przesuwa dłonią lub zabawką wzdłuż krawędzi np. krzesła lub stołu

Wpatruje się w poruszające się przedmioty, osoby (obserwuje liście, biegające, bawiące się dzieci, ruch uliczny, reklamy, bajki )

Boi się wysokości, schodów, tuneli

Lubi rzucać lekkimi przedmiotami i obserwować, jak spadają

Wykonuje specyficzne ruchy dłońmi lub przedmiotami w zasięgu wzroku

Formy pomocy:

Zachęcanie do dotykania wszystkich przedmiotów, które dziecko widzi

Zachęcanie do badania konturów

Obserwacja światła i cienia

Zabawy w ciemni, również z wykorzystaniem lampy ultrafioletowej do obserwacji fosforyzujących przedmiotów

Używanie lupy do obserwacji przedmiotów, obrazów

Rysowanie fosforyzującymi kredkami

U dziecka obserwujemy rozszerzone źrenice

Dziecko zachowuje się jak niewidome

Patrzy „przez” osoby i przedmioty, nie jest w stanie nawet na prośbę nawiązać kontaktu wzrokowego

Dotyka, trze i uderza powieki, obraca gałkami oczu

Patrzy jakby do wewnątrz siebie, nie dostrzegając świata zewnętrznego

Formy pomocy:

Ograniczenie możliwości manipulacji w obrębie gałek ocznych

Przejęcie kontroli nad źródłami światła:

Demonstrowanie źródeł światła bez możliwości manipulacji nimi przez dziecko

Zabawy przed lustrem, pokazywanie przed lustrem przedmiotów będących poza zasięgiem wzroku dziecka

Nauka rozróżniania światła i cienia oraz kolorów

Nadwrażliwość

W niemowlęctwie występują kłopoty ze ssaniem, przystawianiem do piersi,

a później gryzieniem i żuciem

Dziecko nie lubi zgromadzeń, tłoku, rodzinnych uroczystości, dużego ruchu

Unika kontaktu dotykowego z innymi osobami lub okazuje niepokój przy dotyku

Często woli inicjować pocałunki i uściski chcąc uniknąć niespodziewanego dotknięcia lub przytulenia

Nie lubi bliskości kogoś z tyłu, szczególnie gdy osoba jest poza zasięgiem jego wzroku, zdarza się, że tylko jednej osobie, czy rodzicowi pozwala na okazywanie czułości

Łatwo się poci, pod wpływem dotyku odczuwa ciepło i wzrost napięcia mięśniowego

Nie lubi zmian temperatury i zmian ciśnienia

Źle reaguje na ciasne, obcisłe ubrania, wystające metki, szwy

Często sprawia kłopoty przy ubieraniu

Nie toleruje ubrań z wełny, szorstkich tkanin, preferuje długie rękawy, nawet latem

Boi się bólu i nie toleruje go

Jest bardzo wrażliwe na łaskotanie

Siada w dziwnych pozycjach, wygina palce

Wybiera miękkie pluszowe zabawki, często używa ich do głaskania ciała

Samo rytmicznie, delikatnie głaszcze się i łaskocze

Reaguje na podmuchy wiatru, szczególnie odczuwając go na mokrym ciele podczas pływania lub kąpieli

Boi się kąpieli, mycia włosów, obcinania włosów i paznokci

Często najwrażliwsze są dłonie:

Unika zabaw z użyciem dłoni

Lubi mieć czyste ręce, unika lepkich i ziarnistych materiałów (piasek, klej),

Unika miękkich, puszystych zabawek,

Nie lubi brać, ani trzymać przedmiotów w rękach

Ma bardzo słaby chwyt kredki, nożyczek, sztućców

Nie lubi zajęć plastycznych, rysowania, pisania

Chodzi na palcach, nie lubi chodzenia boso, zwłaszcza po piasku i mokrej trawie

Formy pomocy:

Ubieramy dziecka w luźne, przewiewne ubrania z miękkiej tkaniny

Dostosowujemy ubiór do temperatury otoczenia

Nie narzucamy dziecku dotyku

Obserwujemy bodźce dotykowe, których dziecko dostarcza sobie samo, naśladujemy je i stopniowo proponujemy własne

Dotykamy miękką szczotką, całymi dłońmi, później kawałkami tkanin o różnej fakturze

Mocny ucisk jest lepiej tolerowany niż lekki dotyk

Stosujemy masaż dłoni, stóp, z użyciem różnych substancji

Niedowrażliwość:

Dziecko wykazuje słabą reakcję na ból lub jej brak

Nie płacze przy skaleczeniach, urazach

Czasem śmieje się, gdy jest uderzane przez innych

Lubi być ściskane, silnie obejmowane

Dostarcza sobie bolesnych stymulacji (uderza się , gryzie, rozdłubuje rany)

Porusza rytmicznie i pręży całe ciało, uderza głową, ciałem o podłoże, podskakuje usztywniając nogi

Uderza i pociera dłońmi, stopami o twarde, szorstkie powierzchnie

Formy pomocy:

Zabawy i ćwiczenia wzmacniające czucie ciała: biegi, skoki, huśtanie za ręce
i nogi,

Chodzenie na czworakach, taczki, kołysanie, ćwiczenia z oporowaniem ruchów rąk i nóg

Dostarczanie różnorodnych pod względem temperatury, struktury powierzchni, siły nacisku bodźców dotykowych:

-stymulacja z użyciem aparatu do masażu

-szczotkowanie, nacieranie, oklepywanie, ugniatanie, opukiwanie, rozciąganie powierzchni stawowych

-zanurzanie dłoni, stóp na przemian w zimnej i gorącej wodzie

-stymulacja aparatem do masażu miejsc uszkadzanych przez dziecko

Biały szum:

Dziecko czuje wewnętrzne ruchy, napięcia skóry

Drapie się po ciele, jak przy swędzeniu

Na skórze często jest widoczna „gęsia skórka”- przechodzi dreszcz

Często dziecko ciche i spokojne nagle„wybucha” - uderza siebie lub innych

Formy pomocy:

Uczymy dziecko rozróżniać bodźce wewnętrzne i zewnętrzne

Nie stosujemy aparatu do masażu

Często zmieniamy rytm ruchów dziecka

Stymulujemy zmysł dotyku, za każdym razem informując skąd pochodzi bodziec

W niemowlęctwie dziecko protestuje przed karmieniem piersią, braniem na ręce

i przytulaniem

Dziecko ucieka od osób i miejsc związanych z intensywnymi zapachami (perfum, proszku do prania i płukania, odświeżaczy powietrza, przypraw i zapachów kuchennych, sklepowych)

Unika kontaktu z kobietami w czasie menstruacji

Występują mdłości lub wymioty z powodu zapachu własnego stolca lub moczu

Dziecko odmawia oddawania moczu i stolca, dopóki może go powstrzymać

Dziecko unika intensywnie pachnących pokarmów, nie chce ich próbować, zmuszane do jedzenia wymiotuje

Formy pomocy:

Przebywanie na świeżym powietrzu

Wietrzenie pomieszczeń

Rezygnacja z żywności, środków chemicznych o intensywnym zapachu

Stymulacja zapachowa-stopniowe demonstrowanie i oswajanie najpierw z delikatnymi zapachami z „bezpiecznej” odległości

Niedowrażliwość:

Dziecko obwąchuje ludzi i przedmioty

Jest niewybredne przy jedzeniu, zjada rzeczy niejadalne

Lubi moczyć się w nocy, obwąchuje swoje pieluchy

Zdarza się, że bawi się moczem lub ekskrementami

Długo wstrzymuje mocz i kał, aż samo zaczyna nimi pachnieć

Lubi przebywać w toalecie, sprzeciwia się spuszczaniu wody

Ślini dłonie, okolice ust, ubranie

Własny zapach daje mu poczucie bezpieczeństwa

Formy pomocy:

Odzwyczajamy dziecko od obwąchiwania przedmiotów i ludzi

Przechowujemy rzeczy do prania w szczelnych pojemnikach

Spuszczamy wodę w WC

Stymulujemy ostrymi zdecydowanymi zapachami (nie perfumy) prezentowanymi pod nosem dziecka, z nazywaniem zapachu

Biały szum:

Dziecko stale odczuwa jakiś zapach

Często zasłania ręką usta i nos i dmucha w kierunku swojego nosa, chcąc poczuć zapach oddechu

Wkłada do nosa niewielkie przedmioty, chcąc zmienić proces wąchania

Dziecko hiperwentyluje się , jakby chciało przeczyścić nos.

Cierpi bardzo z powodu kataru

Formy pomocy:

Organizujemy środowisko wolne od zapachów

Każdego dnia spryskujemy dziecko i jego ubranie innym zapachem, nazywając zapach i wskazując jego źródło

Uczymy odróżniać zapachy

Nadwrażliwość:

Dziecko próbuje potrawy koniuszkiem języka

Mało je, jego dieta jest wybiórcza, aż do skrajności

Nie lubi przypraw

Nie lubi gazowanych napojów

Formy pomocy:

Podajemy delikatne potrawy bez przypraw

Stosujemy pożywną dietę, w małych porcjach

Nowo wprowadzane pożywienie mieszamy ze znanym

-podajemy najpierw smak słony i słodki - kroplę na górne podniebienie, za przednimi zębami i na czubek języka:

później smak kwaśny - na bok języka

smak gorzki-na tył języka

Nazywamy smaki

Niedowrażliwość:

Dziecko zjada wszystko, także rzeczy niejadalne, niebezpieczne

Zdarza się, że konieczne jest płukanie żołądka

Usunięcie z domu lub zabezpieczenie wszystkich substancji szkodliwych
i trujących

Stymulacja smakowa

1.smak gorzki - płyn - tył języka - 2 tygodnie-kilka kropli

2.smak kwaśny - płyn - boki języka - 2 tygodnie - kilka kropli

3.smak słony - przód języka - 2 tygodnie - kilka kropli

4.smak słodki - przód języka - 2 tygodnie - kilka kropli

5.później mieszamy smaki w ciągu dnia

Dziecko ciągle czuje w ustach jakiś smak

Ssie własny język (bok i tył) i policzki

Język bywa po pewnym czasie spuchnięty, szerszy i grubszy

Odbiera głównie smak gorzki i kwaśny

Przeżuwa zwrócony pokarm

Nie zwraca uwagi na jedzenie, pozwala się karmić, ale rzadko je samo

Formy pomocy:

Masowanie języka palcami

Masaż dziąseł, języka, policzków szczoteczką, przy myciu zębów

Stymulacja smakowa 4-8 razy dziennie

1.ulubiony smak

2.smak słodki i słony

3.smak gorzki i kwaśny

Uczymy żucia pokarmów

Na podstawie:

1.C.Delacato: Dziwne niepojęte. Autystyczne dziecko, Fundacja Synapsis,

Warszawa, 1995.

2.V.F. Maas: Uczenie się przez zmysły- wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej,

WSiP, Warszawa,1998.

3.J. Błeszyński: Wspomaganie rozwoju osób z autyzmem, Oficyna Wydawnicza Impuls,

Kraków 2004.


Wyszukiwarka