DYSKRYMINACJA JAKO ŹRÓDŁO UPRZEDZEŃ
Stereotyp - zespół schematów poznawczych, który dotyczy jakiejś określonej grupy społecznej i ich przedstawicieli. Opiera się na nadmiernym uogólnieniu
Utajona teoria osobowości - przeświadczenia mówiące o łączeniu jednych cech z innymi, np. okulary = mądrość
Uprzedzenie - sytuacja w której wytwarza się w nas negatywny stosunek i negatywne emocje wobec jakiejś osoby. Postawa względem przedstawicieli jakiejś grupy ze względu na to, że do tej grupy należą
Postawa (definicja starsza) Postawa (definicja nowsza)
- komponent poznawczy - komponent emocjonalny
- komponent emocjonalny
- komponent behawioralny postawa = stosunek emocjonalny
Dyskryminacja - negatywne zachowanie względem jakiejś osoby tylko dlatego, że należy do pewnej grupy społecznej
poziom poznawczy -> stereotyp
poziom emocjonalny -> uprzedzenie
poziom behawioralny -> dyskryminacja
Badanie Jane Elliott
klasa trzecioklasistów została podzielona ze względu na kolor oczu
jednego dnia dzieci brązowookie były u szczytu, a dzieci niebieskookie na dnie, następnego dnia odwrócono role
dzieci brązowookie były wskazywane jako grzeczniejsze, schludniejsze, uprzejme, bystre, a niebieskookie garbiły się, zapominały okularów, nie uważały na lekcjach
poziom pracy niebieskookich pogorszył się w porównaniu z dniem poprzednim, potrzebowali oni więcej czasu na rozwiązanie zadań arytmetycznych niż dzieci brązowookie; dzieci niebieskookie zaczęły dostosowywać się do obniżonych oczekiwań
dzieci brązowookie przekształciły się w „obrzydliwych, złośliwych, dyskryminujących trzecioklasistów”
dzieci, które od wielu lat były przyjaciółmi teraz boczyły się na siebie
nawet niebieskooka nauczycielka była uważana za gorszą
po odwróceniu ról poproszono dzieci o napisanie wypracowania o ty co czuli w czasie odgrywania ról i czym dla nich jest dyskryminacja
wypracowania wykazywały znaczny wzrost poziomu zrozumienia dla problemu dyskryminacji
wyniki badań ankietowych nad postawami, przeprowadzonych przez Martina Houga z University of Northern Iowa, wykazują, że u dzieci, które brały udział w „Dniach Dyskryminacji”, wystąpiły istotne zmiany w kierunku bardziej tolerancyjnych postaw i przekonań w porównaniu z ich rówieśnikami, którzy nie brali udziału w tych zajęciach
dokonana przez prof. Zimbardo ocena wyników, jakie uzyskały te dzieci w szkolnych testach osiągnięć, potwierdziła pogorszenie się wyników u dzieci o niższej pozycji i poprawę wyników u dzieci o wysokiej pozycji
każde dziecko nauczyło się, że może być lepsze, może uzyskiwać dobre wyniki w klasie
wielu dorosłych reaguje na to doświadczenie w sposób bardzo podobny do dzieci
1970 rok Biały Dom - podobne doświadczenie na stu wykształconych, kulturalnych i świadomych rzeczy dorosłych
1971 rok University of Iowa - doświadczenie na grupie nauczycieli
Dyskryminacja nie jest wynikiem uprzedzeń, lecz odwrotnie: uprzedzenia są czynnikiem dyskryminujących działań.
CZY MOŻNA WIERZYĆ NAOCZNYM ŚWIADKOM?
Czynniki, które wpływają na sprawozdania naocznych świadków:
Stres:
możliwość wystąpienia GAS - General Adaptation Syndrome - jest on spowodowany wzrostem poziomu adrenaliny we krwi i obejmuje zwiększenie tempa pracy serca, tempa oddychania oraz podniesienie się ciśnienia krwi
badania wykazują, że gdy obserwatorzy znajdą się pod wpływem stresu to gorzej zapamiętują szczegóły
znajdujący się pod wpływem stresu przecenia długość czasu jaki upłynął
Uprzednie warunkowanie i doświadczenie:
w wielu przypadkach kryminalnych uprzednie doświadczenia świadka mogą skłaniać go do podawania faktów i zdarzeń, których nie było, lecz które powinny być
biali obserwatorzy lepiej rozpoznają białych ludzi wśród podejrzanych niż Murzynów; obserwatorzy lepiej rozpoznają ludzi należących do własnej rasy
Osobiste uprzedzenia i stereotypy
Tendencyjna konstrukcja testu:
badania wykazały, że jeśli jedno zdjęcie w zbiorze fotografii jest odmienne bardziej prawdopodobne jest, że zwróci ono na siebie uwagę i zostanie wybrane
Badanie - napad na Tereni California State University
student zaatakował profesora przy 141 świadkach
poproszono świadków o opisanie napastnika i napadu oraz o podanie oceny pewności dotyczącej trafności swojego opisu
ludzie przeceniali czas trwania incydentu, ciężar ciała napastnika oceniano jako wyższy, wiek oceniano zbyt nisko, a wskaźnik dokładności wynosił ok. 25%
jedynie ocena wzrostu była bliska rzeczywistej
jeśli ludzie są niepewni swych ocen to często podają dane przeciętne
siedem tygodni później pokazano każdemu świadkowi indywidualnie zestaw sześciu fotografii
pierwszy rodzaj instrukcji o niskiej tendencyjności - pytano świadków czy rozpoznają kogoś na fotografiach
drugi rodzaj instrukcji o wysokiej tendencyjności - mówiono świadkom, że mamy pogląd na to, kim jest napastnik i mają go znaleźć na zdjęciach
były dwa typy zestawów fotografii: pierwszy niesugerujący, w którym wszyscy mężczyźni mieli ten sam wyraz twarzy i byli podobnie ubrani, w drugi przypadku fotografia napastnika była nieco przekrzywiona, był on inaczej ubrany i miał inny wyraz twarzy
jedynie 40% świadków poprawnie zidentyfikowała napastnika
Wykrywanie sygnałów - próba uporania się z faktem, że postawa obserwatora zakłóca dokładne wykrywanie, przetwarzanie i opisywanie bodźców sensorycznych. Idealny obserwator odróżnia wyraźnie to, co jest sygnałem (bodźcem) od tego, co nim nie jest.
STANDARDY ATRAKCYJNOŚCI FIZYCZNEJ TWARZY ORAZ SYLWETEK KOBIECYCH I MĘSKICH ORAZ ICH UZASADNIENIE SOCJOBIOLOGICZNE. KULTUROWE STANDARDY ATRAKCYJNOŚCI FIZYCZNEJ.
Sposób w jaki traktujemy ludzi wpływa na ich zachowanie i na to, co myślą o sobie.
Badanie Snyder, Tanke i Berscheid 1977
studenci otrzymali dwa zdjęcia kobiet - brzydkiej i ładnej
następnie mieli przeprowadzić z jedną z nich rozmowę telefoniczną
studenci, którzy wierzyli, że rozmawiają z kobietą atrakcyjną, odpowiadali w sposób bardziej łagodny, bardziej akceptowany społecznie niż studenci, którzy sądzili, że rozmawiają z kobietą nieatrakcyjną
niezależni obserwatorzy wysłuchawszy rozmów ocenili te kobiety, które rozmawiały z partnerami zakładającymi, że są one atrakcyjne, jako bardziej atrakcyjne, budzące zaufanie, ożywione i ciepłe w porównaniu z kobietami, których rozmówcy sądzili, że są nieatrakcyjne
Badanie Andersen i Bem
odwrócili role w podobnym badaniu
kobieta zachowywała się zgodnie z własnymi przewidywaniami, a mężczyzna odpowiadał adekwatnie do jej zachowania
Ludzie atrakcyjni fizycznie mogą myśleć o sobie jako o osobach dobrych bądź miłych, ponieważ są konsekwentnie traktowani w taki sposób. Ludzie mniej atrakcyjni mogą zacząć traktować siebie jako gorszych czy nie lubianych, ponieważ są ciągle tak odbierani. Im bardziej kogoś lubimy, tym przyjemniejszy wydaje nam się jego wygląd.
Jeżeli całą wiedza o drugiej osobie sprowadza się do znajomości jej opinii w różnych kwestiach to im bardziej te opinie są podobne do naszych własnych, tym bardziej skłonni jesteśmy polubić tę osobę.
Podobieństwo jest podstawowym determinantem atrakcyjności interpersonalnej. Ludzie, którzy są do nas podobni, dostarczają społecznego wsparcia dla naszych własnych celów i wierzeń. Prawdopodobnie jest tak, że myślimy negatywnie o osobach, które się z nami nie zgadzają w ważnych kwestiach, dlatego, że takie opinie przypominają nam spotkane w przeszłości osoby niemiłe, niemoralne, słabe czy bezmyślne.
EFEKT CZĘSTOŚCI KONTAKTÓW I EFEKT CZYSTEJ EKSPOZYCJI, A ATRAKCYJNOŚĆ INTERPERSONALNA. WPŁYW POBUDZENIA NA OCENY ATARAKCYNOŚCI FIZYCZNEJ.
Dwuczynnikowa teoria emocji Stanleya Schachtera - każda emocja składa się z dwóch elementów: pobudzenia fizjologicznego, nadającego emocji jej natężenie oraz z subiektywnej, osobistej interpretacji jego źródeł i charakteru. Interpretacja ta decyduje o znaku i treści przeżywanej emocji.
Badanie Dutton i Aron 1974
do samotnych mężczyzn przechodzących przez most zbliżała się piękna kobieta z prośbą o udział badaniu psychologicznym
wybrano dwa mosty: jeden betonowy, biegnący na wysokości 3m nad lustrem spokojnej wody i drugi wąski, długi, kołyszący się, wiszący na wysokości 7m nad rwącym górskim strumieniem i skałami
założenie: przejście przez pierwszy most nie będzie miało następstw, a przejście przez drugi most wywoła u badanych mężczyzn strach
na końcu mostu czekała piękna eksperymentatorka, która prosiła o wymyślenie historyjki do obrazka
w przypadku mężczyzn schodzących z bezpiecznego mostu nie było żadnych szczególnych następstw, natomiast mężczyźni przechodzący przez drugi most mieli przyspieszone bicie serca, spocone dłonie - ogólnie odczuwali niepokój i strach
skojarzenia mężczyzn, którzy przechodzili po drugim moście były bardziej nasycone treściami erotycznymi
mężczyźni źle interpretowali swoje pobudzenie, przyspieszone strachem bicie serca interpretowali jako nieoczekiwany przypływ uczuć do pięknej badaczki
eksperymentatorka zostawiała swój numer telefonu badanym, a co drugi mężczyzna z drugiego mostu potem do niej zadzwonił
nie stwierdzono różnic, kiedy badanie przeprowadzał mężczyzna, a większość mężczyzn nie chciała wziąć jego numeru telefonu
wniosek: pobudzenie wywołane w istocie lękiem może zostać zinterpretowane przez przeżywającą je osobę jako wywołane erotyczną atrakcyjnością innego człowieka
Pobudzenie konieczne do przeżywania namiętności do partnera wcale nie musi być faktycznie przez owego partnera wywołane. [Ellen Berscheid i Elaine Walster 1974]
Rzeczywiste źródło pobudzenia nie musi być wcale przyjemne, może być także neutralne, a nawet nieprzyjemne.
Pobudzenie fizjologiczne utrzymuje się w organizmie przynajmniej przez kilka minut po zaprzestaniu wysiłku fizycznego lub ustąpieniu innego czynnika, który je wywołał, a zmiany w poziomie pobudzenia są zwykle znacznie powolniejsze od zmian sytuacji.
Transfer pobudzenia - przeniesienie przyczyn pobudzenia z tego, co rzeczywiście je wywołało na coś lub kogoś nowego, co w ty czasie pojawiło się w naszym otoczeniu i skupiło na sobie naszą uwagę
Cantor 1975
wykorzystywanie ćwiczeń przed projekcją filmu erotycznego podnosi jego podniecający aspekt
ma to miejsce głównie wtedy, gdy między ćwiczeniami a oceną upłynął pewien czas
White i Kight 1984
badani wykonywali ćwiczenia, a następnie oceniali atrakcyjność erotyczną kobiety na podstawie nagrania wideo
kobieta była wyżej oceniania przez mężczyzn, którym zapowiedziano spotkanie z nią
przyrost atrakcyjności nie występował u mężczyzn, którzy oglądali wywiad w pokoju, w którym wykonywali ćwiczenia i w którym były przedmioty gimnastyczne
White i współpracownicy 1981
badani mężczyźni biegali w miejscu - pierwsza grupa przez 120 sekund, a druga przez 15 sekund
ich nastrój niczym się nie różnił, ale grupa pierwsza przeżywała silniejsze pobudzenie
następnie oglądali wywiad z kobietą brzydką albo piękną, z którą mieli się potem spotkać
badani w stanie pobudzenia oceniali kobietę piękną jako bardziej atrakcyjną, natomiast brzydką jako mniej atrakcyjną
wniosek: przyrost pobudzenia nie nasila ogólnej atrakcyjności płci przeciwnej, lecz nasila jedynie te uczucia, które wygląd potencjalnej partnerki wzbudzał sam przez się
wykazali oni również, że subiektywnemu przeniesieniu może też ulec pobudzenie wywołane dowolną emocją pozytywną (badani oglądali występ komika, który wywoływał szczerą wesołość i oceniali atrakcyjność kobiety, wyniki były bardzo podobne)
Istvan i inni 1983
osobom badanym były wyświetlane filmy - pierwszej grupie film o treści erotycznej, a drugiej film o treści neutralnej
następnie pokazano im zdjęcia przedstawiające osobę płci przeciwnej, która była brzydka, przeciętna albo piękna
im przystojniejsza była osoba, tym wyżej oceniano jej atrakcyjność
osoba przeciętna i piękna była bardziej atrakcyjna zdaniem ludzi pobudzonych, osoba brzydka zaś była mniej atrakcyjna, niż wynikałoby to z oceny osób niepobudzonych
wzrost pobudzenia działa w ten sposób zarówno na kobiety jak i na mężczyzn
Dermer i Pyszczynski 1978
mężczyzn podzielono na dwie grupy: pierwsza czytała opis fantazji erotycznych pewnej studentki, a druga fragment opisu zachowań godowych mew
następnie mieli ocenić w jakim stopniu lubili, jak i kochali kobietę, z którą byli aktualnie związani
wyniki: badani z pierwszej grupy relacjonowali wyższy poziom miłości w stosunku do swojej partnerki
Valius 1966
pokazywał mężczyznom zdjęcia półnagich kobiet i informował że bicie ich serca będzie nagrywane, wzmacniane i odtwarzane przez głośnik
jednak to, co odtwarzano nie miało nic wspólnego z biciem ich serca, przy niektórych zdjęciach odtwarzano przyspieszoną akcję serca, a przy innych normalną
mieli oni ocenić atrakcyjność zdjęć i swoją ekscytację, pozwolono im też zabrać jedno zdjęcie do domu
wyniki: za ekscytujące zdjęcia uważali te, przy których słyszeli przyspieszone bicie serca (efekt ten utrzymywał się jeszcze miesiąc później) i te zdjęcia zabierali do domu
Ocena naszych własnych uczuć może być nie tyle prostym ich odczytaniem, ile ich myślowym konstruowaniem na podstawie spostrzeganych objawów własnych uczuć.
Resztowe pobudzenie zalegające po poprzedniej sytuacji jest powodem nasilającym emocje przeżywane w następnej, nawet radykalnie zmienionej sytuacji.
Namiętność jest przeżywana nie tylko pomimo negatywnych emocji, ile - po części przynajmniej - dzięki tym emocjom. Pobudzenie wywołane emocjami negatywnymi może stanowić tak samo pożywkę dla namiętności, jak pobudzenie wywołane emocjami pozytywnymi i zdarzeniami o charakterze neutralnym.
Dutton i Aron
uczestnikom badania powiedziano, że będzie ono dotyczyć uczenia się
przypadkowo okazywało się, że partnerką badanych mężczyzn będzie atrakcyjna kobieta
pierwszej grupie mężczyzn powiedziano, że za błąd będą karani impulsem elektrycznym przypominającym swędzenie, a drugiej grupie, że wstrząsy będą dość bolesne
na boku zapytano się ich jak oceniają atrakcyjność partnerki
wyniki: badani, którzy oczekiwali silnych wstrząsów uważali ją za znaczniej bardziej pociągającą, niż ci, którzy oczekiwali słabych wstrząsów
Efekt częstości kontaktów - zjawisko polegające na tym, że im częściej widzimy i kontaktujemy się z drugą osobą, tym większe prawdopodobieństwo, że zostanie ona naszym przyjacielem
Segal 1974
studentom wskazano miejsca w klasie oraz pokoje w akademiku zgodnie z porządkiem alfabetycznym ich nazwisk
następnie poproszono ich o wskazanie trzech najbliższych przyjaciół w grupie
wyniki: ludzie, których nazwiska zaczynały się na litery znajdujące się blisko siebie w alfabecie, byli najlepszymi przyjaciółmi
Festinger, Schachter i Back 1950
śledzili powstawanie więzi przyjacielskich pomiędzy parami mieszkającymi w różnych pokojach
w trakcie badań poproszono mieszkańców o wskazanie trojga najbliższych przyjaciół wśród mieszkańców kampusu
65% osób uznanych za przyjaciół mieszkało w tym samym budynku co osoby wybierające
budynek Westgate West - 41% osób wskazało swoich sąsiadów jako najlepszych przyjaciół
wykazali oni, że atrakcyjność i częstość kontaktów zależą nie tylko od rzeczywistej odległości fizycznej, lecz także od odległości psychologicznej
Efekt czystej ekspozycji - zjawisko polegające na tym, że im częściej jesteśmy wystawieni na ekspozycję bodźca, tym bardziej jesteśmy skłonno ten bodziec polubić
Zajonc 1968
pokazywano studentom fotografie osoby A lub B z taką szybkością, że nie byli świadomi, że ją widzieli
następnie poproszono ich o przeprowadzenie rozmowy z osobą A oraz z osobą B i oceną każdej z nich
studenci, którzy wcześniej widzieli fotografię osoby A, bardziej polubili tę osobę niż osobę B, a studenci, którzy wcześniej widzieli fotografię osoby B, bardziej polubili właśnie ją
Mita, Dermer, Knight 1977
zrobiono zdjęcia kilkunastu studentom, a następnie pokazano im je wraz z jego lustrzanym odbiciem
na pytanie które zdjęcie podoba im się bardziej większość wskazywała zdjęcie będące lustrzanym odbiciem
lustrzane odbicie jest podobizną naszej własnej osoby, którą znamy najlepiej
natomiast przyjaciele woleli oryginalne zdjęcia niż ich lustrzane odbicia
SPOŁECZNY DOWÓD SŁUSZNOŚCI I MODYFIKATORY SIŁY JEGO ODDZIAŁYWANIA
Śmiech z puszki - dźwiękowy podkład odgłosów śmiechu, puszczany wraz z filmem czy programem telewizyjnym. Sprawia, że widzowie śmieją się częściej i dłużej z oglądanych programów humorystycznych i oceniają je jako śmieszniejsze
Zasada społecznego dowodu słuszności - o tym, czy coś jest poprawne czy nie, decydujemy poprzez odwołanie się do tego, co myślą na dany temat inni ludzie. Uważamy jakieś zachowanie za poprawne w danej sytuacji, o ile widzimy innych, którzy tak właśnie się zachowują
Bandura 1967, 1968
badał dzieci cierpiące na silny lęk przed psami
oglądały one codziennie przez 20 minut chłopca bawiącego się z psem
po czterech dniach 67% dzieci godziło się zostać sam na sam z psem i próbowały się z nim pobawić
w późniejszym badaniu wykazano, że nie jest konieczna obserwacja na żywo, bo podobny wpływ wywierało oglądanie filmu ukazującego zabawę dziecka z psem
najskuteczniejsze okazały się filmy przedstawiające kilkoro dzieci bawiących się z różnymi psami
Kenneth Craig 1978
osoby obserwujące innego człowieka dzielnie znoszącego ból wywołany szokiem elektrycznym, same odczuwały słabszy ból, co wykazywały nie tylko ich subiektywne oceny, ale również psychofizyczne pomiary wrażliwości czuciowej, elektrycznego przewodnictwa skóry czy tempa akcji serca
Robert O'Connor 1972
badał przedszkolaki cierpiące na zahamowania społeczne
pokazywał im filmy, przedstawiające dzieci, które najpierw stały z boku, a następnie przyłączały się do zabawy innych dzieci
dzieci wycofujące się zaczęły podejmować kontakty z rówieśnikami
po sześciu tygodniach okazało się, że dzieci, które obejrzały filmy stały się liderami w zakresie liczby kontaktów nawiązywanych z rówieśnikami
Metoda badań uczestniczących - polega na uczestnictwie badacza w jakimś naturalnie występującym procesie społecznym
Festinger, Schachter i Riecken
badanie grupy religijnej z Chicago metodą obserwacji uczestniczącej
przywódcami grupy byli dr Thomas Armstrong i Marian Keech
wierzenia grupy oparte były na przekazach od tajemniczych istot zwanych Strażnikami
zapowiadali oni potop, który zniszczy ziemię, a członkowie sekty mieli zostać ocaleni
wyznawcy podejmowali nieodwracalne kroki, jak porzucenie rodzin, przyjaciół, pracy i szkoły
unikali oni medialnego rozgłosu i nie próbowali nikogo nawracać
potop oczywiście nie nastąpił, ponieważ „Bóg postanowił ocalić Ziemię”
grupa stanęła na krawędzi rozpadu, więc jej przywódcy postanowili wyjawić światu prawdę o ocaleniu, zawiadomiono prasę, próbowano pozyskiwać nowych członków
do takiej zmiany doprowadziło wyznawców poczucie niepewności co do własnej wiary
w trzy tygodnie po niedoszłym potopie grupa rozpadła się
Najbardziej skłonni jesteśmy uznać działania innych za dowód słuszności wtedy, gdy jesteśmy niepewni swego, gdy sytuacja jest niejasna i dwuznaczna, gdy króluje niepewność.
Zabójstwo Catherine Genovese
raniona trzykrotnie nożem, uciekała przez 35 minut
nikt z 38 świadków nie zareagował
przykład niewiedzy wielu
szanse udzielenia pomocy przez świadków maleją, gdy są oni w towarzystwie innych świadków
rozproszenie odpowiedzialności - jeśli mogących pomóc jest wielu, to zmniejsza się osobista odpowiedzialność każdej z nich za udzielenie tejże pomocy
Niewiedza wielu - stan, w którym każdy z obecnych decyduje, że skoro nikt inny się nie przejmuje, to nie ma się czym przejmować
Podobieństwo - reguła dowodu społecznego zwiększa moc działania wtedy, gdy obserwujemy zachowanie ludzi podobnych do nas samych
Hornstein, Fisch i Holmes 1968
umieszczali zgubione portfele, w których były drobne, dokumenty właściciela i list od poprzedniego znalazcy, którym był albo zwykły Amerykanin albo cudzoziemiec
w pierwszym przypadku 70% drugich znalazców odesłało portfel, zaś w drugi tylko 33%
Efekt Wertera - znaczący wzrost samobójstw spowodowany nagłośnieniem w mediach samobójstwa znanej osoby
Jonestown
sekta Świątynia Ludu
jej przywódcą był wielebny Jim Jones
w 1977 roku przeniósł sektę z San Francisco do osady w Gujanie, w Ameryce Południowej
18 listopada 1978 roku zamordowano tam kongresmena Leo R. Ryana z Kalifornii, który przybył do Gujany by wyjaśnić pewne fakty dotyczące sekty
Jim Jones przekonany o czekającym go aresztowaniu i upadku sekty postanowił doprowadzić do tego na swój własny sposób - nakazał każdemu z sekty udział w zbiorowym samobójstwie
samobójstwo popełniło 910 osób, tylko nieliczni stawiający opór zdołali uciec
przyczyny tragedii:
- niezwykła charyzma Jima Jonesa
- większość wyznawców była biedna i niewykształcona
- izolacja od świata, życie pośród dżungli we wrogim kraju
Obrona przed wpływem innych polega na wrażliwości na sfałszowane dowody postępowania innych oraz na uświadomieniu sobie, że postępowanie podobnych do nas ludzi nie może stanowić jedynej podstawy naszych własnych decyzji.
AUTOMATYCZNE WZORCE ZACHOWAŃ
M. W. Fox 1974
indyczki są bardzo dobrymi matkami, a instynkt macierzyński wyzwala w nich „czip-czip” wydawane przez indycze pisklęta
największym wrogiem indyczki jest tchórz
nawet wypchany tchórz spotyka się z natychmiastowym i gwałtownym atakiem
jednak gdy w wypchanym tchórzu umieszczono magnetofon, który odtwarzał „czip-czip” indyczka zagarniała go opiekuńczo pod swoje skrzydła
gdy magnetofon został wyłączony wypchany tchórz ponownie był atakowany przez indyczkę
Utrwalone wzorce reakcji - składające się na nie zachowania pojawiają się za każdym razem, w niezmiennej postaci i kolejności
U ludzi zautomatyzowane wzorce zachowań są zwykle raczej wyuczone, a nie wrodzone. Mają też bardziej plastyczny charakter i są wyzwalane przez szerszy zakres bodźców, niż zdarza się to w wypadku niższych zwierząt.
Prosząc kogoś o oddanie nam przysługi zwiększymy szanse spełnienia naszej prośby, jeżeli dostarczymy temu komuś jakiegoś jej uzasadnienia. Ludzie lubią mieć jakieś powody, dla których coś robią.
Langer 1978
prosiła ludzi o ustąpienie miejsca w kolejce do kserokopiarki
jeśli prośba miała rzeczowe uzasadnienie jej skuteczność wyniosła 94%
na prośbę bez uzasadnienia przystało 60% osób
trzeci wariant prośby posiadał uzasadnienie, jednak było ono bez sensu, mimo to aż 93% osób zgodziło się ustąpić miejsca w kolejce
krótkie słówko „bo” automatycznie wyzwalało zgodę na spełnienie prośby mimo, że następujące po nim słowa nie zawierały żadnej rzeczywistej informacji uzasadniającej tę prośbę
Stereotyp „wysoka cena = wysoka jakość” - ludzie niepewni rzeczywistej jakości różnych artykułów oceniają ją, opierając się na tym stereotypie
Reguła uproszczonej oceny szans - zamiast pracowicie zastawiać i podliczać wszystkie argumenty za i przeciw wysokiej jakości jakiejś rzeczy idziemy na skróty i opieramy się tylko na jednej przesłance, o której dobrze wiemy, że pozwala ona trafnie ocenić szanse, że jakiś produkt jest wysokiej jakości - na cenie
Automatyczne, stereotypowe zachowanie jest u ludzi tak częste dlatego, że w wielu wypadkach automatyczność okazuje się najbardziej skuteczna, a w wielu innych jest ona po prostu niezbędna.
Heurystyki sądzenia - upraszczają proces wydawania sądów, z reguły z pożytkiem, choć czasem narażają nas na kosztowne pomyłki, np. skoro tak mówi ekspert, to tak zapewne jest
Reagowanie kontrolne - skłonność do reagowania na podstawie gruntownej analizy całości dostępnych informacji
Skłonność do kontrolowanego przetwarzania nadchodzących informacji rośnie, gdy ludzie mają zarówno potrzebę, jak i możliwość dogłębnego zanalizowania tych informacji.
Badanie na Uniwersytecie w Missouri
studenci wysłuchiwali owy na temat egzaminów końcowych
części słuchaczy sprawa dotyczyła osobiście, ponieważ powiedziano im, że te egzaminy mają wejść w życie w ciągu roku
dla innych sprawa pozbawiona była osobistego znaczenia
badani z drugiej grupy nie zwracali uwagi na jakość argumentów, a dawali się przekonać wtedy, gdy mówca został im przedstawiony jako ekspert w dziedzinie edukacji
badani, których sprawa osobiście dotyczyła ulegali jego perswazji jedynie wtedy, gdy przytoczone przez niego argumenty były silne i przekonywujące
Kapitanoza - przyczyną wypadków bywają błędy kapitana samolotu niesprostowane przez nikogo z załogi nawet wtedy, gdy mają one zupełnie oczywisty charakter. Załoga samolotu nie reagując na katastrofalną pomyłkę eksperta, automatycznie podporządkowuje się regule „skoro tak mówi autorytet to tak jest”
Mimikra - przystosowanie ochronne występujące u zwierząt (zwłaszcza owadów), polegające na tym, że zwierzęta bezbronne upodabniają się do zwierząt zdolnych do obrony przybierając ich kształt lub barwy
mimikra batezjańska - jest to upodabnianie się gatunków bezbronnych do form posiadających mechanizmy obronne
mimikra müllerowska - jest to upodabnianie się wzajemnie do siebie zwierząt zdolnych do obrony