Ćwiczenia III - Połączenia jednostek gospodarczych (MSSF 3)
Wniesienie udziałów aportem
Konieczne jest, jak już wielokrotnie wspomniano w tym rozdziale, wartości godziwej kosztu inwestycji - wyemitowanych akcji. Najpewniejszym miernikiem ich wartości będzie cena obserwowalna na aktywnym rynku - giełdzie. Nadwyżka wartości godziwej akcji ponad wartość nominalną ( agio) powinna zaś zostać odniesiona w skonsolidowane kapitały zapasowe .
Koszty emisji instrumentu dłużnego lub akcji własnych
Jak wspomniano w paragrafie powyżej spółka może sfinansować przejęcie innego podmiotu poprzez emisję akcji dla jego dotychczasowych właścicieli. Pokrewną możliwością byłoby zdobycie środków na ten zakup poprzez emisję obligacji, krótkoterminowych bonów lub ewentualnie zaciągnięcie kredytu w banku. W tym miejscu rodzi się pytanie, czy koszt inwestycji powinien zostać powiększony o wydatki związane z emisją tych instrumentów finansujących. Odpowiedź zarówno dla akcji jak i różnych rodzajów emitowanych / zaciąganych zobowiązań jest negatywna. Nakłady na emisję akcji mają być traktowane jako zmniejszenie agio, czyli redukcja kapitału zapasowego. Podobnie wszystkie koszty emisji długu powinny znaleźć swoje odzwierciedlenie tylko i wyłącznie w wycenie powstałego zobowiązania finansowego. Te kwestie szczegółowo reguluje MSR 39 „Instrumenty finansowe, ujmowanie i wycena”.
Przykład 5
Spółka Matka nabyła 70% udziałów w spółce Córce ( 350 akcji z 500 łącznie wyemitowanych), poprzez emisję akcji 1 000 własnych, które otrzymał dotychczasowy właściciel spółki Córki. Wartość nominalna akcji Córki i Matki wynosi 1zł, natomiast na dzień przejęcia kursy akcji tych spółek na giełdzie wynosiły odpowiednio: Matka 2 zł, Córka 3 zł. Koszt emisji akcji przez Matkę wyniósł 100 zł. Transakcja emisji akcji nie została jeszcze ujęta w sprawozdaniu Matki. Sprawozdania z sytuacji finansowej obu podmiotów na dzień przejęcia, zgodne z MSSF 3, przedstawiają się następująco:
Matka Córka
Rzeczowe aktywa trwałe 4700 1380
Udziały w spółce Córka 1000 -
Zapasy 250 275
Środki pieniężne 185 6135 160 1815
Kapitał podstawowy 3000 500
Zyski zatrzymane 1350 300
Zysk netto za rok 900 800
Zobowiązania handlowe 885 6135 215 1815
Przygotuj skonsolidowane sprawozdanie finansowe spółki Matki na dzień przejęcia, rozliczając i wykazując wartość firmy oraz udziały nie dające kontroli w kwotach brutto.
Dywidenda wypłacona przez spółkę zależną z zysku wygenerowanego przed przejęciem
Przykład 6
Spółka Matka nabyła 60% udziałów w Córce 1 sierpnia 2009 roku. 10 stycznia 2010 spółka Córka wypłaciła dywidendę 500 zł, dzieląc się z udziałowcami zyskiem za poprzedni rok. Ustal kwotę, która powinna pomniejszyć koszt inwestycji Matki w Córkę.
Przykład 7
Rozwinięcie przykładu 6, spółka Matka nabyła 60% udziałów w Córce za 1500zł. W dniu nabycia aktywa netto spółki Córki wynosiły 2 000 zł i obejmowały kapitał podstawowy oraz zyski zatrzymane. Poniżej zaprezentowano sprawozdanie z sytuacji finansowej obu podmiotów na koniec 2010 roku. Zysk netto spółki Matki za okres obejmuje 300 zł dywidendy, natomiast zysk netto Córki za okres przedstawiony jest już po wypłacie dywidendy. Spółka Matka nie wypłaciła w tym okresie żadnych dywidend.
Matka Córka
Rzeczowe aktywa trwałe 6900 2855
Udziały w spółce Córka 1500 -
Aktywa obrotowe 585 8985 2160 5015
Kapitał podstawowy 4000 1500
Zyski zatrzymane 1250 700
Zysk netto za rok ( po podziale) 700 600
Zobowiązania handlowe 3035 8985 2215 5015
Przygotuj skonsolidowane sprawozdanie z sytuacji finansowej ujmując wartość firmy i udziały mniejszości w kwotach netto.
Wpływ przeszacowań wynikających z MSSF 3 na kolejne okresy sprawozdawcze
Przykład 8
Spółka Matka nabyła dokładnie w połowie 2009 roku 80% udziałów w Córce za 2500zł. W dniu nabycia aktywa netto spółki Córki ustalone na podstawie sprawozdania z sytuacji finansowej przygotowanego według MSSF wynosiły 1 500 zł i obejmowały kapitał podstawowy (1000) oraz zyski zatrzymane (500). Dokładna analiza majątku i źródeł jego finansowania przeprowadzona pod kątem wymogów MSSF 3 wykazała jednak różnice między wartością księgową a wartością godziwą na następujących składnikach majątku przedsiębiorstwa:
- rzeczowe aktywa trwałe - wartość godziwa większa od księgowej o 500zł
- wartość niematerialna - nie ujmowana w sprawozdaniu, spełniająca jednak kryteria MSSF 3 o wartości 100zł
- zapasy - wartość godziwa większa od księgowej o 300zł
Poniżej zaprezentowano sprawozdanie z sytuacji finansowej obu podmiotów na koniec 2010 roku.
Matka Córka
Rzeczowe aktywa trwałe 7450 2608
Udziały w spółce Córka 2500 -
Zapasy 520 2125
Środki pieniężne 365 10 835 222 4955
Kapitał podstawowy 3300 1000
Zyski zatrzymane 2750 888
Zysk netto za rok 814 600
Zobowiązania handlowe 3971 10 835 2467 4955
Przygotuj skonsolidowane sprawozdanie z sytuacji finansowej ujmując wartość firmy i udziały mniejszości w kwotach netto, uwzględniając następujące dodatkowe informacje:
- rzeczowe aktywa trwałe - spółka Córka nie sprzedała od dnia przejęcia żadnych składników tego majątku, są amortyzowane średnio stawką 25%, a ich średni wiek na dzień przejęcia wynosił 2 lata
- wartość niematerialna - ma nieokreślony okres ekonomicznej użyteczności, jej amortyzacja za poprzedni rok ( okres tylko po przejęciu) wyniosła 20 zł , a za cały rok 2010 było to 40 zł
- zapasy - spółka sprzedała w zeszłym roku ( okres tylko po przejęciu) ¼ przeszacowanych uprzednio zapasów, natomiast w 2010 ½ tychże zapasów. Tak więc na koniec 2010 została już tylko fizycznie ¼ przeszacowywanych w połowie 2009 ( na dzień nabycia) zapasów.
Zadanie 1
Sprawozdanie z sytuacji finansowej spółki Córki na dzień przejęcia, przypadający w trakcie roku obrotowego, sporządzone według bliżej nie zidentyfikowanych przepisów przedstawiało się następująco:
Córka
Rzeczowe aktywa trwałe 7240
Pożyczka dla spółki X 3000
Należności handlowe 600
Zapasy 920
Akcje podmiotów notowanych na giełdzie 520
Środki pieniężne 500 12 780
Kapitał podstawowy 4250
Pozostałe kapitały rezerwowe 1750
Zyski zatrzymane 1984
Zysk netto za bieżący okres obrotowy 450
Kredyt Bankowy 2200
Zobowiązania handlowe 2146 12 780
Ustal aktywa netto spółki Córki na moment przejęcia zgodnie z wymogami MSSF 3 dysponując następującymi danymi:
1) Budynki i grunty ( wartość księgowa 4 200) zostały przez niezależnego rzeczoznawcę wycenione na 6100zł na podstawie transakcji zakupu i sprzedaży podobnych nieruchomości zawieranych w tym regionie.
2) Maszyny ( wartość księgowa 3 040) są na tyle specjalistycznym sprzętem, iż ciężko oszacować ich wartość na podstawie transakcji rynkowej. Wiadomo jedynie, że obecnie produkowane modele są o 50% bardziej wydajne i kosztują 7500zł. Stopień zużycia maszyn posiadanych przez Córkę wskazuje, iż są one średnio zamortyzowane w 60%.
3) Umowa pożyczki ze spółką X zakładała pożyczkę w kwocie 3000zł i zwrot jednorazowo 3 779 zł po trzech latach od dnia jej udzielenia. W dniu nabycia minęły dokładnie dwa lata od podpisania umowy, rynkowa stopa procentowa kształtuje się na poziomie 8%.
4) W wyniku przeglądu zasobów kontrolowanych przez Córkę udało się zidentyfikować i ustalić wartość godziwą następujących identyfikowalnych wartości niematerialnych, które nie były dotychczas ujmowane w sprawozdaniu:
- patenty 600
- znaki handlowe 400
- koszty zakończonych prac rozwojowych 800
5) Zgodnie z polityką rachunkowości grupy i zasadą ostrożności należy przyjąć, iż 20% należności może okazać się niemożliwe do ściągnięcia
6) Zapasy spółki obejmują:
- surowce ( wartość księgowa 100), które ze względu na światowy kryzys są teraz o droższe, ich obecna cena rynkowa to 220
- półprodukty ( wartość księgowa 500), które po zakończeniu procesu produkcyjnego ( spodziewany koszt 90), będą mogły być sprzedane za 900zł po opłaceniu kosztów transportu do klienta 50zł . Spółka normalnie realizuje marżę na poziomie 25% ceny sprzedaży.
- wyroby gotowe ( wartość księgowa 320), które mogą być sprzedane za 400zł po opłaceniu kosztów transportu do klienta 20zł . Spółka normalnie realizuje marżę na poziomie 25% ceny sprzedaży.
7) Akcje podmiotów notowanych na giełdzie obejmują koszt historyczny zakupu 260 walorów spółki Y po 2 zł za sztukę, Kurs akcji w dniu nabycia wynosił 1,50 zł.
8) Córka została pozwana przez obrońców środowiska, którzy zarzucili jej zatrucie lokalnej rzeczki. Sprawa jest w sądzie i ocenia się, że ryzyko porażki wynosi 80% a kwota odszkodowania do wypłaty po uprawomocnieniu się wyroku ( co zajmie około 1 roku) będzie się wahać pomiędzy 600 a 800zł. Rynkowa stopa procentowa wynosi 8%.
9) Córka została żyrantem pożyczki dla innego podmiotu założonego przez jednego ze swoich dotychczasowych właścicieli. Kwota niespłaconego kredytu to 2 000zł. Prawdopodobieństwo, iż kredyt nie zostanie spłacony wynosi 40%. Kwota ta będzie wymagalna za dwa lata.
10) Wartość kredytu bankowego odzwierciedla kwotę do zwrotu za rok. Nie będzie żadnych dodatkowych płatności z tego tytułu. Rynkowa stopa procentowa kształtuje się na poziomie 8%.
11) W wyniku zastosowania międzynarodowych standardów zmienił się moment rozpoznawania przychodu ze sprzedaży, w związku z czym zysk netto za bieżący rok obrotowy powinien zmaleć o 1000zł.
12) Córka podpisała niedawno bardzo niekorzystny kontrakt, w myśl którego musi za rok kupić surowce od zagranicznego dostawcy za 900 zł mimo że ich koszt na wolnym rynku to 300zł. Można wycofać się z kontraktu płacąc karę 100 zł.
13) Matka oczekuje, iż po nabyciu Córki niezbędna będzie jej restrukturyzacja, aby usprawnić procesy wewnętrzne. Szacowane wydatki z tego tytułu mogą sięgnąć 1800zł.
Zadanie 2
Spółka Matka ustaliła warunki nabycia 100% udziałów w spółce Córce z jej dotychczasowym właścicielem panem X w następujący sposób:
- 8 000 zł zostanie zapłacone gotówką w przeciągu tygodnia od podpisania umowy
- 3 000 zł zostanie zapłacone gotówką dwa lata po podpisaniu umowy
- 2 000 zł zostanie dopłacone gotówką za rok , jeśli przez ten okres spółka Córka wygeneruje zyski ponad 4 000 zł
lub 500zł jeśli zysk przekroczy jedynie 2 000 zł.
Matka wynajęła spółkę consultingową za 500 zł, która przypisała następujące prawdopodobieństwa do różnych poziomów zysku możliwych do wygenerowania przez Córkę:
20% - 750
30% - 1500
40% - 3500
10% - 5500
- przekaże panu X grunt o wartości według jej ksiąg 2 500zł
- przekaże panu X budynek znajdujący się na tym gruncie 3 300 zł ( wartość księgowa)
- umorzy panu X jego zobowiązania wobec spółki Matki na kwotę 400zł
- przekaże panu X zapasy wyrobów gotowych o księgowym koszcie wytworzenia 250zł
- pan X jako nowy właściciel nieruchomości zobowiązuje się przejąć na siebie kredyt bankowy, który spółka Matka zaciągnęła na zakup tych nieruchomości - niespłacona kwota kredytu to 1 900 zł
- Matka wyemituje dla pana X 1000 akcji o wartości nominalnej 2 zł i aktualnej wartości rynkowej 5 zł. Akcje te stanowią ułamkowy procent ogółu akcji. Koszty emisji akcji w kwocie 500 zł pokryje w całości Matka.
Ustal wartość godziwą kosztu inwestycji wykorzystując następujące dodatkowe informacje:
1) powyższe dane dotyczące aktywów prezentują ich wartości księgowe u spółki Matki, podczas gdy ich wartości godziwe ustalone zgodnie z zasadami MSSF 3 przedstawiają się następująco:
- grunt 3 300
- budynek 2 900
- zapasy 300
2) wartości księgowe należności Matki od pana X ( która zostanie mu umorzona) oraz zobowiązanie Matki z tytułu kredytu ( który zgodził się w ramach całości transakcji przejąć i uregulować pan X) nie różnią się istotnie od ich wartości godziwych.
3) Spółka skorzystała z pomocy kancelarii prawnej, która pomogła w załatwieniu wszystkich formalności od strony prawnej łącznie ze sporządzeniem umowy odkupu udziałów i aktem notarialnym. Koszty tych usług wyniosły 700zł.
4) Spółka zasięgnęła również opinii renomowanej firmy audytorskiej, która przedstawiła analizę rozliczenia transakcji dla celów skonsolidowanego sprawozdania finansowego według MSSF, koszt usługi 100zł.
5) Rynkowa stopa procentowa kształtuje się na poziomie 10%.
Zadanie 3
Spółka Matka nabyła 80% udziałów w Córce ( 800 z 1000 akcji) za 1500zł gotówką oraz poprzez emisję 2000 akcji o wartości nominalnej 0,5 zł orz wartości godziwej 1 zł, ponosząc przy tym koszty emisji 200zł. Transakcja zwiększenia kapitału podstawowego nie została jeszcze w ogóle ujęta w sprawozdaniu Matki. W dniu nabycia aktywa netto spółki Córki wynosiły 2 750 zł i obejmowały kapitał podstawowy oraz zyski zatrzymane. Na dzień przejęcia akcje spółki Córki były notowane na giełdzie po 3 zł. Poniżej zaprezentowano sprawozdanie z sytuacji finansowej obu podmiotów na koniec 2010 roku. W okresie sprawozdawczym Córka wypłaciła łącznie 500 zł dywidendy. Zysk netto spółki Matki za okres obejmuje 400 zł dywidendy jej przypadającej, natomiast zysk netto Córki za okres przedstawiony jest już po wypłacie przez nią całej dywidendy. Spółka Matka nie wypłaciła w tym okresie żadnych dywidend. Dywidenda dotyczy w połowie zysków sprzed i po przejęciu.
Matka Córka
Rzeczowe aktywa trwałe 6200 6831
Udziały w spółce Córka 1500 -
Środki pieniężne 925 8625 1492 8323
Kapitał podstawowy 3000 2500
Zyski zatrzymane 2500 950
Zysk netto za rok ( po podziale) 800 1200
Zobowiązania handlowe 2325 8625 3673 8323
Przygotuj skonsolidowane sprawozdanie z sytuacji finansowej ujmując wartość firmy i udziały mniejszości w kwotach brutto.
Zadanie 4
Spółka Matka nabyła 31 marca 2009 roku 75% udziałów w Córce za 4440zł. - zapłacono gotówką uzyskaną z kredytu bankowego na taką samą kwotę. Opłaty manipulacyjne za uzyskanie kredytu w wysokości 60 zł przypisano w sprawozdaniu jednostkowym wartości udziałów w spółce Córce W dniu nabycia aktywa netto spółki Córki ustalone na podstawie sprawozdania z sytuacji finansowej przygotowanego według MSSF wynosiły 6400 zł i obejmowały kapitał podstawowy (4000) oraz zyski zatrzymane (2400). Dokładna analiza majątku i źródeł jego finansowania przeprowadzona pod kątem wymogów MSSF 3 wykazała jednak różnice między wartością księgową a wartością godziwą na następujących składnikach majątku przedsiębiorstwa:
- rzeczowe aktywa trwałe - wartość godziwa mniejsza od księgowej o 600zł
- wartość niematerialna - nie ujmowana w sprawozdaniu, spełniająca jednak kryteria MSSF 3 o wartości 200zł
- zapasy - wartość godziwa większa od księgowej o 400zł
Poniżej zaprezentowano sprawozdanie z sytuacji finansowej obu podmiotów na koniec 2010 roku.
Matka Córka
Rzeczowe aktywa trwałe 13 450 9075
Udziały w spółce Córka 4500 -
Zapasy 2540 2925
Środki pieniężne 1265 21 755 725 12 725
Kapitał podstawowy 10 000 4000
Zyski zatrzymane 1750 3000
Zysk netto za rok 300 800
Zobowiązania handlowe 9705 21 755 4925 12 725
Przygotuj skonsolidowane sprawozdanie z sytuacji finansowej ujmując wartość firmy i udziały mniejszości w kwotach netto, uwzględniając następujące dodatkowe informacje:
- rzeczowe aktywa trwałe - spółka Córka nie sprzedała od dnia przejęcia żadnych składników tego majątku, są amortyzowane średnio stawką 10%, a ich średni wiek na dzień przejęcia wynosił 6 lat
- wartość niematerialna - ma nieokreślony okres ekonomicznej użyteczności, jej amortyzacja za poprzedni rok ( okres tylko po przejęciu) wyniosła 50 zł, a za cały rok 2010 było to 75 zł
- zapasy - spółka sprzedała w zeszłym roku ( okres tylko po przejęciu) 1/5 przeszacowanych uprzednio zapasów, natomiast w 2010 3/5 tychże zapasów. Tak więc na koniec 2010 została już tylko fizycznie 1/5 przeszacowywanych na koniec marca 2009 ( na dzień nabycia) zapasów.
Zadanie 5
Spółka Matka nabyła 30 kwietnia 2009 roku 85% udziałów ( 850 z 1000 akcji) w Córce. Cena nabycia uzgodnionym między sprzedającym a spółką Matką obejmowała:
1. zapłatę 1 000 zł gotówką natychmiast,
2. zapłatę 1 000 zł po 2 latach od podpisania umowy,
3. wyemitowanie przez Matkę 500 akcji o wartości nominalnej 1 zł, koszty emisji to 100 zł
4. przekazanie środka trwałego o wartości księgowej 500 zł.
Udziały w spółce Córce zostały w sprawozdaniu jednostkowym wykazane w wartości 2100 zł ( 1000 + 500 +100 + 500) nie obejmującej z czterech powyższych elementów odroczonej płatności, której w ogóle nie ujęto w księgach, ponadto koszty emisji akcji dodano do ceny nabycia.
W dniu nabycia aktywa netto spółki Córki ustalone na podstawie sprawozdania z sytuacji finansowej przygotowanego według MSSF wynosiły 3800 zł i obejmowały kapitał podstawowy (3000) oraz zyski zatrzymane (800). Dokładna analiza majątku i źródeł jego finansowania Córki przeprowadzona pod kątem wymogów MSSF 3 wykazała jednak różnice między wartością księgową a wartością godziwą na następujących składnikach majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania:
- rzeczowe aktywa trwałe - wartość godziwa mniejsza od księgowej o 900zł
- rezerwa na zobowiązanie - nie ujmowana w sprawozdaniu, spełniająca jednak kryteria MSSF 3 o wartości 700zł
Ponadto wartość godziwa środka trwałego przekazanego przez Matkę w rozliczeniu transakcji wynosiła na dzień nabycia 750 zł.
Na dzień przejęcia akcje spółki Córki były notowane na giełdzie po 3 zł, natomiast akcje Matki po 2 zł. W 2009 i 2010 rynkowa stopa procentowa kształtowała się na poziomie 10%. W okresie sprawozdawczym Córka wypłaciła łącznie 1000 zł dywidendy. Zysk netto spółki Matki za okres obejmuje już 850 zł dywidendy jej przypadającej, natomiast zysk netto Córki za okres przedstawiony jest już po wypłacie przez nią całej dywidendy. Spółka Matka nie wypłaciła w tym okresie żadnych dywidend. Dywidenda dotyczy w 1/5 zysków sprzed i w 4/5 po przejęciu.
Poniżej zaprezentowano sprawozdanie z sytuacji finansowej obu podmiotów na koniec 2010 roku.
Matka Córka
Rzeczowe aktywa trwałe 5 670 4325
Udziały w spółce Córka 2 100 -
Zapasy 2 950 1 823
Środki pieniężne 545 11 265 523 6 671
Kapitał podstawowy 4 000 3 000
Zyski zatrzymane 1 390 1 000
Zysk netto za rok (po podziale) 2 300 100
Rezerwa na zobowiązania 1 000 1 000
Zobowiązania handlowe 2 575 11 265 1 571 6 671
Przygotuj skonsolidowane sprawozdanie z sytuacji finansowej ujmując wartość firmy i udziały mniejszości w kwotach brutto, uwzględniając następujące dodatkowe informacje:
- rzeczowe aktywa trwałe - spółka Córka nie sprzedała od dnia przejęcia żadnych składników tego majątku, są amortyzowane średnio stawką 20%, a ich średni wiek na dzień przejęcia wynosił 2 lata. Córka nie uwzględniła przeszacowania do wartości godziwej środków trwałych w swoim sprawozdaniu jednostkowym.
- rezerwa na zobowiązania - została już ujęta w jednostkowym sprawozdaniu finansowym córki na koniec 2010. Kwota 1000 zł jest poprawna. Na koniec 2009 kwota rezerwy powinna była wynosić w dalszym ciągu 700 zł, ale Córka nie ujmowała jej wówczas w ogóle w swoim jednostkowym sprawozdaniu. Cały 1000 zł został uznany w 2010 roku.
Konsolidacja sprawozdań finansowych wg MSSF - kurs dla początkujących.
7