AGATA WYPYCH
ŚLĄSKA AKADEMIA MEDYCZNA
ZAKŁAD EPIDEMIOLOGII
EPIDEMIOLOGIA OPISOWA
POCZĄTKI EPIDEMIOLOGII:
Hipokrates (460 - 377 p. n. e.) - „Powietrze, wody i okolice”
Edward Jenner (1749 - 1823) - „Badania nad przyczynami i skutkami
ospy krowiej”
John Graunt (1620 - 1624) - rejestry zgonów
John Snow (1813 - 1858) - zwalczanie epidemii cholery
BADANIE SNOW'A
Mapa punktowa zachorowań na cholerę w czasie epidemii w Londynie (1854)
BADANIE SNOW'A C.D.
Źródło: Snow, 1855
EPIDEMIOLOGIA
Epi - nad, na
Demos - ludność
Logos - nauka
Nauka o rozpowszechnieniu i o czynnikach warunkujących występowanie związanych ze zdrowiem stanów lub zdarzeń w określonych populacjach oraz jako dyscyplina służąca do kontroli problemów zdrowotnych.
Last, 1995
EPIDEMIOLOGIA
Nauka o rozpowszechnieniu, czyli o częstości występowania i rozmieszczenia chorób, inwalidztwa, zgonów i ewentualnych innych zjawisk biologicznych w populacjach ludzkich oraz o czynnikach wpływających na ich rozmieszczenie lub warunkujących ich występowanie.
Dyscyplina ta ma swój udział w rozszerzaniu wiedzy medycznej, określając rozmiary problematyki zdrowotnej, ustalając czynniki etiologiczne oraz służąc ocenie wyników działalności leczniczej i profilaktycznej.
J. Kostrzewski
Źródło: W. Jędrychowski, Epidemiologia, Warszawa 1986
ZASTOSOWANIE EPIDEMIOLOGII
DOKONANIA EPIDEMIOLOGII
Eliminacja ospy
Liczba krajów z ospą (lata 1967 - 1978)
• Zatrucie metylortęcią i choroba Minamata
• Choroby związane z niedoborem jodu
• AIDS
EPIDEMIOLOGIA OPISOWA
CEL:
Określenie wartości liczbowych współczynników zapadalności, chorobowości i umieralności w różnych populacjach i różnych podgrupach
Chorobowość
Liczba chorych ogółem z określoną chorobą w grupie ludności narażonej na zachorowanie, stwierdzona w danym przedziale czasu.
Współczynnik chorobowości:
liczba zdarzeń(choroby)
Liczba osób narażonych x K
na ryzyko zachorowania
Zachorowalność
Liczba nowych zachorowań na określoną chorobę w stosunku do liczby ludności na określonym terenie, stwierdzona w określonym przedziale czasu.
Współczynnik zapadalności
Liczba nowych zachorowań
Populacja narażona na ryzyko x K
RELACJA MIĘDZY ZAPADALNOŚCIĄ A CHOROBOWOŚCIĄ
OPIS CZĘSTOŚCI WYSTĘPOWANIA CHOROBY W POPULACJI
• OSOBA - wiek, płeć, grupa etniczna, stan cywilny, zawód, stan społeczno - ekonomiczny (kto zachorował?)
•
CZAS - zmiany chwilowe (dzienne, godzinowe), sezonowe, inne zmiany cykliczne, zmiany długofalowe (kiedy zachorował?)
•
MIEJSCE - kraj, województwo, powiat, miasto, wieś, gromada ( gdzie zachorował?)
CHARAKTERYSTYKA OSÓB
WIEK:
•Wiek wykładnikiem stadium rozwojowego organizmu - wady wrodzone powstają tylko w czasie życia płodowego, złamania kości w wieku starczym
• Wiek wykładnikiem pierwszej ekspozycji organizmu na czynnik szkodliwy - choroby zakaźne wieku dziecięcego
• Wiek wyznacznikiem wzrastającego ryzyka zachorowania - choroby przewlekłe
PŁEĆ
PRZYCZYNY RÓŻNICOWANIA CHORÓB W GRUPACH PŁCI:
•Czynniki genetyczne np. hemofilia
•Różnice konstytucjonalne, morfologiczne i fizjologiczne
•Rodzaj aktywności zawodowej i ekspozycji na czynniki środowiskowe
•Stopień, czas trwania i częstość ekspozycji na inne czynniki środowiskowe
GRUPA ETNICZNA
•Zbiorowość wyróżniająca się od innych wspólnym pochodzeniem i dziedzictwem kulturowym w zakresie języka, historii, religii lub pewnych zwyczajów, przekazywanych z pokolenia na pokolenie
• Wykształcony wspólny styl życia, wpływający na zdrowie
STAN CYWILNY
• osoby o słabszym zdrowiu maja tendencję do pozostawania w stanie wolnym
• osoby, które prowadzą mniej higieniczny tryb życia również pozostają częściej w stanie wolnym
• W stylu życia osób zamężnych/ żonatych występują pewne różnice, które mogą być przyczynowo związane z pewnymi chorobami
ZAWÓD
ZAWÓD JEST WYZNACZNIKIEM:
Stanu społeczno - ekonomicznego
• Ryzyka związanego z ekspozycją na chemiczne, fizyczne lub biologiczne
czynniki, swoiste dla określonych grup zawodowych
• Stylu lub trybu życia znamiennego dla poszczególnych zawodów
• warunków społeczno - bytowych
ZMIENNOŚĆ CZASOWA
ZMIANY DŁUGOFALOWE
Pojawienie się lub samoistne zniknięcie choroby
Lepsza wykrywalność choroby przez służbę zdrowia
Wzrost liczby osób korzystających z opieki zdrowotnej
Poprawa warunków sanitarno - higienicznych środowiska lub pogorszenie się tych warunków
Polepszenie warunków społecznych i bytowych ludności
Wykorzenienie chorób zakaźnych
Poprawa opieki nad matka i dzieckiem
Wzrost proporcji osób w podeszłym wieku
Stopień przystosowania populacji do zmieniających się warunków bytowania
ZMIENNOŚĆ SEZONOWA (CYKLICZNA)
Sezonowość zachorowań może wynikać z:
cyklicznych wahań w świecie roślinnym lub zwierzęcym (np. wpływ pyłków kwiatowych na dychawice oskrzelową)
aktywności zawodowej i sposobu spędzania czasu wolnego
Metoda Edwardsa. Sezonowość zgonów z powodu niektórych przyczyn w Polsce
ZMIENNOŚĆ WYSTĘPOWANIA CHORÓB W ZALEŻNOŚCI OD MIEJSCA
zmienność występowania między krajami
zmienność występowania wewnątrz krajów
PRZYCZYNY RÓŻNIC MIASTO - WIEŚ:
•Różny sposób żywienia
•Niejednakowa gęstość zaludnienia
•Różnice struktury populacyjnej
•Stopień zanieczyszczenia środowiska
•Migracja ludności do miasta
•Szybkie zmiany cywilizacyjne
•Narażenie na czynniki środowiskowe (praca na powietrzu)
•Narażenie na działanie alergenów i substancji toksycznych stosowanych w rolnictwie
•Różnice w dostępności opieki zdrowotnej
O ZWIĄZKU ŚRODOWISKA GEOGRAFICZNEGO Z WYSTĘPOWANIEM CHORÓB ŚWIADCZĄ NASTĘPUJĄCE DANE:
•Występowanie wysokiej częstości choroby we wszystkich grupach ludności zamieszkującej dany teren
•Wśród podobnych grup ludności zamieszkującej inne tereny nie obserwuje się tak wysokiej częstości chorób.
•Grupy osób przybywające na dany teren z innych rejonów chorują podobnie jak ludność autochtoniczna
•W grupie ludności, która opuściła dany teren obserwuje się zmniejszenie zachorowalności
•Zwierzęta znajdujące się na danym terenie również chorują częściej niż na innych terenach.
Zaopatrzenie w wodę przez przedsiębiorstwo
Ludność (1851 r.)
Zgony z powodu cholery
Współczynnik zgonów na 1000 mieszkańców
Southwark
Lambeth
167 654
19 133
844
18
5,0
0.9
Wyszukiwarka