Integracja - łącz. co najmniej 2 podmiot. większą nową całość o nowej strukturze w związku z realizacją pewnych określ. celów, ujmowana jest jako stan rzeczy.

Międzynarodowa integracja gospodarcza (MIG) - proces wewnętrznych i wzajemnych dostosowań struktur gospodarek integrujących się krajów, tworzenie trwałych strukturalnych powiązań gospodarczych (ekonomicznych) , a w konsekwencji spajanie ich w jedną całość stanowiących możliwie jednolity mechanizm gospodarczy.

Suwerenność - swoboda państwa w wykonywaniu jego kompetencji pełnej, wyłącznej, niezależność w sprawach zagrożeń i wewnętrznych.

Przyczyny procesów integracyjnych:

1. Przesłanki pierwotne:

• wzrost bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego,

• pokój rozumiany jako siła i bezpieczeństwo,

• mobilność czynników produkcji,

• dostęp do czynników produkcji.

2. Przesłanki wtórne:

• intensyfikacja wzrostu gosp., co prowadzi do wzrostu dobrobytu, poprawy warunków życia,

• wzrost specjalizacji, który prowadzi do zwiększenia efektywności gospod., wzrostu konkurencyjności gospodarek państw w skali międzynarodowej,

• zwiększenie rynków zbytu na towary,

• wzrost wpływów politycznych, synergia polityczna, ochrona środowiska naturalnego,

• rozwój i kształtowanie infrastruktury transportowej, łączności i informatyzacji,

• aktywizacja postępu technicznego i dostęp do wiedzy technicznej ,

• rozwój wspólnych badań, dostęp wszystkich do wiedzy,

• wzrost innowacyjności gospodarek i wzrost rozwoju cywilizacji.

Ekonomiczne przesłanki integracji:

1. Skala gospodarcza- pozytywny aspekt skali produkcji, zmniejszaj. koszty produkcji i produktu.

2. Specjalizacja produkcji.

3. Konieczność ponoszenia relatywnie wysokich nakładów na działalność rozwojową ,która wspomaga proces technologiczny i techniczny.

4. Chłonny rynek niezbędny w celu zrównoważonego rynku globalnego , dążenie do utrzymania stabilnego i wysokiego wzrostu gospodarczego .

5. Konkurencyjność integrujących gospodarek w stosunku do gospodarek USA i Japonii.

6. Dostęp do ograniczonych lub nieistniejących zasobów w danym państwie.

Uwarunkowania MIG:

1. Odległość (położenie geograficzne)

2. Podobny poziom rozwoju gospod. integrujących się krajów, co zapewnia istnienie ekonomicznej komplementarności.

3. Komplementarność struktur gospodarczych krajów integrujących się, przy czym struktury istnieją już albo można je osiągnąć.

4. Odpowiedni wysoko rozwinięta infrastruktura techn. umożliwiająca swobodny przepływ towarów, środków finansowych, środków wytwórczych.

5. Prointegracyjna polityka w sensie politycznym i ekonomicznym, która kreuje rozwiązywanie instytucjonalne i niweluje bariery w przepływie czynników produkcji, a rolą rządu jest tworzenie instytucji koordynującej.

Typy MIG:

1. Wg stopnia zinstytucjonalizowania formy wspólnoty gospodarczej:

• Instytucjonalna,

• funkcjonalna.

2. Wg stopnia zaangażowania krajów w procesy integracyjne:

• czynne,

• bierne.

3. Wg podmiotów integrujących procesy integracyjne:

• odgórne,

• oddolne.

4. Wg stopnia wpływu poszczególnych krajów na decyzje podejmowane w ugrupowaniach integrujących a dot. wszystkich jej członków:

• nie ograniczające suwerenności,

• ograniczająca suwerenność.

5. Ze względu na miejsce podejmowania kluczowych decyzji w zintegrowanym systemie gospodarczym:

• równych -zrównoważonych partnerów (pozioma),

• integracja nierównych- niezrównoważonych partnerów (pionowa).

Formy integracji:

1. Strefa wolnego handlu (Nafta) - wysoki stopień liberalizacji w wzajemnej wymianie handlowej, brak barier celnych

2. Unia celna - wspólna polityka handlowa i bariery pozataryfowe, jednolita stawka celna w stosunku do krajów trzecich.

3. Wspólny rynek - swobodny przepływ czynników produkcji i towarów wewnątrz ugrupowania. 4 swobody: towarów, usług, kapitału i pracy.4.

4. Unia gospodarczo walutowa- unia walutowa - harmonizacja polit. ekon., wspólna waluta.

5. Pełna integracja gospodarcza i polityczna - pełna unifikacja polityki ekonomicznej i zagranicznej, w tym obronnej, wspólne ponadnarodowe organy władzy.

Strefa Wolnego Handlu- polega na likwidacji ceł i ograniczeń ilościowych w obrotach handlowych między krajami członk. ugrup., istotą jej jest zachowanie przez państwa człon. własnej polityki celnej i niezależnej polityki handlowej wobec krajów nie należących do tej stery.

Cło podstawowe - stawka celna obowiązująca powszechnie przy imporcie danego towaru z krajów członkowskich strefy w uzgodnionym momencie (najczęściej momentem tym jest dzień poprzedzający wejścia umowy w życie lub dzień wejścia w życie).

Bariery taryfowe:

1) cło regularne: taryfy specjalne, taryfy ad valorem, taryfy kombinowane

2) cło dyskryminujące - cło kompensacyjne- wprowadzane przez kraj importera, w celu skompensowania subwencji kraju eksportera, w przypadku gdy zakłócają one przemysł narodowy w kraju importera), cło antydumpingowe (cło wprowadzane w kraju importera, gdy importowane towary są sprzedawane po cenach zaniżonych w stosunku do cen normalnych w kraju eksportera ), taryfy kombinowane.

Bariery pozataryfowe: embargo, kontyngent, rządowe zakupy ukierunkowane, pozwolenia eksportowe, licencje importowane, normy, procedury celne, restrykcje sanitarne, cło antydumpingowe, subwencje cło kompensacyjne.

Cło - opłata nakładana przez państwo na towary przekraczające jego granice celną , cło - odpowiednik podatku zwiększającego dochody budżetowe państwa, jego efektem jest wzrost ceny i obciążenie nabywcy dodatkowymi kosztami.

Rodzaje cła:

• zaporowe, tranzytowe, importowe,

• eksportowe - kształtowanie wielkości kierunku wywozu,

• fiskalne - zapewniające dochody państwa,

• umowne - w formie umów określających poziom cła,

• autonomiczne - ochronne - ochrona produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną.

Narzędzia pozataryfowe:

• opłaty wyrównawcze - różnica między najniższą ceną towaru importowanego a wyższą ustaloną i gwarantowaną przez państwo cenę wewnętrzna towaru produkowanego w kraju,

• opłaty specjalne ( administracyjne) stemplowe zwiększające dochody budżetu państwa,

• subsydia eksportowe - świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkcyjnych i sprzedających swoje towary z zagranicą,

• damping - sprzedaż towaru zagranicą poniżej ceny wewnętrznej kraju eksportera, a w konsekwencji w krańcowych przypadkach poniżej kosztów produkcji w kraju eksportującym,

• ograniczenia ilościowe- określone przez państwo wolumenem importu i eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku,

• ograniczenia dewizowe- częściowe lub całkowite zniesienie swobód obrotów z zagranicą.

Klasyfikacja efektów strefy wolnego handlu i unii celnej :

• kryterium wg wpływu na efektywność gospodarowania: rezultaty pozytywne (proefaktywnościowe) i negatywne (antyefektywnościowe),

• biorąc pod uwagę okres między zaistnienia bodźca ekonomicznego a pojawieniem się efektu gospodarczego; skutki krótko - oraz długoterminowe,

• wg kryterium badając obiekt oddziaływania procesów integracyjnych: efekty zewnętrzne i wewnętrzne.

Czynniki dec. o różnicach korzyści gospod. wynikających z utworzenia strefy wolnego handlu i unii celnej

• struktura produkcji,

• relatywnie wysoki wyrównany poziom rozwoju społeczno-gospodarczego państw członk. ugrupowania wpływających na ujednolicenie celów społ.- ekonom. Jakie zamierzają osiągnąć,

• poziom cen i odpowiadających im pozostałych ograniczeń stosowanych wobec państw trzecich,

• dość niskie wydatki związane z transportem i koszty transakcyjne,

• znaczny poziom wymiany handlowej między członk. ugrupowania jeszcze przed rozpoczęciem działalności przez Wspólnotę,

• wysoką elastyczność cenową popytu i podaży.

Krótkoterminowe efekty integracji w strefie wolnego handlu i unii celnej:

1. proefektywnościowy efekt kreacji handlu - ożywienie obrotów handlowych wewnątrz ugrupowania w wyniku liberalizacji regulujących je norm i przepisów - wiążę się ze zniesieniem barier ograniczających wymianę towarową między państwami tworzącymi wspólnotę integracyjną. Prowadzi to do zastąpienia produkcji krajowej przez tańsze i bardziej konkurencyjne towary importowane z krajów członkowskich. 2 subefekty:

• subefekt produkcyjny - zastępowanie stosunkowo mało przychodowej produkcji krajowej bardziej efektywną z innych krajów integrującego się regionu, w wyniku czego następuje intensyfikacja produkcji rentowniejszej

• subefekt konsumpcyjny - wzrost efektywnego popytu konsumpcyjnego w ugrupowaniu dzięki zastępowaniu dóbr droższych towarami tańszymi pochodzącymi z kraju partnerskiego

1. antyefektywnościowy efekt przesunięcia handlu ( odwrócenie handlu)- wiąże się ze zmianą dotychczasowych kierunków wymiany państw wchodzących w skład strefy wolnego handlu lub unii celnej, na co mają wpływ ułatwienia towarzyszące cyrkulacji towarów wewnątrz ugrupowania a równocześnie zaostrzenie ograniczeń w imporcie z krajów trzecich na skutek zastosowania dyskryminacyjnych barier handlowych . Efekt ten oznacza zastąpienie tańszego importu z państw spoza wspólnoty droższym importem z krajów partnerskich . Powoduje to spadek efektywności gospodar. we wspólnocie, wzrost cen, spadek siły nabywczej , osłabienie popytu inwestycyjnego w krajach -importerach. 2 subefekty:

• destrukcja - zastąpienie tańszych produktów importowanych z zewnątrz przez krajowe w wyniku zastosowania protekcji celnej przez ugrupowanie

• ograniczenie handlu- zmniejszenie konsumpcji spowodowane wzrostem cen na skutek podniesienia stawek celnych w taryfie zewnętrznej wspólnoty.

• efekt ekspansji handlu- jest ściśle związana z subefektem konsumpcyjnym kreacji handlu; kiedy moce produkcyjne w krótkim okresie są w pełni wykorzystane, obniżenie cen rynkowych w gospodarce krajowej stymuluje wzrost popytu na towary importowane z krajów partnerskich. Rozszerzenie skali produkcji wpływa na zmniejsz. kosztów produkcji w ugrupowaniu integracyjnym.

• efekt podziału - polega na rozdysponowaniu korzyści z liberalizacji handlu wewnątrz ugrupowania na rzecz konsumentów- niższe ceny dóbr konsumpcyjnych, producentów- korzyści ze wzrostu skali gospodarowania. Jeżeli w wyniku procesów integracyjnych podmiot gospod. uzyskuje we wspólnocie pozycje monopolistyczną, przypada mu całość korzyści finas. generowanych w wyniku zniesienia wewnętrznych barier handlowych.

• efekt błędnej specjalizacji- widoczny w krajach charakteryzujących się stosunkowo chłonnym rynkiem zbytu, ale niskim poziomem efektywności gospodarowania. Wówczas po przystąpieniu do unii celnej lub strefy wolnego handlu takie państwo może wyprzeć z rynku pozostałych partnerów wewnętrznych , którzy cechują się niskim poziomem popytu krajowego, ale jednocześnie wyższą efektywnością procesów gospodarczych.

• efekt odchylenie handlu- swoboda ustalenia wysokości ceł zewnętrznych w strefie wolnego handlu umożliwia eksporterom spoza wspólnoty wprowadzenie swoich produktów na teren ugrupowania po przekroczeniu granic państw stosujących relatywnie niskie cła i bariery pozataryfowe zbliżone do nich. Wówczas poziom konkurencyjności cenowej tych towarów może być na tyle wysoki, iż konsumenci we wspólnocie zechcą je nabyć. Zasada pochodzenia towarów - stosowana jest aby zapobiec wystąpieniu negatywnego z punktu widzenia interesów podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na obszarze strefy wolnego handlu efektowi odchylenia handlu, państwa członkowskie traktują w zróżnicowany sposób produkcję w zależności od miejsca jej wytworzenia. Produkty, które powstają w całości lub znacznej części we wspólnocie, czyli posiadają akceptowany przez członków ugrupowania „wsad importowy”, są zwolnione z opłat celnych przy przekraczaniu granic państw członkowskich strefy.

• efekt zniekształcenia handlu - w wyniku dopuszczenia na rynek stowarzyszenia wolnego handlu półproduktów z krajów trzecich, które spełniają określone normy, produkty spoza ugrupowania integracyjnego wnikają na obszar strefy przez granice państwa, stosującego relatywnie liberalne zasady ochrony rynku wewnętrznego. Następnie przedsiębiorstwa zlokalizowane na obszarze tego kraju wykorzystują importowane półprodukty do produkcji bardziej złożonej, zwiększając ich wartość dodaną do poziomu na tyle wysokiego, iż uznaje się je za wyroby wytworzone w strefie wol. handlu. I związku z tym dopuszcza się ich transport między państwami członkowskimi wspólnoty z pominięciem wewnętrznych barier celnych ograniczających przepływ towarów z krajów trzecich. Jednocześnie półprodukty importowane spoza strefy w.h. mogą być bardziej przetwarzane w pozostałych krajach ugrupowania, co powoduje dalszy wzrost ich wartości dodanej.

• zmiany w terms of trade - stosunkowo największe korzyści z tytułu ukształtowania proporcji podziału korzyści między kraje członkowskie ugrupowania integracyjnego powinna przypaść relatywnie małym krajom członkowskim, których struktura ekonom. zmienia się w wyniku procesów integracyjnych zgodnie z teorią kosztów komparatywnych.

• cła importowe w unii celnej określane są na relatywnie wysokim poziomie,

• wysokie ceny produktów importowanych (niska konkurencyjność wobec towarów unijnych),

• zmniejszenie popytu na towary importowe,

• dyskomfort producentów spoza unii dotyczący ich sytuacji ekonomicznej,

• poszukiwanie nowych rynków zbytu,

• presja na obniżenia kosztów,

• spadek cen towarów importowanych,

• zwiększenie konkurencyjności towarów spoza unii celnej,

• wzrost popytu wewnętrznego na towary importowane z krajów trzecich,

• wyższy import spoza unii (ale już po stosunkowo niższych cenach w porównaniu do stanu wyjściowego).

Długoterminowe efekty unii celnej / dynamiczne efekty integracji / e. restrukturyzacyjne/

1. Wzrost konkurencyjności - zniesienie barier handlowych pomiędzy krajami członkowskimi unii celnej, wzrost natężenia konkurencji na zintegrowanym obszarze gospodarczym, dążenie producentów do obniżenia poziomu kosztów produkcji (w warunkach konkurencji doskonałej i relatywnie nasyconego rynku) poprzez rezygnację z zysków nadzwyczajnych, nieracjonalnie ponoszonych kosztów, likwidacja podmiotów nieefektywnych, które nie są w stanie znacznemu natężeniu konkurencji cenowej

2. Efekt dynamizacji skali produkcji - łączenie się podmiotów gospodarczych, wzrost skali gospodarowania, specjalizacja (pełniejsze wykorzystanie mocy wytwórczych, spadek jednostkowego kosztu produkcji

3. (1 i 2 - wzrost efektywności gospodarowania na całym obszarze wspólnoty handlowej, zwiększenie konkurencyjności unii celnej w skali międzynarodowej, dynamizacja wzrostu gospodarczego ugrupowania)

4. Stłumienie handlu - pojawia się w sytuacji , kiedy podmioty gospodarcze zlokalizowane w danym kraju przed utworzeniem ugrupowania integrac. nie wytwarzały określonych towarów, ale w następstwie realizacji unii celnej; ze względu na poszerzenie potencjalnego rynku zbytu i wzrostu skali gospodarowania zaczynają je produkować , wypierając przy tym dostawców z innych państw wspólnoty.

5. Wzrost przeciętnej wielkości podmiotów gospodarczych - tworzenie wielkich firm mających najlepsze warunki do wykorzystania wzrostu rozmiarów rynku oraz pozytywnych efektów skali produkcji

6. Uczenie się przez praktykę- mające bezpośredni wpływ na zwielokrotnienie wydajności osiąganej w przedsiębiorstwach

7. Intensyfikacja wzajemnych powiązań między poszczególnymi gałęziami przemysłu, co powoduje wzrost rentowności w jednym sektorze dzięki innowacyjności w innych branżach.

8. Wzmocnienie postępu technicznego (technologicznego).

Wspólny rynek - jest ugrupowaniem integracyjnym co najmniej dwóch państw znoszących między sobą wszelkie bariery w swobodnej wymianie handlowej oraz cyrkulacji czynników wytwórczych i prowadzących politykę gospodarczą mającą na celu ochronę interesów, przedsiębiorców działających w warunkach wolnorynkowych

Istota WR - usunięcie różnorodnych barier swobodnego przepływu między krajami członkowskimi ugrupowania integracyjnego dóbr, usług, w szczególności podst. czynników wytwórczych, czyli wszelkich przeszkód międzynarodowej migracji siły roboczej i kapitału. Siła robocza może przemieszczać się tam, gdzie jest większy popyt na pracę, gdzie jest lepiej wynagradzana. Swoboda przepływu kapitału pozwala na przenoszenie się do miejsc o wyższym wskaźniku wzrostu poniesionych nakładów kapitałowych otwierających nowe możliwości wykorzystania produkcji.

Integracja rynków czynników produkcji prowadzi do wyrównania dobrobytu i dystrybucji ….

Całkowity dobrobyt w obu krajach wzrośnie w wyniku poprawy alokacji czynników produkcji na skutek integracji prawa to wyrazi się na przepływ kapitału i pracy z dziedzin o niskim produkcie krajowym do dziedzin o wyższym. Integracja rynków czynników produkcji zmienia także dochody z pracy i kapitału w jednym kraju udział dochodu z pracy w całkowitym dochodzie zmniejsza się na korzyść dochodu z kapitału i odwrotnie.

Jednolity rynek wewnętrzny opiera się na 4 swobodach: przepływu towarów, przepływu osób , przepływu usług, przepływu kapitału.

Swobodny przepływ towarów - zniesienia ceł i opłat między krajami członkowskimi, barier technicznych (zróżnicowane normy, standardy, przepisy), fiskalnych (różne systemy podatkowe) i fizycznych (kontrole graniczne), wspólna taryfa celna wobec krajów trzecich. zniesiono wszelkie ograniczenia ilościowe (zakazy importu i eksportu, kontyngenty) oraz środki równoważne ograniczeniom ilościowym np. regulacje dotyczące norm technicznych, składu produktu, rodzaju opakowania, Wszystkie towary na rynku Unii podlegają tym samym normom i wymogom certyfikacyjnym, obłożone takimi samymi podatkami. Zasada wolnego przepływu towarów dot. wyrobów przemysłowych, produktów rolnych i spożywczych. Wszystkie towary, które są produkowane i sprzedawane w jednym z krajów członkowskich zgodnie z tamtejszymi przepisami, mogą być oferowane także w innych krajach Wspólnoty.

Swobodny przepływ osób - Mieszkańcy Wspólnoty mają zapewnione prawo do pracy, osiedlenia się, życia, korzystania ze świadczeń socjalnych oraz do minimum pomocy na rzecz integracji w wybranym przez siebie kraju bez względu na przynależność państwową. Swoboda poruszania się pracowników obejmuje prawo do: przyjmowania zaoferowanej pracy swobodnego przenoszenia się w tym celu w obrębie terytoriów państw członkowskich zatrudnienie czasowe- w niektórych przypadkach ze względu na bezpieczeństwo.

Swobodny przepływ usług - przepływ usług bez barier, zakładanie przedsiębiorstw, nabywanie udziałów w przedsiębiorstwach - swobody pierwotne, zakładanie prawnych samodzielnych jednostek - swoboda wtórna

Swobodny przepływu kapitałów i płatności - niezbędna dla swobodnego przepływu towarów, pracown. usług. Obejmuje transakcje finansowe nie związane z przepływem towarów, usług i osób, zakaz wszelkich ograniczeń przepływu kapitału i płatności między państwami członkowskimi oraz między państwami członkowskimi a krajami trzecimi, swoboda przenoszenia majątku do innego państwa, prawo do zbycia i nabycia nieruchomości.

Utworzenie Wspólnego Rynku umożliwiło lepszą alokację czynników produkcji, zwiększenie skali produkcji i osiąganie płynących z tego korzyści, zapewnienie swobodnej konkurencji, lepszą ochronę konsumenta i stwarzanie zachęt do inwestowania.

Traktat rzymski z 1957- Europejska Wspólnota Gospodarcza przyczyniła się ustanowienia wspólnego rynku i łączenia się polityk gospodarczych państw członkowskich.

2 fazy : wstępna i zasadnicza

Wstępny etap - tworzenie jednolitego rynku wewnętrznego we wspólnocie realizacja Traktatu rzymskiego obejmowała szereg elementów związanych z pełnym wdrażaniem do polityki gospodarczej teorii unii celnej . Dot. to zniesienia pomiędzy państwami członkowskimi EWG opłat celnych i ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie towarów oraz wszelkich innych środków o podobnych skutkach, utworzenie wspólnej taryfy celnej wobec innych państw poza ugrupowania.

Etap zasadniczy - przeprowadzono szereg działań politycznych i organizacyjnych mających na celu pełna realizację koncepcji Wspólnego Rynku, stanowiącego rozszerzenie zamierzeń z realizowanych w ramach unii celnej. Program ten został oparty na systemie wolności gospodarczo- społ. , których spełnienie uznano za niezbędne dla efektywności wspólnego rynku. Istotne działania podjęto w sektorze bankowym i ubezpieczeniowym min. ujednolicono normy ostrożnościowe i gwarantując swobodne prowadzenie instytucji finansowych.

Biała Księga z 1985 r. n.t rynku jednolitego - wymieniała bariery utrudniające prawidłowe funkcjonowanie wspólnego rynku wewnętrznego Wspólnoty, w sferze swobodnej cyrkulacji pracy i kapitału. Określała sposoby ich eliminacji oraz propozycje harmonogramu, działań jakie należy podjąć w celu wprowadzenia do praktyki gospodarczej teorii wspólnego rynku, Cele : ujednolicenie norm dla całego jednolitego rynku wewnętrznego, ujednolicenie podatku pośredniego, małe zróżnicowanie norm, przyjęto system znaków towarowych, strategie wspólnego rynku, wzajemne uznanie-produkt wytworzony w jednym z państw członkowskich może być sprzedany na terytorium całej Wspólnoty, harmonizacja- polega na ujednoliceniu lub uzgodnieniu w ramach Wspólnoty przepisów prawnych i administracyjnych państw członkowskich, przy czym procedury harmonizacyjne ze względu na ich czasochłonność wykorzystywano w ograniczonym zakresie w jakim to konieczne w związku ze znoszeniem barier handlowych wewnątrz ugrupowania.

Jednolity Akt Europejski - dokument prawny o charakterze konstytucyjnym, podpisany 17.02.1986 r. w Luksemburgu przez przedst. 9 państw Wspólny, wszedł w życie 1.07.1987 r.

Cel JAE: ułatwienie przyjęcia w przeciągu kilku lat kilkuset regulacji prawnych i normatywnych, zasady funkcjonowania jednolitego rynku wewnętrznego. W JAE stwierdzono, że jednolity rynek stanowi nie tylko formę integracji, ale złożony program wynikający z określonych przesłanek i uwarunkowań. W dokumencie obok charakterystycznych efektów gospod. powstania wspólnego rynku rozwinięto też koncepcję realizacji polityki regionalnej. Ocenia się, że wyniku wdrożenia JAE zwiększyła się aktywność przedsiębiorstw w aspekcie inwestycji, poszukiwania rynków zbytu, bądź realizacji strategii obronnych w warunkach wzrostu i natężenia konkurencji na zintegrowanym obszarze gospodarczym.

Efekty Wspólnego Rynku :

1. Krótkoterminowe: kreacja i przesunięcie handlu, długoterminowe-związane z restrukturyzacją gospodarek narodowych w celu sprostania wzrostowi natężenia konkurencji w wyniku procesów integracyjnych.

2. Efekty specyficzne dla WR, wynikające ze scalenia wszystkich subrynków cząstkowych w ramach ugrupowania:

• wyrównanie się produktywności krańcowej czynników produkcji (pracy i kapitału) ,

• wzrost efektywności

• dalsze nasilenie konkurencji

• zwiększenie ogólnego poziomu dobrobytu na obszarze wspólnego rynku

Efekt koncentracji przestrzennej -związany jest z tendencją przepływu kapitału do miejsc ( regionów), w jakich najbardziej efektywnie się go użytkuje ( ogólna tendencja lokalizacji inwestycji finansowych w obrębie gospod. narodowych odznaczających się wysokim poziomem stopy zwrotu z zaangażowanych środków finansowych)

Efekty zewnętrzne migracji wynikają ze swobodnego przepływu pracowników i zatrudnienia na całym obszarze jednolitego rynku wewnętrznego, towarzyszy temu koncentracja kwalifikacji i umiejętności w pewnych regionach ugrupowania integracyjnego przy jednoczesnym ich odpływie z innych.

Efekt wspierania raczej przegranych niż zwycięzców ma miejsce przede wszystkim na nie w pełni zliberalizowanym rynku zamówień publicznych WR, kiedy władze państwowe ze względu na prowadzoną politykę gospodarcza wspierają producentów krajowych , pozbawiając ich konkurencji zewnętrznej

Raport Cecchiniego

• efekt zamkniętego obwodu - mechanizm wspólnego rynku może dynamizować przenikanie innowacji generowanych w dziedzinie wysokich technologii do innych zastosowań oraz zwiększenie potencjału i międzynarodową dywersyfikację działalności firm zachodnio europejskich.

• efekt dumpingu społecznego - przemieszczanie się działalności gospodarczej do krajów (regionów), gdzie całkowite koszty pracy są relatywnie niskie, a branże, w jakich następuje alokacja kapitału względnie efektywne

Unia Walutowa - prawno międzynarodowe ugrupowanie integracyjne polegające na tym, że państwa w nim uczestniczące przyjmują wspólną jednostkę walutową, będącą oficjalnym środkiem płatniczym tych krajów, porozumienie rozrachunkowo- kredytowe między państwami mające na celu zniesienie ograniczeń we wzajemnym obrocie gospodarczym. Ponadto państwa powołują organ ponadnarodowy w postaci banku centralnego, którego zadaniem jest emisja nowego środka płatniczego, kontrola nad jego kursem w stosunku do walut państw trzecich i wypełnianie wszystkich innych obowiązków związanych z działaniem banku centralnego. W UE dokonała się częściowa realizacja unii walutowej - ponadnarodową walutą jest euro, wprowadzone w 3 etapie Unii Gospodarczo - Walutowej, w krajach które spełniają kryteria konwergencji z Maastricht (Dania, Szwecja), Wielka Brytania z różnych powodów nadal powstrzymuje się od wstąpienia do tzw. strefy euro. W dn. 01.01.1999r. na obszarze 11 z 15 krajów UE zaczęła funkcjonować Unia Walutowa. Podwaliny pod proces położone zostały w 1958 r. na mocy Traktatu Rzymskiego.

Unia walutowa - oficjalna nazwa Unia Gospod. Walutowa.

Kryteria Przynależności:

1. Roczny wskaźnik wzrostu cen w państwach członkowskich nie może być wyższy niż 1,5 % pkt. procentowego od średniej stopy inflacji w 3 krajach UE o najlepszych pod tym względem wskaźnikach.

2. Wysokość deficytu budżetowego nie może przekroczyć 3 % PKB.

3. Wysokość długu publicznego nie może przekroczyć 60% PKB.

4. Wysokość średniej nominalnej, długookresowej stopy procentowej nie może przekroczyć 2 pkt. procentowych średniej nominalnej długookresowej stopy procentowej w 3 krajach o najniższym rocznym wskaźniku inflacji.

5. Państwo członkowskie w ramach mechanizmu kursowego ESW przez co najmniej 2 lata musi zachować normalny podział wahań kursów, w tym okresie waluta tego państwa nie może być dewaluowana w stos. Do walut innych krajów UE.

3 etapy budowy unii gospodarczo - walutowej:

1. początek działania Europejskiego Systemu Banków Centralnych i przyjecie przez niego kompetencji państw w zakresie polityki pieniężnej,

2. wprowadzenie Euro do obiegu bezgotówkowego , 1.01.1999 r. początek funkcjonowaniu EMU, następnie do gotówkowego 1.01.2001r.

3. wycofanie z obiegu walut narodowych.

Pakt na rzec Stabilizacji i Wzrostu - w czerwcu 1997r. /szczyt w Amsterdamie/ RE przyjęła. Jest to trwałe zobowiązanie do zachowania stabilności budżetowej. Kryterium deficytu budżetowego obligujące do utrzymania dyscypliny budżetowej, powinno być spełnione przed przystąpieniem danego kraju do EMU, deficyt budżetowy nie może być dofinansowany przez działania narodowego banku centralnego zwieszającego podaż pieniądza w gospodarce, a więc wywołujące presje inflacyjną, organy władzy państwowej nie powinny poddawać się naciskom instytucji rynku pieniężnego i kapitałowego w celu pozyskania środków służących finansowaniu niedoboru budżetowego.

Kryteria konwergencji: (kryteria z Maastricht, k. zbieżności ) 1992 r.

1. Stabilność cenowa - kryterium inflacyjnym- średnia stopa inflacji w roku poprzedzającym badanie dot. spełnienia kryteriów spójności nie powinna być wyższa niż 1,5 pkt % od wskaźnika odnotowanego w 3 najlepszych pod tym względem krajach.

2. Stóp procentowych - średnia nominalna długookresowa stopa % nie powinna wyższa niż o 2 pkt % od stopy % w 3 krajach o najniższym poziomie inflacji w roku poprzedzającym badanie.

3. Deficyt budżetowy - udział planowanego lub aktualnego deficytu rządowego w PKB mierzony w cenach rynkowych, w roku poprzedzającym badanie nie powinno przekraczać 3%.

4. Dług publiczny w roku poprzedzającym badanie udział tego zadłużenia w PKB mierzony w cenach rynkowych nie powinien przekraczać 60%.

5. Stabilność kursów walutowych.

System walutowy (jednolity system monetarny) - to zespół norm prawnych, reguł, zasad i zwyczajów określających warunki i regulujących sposoby funkcjonowania pieniądza w transformacjach międzynarodowych. System walutowy odzwierciedla międzynarodowe powiązania w strefie finansowej. Na początku funkcjonował system waluty złotej - charakterystyczne były monety bite w złocie, elementy kruszcowe w obiegu.

System waluty sztabowo złotej - wymienialność złotych sztab za środki płatnicze.

System waluty złoto - dewizowej - banki centralne powinny utrzymywać określone kwoty walut narodowych jako część swoich rezerw dewizowych/ dewizy złote/

System waluty kierowanej - rezygnacja z utrzymanych parytetów waluty złocie i w kruszcu; waluta papierowa.

System z Breton Woods - 1944r. powołał Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju- bank światowy.

Celem Międzyn. Funduszu Walutowego było:

1. Stabilność walutowa na świecie.

2. Zapobieganie dewaluacjom walut narodowych, członków MFW.

3. Ustanowienie wielostronnego systemu płatności międzynarodowej.

4. Likwidacja ograniczeń w obrocie dewizowym.

5. Usunięcie nierównowagi bilansów płatniczych dzięki udzielaniu kredytów walutowych co powinno wpłynąć na dynamizację handlu światowego przy jednoczesnym zrównoważonym wzroście gospodarczym.

Instrumenty wykorzystywane w ramach systemu Bretton Woods 3 grupy:

1. System regulacji kursowej - był oparty na zasadzie stałych kursów walutowych przy czym parytet każdej z walut MFW ustalono w $ USA lub w złocie i określono przedział ich wahań.

2. System regulacji rezerw MFW - funkcjonował w oparciu o wkłady krajów członkowskich, które były wnoszone w złocie oraz walucie w stosunku 1:3.

3. System regulacji dostosowawczych - możliwość zmiany przez dany kraj członkowski MFW jego parytetu walutowego, była dopuszczalna w skrajnych przypadkach zachwiania bilansu płatniczego. Zmiany kursów walutowych musiały być konsultowane z MFW a korekty większe niż 10% wymagały jego zgody. Zgodnie z postanowieniami z Bretton Woods rolę światowej wiodącej waluty przyjął $ USA. Jako jedyny kraj waluta była wymienialna na złoto wg stałego parytetu 1 uncja złota= 35 $.

Funkcje $:

1. Waluta interwencyjna- stabilizacja na rynkach.

2. Waluta rezerwowa - główny składnik rezerw dewizowych krajów członkowskich MFW.

3. Waluta rozliczeniowa- narzędzie rozliczania bilansu płatniczego.

4. Waluta transakcyjna- kontraktowa, rozliczeniowa.

5. Wycofanie wymiany $ na złoto - Dec. Nicksona.

Przesłanki integracji walutowej w końcu lat 60-tych wynikały z:

1. Wewnętrzne logiki procesów integracji.

2. Z kryzysu MFW.

3. Eliminacji ryzyka kursowego i kosztu wymiany walut.

Warunki, które muszą być spełnione, aby sprawnie mogła funkcjonować Unia Walutowa:

1. Liberalizacja obrotów kapitałowych i wprowadzenie swobody świadczenia usług finansowych, eliminacja marż wahań kursów walutowych lub wprowadzenie do obrotu wspólnej waluty.

2. Utworzenie ponadnarodowego centrum banków emisyjnych prowadzącego wspólną politykę pieniężną oraz istnienie efektywnie skoordynowanych polityk gospodarczych państw członkowskich, tak aby nie wystąpiły istotne różnice przebiegu faz cyklu koniunkturalnego.

Optymalny obszar walutowy:

• Wg. Cohen- obszar walutowy przedstawił jak gr. 2 lub większej ilości suwerennych państw ściśle ze sobą powiązanych więzami pieniężnymi - współpraca ta może być realizowana poprzez działania mające na celu stabilizację walut narodowych państw członkowskich, ujednolicenie krajowych rynków finansowych, wspólna realizacja celów polityki monetarnej,

• Wg. Karwa` ia - odnosi się do regionu geograf. , w obrębie którego rolę powszechnego środka płatniczego odgrywa jedna wspólna waluta, albo kilka walut, jakich wartości wymienne są utrzymywane na stałym poziomie względem siebie, przy założeniu braku ograniczeń w ich wymienialności.

Wewnętrzne i zewnętrzne szoki asymetryczne (popytowe) - dok.

Zewnętrzne szoki popytowe- zmniejszenie importu kraju C z kraju A lub B, zwolnienie popytu wewn. kraju. W kr. A i B zmniejszenie popytu. w kr. C dochodzi do spadku eksportu. Negatywne skutki w kraju ugrupowania.

Korzyści krótko i średnioterminowe:

1. Zniesienie kosztów konwersji i walut narodowych (czyli kosztów transakcyjnych związanych z potrzebą wzajemnej wymienialności kilkunastu walut narodowych krajów członkowskich wspólnoty.

2. Zanik ryzyka kursowego wewn. ugrupowania co ma pozytywny wpływ na intensyfikację wzajemnej wymiany i inwestycji.

3. Integracja przyniesie korzyści w sferze lepszej koordynacji polityki gospodarczej w tym prowadzenia polityki wspólnotowej m.in. rolnej i handlowej.

4. Gdy wspólna waluta stanie się światowym pieniądzem rezerwowym i transakcyjnym, polityka ekonomiczna wspólnoty zyska większą autonomię skali ogólnoświatowej a jej państwa zyskują większą wiarygodność.

5. Realizacja założeń Unii Monetarnej powinna zwiększać przejrzystość cen i płac w ugrupowaniu.

6. Funkcja informacyjna rynku będzie skuteczniej realizowana, nastąpi szybszy obieg informacji rynkowej. nastąpi wzrost konkurencji na zintegrowanym obszarze, wzrost efektywności produkcji i poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw europejskich w stosunku do przedsiębiorstw amerykańskich czy japońskich.

Efekty długoterminowe:

• zdynamizowanie procesów wzrostowych w zintegrowanym systemie gospodarczym,

• zmniejszenie bezrobocia,

• poprawa alokacji zasobów we wszystkich branżach,

• wyrównywanie się względnego poziomu cen,

• wzrost ogólnej stabilności gospodarczej na obszarze zintegrowanym,

• otrzymanie większej siły oddziaływania politycznego na arenie międzynarodowej.

Koszty integracji walutowej:

• utrata niezależności krajów członkowskich wspólnot w dziedzinie monetarnej,

• znaczne ograniczenie możliwości swobodnego oddziaływania na bazę monetarną,

• brak możliwości nieskrępowanego prowadzenia polityki pro wzrostowej za pośrednictwem regulowania kursów walutowych,

• zwiększenie bezrobocia krótkoterminowego,

• utrata dochodu z senioratu (emisja pieniądza jako środka finansowania deficytu budżetowego),

• koszty osobowe dot. szkoleń w aspekcie wspólnej waluty,

• koszty rzeczowe adaptacji infrastruktury i utrata dotychczas realizowanych dochodów z transakcji arbitrażowych i spekulacyjnych na rynku walutowym,

• instytucje finansowe funkcjonujące w ramach unii monetarnej mogą utracić część dotychczas realizowanych dochodów z transakcji arbitrażowych i spekulacyjnych na rynku walutowym.

Plan Wernera - bazując na stałości kursów walutowych w stosunku do dolara USA, zakładał realizację pełnej unifikacji walutowej we Wspólnocie w okresie 10 lat , przy czym miał być to proces trójetapowy.

Europejski Wąż Walutowy (Europejski Wąż w Tunelu, Europejski Związek Kursów Walut) w wyniku porozumienia wyznaczono margines wahań kursów bloku walut państw członk. EWG w stosunku do USD oraz waluty Wspólnoty w granicach do +−2,5%, ograniczono możliwość wzajemnych wahań kursów walut EWG do +- 1,125% , dopuszczając przeprowadzenie interwencji stabilizujących wyłącznie w walutach narodowych wspólnot.

Europejski System Walutowy (ESM) - 1979 r. Podstawowym krótkoterminowym celem utworzenia ESM była realizacja koncepcji strefy stabilnych kursów walut we wspólnym rynku; Konstrukcja ESW:

1. Stałość kursu walutowego , realizowanej dzięki ustanowieniu jednostki rozrachunkowej , a także ustaleniu marginesu wahań bilateralnych i kursu podst. wyrażonego w tej jednostce oraz określenie relacji między walutami wspólnot a walutami krajów trzecich.

2. Podział kosztów stabilizujących interwencji kursowych, do których zobowiązane były banki centralne.

3. Zacieśnienie współpracy ekonomicznej między krajami członkowskimi.

Komponenty ESW: ECU, mechanizm wymiany i interwencji w sferze kursów walutowych (mechanizm kursowy) , mechanizm kredytowy.

ECU - koszyk walut krajów członkowskich WE , pełniący rolę bezgotówkowego środka przeliczeniowego, wykorzystywanego w różnorodnych transakcjach wymiennych wewnątrz ugrupowania.

Europejski System Walutowy II (ERM) - układ stosunków ekonom. w sferze walutowej działalność rozpoczęła się w 1999 r. wejście w życie euro, zastąpiono nim ECU, - ich wzajemne przeliczenie w stosunku 1:1, kluczową rolę w ramach ESW II odgrywać ma polityka gospodarcza ukierunkowana na zrównoważony wzrost gospodarczy uwarunkowany utrzymaniem stałego poziomu cen oraz prowadzeniem polityki fiskalnej i strukturalnej, zapewniającej fundamenty dla polityki kursowej.

Elementy ESW II

• ustalone kursy centralne walut krajowych do Euro , które wahać się mogą w granicach +- 15%, istnieje możliwość indywidualnego określenia dopuszczalnego pasma wahań,

• system monitorowania przez KE i komitet Ekonomiczno Finansowy ukierunkowanej zbieżności polityki gospodarczej realizowanej przez kraj uczestniczący w tym systemie kursowym,

• automatycznej i nieograniczonej pomocy finansowej EBC na rzecz utrzymania ustalonego kursu wymiennego w przypadku przekroczenia max. pułapu wahań,

• współpracy z EBC w zakresie realizacji polityki kursu walutowego.

Raport Delorsa - 1989 r. Raport o Unii Gospodarczej i Walutowej we Wspólnocie Europejskiej.- bazując na teorii obszaru walutowego określa konieczne warunki efektywnego funkcjonowania unii walutowej we wspólnotach: zapewnienie całkowitej i nieodwołalnej wymienialności walut krajów unii monetarnej , całkowita liberalizacja transakcji kapitałowych i pełna integracja krajowych sektorów bankowych i rynków finansowych, eliminacja wzajemnych zmian kursów walut krajów członkowskich ugrupowania integracyjnego poprzez ich nieodwracalne zamrożenie. Raport Delorsa przewidywał realizację Unii Ekonomicznej i Walutowej.

Unia Ekonomiczna i Walutowa - EMU

• 1 etap ( 1990-93)- znoszenie barier w przepływie kapitałów między krajami WE, proces wzmacniania koordynacji polityk gospod., zwłaszcza w zakr. finansów i stabilizacji cen

• 2 etap (1994-98) utworzenie Europejskiego Instytutu Monetarnego, uniezależnienie banków centralnych od władz narodowych UE, koordynacja polityk gospodarczych i wprowadzenie procedury nadzoru realizacji przez państwa przyszłych wytycznych dot. wysokości deficytu budżetowego i długu publicznego

• 3 etap (1999-2006) - początek dziania Europejskiego Systemu Banków Centralnych i przejęcie przez niego kompetencji państw w zakresie polityki pieniężnej, wprowadzenie euro do obiegu bezgotówkowego 1.1.1999 r - początek funkcjonowania EMU, definitywne wycofanie z obiegu walut narodowych EMU.

Euro - wspólny pieniądz państw członkowskich ugrupowania integracyjnego, zasady do obiegu określono w Traktacie z Maastricht oraz Zielonej Księdze z V 1995 r. , a skonkretyzowano na szczycie UE 1996 w Madrycie. - scenariusz madrycki .

Euro stało się walutą Unii Gospodarczej i walutowej 1.01.1999 r. , 1.01.1999 do 31.12.2001 okres przejściowym, euro wykorzystywane wyłącznie w obrocie bezgotówkowym, oczątkowo wspólnie z walutami narodowymi krajów członkowskich EMU.

Od 1.01.2002 r. całość obrotu bezgotówkowego EMU prowadzona jest w euro, a pieniądz ten występuje w obrocie gotówkowym w pierwszych 2 miesiącach 2002 r. realizowano koncepcję podwójnego obiegu walutowego, dopuszczając możliwość regulowania zobowiązań pieniężnych za pomocą wspólnego pieniądza lub walut krajów unii monetarnej

EUROLAND- Strefa euro - Kraje Unii Gospodarczej i Walutowej

Samodzielna polityka gospodarcza danego kraju wywołuje międzynarodowe efekty zewnętrzne w 3 sferach ekonomicznych:

• dochodu,

• rynku finansowego,

• dynamiki cen dóbr wymiennych.

Europejski System Banków Centralnych - powinien składać się z 3 podsystemów, tworzących strukturę dwustopniową: Europejskiego Banku Centralnego Narodowych Banków Centralnych, systemu teleinformatycznego TARGET, służącego do zawierania transakcji finansowych i komunikacji prowadzonej wewnątrz Eurosystemu.

Cel - utrzymanie stabilności cen w bliskim i długim horyzoncie czasowych , dzięki polityce pieniężnej wdrażanej przez EBCi NBC, koordynacja polityk gospodarczych. Działania te powinny prowadzić do stabilnego, relatywnie wysokiego, nieinflacyjnego wzrostu gospodarczego i zwiększenia dobrobytu społeczeństwa UE.

Skład Europejskiego Systemu Banków Centralnych: ECB, 15 Narodowych Banków Centralnych, Banki Centralne państw członkowskich UE spoza Strefy Euro ( brytyjski, duński ,szwedzki) mają specjalny status: mogą prowadzić własną politykę pieniężną , ale nie uczestniczą w realizowaniu polityki pieniężnej realizowanej w strefie euro.

W celach statystycznych i zarządczych rozróżniamy pojęcia Europejski System Banków Centralnych i Eurosystemu, w skład którego wchodzi 12 centralnych banków krajowych Eurolandu.

Banki centralne Strefy Euro wdrażają silnie zharmonizowaną politykę pieniężną, działają w tym zakresie zgodnie z wytycznymi EBC, które w pierwszym rzędzie zakładają całkowite zrzeczenie się na rzecz EBC przez NBC Eurolandu uprawnień w zakresie kształtowania narodowej polityki pieniężnej.

Europejski Bank Centralny - 1998 r. zastąpił Europejski Instytut Walutowy.

Funkcje EBC: rola banku emisyjnego, posiada przywilej kreacji pieniądza gotówkowego ero oraz refinansowania banków komercyjnych za pomocą pieniądza kredytowego, ustala bieżące i długoterminowe cele polityki pieniężnej biorąc pod uwagę priorytet - stabilność cenową ugrupowania, utrzymanie rezerw walutowych, gromadzenie informacji statystycznych, nadzór bankowy, doradztwo gospodarcze, wydawanie przepisów prawnych w ramach swoich kompetencji.

Organa decyzyjne EBC: Rada Zarządzająca (Rada Naczelna) , Zarząd, Funkcje doradcze : realizuje Rada Generalna.

Instrumenty polityki pieniężnej EBC:

Polityka monetarna EBC reguluje podaż pieniądza w Eurosystemie, wpływa na poziom cen, zatrudnienia i produkcji w Unii Gospodarczej i Walutowej. EBC oddziaływując na ilość środków finansowych w obiegu, wykorzystuje oprócz emisji wspólnego pieniądza, przede wszystkim instrumenty rynkowe: związane z polityka rezerw obowiązkowych, otwartego rynku i refinansowania.

Stopa rezerwy obowiązkowej to określona przez bank centralny relacja między rezerwami banków a depozytami w nich zgromadzonymi. Wpływa bezpośrednio na zmniejszenie zdolności banków komercyjnych do kreacji pieniądza depozytowego.

Celem operacji otwartego rynku - jest niwelowanie napięć inflacyjnych dzięki bezpośredniemu wpływowi na podaż pieniądza, osiąga to poprzez regulację krótkoterminowej płynności systemu bankowego w przypadku jego nadpłynności bank centralny sprzedaje, a niedoboru środków finansowych - skupuje na rynku międzybankowym papiery wartościowe

Polityka refinansowa - bank centa lny oddziaływując na możliwości kredytowe banków kredytowych, udzielając im kredytów w celu uzupełnienia zasobów pieniężnych , określając oprocentowanie wypożyczonych środków finansowych, w ten sposób są regulowane krótkoterminowe zaburzenia płynności systemu bankowego

Post. kredyty służące celom refinansowania:

• kredyt lombardowy - udzielany jest na krótkie okresy pod zastaw zdematerializowanych skarbowych papierów wartościowych, najczęściej bonów i obligacji,

• kredyt redyskontowy - decyduje o koszcie pozyskania pieniądza w systemie gospodarczym, wzrost stopy kredytu redyskontowego podraża kredyt jaki można uzyskać w związku z redyskontowaniem weksli handlowych, ogranicza podaż pieniądza depozytowego w gospodarce, spadek oprocentowania tego kredytu prowadzi do zwiększenia akcji kredytowej banków, wpływając na wzrost podaży pieniądza.

W ramach polityki rezerw obowiązkowych EBC określa wielkość rezerw tworzonych od wybranych pozycji pasywów przez banki działające na trenie Unii Gospodarczej i walutowej, a przechowujących na rachunkach w bankach centralnych wchodzących w skład Eurosytstemu.

W ramach polityki otwartego rynku EBC ściśle współpracując z NBC, które organizują sup i sprzedaż oferowanych instrumentów finansowych , wykorzystuje narzędzia: repo, reverse repo, certyfikaty dłużne, pozyskiwanie depozytów terminowych.

W ramach polityki refinansowej EBC określa stopy procentowe depozytów przyjmowanych od banków oraz udzielonych im pożyczek.

1

---