8513


ADHD

• A - attention

• D - deficit

• H - hyperactivity

• D - disorder

• Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi

Etiologia

Historia

• uwarunkowania psychospołeczne

• urazy okołoporodowe

• alergia pokarmowa

• zatrucie ołowiem

• używki nadużywane w czasie ciąży

ADHD jest zaburzeniem uwarunkowanym genetycznie

• ryzyko wystąpienia zaburzenia 5-7 razy większa w przypadku gdy już występuje u bliskich lub dalszych krewnych

• ryzyko bliskie 50 % w przypadku gdy jeden z rodziców miało lub ma zespól nadpobudliwości

• dziedziczone wielogenowo

• 71% krewnych dzieci, u których rozpoznano ADHD miało lub ma podobne objawy

• 32 - 50% krewnych dzieci z ADHD miało w dzieciństwie rozpoznane to samo zaburzenie

• 40 % dzieci z ADHD ma rodziców tym samym zaburzeniem

• 35 % dzieci z ADHD ma rodzeństwo z tym samym zaburzeniem

• płaty czołowe i móżdżek oraz ich połączenia z innymi strukturami mózgu pracują gorzej u dzieci z ADHD

• obszary mózgu odpowiedzialne za kojarzenie słuchowych i wzrokowych bodźców funkcjonują inaczej - zaburzone procesy analiz) i syntezy informacji

• zaburzona równowaga pomiędzy dopominają i noradrenaliną

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej ma podłoże biologiczne to znaczy, że nie wynika on błędów wychowawczych czy czynników psychogennych

Epidemiologia

• pomiędzy 3 a 10 % dzieci w wieku szkolnym

• 20 % dotkniętych nim dzieci trafia pod specjalistyczną opiekę

• częściej tym zaburzeniem dotknięci są chłopcy - stosunek 2:9

Chłopcy

• nadmierna impulsywność

• nadmierna, niekontrolowana ruchliwość

• zwraca na siebie uwagę otoczenia

• agresja

• łatwiejsza diagnoza

Dziewczęta

• wrażenie osoby nie zainteresowanej, nieciekawej świata

• nieco depresyjna

• dominują problemy z uwaga, a przez to mają kłopoty z nauką

• nie sprawiają problemów wychowawczych

Kryteria diagnostyczne

• Według ICD-1 0 F90

-zespół hiperkinetyczny

- zaburzenia hiperkinetyczne

- zaburzenia nadpobudliwości psychoruchowej

• Według DSM-IY 314.01

- zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi

A

Sześć lub więcej z podanych poniżej objawów zaburzeń koncentracji im agi musi utrzymywać się przez przynajmniej 6 miesięcy w stopniu utrudniającym adaptację (funkcjonowanie) dziecka bądź w stopniu niewspółmiernym do jego różu oj u.

Zaburzenia koncentracji uwagi

• [dziecko] nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć szkolił) ch. pracy lub w czasie wykonywania innych czynności. Popełnia błędy wynikające z niedbalości

• często ma trudności z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach

• często wydaje się nie słuchać tego, co się do niego mówi

• często nie stosuje się do podawanych kolejno instrukcji i ma kłopoty z dokończeniem zadań szkolnych i wypełnieniem codziennych obowiązków, jednak nie z powodu przeciw stauiania się lub niezrozumienia instrukcji

• często ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy lub innych zajęć

• nie lubi. ociąga się lub unika rozpoczęcia zajęć wymagających dłuższego wysiłku umysłowego -jak nauka szkolna lub odrabianie zajęć domow\ch

• często gubi rzeczy niezbędne do pracy lub innych zajęć np.: zabawki, przybory szkolne. ołówki, książki, narzędzia

• łatwo rozprasza się pod wpływem zewnętrznych bodźców

• często zapomina o różnych codziennych sprawach

Sześć lub więcej z podanych poniżej objawów nadruchliwości i i m pulsy w n ość i musi się

utrzymywać przez przynajmniej 6 miesięcy w stopniu utrudniając) m adaptację (funkcjonowanie)

dziecka bądź u stopniu niewspółmiernym do jego rozwoju

NADRUCHLIWOŚĆ

• dziecko ma często nerwowe ruch rąk lub stóp bądź nie jest w stanie usiedzieć w miejscu

•.wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach wymagających spokojnego siedzenia

• często chodzi po pomieszczeniu lub wspina się na meble w sytuacjach, gdy jest to zachowanie niewłaściwe - w szkole, w pracy . w domu

• często ma trudności ze spokojnym bawieniem się lub odpoczywaniem

• często jest w ruchu; "biega jak nakręcone.,

• często jest nadmiernie gadatliwe.

IMPULSYWNOŚĆ

Często wyrywa się z dopowiedzią zanim zostanie sformułowane w całości

• często ma kłopoty z zaczekaniem na swoją kolej

• często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca się do rozmowy lub zabawy)

Niektóre upośledzające funkcjonowanie dziecka objawy zaburzeń koncentracji uwagi lub nadpobudliwości psychoruchowej (nadruchliwości. impulsywności) ujawniły się przed 7 rokiem

życia dziecka.

Upośledzenie funkcjonowania dziecka spowodowane tymi objawami występuje w dwóch lub

więcej sytuacjach (np. w szkoleń w domu)

Stwierdza się klinicznie istotne upośledzenie funkcjonowania społecznego, zawodowego lub

szkolnego (w zakresie edukacji)

Objawy u dziecka nie występują w przebiegu przetrwałych zaburzeń rozwojowych.

schizofrenii lub innych psychoz i nie można ich trafniej uznać za objaw)- innego zaburzenia

psychicznego (np. zaburzeń nastroju, lękowych, dysocjacyjnych lub nieprawidłowej

osobowości)

Podtypy ADHD według DSM IV

podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi - dziecko ma bardzo duże trudności ze skupieniem uwagi, potrafi natomiast pozostać w bezruchu, jeśli wymaga tego s\uiacja

• podtyp z przewagą nadpobudliwości psychoruchowej -dziecko biega, cały czas jest w ruchu, na aktywność nie wpływa ani sytuacja, ani potrzeba, a odpowiednio zmotywowane potrati skupić się na dłużej

• typ mieszań) - u dziecka występują zarówno nasilone objawy niepokoju ruchowego, słaba kontrola impulsów oraz objawy zaburzeń koncentracji uwagi

Wyraźnie nieprawidłowe nasilenie zaburzeń uwagi, nadmiernej akt\wności i niepokoju, które

wzmagają się w różnych sytuacjach i utrzymują się w czasie, a które nie są spowodowane przez

inne zaburzenia, takie jak autyzm i zaburzenia afekt) w ne

• Wczesne dzieciństwo

- drażliwość

- problemy ze snem i łaknieniem

• Wiek przedszkolny

- nadmierna aktywność ruchowa i emocjonalność

- nie przestrzeganie norm społecznych

- nadmierna impulsywność - konflikty z rówieśnikami

• Wiek szkolny—wyraźne upośledzenie funkcjonowania dziecka w porównaniu z rówieśnikami

- nadaktywność motoryczna i impulsywność

- większe problemy powodowane deficytem uwagi i zaburzeniem koncentracji, utrudniają naukę i wpływają na osiągane słabe wyniki szkolne ,

• Dorastanie

- problemy z edukacją

- problemy w kontaktach społecznych z rówieśnikami, nauczycielami czy rodzicami

- niską samooceną

- ukazywanie się anty społecznych zachowań,

Czym młodsze dziecko, tym wyraźniejsze objawy i kłopoty z kontrolą impulsów, czym starsze - na pierwszy plan wysuwają się problemy z koncentracją uwagi

Objawy zespołu psychoruchowego utrzymują się u około 70% dzieci wieku dojrzewania i

30 - 50% w dorosłym życiu

Sfera ruchowa dziecka z ADHD

- wyraźny niepokój ruchowy w zakresie dużej i małej motoryki

- niemożność pozostawania w bezruchu przez nawet krótki okres czasu

- podrywanie się z miejsca 1 bezcelowe chodzenie,

- zwiększona szybkość i częsta zmienność ruchów (wrażenie ciągłego pośpiechu)

- bieganie i podskakiwanie

- przymusowe wymachiwanie rękami

wzmożone drobne ruchy kończyn (machanie nogami, poruszanie palcami rąk. ciągłe

zajmowanie się rzeczami, które leżą w zasięgu rąklub nóg, kiwanie się na krześle

itp.)

Sfera poznawcza dziecka z ADHD

trudności w skupieniu uwagi

brak wytrwałości

pochopność. pobieżność myślenia

znaczna męczliwość w pracy intelektualnej i związana z tym nierównomierna wydajność

przerzucanie uwagi z obiektu na obiekt

w badaniach inteligencji poziom ..poniżej spodziewanego"

trudności syntetyzowania w myśleniu

brak umiejętności planowania

zaburzenia mowy lub języka

opóźnienie rozwoju mowy

kłopoty z artykulacją

problemy ze struktura zdania

nieprawidłowe układanie dźwięków

trudności z pisemnym wyrażaniem myśli

krótkotrwała pamięć słuchowa

Sfera emocjonalna

nieopanowane, nieraz bardzo silne reakcje emocjonalne wzmożona ekspresja uczuć

zwiększona wrażliwość emocjonalna na bodźce otoczenia wybuchy złości

impulsywność działania

Dlaczego wychowanie dziecka z ADHD jest takie trudne ?

nie słyszy około 50 % tego co się do niego mówi

zapamiętuje około 50 % tego co usłyszało

nie przewiduje konsekwencji zjawisk

  1. Diagnoza psychologiczno - pedagogiczna

- wywiad z rodzicami, nauczycielami,

• obserwacja zachowania dziecka

• ocena profilu psychoedukacyjnego

test inteligencji

ocena osiągnięć dziecka w zakresie sfer rozwoju 2.Stworzenie uporządkowanego środowiska

• przestrzeni

• czasu

• zasad i norm z jasnymi konsekwencjami

3. Zapewnienie metod wychowania i nauczania dopasowanych do możliwości i potrzeb dziecka

• psychoedukacja rodziców i współpraca z nauczycielami

• nauczanie w specjalnych warunkach

• terapia behawioralna

• nauczanie wyrównawcze

• terapia mowy i języka

4. Terapia rodziny

5. Leczenia farmakologiczne-jako metoda jedynie wspomagająca proces terapeutycznych

• leki nie wyleczą - pomagają ja przeżyć

• leki zmniejszają objawy - nie ma tabletki na grzeczność

6. Terapia indywidualna

7. Dieta

Zasady pracy

1.Pełna akceptacja i zrozumienie

2 Poprawianie umiejętności organizacyjnych

• Miejsce pracy

• Jasno określone reguły i zasady

• Zaplanowanie momentów relaksacji i wyciszenia

• Plan pracy i zajęć

• „zeszyt kontakty"

3.Pobudzanie uwagi

• Przekazywanie treści nauczania w reporterski sposób

• Uwaga na jednej czynności

• Podział zadania na etapy

• Dobór środków i pomocy dydaktycznych

• Urozmaicanie zadań

• Krótkie intensywne ćwiczenia zamiast długich sesji

4. Poprawianie zdolności słuchania

• Krótkie instrukcje » Wydawanie instrukcji

• Akcentowanie istotnych elementów

• Wizualizacja

• Natychmiastowe nagradzanie

5. Nauka wyrażania negatywnych uczuć

• Pokazywanie alternatywy

6. Rozwijanie zainteresowań

7. sprawdzenie wiadomości

8. współpraca nauczycieli z nauczycielami.

MODEL ŚRODOWISKOWY

Historia i założenia modelu środowiskowego

John Lock (l632-1704) - w momencie narodzin umysł dziecka jest tabula rasa;

Dziecko uczy się przez skojarzenia (asocjacje) '

David Hume(1711 - 1776) związki jakie tworzymy miedzy ideami sprowadzają się do zasad podobieństwa i styczności

Główne założenia, behawioryzmu

środowiskowość, eksperymentalizm, optymizm, stanowisko.

ŚRODOWISKOWOŚĆ

Wszelkie organizmy kształtują, się poprzez otoczenie - na zachowania wpływają kary i nagrody; uczymy się przyszłości poprzez skojarzenia z przeszłością.

EKSPERYMANTALIZM

pozwala stwierdzić jaki czynnik środowiskowy spowodował zachowanie

i w jaki sposób możemy je zmienić (np. zachowanie zaniknie jeśli nagroda zostanie

wyłączona).

Metoda eksperymentalna ROŻNA od klinicznej (np. psychoanaliza)

OPTYMIZM

• Zmianę zachowania spowodują zmiany w środowisku (np. przestępczość maleje ze

• wzrostem zamożności: wzrost stymulacji zwiększy poziom Intelektualny

Antypsychologizm

Przedmiot badań naukowych musi być materialny. Myśli i uczucia są niejawne_ niesprawdzalne. Sprawdzalne, jawne i materialne są zachowania.

WARUNKOWANIE KLASYCZNE -» co z czym chodzi w parze"

• Proces, w którym początkowo neutralny bodziec warunkowy, poprzez ciągłe

występowanie w parze z bezwarunkowym, osiąga zdolność wywołania reakcji, która

występowała tylko na bodziec bezwarunkowy

ZJAWISKA WARUNKÓW ANIA KLASYCZNEGO

• Reakcja warunkowa- reakcja wywołana przez bodziec poprzednio obojętny.

występuje w wyniku powiązania bodźca obojętnego z bodźcem bezwarunkowym; To zachowanie warunkowe wyzwalane bodźcem warunkowym (np. ślina psa wy we fan a dźwiękiem dzwonka. - który informuje o czasie posiłku);

• Wytwarzanie i wygaszanie odruchu - Wytwarzanie odruchu- uczenie się reakcji- na zasadzie styczności w czasie miedzy BW a BB

• Wygaszanie odruchu - B W traci moc wywoływania uprzednio wyuczonej reakcji.

Generalizacja bodźca- jest zależnością w której bodźce inne (lecz podobne) od bodźca pierwotnie wywołującego reakcje, automatycznie uzyskują pewien stopień zdolności

Wywołania tej samej reakcji.

- Różnicowanie bodźców - zdolność wyszukiwania istotnych bodźców i reagowanie na nie oraz hamowanie reakcji na bodźce nieistotne

TERAPIE OPARTE NA WARUNKOWANIU PAWŁOWSK1M

- zanurzanie w rzeczywistej lub wyobrażonej sytuacji budzącej

- systematyczna desentyzacja (odczulanie, odwraqżliwienie)

Wolpe : wyobrazanie sobie serii scen budzących coraz większy lęk - głęboka relaksacja (neutralizacja zagrożenia)

WARUNKOWANIE SPRAWCZE co robi , żeby otrzymać to co chcemy

• Thorndike (koty - skrzynka problemowa -jak zdobyć rybę na zewnątrz skrzynki'!*: metoda prób i błędów, a nie wglądu) - sformułował prawo efektu

• Skinner (szczury i gołębie) - 3 elementy prawa efektu warunkowania

instrumentalnego PRAWO EFEKTU

" Każdy akt. który w danej sytuacji wywołuje zadowolenie, zostaje skojarzony z ta sytuacją tak. ze kiedy sytuacja powtarza się jest bardziej prawdopodobne "iż kiedykolwiek przedtem, iż dany akt także zostanie powtórzony, l na odwrót, każdy akt, który w danej sytuacji wywołuje przykrość, zostaje oddzielony od tej sytuacji gdy powtórzy się ona, ponowne wystąpienie tego aktu jest mniej prawdopodobne niż przedtem.

POJĘCIA WARUNKOWANIA SPRAWCZEGO

• Wzmocnienie pozytywne

• Wzmocnienie negatywne

• Kara

Wzmocnienie = konsekwencja zachowania, która zwiększa prawdopodobieństwo jego wystąpienia

• Wzmocnienie pozytywne - bodziec pozytywny podawany po danym zachowaniu

" Wzmocnienie negatywne - uniknięcie bodźca negatywnego

Kara= konsekwencja zachowania, która zmniejsza prawdopodobieństwo jego ponownego wystąpienia

" Kara pozytywna - podanie bodźca awersyjnego

" Kara negatywna - odebranie bodźca pozytywnego

Wygaszanie reakcji warunkowych odbywa się poprzez

" brak wzmocnienia

• dołączenie do bodźca warunkowego innego, nowego bodźca warunkowego

zaprzestanie eksponowania bodźca warunkowego.

Zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży

Zaburzenia zachowania (CD- conduct disorder)- stanowią złożony zespól problemów emocjonalnych oraz dotyczących ogólnego postępowania dzieci i młodzieży.

Za podstawę klasyfikacji przyjęto 2 cechy dziecka (lub młodego człowieka)

- stopień socjalizacji

- stopień agresywności

W obrębie tych cech wyróżniono po 2 podtypy: Uspołecznione - nieuspołecznione; agresywne - nieagresywne W wersji DSM-4 ważne są dwie części kryteriów diagnostycznych;

1. dotyczy deficytów uwagi i towarzyszącym im zaburzeniom dezorganizacji zachowania

2. zaburzeń w zachowaniu antyspołecznym.

Zaobserwowanie odpowiedniej liczby symptomów daje podstawę do zakwalifikowania

dziecka do 3 typów:

typ kombinowany. Deficyty uwagi z hiperaktywnością

• typ z przewagą zaburzeń uwagi. Deficyty uwagi z hiperaktywnością

• typ z przewagą hiperaktywności i impulsywności. Deficyty uwagi z hiperaktywnością Część druga- zaburzenia zachowania zawiera symptomy ujęte w czterech grupach: agresja skierowana na ludzi i zwierzęta

• niszczenie własności i dóbr materialnych kradzieże lub oszustwa

poważne naruszenie reguł, zasad obowiązujących w domu i w szkole

Kryteriów nie stosuje się odnośnie do młodzieży powyżej osiemnastu lat.

Kryteria DSM do diagnozy zaburzeń zachowania. .

Według DSM IV

- zachowania agresywne, zagrażające zdrowiu i życiu bądź przynoszące fizyczną szkodę innym ludziom i istotom żywym jak:

Częste znęcanie się, grożenie lub zastraszanie innych

Częste wszczynanie bójek

• Użycie broni, która może spowodować poważne uszkodzenie ciała Fizyczne okrucieństwo wobec ludzi i zwierząt Zmuszanie kogoś do czynności seksualnych

- nieagresywne zachowania powodujące utratę lub zniszczenie cudzej własności Umyślne podłożenie ognia z zamiarem spowodowania znacznych szkód Oszustwo lub kradzież

- poważne naruszenie prawa

• Częste niewracanie na noc do domu pomimo zakazu rodziców

Nocne ucieczki z domu

• Wagarowanie ( zaczynające się w wieku poniżej 13 lat)

Istnieje mniej poważny rodzaj zaburzenia zachowania, zwany zaburzeniem opozycyjno-buntowniczym( oppositional dewiant disorder)

DSM rozróżnia początek zaburzenia w okresie dzieciństwa ( w wieku poniżej 10 lat), oraz 3 poziomy nasilenia zaburzeń:

- łagodny

- umiarkowany

- ciężki

Według DSM IV - główne cechy zaburzenia zachowania to:

- powtarzający się i trwały wzór zachowania obejmujący łamanie podstawowych praw innych i ważnych norm społecznych stosowanych dla danego wieku.

Poshrienic diagnozy wymaga dowodów wskazujących, ze u danej osoby występuje pewien wzór zachowania trwający 6 miesięcy, w czasie którego pojaw ia się -ł z następujących zachowań:

Często traci panowanie nad sobą . Często kłóci się z dorosłymi

Często łamie ustalone zasady lub odmawia stosowania się do wymagań dorosłych

Często umyślnie irytuje innych ludzi

Często oskarża innych o popełnianie błędów lub niewłaściwe zachowanie

Często jest drażliwy lub łatwo irytują go inni

Często jest rozgniewany lub urażony . Często jest złośliwy mściwy

Uwzględniając wiek pojawienia się symptomów (kryteriów diagnostycznych), DSM -IV Wyróżnia dwa specyficzne typy ;

• Typ dziecięcy- zapoczątkowany w okresie dzieciństwa i obejmuje zaburzenia ujawnione przed 10 rokiem życia dziecka

Typ adolescencyjny - zostaje zapoczątkowany w okresie dojrzewania. Jest to zespół zachowań, które ujawniają się po 10 roku życia dziecka.

Przyczyny zaburzeń zachowania: Czynniki poznawcze

Brak im umiejętności rozwiązywania problemów

• Wybierają rozwiązania agresywne, a są mniej skłonne do właściwych rozwiązań

konfliktów ' Przejawiają zniekształcenia poznawcze w myśleniu

Przypisywanie innym wrogości Czynniki biologiczne

• Dziedziczność( przekazywanie chorób np. shizifrenii) Chromosomopatie ( skład oraz podział chromosomów Bloki metaboliczne( zakłócenia przemiany materii) Uszkodzenie układu nerwowego

Oddziaływanie środowiska rodzinnego

• Dewiacja u rodziców

• Odrzucenie dziecka

Brak kontroli lub nadzoru nad dzieckiem stosowanie środków represji przez rodziców

Nieskuteczne praktyki wychowawcze

Konflikty pomiędzy rodzicami, zmiany opiekunów dziecka

Brak stabilizacji sytuacji życiowej i ekonomicznej

Kłopoty finansowe rodziny

Dzieci z zaburzeniami zachowania wykazują wiele innych cech, towarzyszących zakłóceń rozwojowych, które mogą stanowić jedną z przyczyn CD. Do najczęściej wymienionych zaburzeń należy zespół nadaktywności psychoruchowej z zaburzeniami uwagi (ADHD) Epidemiologia

Zaburzenia zachowania znajdują się w śród najczęściej występujących zaburzeń wieku dziecięcego, a ich rozpowszechnienie wynosi od 2% do 9%, jeśli chodzi o zaburzenie zachowania, i od 6% do 10% w przypadku zaburzenia opozycyjne- buntowniczego.

• Częściej tym zaburzeniem dotknięci są chłopcy - stosunek waha się od 3: l do 7: l U chłopców zaburzenie to ujawnia się przed 10 rokiem życia

U dziewcząt po raz pierwszy we wczesnym wieku młodzieńczym ( między 13 a 16 rokiem życia)

Kradzieże są bardziej powszechne wśród chłopców Niewłaściwe zachowania seksualne u dziewcząt Dzieci z zaburzeniem zachowania charakteryzuje:

- impulsywność

- duża potrzeba stymulacji

- słaba empatia i niski poziom rozwoju moralnego

- konfliktowe relacje interpersonalne

- problemem jest także nadużywanie środków odurzających Specjalistyczna pomoc:

Terapia rodzinna

Prowadzone w szkole programy zapobiegawcze

Zajęcia wyrównawcze

Terapia poznawczo - behawioralna i psychoterapia

Terapia dziecka z CD ukierunkowana jest na rozwój i kształcenie podstawowych

umiejętności psychospołecznych, przyjaznych sposobów prowadzenia komunikacji.

Ma na celu rozwijanie zachowań adaptacyjnych oraz opanowanie technik kontroli . własnych emocji. W przypadkach, gdy u dziecka stwierdza się także deficyt uwagi, nadpobudliwość

Ruchową lub depresją, stosuje się leki.

Przyczyny są złożone, a każde dziecko wymaga indywidualnego podejścia. Rzadko kiedy leczenie trwa krotko, ponieważ wykształcenie u dziecka nowych postaw i wzorców zachowania wymaga czasu. Istnieje jednak szansa na znaczną poprawę doznań i zwiększają się pomyślne rokowania na przyszłość.

ANOREKSJA

Zaburzenia odżywiania- anoreksja

Anoreksja (Anorexia nervosa) - (z grec.: an - pozbawienie, brak; orexis - apetyt), jadłowstęt psychiczny - choroba cywilizacyjna, rodzaj fobii - strach przed nami samymi, że nie spełniamy wymogów współczesnego świata. Najczęstszą i najpoważniejszą formą anoreksji jest anoreksja mentalna w wieku dorastania.

Główne cechy anoreksji

Chorobliwy lęk przed otyłością. Spora część kobiet jest wrażliwa na punkcie swojej wagi, boi się przytyć lub stosuje kontrolę nad ilością przyjmowanych pokarmów. Mobilizowane przez lęk, stosują metody prowadzące do utraty wagi ciała. Większość z nich ogranicza ilość spożywanych pokarmów, zwłaszcza tych zawierających tłuszcze oraz węglowodany. Często rezygnują z czerwonego mięsa - przechodzą na wegetarianizm. W tym samym czasie dochodzi u nich do znacznego zmniejszenia ilości zjadanego pożywienia co prowadzi do spadku wagi ciała, często o ponad 15%. Zachowania kobiet cierpiących na anoreksję różnią się, ale najczęściej stosowanymi metodami są: prowokowanie wymiotów, zażywanie dużych ilości środków przeczyszczających i moczopędnych oraz wyczerpujące ćwiczenia fizyczne.

Kryteria diagnostyczne

Możemy podejrzewać anoreksję, gdy kobieta:

Rozpoznano jak do tej pory 2 typy anoreksji. Pierwszy charakteryzuje się tym, że kobieta ogranicza przyjmowanie pokarmu do bardzo niewielkich ilości i nieregularnie przejada się lub stosuje środki przeczyszczające. Drugi zaś tym, że kobieta, choć zazwyczaj ogranicza ilość przyjmowanego pokarmu, regularnie miewa okresy przejadania się i/lub prowokowania wymiotów i nadużywania leków przeczyszczających i moczopędnych (tzw. typ bulimiczny anoreksji). Stosowane metody zwykle prowadzą do biochemicznych zaburzeń oraz zakłóceń czynności pewnych układów i narządów, a także są zagrożeniem dla życia.

Przyczyny anoreksji

Czynniki sprzyjające zachorowaniu na anoreksję:

1. osobowościowe:

- skłonność do spełniania oczekiwań innych ludzi (tzw. idealne dzieci),

- perfekcjonizm w wypełnianiu cudzych oczekiwań przy jednoczesnym małym liczeniu się z własnymi potrzebami, uczuciami, pragnieniami,

- bardzo duża potrzeba akceptacji i uznania ze strony innych osób,

- odczuwanie zadowolenia czy dumy z siebie tylko wtedy, gdy inni są z nich zadowoleni,
2. rodzinne:

- rodzice są emocjonalnie oddaleni od siebie,

- niski jest poziom ujawnianych uczuć w rodzinie,

- sztywne są relacje wewnątrzrodzinne,

- rozbudzone są nadmiernie aspiracje u dziecka,

- brak w rodzinie wypracowanych sposobów rozwiązywania konfliktów,

- występują procesy triangulacji.

Biochemiczne podłoże anoreksji

Ostatnie badania przeprowadzone przez dr Bailer sugerują, że anoreksja może mieć nie tylko psychiczne, ale również biochemiczne podłoże. U grupy pacjentek, u których zdiagnozowano wcześniej anoreksję restrykcyjną lub bulimiczną zbadano stężenie neuroprzekaźnika serotoniny. Okazało się, że u większości badanych pacjentek niektóre obszary mózgu produkowały i zużywały kilkakrotnie więcej serotoniny, niż u zdrowego człowieka. Postawiono hipotezę, że jadłowstręt psychiczny u tych pacjentek może być zjawiskiem wtórnym, jedynie reakcją na nieustanny, paraliżujący lęk spowodowany nadmiarem neuroprzekaźnika.

Utrata wagi

Jeśli do szpitala trafia kobieta, ważąca mniej niż 45 kg to prawdopodobnie cierpi ona na anoreksję. Jednak zdiagnozowanie tej choroby jest bardzo trudne. Osoby z zaburzeniami typu psychotycznego mogą być przekonane, że ich żywność jest zatruta, odmawiać jedzenia i znacznie chudnąć. Unikanie jedzenia może być także skutkiem depresji: ponieważ chora nie jest w stanie skoncentrować się na tej czynności. Odmawianie przyjmowania pokarmów może być także spowodowane chorobami nowotworowymi lub innymi. Dlatego, aby z całkowitą pewnością stwierdzić, że przyczyną utraty wagi jest anoreksja, trzeba mieć pewność, że kobieta nie cierpi na żadną inną chorobę psychiczną ani fizyczną.

Zmiany fizyczne i psychiczne u osób cierpiących na anoreksję

Czynniki ryzyka zachorowania na zaburzenia jedzenia:

1.) Czynniki kulturowe

- ideał szczupłej sylwetki

- społeczne oczekiwanie atrakcyjności formułowane wobec kobiet.

2.) Czynniki rodzinne:

- przecenianie społecznych oczekiwań,

- występowanie zaburzeń jedzenia w rodzinie,

- występowanie chorób afektywnych lub alkoholizmu,

- relacje rodzinne, które utrudniają osiąganie autonomii w okresie dorastania.

3.) Czynniki indywidualne:

- zaburzony obraz siebie,

- trudności w autonomicznym funkcjonowaniu,

- silna potrzeba osiągnięć,

- otyłość,

- doświadczenie nadużycia seksualnego,

- chroniczna choroba somatyczna.

Postępowanie terapeutyczne.

Rozróżnia się anorexia nervosa na 2 typy : - typ „ograniczający”, kiedy to w trakcie anorexia nervosa nie dochodzi do regularnych epizodów nie kontrolowanego objadania się lub zachowań „wydalających”
- typ „żarłoczno- wydalający” - w trakcie epizodu anorexia nervosa dochodzi do regularnych epizodów nie kontrolowanego objadania się, lub zachowań „wydalających”. 

Proponowana przez lekarzy psychiatrów, a także psychologów terapia uzależniona jest od wieku, preferowanego podejścia teoretycznego... Celem leczenia anoreksji, jak podają specjaliści zajmujący się tą tematyką jest : 

- pomoc chorej w osiągnięciu wagi ciała mieszczącej się w zakresie od 19-25 BMI

- edukacja na temat żywienia i właściwych zachowań dotyczących odżywiania się, skorygowanie błędnych przekonań w stosunku do żywności. ( np. „dobre” i „złe” pokarmy)

- pomoc w odzyskaniu poczucia kontroli nad własnymi zachowaniami związanymi z odżywianiem się

- wpojenie normalnych nawyków związanych z jedzeniem i wykorzenienie niebezpiecznych metod redukcji wagi ciała 

-wyjaśnienie fizycznych objawów anoreksji oraz przyczyn ich występowania

- rozwiązanie (lub podjęcie próby rozwiązania) problemów pacjentki związanych ze schorzeniem, np. dotyczących relacji z ludźmi lub z rodziną. 

Konsekwencje anoreksji:

1) biologiczne:

- zaburzenia rytmu serca, spadek tętna nawet do 40 uderzeń na minutę,

- odwodnienie, zaburzenie pracy nerek, obecność acetonu w moczu,

- spadek poziomu potasu, który ma wpływ na pracę serca,

- zwiększona skłonność do siniaków w wyniku urazów,

- obniżenie ciśnienia krwi i skłonność do omdleń,

- osłabienie,

- zimne i drętwiejące ręce i stopy, stałe uczucie zimna,

- zaburzenia snu

- bezsenność w nocy, senność w dzień,

- zawroty i bóle głowy,

- osteoporoza prowadząca do złamań, najczęściej kończyn,

- delikatny meszek pokrywający ciało, chroniący przed utratą ciepła na skutek zmniejszenia warstwy tkanki tłuszczowej.

2) psychospołeczne:

- silny lęk przed utratą kontroli nad jedzeniem, a przez to nad własnym życiem,

- często depresja i związany z nią lęk, smutek, poczucie beznadziejności,

- zdarzają się próby samobójcze,

- brak zainteresowań (w związku z ich zawężeniem do spraw odżywiania),

- ograniczenie, a w końcu zerwanie kontaktów z otoczeniem (przyjaciele, znajomi),

- nieumiejętność rozpoznawania sygnałów płynących z ciała,

- opóźnienie (zahamowanie) procesu dojrzewania i usamodzielniania się.

BULIMIA NERYOSA (ŻARŁOCZNOŚĆ PSYCHICZNA)

CZYM JEST BULIMIA?

Bulimia cechuje się szybkim pochłanianiem ogromnych ilości pokarmu w krótkim czasie, przy jednoczesnym poczuciu braku panowania nad swoim jedzeniem. Bulimia charakteryzuje się także wywoływaniem u siebie wymiotów, stosowaniem środków odwadniających i przeczyszczających, głodówek, intensywnych ćwiczeń i nadmiernym zaabsorbowaniem wagą ciała.

Jest to choroba na którą choruje 2-3% społeczeństwa.

Zaburzenia ujawniają się między 11 a 25 , najczęściej miedzy 16 a 20 rokiem życia.

Występuje wyraźna przewaga zachorowań u dziewcząt

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE BULIMII

Klasyfikacja według DSM-IV

- Powtarzające się epizody objadania się. Epizod taki cechuje się obiema poniższymi właściwościami:

1.Zjadanie w krótkim czasie (np. w ciągu 2 godzin) zdecydowanie większych ilości jedzenia, niż większość ludzi zjada w podobnym czasie lub w podobnych okolicznościach .

2.poczucie braku kontroli nad jedzeniem podczas napadu (np. poczucie z e nie może się przestać jeść lub nie panuje się nad tym, co sieje lub ile).

- Powtarzające się niewłaściwe zachowania kompensacyjne, mające na celu zapobieganie przybieraniu na wadze, takie jak: prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, odwadniających, lewatywy lub innych środków medycznych; głodówki lub intensywne ćwiczenia.

- Zarówno napady objadania się jak i niewłaściwe zachowania kompensacyjne występują średnio co najmniej 2 razy w tygodniu przez 3 miesiące.

- Kształt i waga ciała nadmiernie wpływają na samoocenę.

W DSM-IY wyróżnia się dwa podtypy bulimii psychicznej:

1.przeczyszczający- prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, diuretycznych lub lewatywy.

2.nieprzeczyszczający- nadmierne ćwiczenia fizyczne lub poszczenia (głodówki)

PRZYCZYNY BULIMII:

l )Traktowanie jedzenia jako namiastki miłości

2)Konfliktowe relacje w rodzinie

3)Stresujące wydarzenia życiowe

4)Niska samoocena i niezbyt dobra opinia o sobie.

5)Ataki paniki są opisywane jako uczucie niepokoju i panicznego strachu, które wydaje się pojawiać bez przyczyny

6) Uczucie samotności, przygnębienia lub nudy

METODY STOSOWNE PRZEZ OSOBY CHORE NA BULIMIĘ DLA UTZRYMANIA WAGI NA STAŁYM POZIOMIE:

wywoływanie wymiotów w trakcie i po napadzie żarłoczności, a także między nnpiidami, lub ściśle trzymają się diety w okresie między okresami obżarstwa.

Miedzy 75 a 90 % osób, u których wy stępuj ą napady żarłoczności, nadużywa w triikcic ich trwania leków przeczyszczających.

Około 60% osób mających napady żarłoczności przyjmuje tabletki odchudzające, Około 40% chorych objadających się przyjmuje duże dawki leków moczopędnych Około 10% osób objadających się nadużywa alkoholu lub zażywa narkotyki.

KONSEKWENCJE CHOROBY

Fizjologiczne:

-opuchnięcie twarzy i policzków

- grubienie skóry palców

- ubytki uzębienia (uszkodzenia szkliwa zębów)

- odwodnienie i zaburzenia stężenia elektrolitów we krwi

- zaburzenia rytmu serca

- burzenia pracy nerek

- kurczowe bóle brzucha

- wzdęcia

- zaparcia . biegunki

- zaburzenia regularności miesiączkowania

- sucha skóra

- nudności

- wrzody żołądka

- nowotwory

Psychiczne:

. zmoczenie

- ospałość

- zły nastrój

- niepokój, napięcie

- kołatanie serca, pocenie się

- niechęć do samej siebie

- siany depresyjne

- poczucie wstydu i upokorzenia LECZENIE BULIMII

Celo leczenia bulimii to:

- pomoc kobiecie w przyjęciu nowych postaw wobec sposobu jedzenia, sylwetki i wagi ciała

- pomoc w ograniczeniu zainteresowania sprawami jedzenia.

- pomoc w utrzymaniu wagi ciała w granicach normy lub na ustalonym poziomie powyżej górnej granicy.

- przekonanie jej do jedzenia trzech posiłków dzienni, z jedną lub dwiema przekąskami miedzy nimi jeśli ma taką ochotę.

- pomoc w unikaniu nie odpowiednich metod redukcji wagi , takich jak prowokowanie wymiotów, nadużywanie leków przeczyszczających lub przymusowe wykonywanie ćwiczeń.

- pomoc w uzyskaniu panowania nad zmianami nastojów i nauczenie się sposobów radzenia sobie z nimi innymi metodami niż przejadanie się.

- pomoc w rozpoznawaniu przyczyn wywoływania napadów żarłoczności.

- pomoc w znalezieniu innych niż powrót do napadów objadania się sposobów radzenia sobie z problemami.

- pomoc w wyrobieniu sobie poczucia własnej wartości.

Można wybrać następujące formy leczenia:

1.Samodzielne korzystanie z poradnika. 2.Samopomoc ukierunkowana.

3. Leczenie ambulatoryjne.

4. Leczenie w systemie pobytu dziennego w wyspecjalizowanym oddziale leczenia zaburzeń odżywiania się.

5. Leczenie szpitalne.

WŁAŚCIWE LECZENIE PRZYNOSI NASTĘPUJĄCE OSIĄGNIĘCIA:

(1) kobieta przestaje mieć napady żarłoczności

(2) przestaje używać potencjalnie niebezpiecznych metod redukcji wagi ciała , takich jak prowokowanie wymiotów, nadużywanie leków przeczyszczających, tabletek odchudzających lub środków moczopędnych

(3) jej waga stabilizuje się

(4) je regularne posiłki

(5) jest w stanie kontaktować się towarzysko z osobami obojga płci

(6) ma wysoką samoocenę, niezależną od wagi i sylwetki.

Zaburzenia lękowe- zespół uogólnionego lęku, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, lęk separacyjny powiązany z odmową chodzenia do szkoły, fobia szkolna.

1.Zespół uogólnionego leku

-cechą charakterystyczną tego zaburzenia jest nierealistyczny i nadmierny lęk i niepokój, który nie jest powiązany z żadną konkretną sytuacją. Dzieci z zespołem uogólnionego lęku martwią się np. kontakty społeczne, kwestie zdrowotne, martwią się tym co się może zdarzyć jutro, a nawet za godzinę.

-zaburzenie to cechuje się także napięciem, nerwowością! poczuciem „znajdowania się na krawędzi"

-lęk występuje minimum sześć miesięcy przez większość dni, jest odczuwany jako trudny do opanowania i wiąże się z występowaniem symptomów fizycznych np.: drażliwość, trudność koncentracji, napięcie mięśniowe , problemy ze snem

2-Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

-charakteryzują się powracającymi obsesjami(uporczywe powracające, niepożądane myśli powodujące lęk) lub kompulsjami ( powtarzające się zachowania, którym głównym celem jest zmniejszeniem leku lub cierpienia), które są czasochłonne, powodują cierpienie i prowadzą do pogorszenia się funkcjonowania jednostki.

-częstymi obsesjami jest zanieczyszczenie, zakażenie i brud, przemoc, urazy ciała lub tematy religijne

-często spotykane rytuały kompulsyjne to mycie się, porządkowanie, lub układanie

-zaburzenie to jest stosunkowo rzadkie u dzieci

S.Lękowe zaburzenia separacyjne

klasyfikacja według DSM

Jest to niewłaściwy dla danego etapu rozwoju nadmierny lęk związany z oddzieleniem od domu lub osób, do których dziecko jest przywiązane. Aby postawić taką diagnozę, problem musi trwać przez 4 lub więcej tygodni i muszą-występować co najmniej 3 z poniższych symptomów:

-powtarzające się silne cierpienie w sytuacji, kiedy dochodzi do rozdzielenia dziecka z domem lub osobą do której dziecko jest najmocniej przywiązane, albo kiedy dziecko spodziewa się takiego rozdzielenia ;

-uporczywe i nadmierne obawy, że jakieś nieszczęśliwe zdarzenie spowoduje rozdzielenie

-trwała niechęć lub odmowa chodzenia do szkoły lub w inne miejsce z powodu lęku przed rozłąką

-trwały i nadmierny lęk lub niechęć do przebywania w domu samemu lub bez towarzystwa osoby do której dziecko jest najmocniej przywiązane

-odmowa zasypiania bez obecności danej osoby, lub odmowa spania poza v! omem

- powtarzające się koszmary senne na temat rozłąki

- powtarzające się skargi na objawy fizyczne w sytuacji w które spodziewana jest rozłąka

-trwała i nadmierna obawa o utratę osoby, do której dziecko jest najmocniej przywiązane, lub obawa o to, że spotka ją coś złego

Klasyfikacja według ICD-10

A) Występują co najmniej trzy objawy z następujących:

- nierealistyczne i utrwalone martwienie się możliwymi szkodami, jakie miałyby dotknąć osoby darzone dużym przywiązaniem, albo uporczywe myśli o ich śmierci

-niechęć lub odmowa chodzenia do szkoły z powodu obawy przed rozdzieleniem

-trudności w rozstaniu na noc

-utrwalona, bezzasadna obawa przed osamotnieniem, pozbawieniem dostępu do osoby darzonej przywiązaniem, w domu, w ciągu dnia

-powtarzające się sny dotyczące rozdzielenia

-powtarzające się objawy somatyczne (jak: nudności, bóle żołądka, bóle głowy lub wymioty) w okolicznościach związanych z oddzieleniem np.: opuszczenie domu w celu udania się do szkoły

-wyraźne pogorszenie się samopoczucia w sytuacji spodziewanego rozdzielenia lub następujące natychmiast po nich( przejawiające się: lękiem, płaczem, złością, poczuciem nieszczęścia, apatią, społecznym wycofaniem się).

B) Niespełnione kryteria zespołu uogólnionego lęku w dzieciństwie

C) Początek przed 6 rokiem życia

D) Zaburzenie nie jest częścią szerszego zaburzenia emocji, zachowania lub osobowości, albo całościowego zaburzenia rozwoju, zaburzenia psychotycznego, ani związanego z używaniem substancji psychoaktywnych E) Czas trwania zaburzenia wynosi co najmniej 4 tygodnie.

lęk separacyjny jest najczęstszym zaburzeniem emocjonalnym okresu

dziecięcego

prawie dwa razy częściej dotyczy dziewcząt niż chłopców

często następuje po jakimś traumatycznym wydarzeniu w życiu dziecka,

takim jak śmierć kogoś z rodziny lub ulubionego zwierzęcia, pobyt w

szpitalu lub przeprowadzka do innego miasta we wczesnym dzieciństwie lęk separacyjny pojawia się i słabnie w sposób naturalny, jako część normalnego rozwoju, natomiast kiedy występuje u dwunastolatka, sygnalizuje lęk wykraczający poza normalny program rozwoju

Lęki są bardzo powszechne w okresie dzieciństwa, 43% dzieci w wieku od 6 do 12 lat ma w danym czasie co najmniej siedem lęków lub obaw. Ich natura zmienia się wraz z wiekiem. Lęki związane ze szkołą zaczynaj ą się w wieku pięciu lub sześciu lat, kiedy dzieci zaczynają chodzić do szkoły i nasilenie tych lęków zwiększa się między 9 a 12 rokiem życia.

Lęki stają się fobiami, kiedy strach jest nieproporcjonalny do rzeczywistego niebezpieczeństwa, jakie niesie ze sobą dany obiekt.

4.Fobia szkolna

*specyficzna fobia występująca u dzieci, polegająca na lęku i unikaniu środowiska szkolnego ( kiedy zaczynają do niej uczęszczać pojawiają się wszelkie objawy niepokoju np.: często chodzą do toalety, mają mdłości, bardzo się pocą, kiedy mowa jest o szkole)

*odmowa chodzenia do szkoły pojawia się w trzech momentach kariery szkolnej dziecka:

- między 5 a 7 rokiem życia( kiedy dziecko po raz pierwszy trafia do szkoły i niepokój związany z separacją może być wówczas bardzo dotkliwy)

- między 11 a 12 rokiem życia( kiedy dzieci zmieniają szkołę i obawiają się o swoją pozycję szkolną)

- w wieku lat 14 i później( w tej grupie niechodzenie do szkoły może być pierwszym objawem poważniejszych trudności, takich jak depresja młodzieńcza)

* fobie szkolne są bardzo oporne na leczenie

Diagnozowanie zaburzeń lękowych u dzieci

W celu diagnozy lęku u dzieci posługujemy się miarami o charakterze samopisu, strukturalizowanymi wywiadami diagnostycznymi, oraz ocenami -' --~—'—:—— dokonywanymi przez rodziców nauczycieli. W celu zrozumienia problemu i określenia, czy dane zaburzenie występuje czy nie, korzystne jest posługiwanie się wieloma metodami pomiaru. Bardzo cenne jest także uważne obserwowanie zachowań dziecka w różnych warunkach. x • :

Czynniki przyczynowe- predyspozycje genetyczne :

- zaburzenia psychiczne rodziców

- wczesne urazy

- przeszłe doświadczenia związane z rozwojem poznawczym i uczeniem się zachowań oraz wzajemne relacje w rodzinie i relacje z rówieśnikami

Leczenie

- terapia o charakterze poznawczo-behawioralnym(dzieci uczone są najpierw, jakie są ich niepożądane reakcje emocjonalne, a następnie uczone są strategii kontrolowania pobudzenia)-dla dzieci z zespołem uogólnionego lęku

- dla dzieci z fobią szkolną: (l)terapia behawioralna, (2)hospitalizacja oraz (3)psychoterapia połączona z nauczaniem domowym

- w leczeniu zaburzeń obsesyjno-kompensacyjnych, a także, ale w mniejszym stopniu, fobii szkolnej stosuje się leki przeciwdepresyjne (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny-SSRI)lub związki trójpierścieniowe takie jak clomipramina.

Depresja dzieci i młodzieży

Termin „depresja" bywa nadużywany, gdy jest stosowany do opisu zwykłego przygnębienia czy chwilowego obniżenia nastroju. Kliniczna depresja jest czymś więcej niż zły dzień czy chwila słabości. Jest to zaburzenie pracy mózgu, które wpływa na specyficzny sposób myślenia, odczuwania i działania. Z powodu faktu, iż zachwianie równowagi emocjonalnej jest pewną prawidłowością okresu rozwojowego, depresja u dzieci i młodzieży często bywa nie rozpoznawalna we właściwym czasie. Występuje ona u około 2 % dzieci do 12 roku życia oraz u około 8 % młodzieży w wieku 15-18 lat. Nieuleczalna może prowadzić do poważnych problemów, uzależnień samobójstw.

Niezwykle istotnym problemem jest dokonanie właściwego różnicowania pomiędzy obecnością depresji a innych zaburzeń u dziecka. Istnieje co najmniej kilka głównych zaburzeń, których manifestacja może objawowo przypominać

depresję:

• trudności w uczeniu się

• zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi

• zaburzenia w zachowaniu

• zaburzenia lękowe

• prawidłowa reakcje żałoby

• zaburzenia łaknienia (jadłowstręt psychiczny)

• początkowe stadia schizofrenii u młodzieży

• nie należy również zapominać o zaburzeniach somatycznych objawowo przypominających depresję

Odróżnienie depresji od innych zaburzeń w funkcjonowaniu dzieci jest niezwykle istotne. Pozwoli to na postawienie właściwej diagnozy i co się z tym łączy, zaplanowanie właściwego leczenia.

Depresja:

- JEDNOBIEGUNOWA - jednostka cierpi jedynie na depresję, nie zdradzając objawów manii,

- DWUBIEGUNOWA - tutaj mamy do czynienia zarówno z okresami depresji, jaki manii

Depresja:

- mała

- duża

Depresja mała i duża różnią się nasileniem objawów. Liczba objawów znacznie większa jest w depresji dużej. Depresja mała może się wcześniej wycofywać.

Typy depresji u dzieci i młodzieży

1. Typ afektywny - jest typowy dla dzieci młodszych, w wieku 6-8 lat. Osiowymi symptomami są: poczucie bezradności, smutek, poczucie beznadziejności.

2. Typ poznawczy - gdzie zasadniczym symptomem depresji jest obniżona samoocena oraz często pojawiające się myśli samobójcze. Ten rodzaj depresji występuje często u dzieci powyżej 8 roku życia.

3. Depresja z poczuciem winy, która obecna jest tylko u dzieci powyżej 11 roku życia.

Metody pomiaru depresji:

- depresja jako SYMPTOM

- depresja jako SYNDROM

- depresja jako ZABURZENIE o CHOROBA

DIAGNOZOWANIE DEPRESJI U DZIECI

Jako metody oceny stosowane są ustruktruralizowane:

• wywiady,

• kwestionariusze samopisu,

• technika nominowania przez rówieśników,

• skale szacunkowe dla rodziców i nauczycieli.

Dane pochodzące z tych różnych źródeł cechuje niska zgodność między miarami.

Oceny depresji dokonywane przez rówieśników nauczycieli nie są znacząco powiązane z własnymi relacjami dzieci o ich poziomie depresji.

PRZYCZYNY DEPRESJI:

• podłoże ENDOGENNE (biologiczne „pochodzenie z ciała")

• podłoże EGZOGENNE (psychologiczne „pochodzenie spoza ciała"), np. utrata kogoś bliskiego, niepowodzenie, zaburzenia nerwicowe

• podłoże SOMATYCZNE (w przebiegu chorób i przy organicznych uszkodzeniach mózgu)

Istnieją liczne dowody dotyczące GENETYCZNYCH UWARUNKOWAŃ DEPRESJI. Wyniki badań nad dziedziczeniem, w których analizowano historie rodzinne potwierdzają wniosek, że kliniczna depresja ma istotny komponent genetyczny.

Jednakże czynniki środowiskowe mają także istotne znaczenie, < na co wskazuje fakt, że ryzyko zachorowania na depresję rośnie u dzieci, jeżeli u rodziców wystąpiła depresja przed 20 rokiem życia.

OBJAWY:

a) MOTYWACYJNE - „nic mi się nie chce", „nic nie ma sensu"

b) SOMATYCZNE - różne choroby, zaburzenia snu, zmiana wagi ciała, spadek odporności

c) EMOCJONALNE - smutek, przygnębienie

d) POZNAWCZE - brak samoakceptacji, poczucie winy

Tabela L Zmiany rozwojowe w zakresie symptomatologii depresyjnej (źródło: Assessment and treatment ofdepression in children and adolescents, Clarizio 1994)

Okres

rozwojowy

Symptomatyka depresyjna

Niemowlęctwo

Smutek

Dzieciństwo

Zaburzenia nastroju (skłonność do irytacji, płaczliwość, smutek, żal), objawy wegetatywne (bezsenność, utrata apetytu), zaburzenia zachowania (hiperaktywność, napady wściekłości, nieobecność zabawy w aktywności dziecka)

Młodszy wiek szkolny

Wstydliwość, poczucie winy, poczucie beznadziejności (po 8 roku życia), obniżona samoocena, nasilony samokrytycyzm, tendencje masochistyczne, wzrastająca tendencja do posługiwania się depresyjnym stylem poznawczym, problemy szkolne (fobie szkolne)

Adolescencja

Zaburzenia obrazu własnego ciała (dysmorfobia), obecność symptomów typowych dla depresji u osób dorosłych

Tabela 2. Kryteria Weinberga stosowane w diagnozie depresji u dzieci

Symptomy główne

Obniżony nastrój

Poczucie smutku, samotność, poczucie bycia nieszczęśliwym, poczucie beznadziejności i/lub pesymizmu Zmienność nastrojów Irytacja Płaczliwość Niezdolność do przezywania radości ,«

Samoobwinianie się

Poczucie bezwartościowości, bezużyteczności, bycia nieatrakcyjnym, głupim Poczucie bycia prześladowanym Pragnienie śmierci Pragnienie ucieczki z domu lub pozostawanie w domu Myśli samobójcze Czyny samobójcze

Oraz dwa lub więcej z ośmiu wymienionych poniżej symptomów towarzyszących:

Zachowania agresywne

Trudności w radzeniu sobie Kłótliwość Nieuznawanie autorytetów Wrogość Napady wściekłości

Zmiany w funkcjonowaniu szkolnym

Marzenia na jawie, trudności w koncentracji, zaburzenia pamięci Utrata zainteresowania przedmiotami szkolnymi Utrata zainteresowania dotychczasową aktywnością pozaszkolną

Zaburzenia socjalizacji

Nieuczesmiczenie w aktywności grupy rówieśniczej Wycofywanie się z kontaktów społecznych Utrata przyjaciół Utrata dotychczasowych zainteresowań

Zmiany postaw wobec szkoły

Ńieczerpanie radości z aktywności szkolnej Nieobecności na zajęciach szkolnych

Dolegliwości fizyczne

Bóle głowy Bóle brzucha Bóle mięśniowe Inne dolegliwości fizyczne

Utrata energii

Utrata zainteresowania tym, co dotychczas było przedmiotem troski Męczliwość

Zmiany apetytu i/lub wagi ciała

Depresji towarzyszą:

- zaburzenia lękowe - 20-70%

- zespół deficytu uwagi

- fobia szkolna z zachowaniami unikającymi - 45% dzieci oraz 27% adolescentów

- trudności w funkcjonowaniu społecznym

- zaburzenia zachowania

- nasilony lęk separacyjny - 58% dzieci oraz 37% adolescentówyndrom chronicznego zmęczenia

Z polskich badań wynika, że rozpowszechnianie depresji u dzieci i młodzieży, w poszczególnych grupach wiekowych, w populacji nieleczonej

kształtuje się następująco:

6.66% - w grupie pięciolatków

- 11.34% - w grupie dziesięciolatków

- 28.15% - w grupie trzynastolatków

- 19.25% - w grupie siedemnastolatków

DEPRESJA NIEMOWLĄT (anaklityczna), wg SPITZA:

Symptomy:

• Zobojętnienie

• Regresja w rozwoju

• Pasywność

• Apatia

• Nieustanne kiwanie głową

• Zjadanie kału

• Obecność regresywnych zachowań autoerotycznych

Depresja niemowląt przebiega w 3 fazach:

I faza aktywnego protestu (krzyk, płacz, wołanie)

II faza rozpaczy

III faza depresyjnego zobojętnienia

Depresja niemowląt jest zaburzeniem, którego etiologia związana jest z brakiem wsparcia życia psychicznego dziecka przez opiekuńcze zabiegi matki (lub osoby pełniącej funkcje matki wobec dziecka).

4 grupy objawów depresji u niemowląt (wg Kreisera):

1. ATONIA nastroju, czyli zimna obojętność, bez płaczu (bezobjawowa depresja)

2. ATONIA MOTORYCZNA - charakteryzująca się spowolnieniu ruchowym dziecka, oszczędnością ruchów, ich monotonią, ubogą mimiką.

3. UBÓSTWO INTERAKCJI, co objawia się często w postaci zerwania komunikacji, braku gotowości do komunikowania się, brakiem reakcji ożywienia na widok osób opiekujących się dzieckiem

4. WRAŻLIWOŚĆ PSYCHOSOMATYCZNA - obecność u dziecka licznych zaburzeń, o etiologii psychosomatycznej takich jak: biegunka, zapalenie górnych dróg oddechowych, zaburzenia apetytu.

Co rodzice mogą zrobić, gdy podejrzewają u swojego dziecka depresję?

- powinni oni (lub inne dorosłe osoby przebywające często z dzieckiem) być wyczuleni na zachowania malucha potwierdzające ich przypuszczenia. Warto notować sobie, od jak dawna zachowania takie się już pojawiają, jak często mają miejsce oraz jak bardzo są nasilone;

- zasięgnąć porady specjalisty - psychologa dziecięcego lub psychiatry;

- porozmawiać z innymi rodzinami mającymi podobny problem;

- sporo informacji można znaleźć bądź w książkach, bądź w Internecie;

- warto porozmawiać z dzieckiem o swoich spostrzeżeniach, mając na uwadze fakt, że dziecku trudniej niż dorosłemu wyrazić to, co czuje.

Ucz dziecko wyrażać emocje - jeśli wiesz, że mu ich brakuje, „podrzuć", podszepnij maluchowi słowa, które pomogą mu wyrazić jego emocje. Mów o swoich uczuciach. Dbaj o to, by dziecko było aktywne -jazda na rowerze, czy gra w piłkę wspierają nie tylko kondycje dziecka, ćwiczenia fizyczne pomagają redukować objawy depresji. Wykorzystaj sztukę (rysowanie, malowanie, taniec itp.) do wyrażania emocji, żalu przez dziecko.

Czytaj swojej pocieszę książki - wielu rodziców posługuje się biblioterapią, aby umożliwić synowi/córce zidentyfikowanie się z innymi osobami. W bajkach terapeutycznych przeżywają one podobne problemy jak dziecko i radzą sobie z nimi na różne sposoby. Utożsamiające się z nimi (często bohaterowie są dziećmi w podobnym wieku), maluch odnajduje własną metodę na swój kłopot.

1


Wyszukiwarka