8516


D. Bernacka, Gdzie spojrzeć tam problem (część IV),

w: tejże, Od słowa do działania, Warszawa 2001.

Znajomość choć niektórych zasad i technik kreatywnego rozwiązywania problemów pomaga radzić sobie z codziennymi kłopotami w pracy i życiu osobistym. Kreatywność jest jedną z najważniejszych cech cenionych przez pracodawców u pracowników.

Podstawowe cechy twórczej aktywności człowieka:

*płynność, elastyczność w wytwarzaniu informacji

*tworzenie kombinacji

*myślenie intuicyjne

*heurystyczny przebieg myślenia

Problemowy sposób prowadzenia zajęć z uczniami jest istotnym składnikiem wielu nowoczesnych strategii nauczania. Proces uczenia się problemowego ma całkiem inny przebieg niż procesy uczenia poznawczego. Tam gotowe odpowiedzi były podsuwane przez prezentowaną rzeczywistość, tu punktem wyjścia staje się sytuacji problemowa, która inspiruje ucznia do działania intelektualnego.

Wg Deweya istnieje 5 ogniw takiego myślenia: odczucie trudności; wykrycie jej i określenie; nasuwanie się możliwego rozwiązania; wprowadzenie przez rozumowanie wniosków z przypuszczalnego rozwiązania; dalsze obserwacje i ekspertyzy prowadzące do wniosku.

Etapy twórczego myślenia wg Treffingera:

  1. zrozumienie problemu: chaos: zaistnienie i odczucie sytuacji problemowej. Analiza danych oraz formułowanie problemu.

  2. generowanie problemu

  3. planowanie działania: selekcja oraz akceptacja rozwiązań.

Charakterystyczną właściwością myślenia problemowego jest istnienie różnych możliwości rozwiązań, konieczność dokonywania wyboru, godzenie argumentów, ich ocenianie i wartościowanie według stopnia przydatności. W przedmiotach humanistycznych na ogół wymagamy od uczniów myślenia dywergencyjnego (myślenie typu wynaleźć- istnieje wiele rozwiązań), rzadziej myślenia konwergencyjnego (typu odkryć- istnieje jedno rozwiązania).

W procesie myślenia twórczego:

*dostrzegamy niezgodność, paradoksy, przeszkody, wyzwania

*myślimy o wielu możliwościach wyjścia z sytuacji

*przyjmujemy różne punkty widzenia na problem

*rozważamy nowe i nietypowe rozwiązania

*rozwijamy najlepsze pomysły

Myślenie konwergencyjne polega na formułowaniu jednego wniosku lub wynalezieniu jednego rozwiązania na podstawie różnorodnych pomysłów.

Do najbardziej znanych i prostych technik pobudzania twórczości, które mogą wykorzystać nauczyciele należą:

  1. Technika wskazówek słownych

  2. Technika stymulacji pytań ucznia polegająca na pobudzaniu ucznia do zadawania pytań i formułowania pomysłów, by wyzwolić jego umysł z ograniczeń i zyskać nowe spojrzenie na problem

  3. Technika zadania pomocniczego ( w przypadku, gdy uczeń nie da sobie rady z zadaniem trudniejszym)

  4. Technika odroczonego wartościowania pomysłów Osborna (o tym dokładnie przy omawianiu „burzy mózgów”)

  5. technika łączenia odległych elementów, przeciwieństw i odnajdywanie w ten sposób nowych znaczeń i możliwości - na zasadzie gry skojarzeń

  6. Zasada trzech „J”: jak najszerzej myśleć o problemie, jak najkrócej go wyrazić, zapisać i jak najbardziej pozytywnie zapisywać problem

  7. Technika „sześciu pytań”: Kto? Co? Kiedy? Gdzie? Dlaczego? Jak?

  8. Technika porównania „rzeczywistości” ze „stanem pożądanym”, czyli analiza możliwości, przeszkód i rezultatów z wykorzystaniem jednocześnie techniki „sześciu pytań”

  9. Wyszukiwanie i grupowanie „hitów” (najatrakcyjniejszych pomysłów w utworzonym wcześniej zbiorze pomysłów)

  10. Technika eliminacji informacji niepotrzebnych

  11. Zabawa ze słowami - po przygotowaniu grup wyrazów na dany temat

  12. Technika poszukiwania metafor i analogii głównie poprzez łączenie przeciwieństw

  13. Technika MOC (mocne strony, ograniczenia, cechy szczególne każdego rozwiązania - ważna na etapie selekcji pomysłów)

  14. Ranking pomysłów poprzez np. analizę par pomysłów

Nauczanie problemowe jest jednym spośród wielu sposobów nauczania, nie jest i nie może być jedynym. Ma jednak duże wartości kształcące.

Metoda problemowa coraz częściej staje się kluczowym elementem innych metod, zwłaszcza tzw. aktywnych.

Do metod problemowych zaliczyć możemy np. dyskusje dydaktyczną z jej licznymi odmianami, gry dydaktyczne, metodę przypadków i sytuacji oraz biograficzną

1. DYSKUSJA SZKOLNA I JEJ ODMIANY

Najczęściej nauczyciele w swojej praktyce zawodowej łączą dyskusję z innymi metodami nauczania. Jej przebieg może wyglądać następująco:

Należy czuwać nad tym, aby do dyskusji uczniowie się przygotowali.

Utrzymanie kierunku dyskusji nie jest łatwym zadaniem, ponieważ istnieje wiele czynników mogących zakłócić jej tok.

Najważniejsze korzyści, jakie odnoszą uczniowie, posługując się metodą dyskusji:

Zasady dyskusji klasowej:

  1. Mówimy tylko w swoim imieniu

  2. Wypowiadamy się zwięźle na ustalony temat

  3. Swoje poglądy uzasadniamy, podając logiczne argumenty

  4. Nie przerywamy swojemu przedmówcy i nie mówimy z nim jednocześnie

  5. Nie monopolizujemy dyskusji, gdyż inni tez chcę się wypowiedzieć

  6. Słuchamy uważnie cudzych argumentów

  7. Nie obrażamy nikogo i nie wyśmiewamy

  8. Krytykujemy i oceniamy argumenty, a nie osoby i ich przekonania

Aby nauczyć uczniów trudnej sztuki dyskutowania i zapewnić podczas jej trwania szerokie grono uczestników, R. Arends proponuje następujące ćwiczenia:

W polskiej literaturze przedmiotu do najpopularniejszych odmian dyskusji dydaktycznej należą:

1. dyskusja związana z wykładem, 2. dyskusja okrągłego stołu, 3. dyskusja wielokrotna ( mutacja „A” i mutacja „B”), 4. dyskusja punktowa, 5. dyskusja panelowa, 6. kula śniegowa, 7. debata, 8. dyskusja z wykorzystaniem sześciu kapeluszy myślowych E. de Bono, 9. burza mózgów, 10. technika „636”, 11. technika grupy nominalnej, 12. drzewo decyzyjne, 13. analiza strategiczna SWOT, 14. metaplan, 15. dywanik pomysłów, 16. tzw. dyskusja kielecka.

  1. Dyskusja wielokrotna (zwana tez grupową)

- podstawą tej metody jest praca w małych grupach,

Jeśli dyskusja w klasie odbywa się nad jednym, wspólnym zagadnieniem jest to tzw. mutacja „A”,

- na początku określa się problem, następnie uczniowie w grupach dyskutują nad rozwiązaniem problemu; liderzy grup przedstawiają wynik dyskusji; dyskusja plenarna - wybór optymalnego rozwiązania; uzasadnienie wyboru optymalnego rozwiązania - podsumowanie zajęć.

Struktura mutacji „B” dyskusji wielokrotnej jest bardzo podobna do wcześniej opisanej. Różnica wynika tutaj głównie z materiału nauczania. Podstawowe zagadnienie lekcyjne (problem) rozbijamy na podzagadnienia i dajemy do rozpracowania poszczególnym grupom uczniów. Z faktu, iż dyskusja dotyczy różnych treści, wynika potrzeba dostarczenia grupom różnych, odpowiednich do ich zadań źródeł informacji.

  1. Dyskusja punktowa

- jest typową techniką lekcyjną, którą można wykorzystać na początku bądź pod koniec zajęć zamiast tradycyjnego powtarzania materiału nauczania z ostatnich kilku lekcji.

Jej przebieg wygląda następująco:

  1. Nauczyciel wybiera 4 - 6 uczniów, którzy uczestniczą w dyskusji. Siadają oni w półkolu, tak aby widzieli się nawzajem. Powinni wyraźnie widzieć przygotowany wcześniej przez nauczyciela plan dyskusji, a także wypisane na dużych arkuszach papieru zasady punktacji. Punkty dodatnie może uczeń otrzymać za prezentację wiedzy merytorycznej, punkty ujemne zaś za niewłaściwy sposób dyskutowania.

Za pomocą punktów ujemnych nauczyciele mogą utrzymać dyscyplinę tak wśród uczniów dyskutujących jak i obserwujących dyskusję.

2. Nauczyciel nie powinien ingerować w trakcie dyskusji, jego zadaniem jest przyznawanie punktów za indywidualny wkład każdego ucznia do dyskusji. Mogą mu w tym pomagać pozostali uczniowie w klasie, ale ostateczna decyzja o ilości przyznanych punktów należy do nauczyciela. Wyłapanie ewentualnych błędów należy do uczestników dyskusji. Po zakończeniu dyskusji nauczyciel koniecznie musi podsumować zarów­no jej przebieg, jak i omawiane informacje.

3. Ilość punktów przyznawanych dla poszczególnych ocen może być na­stępująca:

0-3 pkt = 1 (niedostateczny)

4-9 pkt = 2 (dopuszczający)

10-14 pkt = 3 (dostateczny)

15-19 pkt = 4 (dobry)

20-24 pkt = 5 (bardzo dobry)

25 pkt = 6 (celujący)

4. Nauczyciel ustala czas trwania dyskusji (np. 8-20 minut), który uza­leżniony jest od ilości i rodzaju omawianych zagadnień, wieku uczniów i umiejętności dyskutowania.

Przykładowa punktacja:

Uczestnicy

1

2

3

4

5

6

Kryteria oceny

Prezentacja informacji opartej o fakty

+2

Zajęcie stanowiska (prezentacja osobistej opinii)

+2

Dostrzeżenie analogii (podobieństw)

+2

Komentarz do informacji lub jej uzupełnienie

+1

Zwrócenie uwagi na błąd

+1

Rozpoczęcie dyskusji

+1

Posunięcie dyskusji do przodu

+1

Wciągnięcie do dyskusji nowej osoby

+1

Wypowiedź nie na temat, nie przestrzeganie planu

-2

Przerywanie innym, przeszkadzanie w dyskusji

-2

Monopolizowanie dyskusji, wypowiedź powyżej np. 30 sek.

-2

Atak osobisty na innego uczestnika dyskusji

-3

Ogółem punktów

----

  1. Dyskusja panelowa

- cecha charakterystyczna tej dyskusji jest istnienie dwóch gremiów: ekspertów (panel) i audytorium. Początkowo wypowiadają się eksperci a potem włączają się także słuchający,

- metoda ta jest wyjątkowo skuteczna przy podejmowaniu zagadnień wychowawczych, ale zdaje egzamin także w nauczaniu przedmiotów humanistycznych.

  1. Technika kuli śniegowej (zwana też piramidą)

- jest metodą indukcyjnego zdobywania wiedzy o pojęciach i zasadach,

- nauczyciel poddając uczniom rozmaicie zestawione przykłady i nieprzykłady pojęcia wywołuje ich indukcyjne myślenie i doprowadza do pojawienia się w ich umysłach definicji pojęcia.

- metoda ta może być skuteczna w każdej sytuacji, gdy zależy nam, aby cała klasa wynegocjowała wspólne stanowisko,

- uczy kompromisu i argumentowania, a przede wszystkim precyzyjnego formułowania myśli,

- pozwala na aktywizowania wszystkich uczniów i daje nauczycielowi informacje zwrotną, czy jego uczniowie posiedli w wystarczającym stopniu wiedze na temat omawianego pojęcia.

  1. Debata

- jest nazywana też analizą argumentów typu „za” i „przeciw”,

- ułatwia podjecie decyzji w kontrowersyjnych przypadkach, ale można tez za jej pomocą dokładnie rozważyć określoną sytuację bez konieczności dokonywania wyboru,

- debata silnie motywuje uczniów do głębszego poznania omawianych problemów,

- poznanie podczas debaty rożnych punktów widzenia na to samo zagadnienie pozwala konstruktywnie rozstrzygać problemy.

Przykład tzw. punktowej karty oceny mówców:

Treść: 0 - 10 pkt Kompozycja: 0 - 5 pkt Kultura: 0 - 10 pkt

Punktacja:

Drużyna

Treść

Kompozycja

Kultura

A - Ewelina Banach

B - Ida Bartkiewicz

C - Agnieszka Jarmuł

D - Mirosław Skarżyński

  1. Dyskusja w sześciu kapeluszach myślowych Edwarda de Bono

- wykorzystując tę technikę na lekcji, przygotowujemy naszych uczniów do tego, ze każdy człowiek ma swoja własna wizję świata i każda z tych wizji jest prawdziwa, ukształtowana przez ogromny bagaż doświadczeń życiowych.

Jak twierdzi autor metody, nasze myśli o otaczającej rzeczywistości, nauce, pracy i rozrywkach, świadomie czy nie, są najczęściej w jednym z sześciu „kapeluszy”: białym, czerwonym, czarnym, żółtym, zielonym i niebieskim. Każdy z nich ma swoje symboliczne znaczenie:

Bieg lekcji z wykorzystaniem „kapeluszy” nie jest skomplikowany

*Realizujemy z uczniami ćwiczenie z wykorzystaniem prowokacji ­

narzędzia myślenia wg Edwarda de Bono, które poszerzają kreatyw­ność uczniów:

Prowokacje typu Zasłyszane (tworzenie szalonych pomysłów)

Prowokacje typu Na Opak (odwrotnie niż przyzwyczailiśmy się my­śleć o danej sprawie)

Prowokacje typu Przez Odrzucenie (odrzucenie jakiejś, wydawałoby się niezbędnej cechy i analiza konsekwencji)

Prowokacje typu Myślenie Życzeniowe (co by było, gdyby...)

Prowokacje typu Urągające Zdrowemu Rozsądkowi

Prowokacje Ograniczające

* Przygotowujemy z kolorowego papieru odpowiednie kapelusze (co najmniej 6) oraz w tych samych sześciu kolorach kartki z informacją na temat symboliki barw, np. na zielonych paskach papieru z rysun­kiem kapelusza informacja o znaczeniu zielonego koloru - najlepiej w takich ilościach, aby każdy uczeń otrzymał swój egzemplarz.

* Dobrze jest mieć także foliogram czy inną planszę z opisem metody,

by w każdej chwili uczniowie mieli przed oczami instrukcje.

* Po zapisaniu w widocznym miejscu tematu dyskusji, objaśnieniu jej celu, wywołaniu odpowiedniego nastawienia u uczniów, dzielimy kla­sę na sześć grup (lub na pięć, jeżeli dla siebie zostawiamy kolor nie­bieski). Podział grup polega na losowaniu wspomnianych wcześniej kapeluszy i kolorowych pasków z informacją.

* Dajemy grupom 10-15 minut czasu na przygotowanie się do dyskusji w swoim kapeluszu. Upewniamy się, czy dobrze pojmują symbolikę wybranej barwy. Uczniowie zapisują swoje argumenty, by mieć je pod ręką w czasie dyskusji. Potem te zapiski mogą być wykorzystane do tworzenia notatki z lekcji.

* Teraz przystępujemy do właściwej dyskusji, która trwa tak długo, aż każda z grup wykorzysta przydzielony jej czas np. po 4-5 minut. Dys­kusja odbywa się w kolejności przedstawionych kolorów kapeluszy pod­czas jednej rundy.

* Możemy jej przebieg oczywiście zmodyfikować, np. członkowie grup zabierają głos tak często, ile razy mają coś istotnego do powiedzenia. Orga­nizator dyskusji pilnuje, aby każdy "kapelusz" się wypowiedział, kolej­ność wypowiedzi jest dowolna, byle tylko zachowany był porządek, dyscyplina i ustalony czas. Podsumowania zawsze dokonuje kolor niebieski.

* Po dyskusji nauczyciel z uczniami dokonują jej oceny i wystawienia stopni, jeśli było to wcześniej zaplanowane.

Należy tu koniecznie zaznaczyć, że tematy do dyskusji „w sześciu kapeluszach” musza być na tyle szerokie i pojemne, by można je było omówić z różnych punktów widzenia.

  1. Burza mózgów

- popularna w polskich szkołach,

- jej istota w dużym uproszczeniu polega na tym, aby podczas rozwiązywania problemów przerwać na jakiś czas fazę oceniania rodzących się w umyśle hipotez,

- bardzo wiele najlepszych pomysłów daje się uzasadnić nie w chwili ich zgłaszania, lecz dopiero później po wnikliwej analizie,

- charakterystyczne dla tej metody jest to, że w początkowej fazie generowania pomysłów powstają te, które są najbardziej racjonalne, logiczne i wydawałoby się najsłuszniejsze; potem nowe rozwiązania pojawiają się wolniej, a tuz przed końcem przewidzianego czasu rodzą się te wyjątkowe - „perły” myślenia kreatywnego - stąd ta istotna rola nadzorująca nauczyciela.

  1. Technika „635”

- jest to pewnego rodzaju modyfikacja burzy mózgów; można dzięki niej rozwiązywać różnorodne problemy; zmusza do aktywności umysłowej głównie poprzez konieczność szybkiego zgłaszania pomysłów,

- cyfra 6 oznacza liczbę grup (lub osób), 3 - to ilość rozwiązań, a liczba 5 to liczba tzw. rundek.

Przebieg lekcji: Po zarysowaniu sytuacji problemowej dzielimy klasę na 6 grup. Każda z nich otrzymuje duży arkusz papieru podzielony na 18 pól (6 grup x 3 rozwiązania). Teraz grupy w wyznaczonym czasie na hasło „start” zabierają się do nanoszenia swoich trzech propozycji. Gdy pomysły są wpisane, arkusze zostają przekazane pozostałym grupom, które nanoszą na nie kolejne pomysły rozwiązań. Po 5 rundach wszystkie 6 arkuszy jest zapełnionych. To daje w sumie 18 x 6 pomysłów. W czasie nanoszenia pomysłów na plakaty uczniowie musza pamiętać, aby żaden z nich się nie powtarzał, należy uczulić uczniów, aby nie powtarzali pomysłów nie tylko innych grup, ale i swoich własnych.

Każda kolejna rundka musi być nieco dłuższa od poprzedniej, gdyż generowanie pomysłów staje się coraz trudniejsze. Nie należy też zmieniać kierunku (kolejności) przekazywania plakatów.

Tak mogłyby wyglądać arkusze dla każdej z grupy:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

Technikę można modyfikować w zależności od liczby dzieci i ich możliwości, zmieniając oznakowania liczb np. 423 (4 grupy x 2 rozwiązania x 3 rundy).

  1. Technika grupy nominalnej (NGT / TNG)

- TNG jest dokładnie ustrukturyzowaną technika pozwalającą na ustalanie priorytetów i grupowe podejmowanie decyzji,

- daje ona każdemu uczestnikowi taką samą nieograniczona możliwość formułowania własnych pomysłów, a jednocześnie nie pozwala na rozdzielanie włosa na czworo,

- wyzwala twórcze myślenie i prowadzi do zespołowego podjęcia decyzji w wyjątkowo krótkim czasie,

- daje efekt współdziałania; pozwala na wykorzystanie wiedzy uczestników, ich osobowości i różnorodnych stylów myślenia,

- przypomina „cichą” wersję burzy mózgów,

- optymalna wielkość grupy wynosi 8 - 12 osób,

- prowadzący powinien zadbać o przestrzeganie zasad, przepływ informacji w grupie i atmosferę sprzyjającą tworzeniu pomysłów; sam nie wypowiada się merytorycznie na zadany temat i nie komentuje wypowiedzi uczestników.

    1. Drzewko decyzyjne.

Jest to graficzny zapis procesu podejmowania decyzji w sytuacjach trudnych i niejednoznacznych autorstwa Rogera La Rausa i Richarda Remy'ego.

CELE I WARTOŚCI

………………………

0x08 graphic
0x08 graphic
DOBRE DOBRE

0x08 graphic
 ………… …………

0x08 graphic
 ………… KONSEKWENCJE …………

…………………….

ZŁE ZŁE

……….. ………….

……….. ………….

WYBÓR 1 WYBÓR 2

0x08 graphic
0x08 graphic
 ………….. …………..

0x08 graphic
 WYBÓR

SYTUACJA WYMAGAJĄCA

PODJĘCIA DECYZJI

PS. Wyobraźcie sobie, że cały ten szkielet

otacza piękna korona rozłożystych gałęzi

u stóp której stanowczo utwierdzony jest nienaruszalny pień = ot takie sobie drzewko ;)

Sposób przeprowadzenia zajęć (wg publikacji Fundacji "Edukacja dla Demokracji"):

- W czasie wcześniejszych zajęć (pracy domowej), uczniowie poznają

dokładnie treść lektury, realia związane z omawianym problemem, uwarunkowania historyczne itp.

- Przed właściwą dyskusją nauczyciel zapisuje problem na tablicy, przygotowuje uczniów do realizacji zadań. Uczestnicy zajęć zostają podzie­leni na grupy 4-6-osobowe. Każda otrzymuje mazak i planszę do wy­pełnienia. Ustalony zostaje czas na wykonanie ćwiczenia: około 15-20 minut.

- W czasie dyskusji grupowej uczniowie zastanawiają się nad możliwy­mi rozwiązaniami podanego problemu (tyle gałęzi drzewa, ile propo­nowanych rozwiązań), analizują zalety i wady każdego z nich i zapi­sują swoje przemyślenia w postaci drzewa decyzyjnego. Następnie biorąc pod uwagę cele i wartości (wypisane na tablicy), którymi winni się kierować, podejmują ostateczną decyzję, zapisując to na planszy.

- Po upływie wyznaczonego czasu, gdy plakaty są gotowe, przedstawi­ciele grup wieszają je w widocznym miejscu i omawiają. W razie po­trzeby nauczyciel porównuje poszczególne plansze, omawia przyczy­ny, które doprowadziły grupy do jednakowych bądź różnych rozwiązań, wyjaśnia wątpliwości i odpowiada na pytania.

    1. analiza SWOT

- jej nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskich słów: strenght - mocne strony, siła, weaknesses - słabe strony, threats - szanse, możliwości i oportunities - zagrożenia.

0x08 graphic

Ogólny schemat tej techniki wygląda tak:

S mocne strony (np. organizacji) W słabe strony (organizacji)

……………………………… …………………………..

……………………………... …………………………..

……………………………... …………………………..

0x08 graphic

T szanse otoczenia O zagrożenia w otoczeniu

……………………………… ………………………….

……………………………... ………………………….

Przez analizę SWOT otrzymuje się odpowiedzi na takie pytania jak:

>Jaka jest aktualna sytuacja mojej organizacji, szkoły, klasy, moich (życiowych planów)? > Jaka jest perspektywa, wizja mojej przyszłości, szkoły, klasy…? > W jaki sposób osiągnąć zakładane cele, jakimi drogami, jakimi metodami.

Aby określić przyszły stan - trzeba dobrze poznać stan obecny.

- analiza SWOT składa się z dwóch części - diagnozy i prognozy.

Diagnoza obejmuje słabe i mocna strony obecnej sytuacji. Mocna strony to wszystko to, co pozytywnie wyróżnia: ucznia, organizacje , instytucję, klasę w otoczeniu, wśród innych uczniów, innych klas itd. Słabe strony, to wszystko to, co ogranicza i hamuje spełnienie marzeń, planów itd.

Prognoza - polega na określeniu szans i zagrożeń w przyszłości: dla organizacji. Instytucji, klasy, realizacji planów ucznia … Po sporządzeniu diagnozy i prognozy należy dokonać ich syntezy.

Idealna strategia firmy (plan realizacji indywidualnych celów i korzyści) to taka, która wykorzystuje mocne strony, a niweluje to, co jest ujemne w jej działaniu.

Zastosowanie: przykład-

Zamiast tradycyjnie potraktować watek narodowy w „Panu Tadeuszu” i udział w nim Jacka Soplicy, możemy wykorzystać analizę SWOT. Dokona jej oczywiście ksiądz robak. Uczniowie przystępując do zadania, musza dobrze orientować się w następujących zagadnieniach:

Klasa zostaje podzielona na grupy zadaniowe. Każda z nich ma opracować szczegółowo (na papierze plakatowym) plan strategiczny powstania narodowowyzwoleńczego na Litwie pod dowództwem Sędziego. Uczniowie wcielają się w postać ks. Robaka i z punktu widzenia jego planów i zamierzeń dokonują analizy SWOT przedsięwzięcia.

Po upływie wyznaczonego czasu, grupy demonstrują swoje prace. Teraz następuje dyskusja, wyjaśnienie ewentualnych niejasności i wątpliwości, głosowanie za najlepsza analizą i wystawienie oceny dla członków zwycięskiej grupy.

Praca kolejna (np. domowa) to dzieje postaci w „Panu Tadeuszu” po nieudanej wojnie Napoleona z Rosją. Pracę należy napisać z punktu widzenia jednej z występujących postaci, w formie kartki z pamiętnika bądź listu do przyjaciół.

    1. Metaplan - graficzny zapis dyskusji.

- uczy analizowania i oceny problemów oraz wyszukiwania rozwiązań; doskonale służy do rozwiązywania problemów i konfliktów wychowawczych,

- metaplan można wykorzystać, pracując całą klasą bądź dzieląc uczniów na grupy,

- istota tej metody sprowadza się do tworzenia, podczas rozmowy o problemie, plakatu, noszącego nazwę metaplanu; uczniowie zamiast zabierać głos zapisują go na kartkach w formie równoważników zdań.

Metoda ta wymaga przygotowania: każda grupa ( 5 - 6 osób) otrzymuje duży arkusz papieru, 10 kołek wyciętych z jakiegoś kolorowego papieru, 10 owali, 10 kwadratów i około 10 prostokątów do zapisania wniosków, mazaki i klej.

- limit czasu pracy - 30 minut.

Dyskusja uczniów i jednoczesne tworzenie plakatu:

- „jak jest?” - np. różowe kółka (to ocena aktualnego stanu), „jak powinno być?” - np. zielone kwadraty (to opis stanu pożądanego, idealnego), „dlaczego nie jest tak, jak powinno być?” - np. żółte owale (to ważne przemyślenia), „wnioski” - niebieskie prostokąty umieszczone na dole (to wnioski i propozycje do realizacji).

Następnie prezentacja każdej grupy i dyskusja nad sformułowanymi odpowiedziami i wnioskami

Świat, który nas otacza na przykładzie „Listu do ludożerców”

Jaki jest? Dlaczego nie jest taki jaki powinien być? Jaki powinien być ?

0x08 graphic
0x01 graphic

Wnioski :

    1. Dywanik pomysłów.

- jest to dyskusja połączona z wizualizacją, w wyniku której można wartościować propozycja rozwiązań problemu i wybrać rozwiązanie akceptowane przez większość uczestników dyskusji,

- w trakcie dyskusji prowadzonej w małych grupach uczniowie tworzą plakaty, przyczepiając do dużego arkusza papieru kartki ze swoimi propozycjami -stąd nazwa - „dywanik pomysłów”,

- dla każdej 6 - osobowej grupy uczniów nauczyciel przygotowuje jeden „dywanik” z tkaniny, po około trzy paski papieru dla każdego ucznia, mazaki grubo piszące, taśma dwustronnie klejąca, „cenki” czy inne naklejki samoprzylepne w trzech różnych kolorach lub trzech kształtach - każdy uczeń otrzymuje trzy takie naklejki do przeprowadzenia rankingu.

Przebieg lekcji z wykorzystaniem łatwiej dostępnych materiałów:

- sformułowanie razem z uczniami głównego zagadnienia lekcji, proble­mu do dyskusji, zapisanie go na tablicy,

- podział klasy na grupy np. sześcioosobowe, wybór liderów,

-wyjaśnienie zasad pracy metodą "dywanika pomysłów" i "burzy mózgów",

- rozdanie grupom po jednym dużym arkuszu papieru plakatowego, kar­tek do zapisywania pomysłów (najlepiej samoprzylepnych z gotowych bloczków), mazaków i kleju bądź taśmy samoprzylepnej do mocowa­nia kartek do plakatu,

- dyskusja (burza mózgów) w grupach nad pomysłami rozwiązania pro­blemu; wszystkie, nawet najbardziej nieoczekiwane i oryginalne pomy­sły powinny być zapisane na kartkach (jeden pomysł na jednej kartce), a te przymocowane do plakatu (5-10 minut),

- powieszenie plakatów w wyznaczonym miejscu, omówienie przez li­derów rezultatów pracy poszczególnych grup,

- dyskusja na forum całej klasy nad propozycjami i możliwościami ich realizacji,

- porównanie propozycji grup i indywidualny ranking z wykorzystaniem samoprzylepnych naklejek.

Jeżeli naklejki są w trzech kolorach, każdy kolor oznacza inną liczbę

punktów (np. 3-2-1pkt). Można się też posłużyć trzema takimi samymi naklejkami (po 1 pkt) Każdy uczestnik przydziela (nakleja na plakat) swoje punkty obok wybranych rozwiązań. Potem następuje podliczenie i zapisa­nie punktów.

W sytuacji, gdy punkty zostały rozdzielone między bardzo podobne pomysły z różnych grup, traktuje się je jak jeden pomysł. Nie chodzi prze­cież o rywalizację między grupami, lecz o ilość pomysłów, otwartość w ich formułowaniu i kreatywność dyskutujących.

Rozwiązania, które uzyskały największe poparcie, muszą być dalej rozpracowane, aby dyskusja nie była sztuką dla sztuki. Można najlepsze, najpopularniejsze rozwiązania przydzielić poszczególnym grupom, aby ich członkowie wspólnie zastanowili się, jak je wcielić w życie, rozpatrując wszystkie plusy i minusy danego pomysłu. Jego autor (autorzy) mógłby teraz pełnić funkcję lidera danej grupy, rezultaty dyskusji zapisać na ko­lejnych plakatach i omówić na forum całej klasy.

Zadaniem nauczyciela jest, mimo rankingu, dowartościować mniej popularne pomysły (co nie znaczy, że gorsze), chwaląc autorów (anoni­mowych) za oryginalność pomysłu, odwagę itd. Należy tez pogratulować grupom, które wymyśliły największą liczbę rozwiązań. To zagwarantuje nam w przyszłości, że grupy docenia wszystkie propozycje swoich członków.

Uproszczona wersja dywanika pomysłów:

Wzrasta przestępczość wśród młodzieży

- propozycje rozwiązania tego problemu

0x08 graphic
0x01 graphic

  1. METODY PRZYPADKÓW I SYTUACJI

  1. Studium przypadków (metoda zdarzeń, incydentów).

- metoda ta stosowana była początkowo w kształceniu i doskonaleniu dorosłych. Wykorzystywana ja np. w akademiach wojskowych, gdzie studiując opisy przełomowych bitew, starano się na tej podstawie ustalić jakieś ogólniejsze prawidła sztuki wojennej,

- metoda ta ma zastosowanie w kształceniu przyszłych biznesmenów,

- metoda przypadków polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, żeby był typowy dla dużej klasy zdarzeń,; rozwiązanie problemów służy ukształtowaniu umiejętności przydatnych do rozwiązywania często trafiających się zadań,

- analiza opisów wybranych konkretnych zdarzeń z jakiejś dziedziny może być prowadzona w rożnym celu:

* aby pozwolić uczniowi na lepsze zrozumienie ogólnych prawideł, cech, związanych z powstawaniem budżetu państwa

* aby dowiedzieć się, jak pewne ogólne zjawiska przebiegają w konkretnych warunkach (przypadkach)

Reasumując: wiedza uzyskana w wyniku analizy „przypadków” może posłużyć do porównywania, łączenia i klasyfikowania zdarzeń, zjawisk i procesów oaz tworzenia pewnych uogólnień, teorii; dobrze dobrany opis przypadku uczy myślenia analitycznego i syntetycznego, a także podejmowania decyzji, umiejętności rozwiązywania trudnych i nietypowych problemów,

- uczniowie dostają opis przypadku i analizują zdarzenie; pytają nauczyciela o jakieś dodatkowe informacje lub szukają ich w innych źródłach przygotowanych przez nauczyciela na lekcję; dokonują selekcji informacji znajdujących się w opisie i uzyskanych od nauczyciela na ważne i mniej istotne; proponują rozwiązanie problemu i formułują uzasadnienie; następnie prezentacja odpowiedzi - dyskusja, wybór rozwiązania optymalnego; nauczyciel wyjaśnia uczniom jak wyglądało rzeczywiste rozwiązane,

- metodę przypadków można zastosować na początku jakiegoś działu programowego czy przed omawianiem (czytaniem) lektury,

- wybierając zdarzenie, powinniśmy bardzo dokładnie poznać wszystkie możliwe szczegóły związane z tym przypadkiem, by po zapoznaniu się z nim dokonać wyboru tych informacji, które będą podane uczącym się; niektóre informacje możemy celowo nie umieszczać w opisie po to, by uzewnętrzniły się one w fazie pytań uczniowskich i odpowiedzi; dobrze przygotowany opis to co najmniej 50 % sukcesu podczas lekcji prowadzonej ta metodą;

- pytania, które stawiamy pod opisem:

* Co zdarzyło się w opisanym przypadku?

* Jakie konflikty SA zawarte w zdarzeniu?

* Dlaczego cos się zdarzyło?

* Dlaczego ktoś tak postąpił? itp. itd.

  1. Metoda sytuacji (case metod, case study)

- jest to metoda trudniejsza nieco od metody przypadku,

- objętość opisu w metodzie sytuacyjnej wynosi od kilku do kilkudziesięciu stron - do tak obszernego materiału załączone są jeszcze załączniki, wykaz literatury związanej z omawianym problemem, aneksy ...., czas na prześledzenie materiałów z konieczności jest długi i wynosi kilkanaście dni,

- metoda ta polega na przeanalizowaniu przed zajęciami opisu sytuacji, a następnie dyskusji nad zawartym w opisie problemem i przyjęciu określonego rozwiązania lub podjęciu decyzji.

8


Wyszukiwarka