Znaczenie różnorodnych funkcji lasu dla gospodarki, środowiska i społeczeństwa
Autorzy:
Teresa Ruszniak (17 lat)
Katarzyna Górska (17 lat)
Opiekun:
Pani Małgorzata Turyn
Adres szkoły:
IV Liceum Ogólnokształcące
im. Komisji Edukacji Narodowej
ul. Morska 186, 81-216 Gdynia
Tel. (058) 623-08-53
Fax. 623-15-21Przez pojęcie las rozumie się grunt leśny wraz z rosnącymi w nim drzewostanami. W przyrodzie las jest zespołem, w którym współdziałają ze sobą gleba, rośliny, zwierzęta i klimat. Wymaga on dużych powierzchni. Las tworzy własne, wewnętrzne środowisko życia.
Najbardziej rzucającą się w oczy cechą zespołów leśnych jest ich wielowarstwowość, gdzie poszczególne warstwy wzajemnie na siebie wpływają, a ich występowanie jest wynikiem wielowiekowych przystosowań ekologicznych i biosocjalnych.
W lasach Europy Środkowej wyróżnia się cztery warstwy: drzewostan (warstwa drzew), podszyt (warstwa krzewów), warstwę zieloną (zioła, byliny, krzewinki) oraz ściółkę (warstwa mchów i porostów). Dwie ostatnie warstwy tworzą runo leśne.
Las jest niezwykle skomplikowanym, odnawialnym zasobem przyrody, wyróżniającym się licznymi cechami. Najważniejszą spośród nich jest wpływ lasu na środowisko przyrodnicze oraz na warunki życia jego mieszkańców. Dotyczy to korzystnego oddziaływania lasu na gospodarkę wodną i rolną, na warunki zdrowotne środowiska, ochrony przed szkodliwymi zjawiskami pogody, wpływu na wypoczynek i regenerację zdrowia oraz wiele innych oddziaływań.
Powoduje to, że las nie może być traktowany jedynie, jako źródło drewna, choinek świątecznych, czy jako miejsce zbierania jagód i grzybów, ponieważ jego, jakość przekłada się na warunki bytu społeczeństw. Zobowiązuje to również właścicieli lasów do ochrony lasu i zachowania lasu dla obecnych i przyszłych pokoleń ludzkości.
Socjalne świadczenia lasu oddawane są do dyspozycji społeczeństwa nieodpłatnie.
W ostatnich latach coraz większą wagę przywiązuje się do tzw. ochronnych funkcji lasu. Istnienie lasu, jako zbiorowiska roślinnego chroniącego glebę przed erozją, przed zbyt szybkim powierzchniowym spływem wody, będącego równocześnie naturalnym filtrem czyszczącym powietrze atmosferyczne, korzystnie wpływającym na klimat, a także obiektu rekreacji dla człowieka nabiera dziś coraz większego znaczenia.
Funkcje lasów dzielimy na gospodarcze i socjalne.
Funkcje gospodarcze dzielą się na funkcje majątkowe, surowcowe, dochodowe, miejsca pracy, rezerwy powierzchni i narzędzi rekultywacji oraz szczególne funkcje lasu tj. wynikające z roli, jaką odgrywa dany las.
Funkcje socjalne i przyrodnicze inaczej zwane funkcjami pośrednio gospodarczymi i pozagospodarczymi odpowiadają za regulację gospodarki wodnej (Funkcja regulatora gospodarki wodnej), ochronę przed emisjami (Funkcja ochrony przed negatywnymi skutkami cywilizacji przemysłowej), przed klęskami żywiołowymi (Funkcja ochrony przed klęskami żywiołowymi), ochronę przyrody (Funkcja ochrony przyrody), rekreację (Funkcja rekreacyjna), wiatrochronność (Funkcja wiatrochronna), obronność (Funkcja obronna) oraz za walory krajobrazowe, kulturotwórcze, estetyczne i poznawcze (Funkcja krajobrazowa i fizjotaktyczna).
Lasy w Polsce objęte działaniami państwowego gospodarstwa leśnego dzielą się w zależności od głównych zadań, jakie mają do spełnienia, na dwie grupy: lasy o charakterze ochronnym i lasy gospodarcze.
Gospodarcze wykorzystanie lasu oznacza korzystanie ze wszystkich użytków dostarczanych przez las, w celu produkcji drewna oraz innych produktów ubocznych (w tym zwierzyna łowna, zioła, grzyby itp.). Gospodarcze funkcje lasu nazywa się często funkcjami materialnymi, produkcyjnymi, surowcowymi jak i ekonomicznymi.
Gospodarcze znaczenie lasu skupia w sobie funkcje gospodarcze składające się z: funkcji majątkowych, surowcowych, dochodowych, miejsca pracy, rezerwy powierzchni i narzędzi rekultywacji oraz szczególnych funkcji lasu.
Funkcja majątkowa mówi o tym, że las jest niezwykle ważnym składnikiem majątku narodowego. Tereny leśne Polski według danych z 1999 roku wynoszą około 28%, zaś wartość ich wynosi ¼ wartości wszystkich zakładów przemysłowych, jakimi dysponował nasz kraj w 1975 roku.
Funkcja surowcowa polega na corocznym dostarczaniu przez lasy surowców, przede wszystkim surowca drzewnego. Warunkuje to gałęzie przemysłowe takie jak: przemysł celulozo-papierniczy, meblarstwo, budownictwo, górnictwo, a także łowiectwo, zbieractwo itp. Lasy polskie w zasadzie zaspokajają krajowe zapotrzebowanie na drewno.
Lasy uczestniczą w tworzeniu dochody narodowego brutto (funkcja dochodowa), od którego wielkości zależą możliwości rozwoju gospodarczego kraju oraz poziom życia społeczeństwa. Jednak wartość ta stale maleje. Oblicza się go na podstawie produktów, które zostały wytworzone bezpośrednio w gospodarstwie leśnym i sprzedane, jako towar. Nie uwzględnia się, zatem wpływu lasu na inne sektory gospodarki np. rolnictwo, transport, handel oraz pomija się świadczone przez las usługi socjalne.
Las jest również miejscem pracy. W leśnictwie obecnie jest zatrudnionych około 30 tysięcy osób. Znaczenie funkcji miejsca pracy jest szczególnie ważna zwłaszcza w okresach bezrobocia.
Las pełniący funkcję rezerwy powierzchni może przeznaczyć w niektórych (uzasadnionych) przypadkach część swojej powierzchni na rozbudowę miast, osiedli, zakładów przemysłowych, dróg itp. Wykorzystywany jest, jako narzędzie działalności rekultywacyjnej, służąc często do przywracania szaty roślinnej w terenach zniekształconych i zdewastowanych w wyniku poszukiwania i eksploatacji kopalin i działalności zakładów produkcyjnych.
Szczególne funkcje lasów wynikają z roli, jaką pełnią. Jest ona zwłaszcza wtedy bardzo ważna, gdy kraj zmaga się z trudnym okresem rozwojowym, spowodowanym np. kataklizmami lub zniszczeniami wojennymi. W latach tych las spełnia funkcję naturalnego skarbca, oddającego swoją leśną substancję do dyspozycji społeczeństwa.
Przyrodnicze (pośrednio gospodarcza) funkcje lasu obejmuje te rodzaje użyteczności lasu, które oddziaływają korzystnie na środowisko oraz warunki życia społeczeństwa. Ta funkcja nazywana jest również funkcją: pośrednio produkcyjną, ochronną, społeczną jak i socjalną.
Funkcja regulacji gospodarki wodnej stale przybiera na znaczeniu, ponieważ w Polsce woda coraz częściej staje się towarem deficytowym. Lasy posiadają zdolność wychwytywania za pomocą m.in. liści wilgoci zawartej w powietrzu.
Las przeciwdziała również zanieczyszczeniu wód, ponieważ działa on, jako filtr wody źródlanej. Duże powierzchnie ziemi pokryte drzewami nie są skażone pestycydami, dzięki temu nie zatruwa wody gruntowej oraz zatrzymuje różne substancje z obszarów pozaleśnych.
Funkcja regulacji gospodarki wodnej stale przybiera na znaczeniu, ponieważ w Polsce woda coraz częściej staje się towarem deficytowym. Lasy posiadają zdolność wychwytywania za pomocą m.in. liści wilgoci zawartej w powietrzu.
Funkcje ochronne dzielimy na ochronę przed negatywnymi skutkami cywilizacji przemysłowej, przed kataklizmami.
Funkcja ochrony przed negatywnymi skutkami cywilizacji przemysłowej za pomocą igieł, liści i gałęzi drzew wyłapuje zanieczyszczenia przemysłowe noszone przez wiatr. Zanieczyszczenia te są spłukiwane przez deszcz i wnikają do ziemi. Drzewa mogą wykonywać tę funkcję przez cały okres swego istnienia.
Las oczyszcza powietrze atmosferyczne ze szkodliwych substancji, dostarcza tlenu i obniża stężenie dwutlenku węgla.
Las chroni ludzi, grunty i budynki również przed klęskami żywiołowymi takimi jak np. lawiny, powodzie. Tylko w nielicznych przypadkach „leśna bariera” ulega niszczycielskim siłom.
Znaczenie tej funkcji lasu jest szczególnie doceniane na obszarach górskich i podgórskich.
Lasy mają również znaczenie socjalne, czyli pozagospodarcze. Pojęcie to skupia w sobie użytkowanie terenów leśnych np. w celach rekreacyjnych, jednak nie przynosi to żadnych zysków. Należy tu zaliczyć funkcję ochrony przyrody. Zachowanie niezmienionych terenów leśnych w postaci parków narodowych i rezerwatów umożliwia badanie fauny i flory przez naukowców.
W Polsce powierzchnia parków narodowych wynosi około 0,5% powierzchni kraju.
Dzięki funkcji ochrony przyrody w lesie może rozwijać się wiele gatunków roślin i zwierząt. Las zapewnia przetrwanie wielu gatunkom, które w innych ekosystemach nie występują.
Wzrastający stopień uprzemysłowienia i towarzyszący mu wzrost liczby zaludnienia ludności sprawił, że zaczęto organizować miejsca wypoczynkowe w lasach. Funkcja rekreacyjna lasu polega głównie na tym, że las jest często ostatnim kawałkiem ziemi, który umożliwia człowiekowi podtrzymanie swojego związku z naturą. Dzięki tej zależności ludzie coraz częściej wyjeżdżają w takie miejsca odpocząć od zgiełku miasta.
Funkcja wiatrochronna hamuje siłę wiatru nie tylko w swoim obrębie, ale również w otoczeniu do odległości prawie pięciokrotnej wysokości drzew. Funkcja ta znajduje właściwości w sadzeniu pasów drzew dla zatrzymania wiatru.
Las wraz z rzekami, jeziorami i ukształtowaniem terenu tworzą bardzo ważny element różnicowania krajobrazu. Stanowi to trwałą podstawę do planowania przestrzennego, o czym mówi funkcja krajobrazowo - fizjotaktyczna. Las w sposób naturalny przeciwdziała nadmiernej koncentracji zabudowy.
Funkcja ta mówi również o wpływie lasu na literaturę, sztukę i kulturę narodową, a w tym na rozwój nauki i wychowanie młodzieży.
Wzrost socjalnych funkcji lasu dla życia społeczeństwa jest jednym z podstawowych czynników określających miejsce i zadania lasów we współczesnym świecie. Obecnie lasu nie można traktować tylko, jako np. fabrykę drewna. Las stał się częścią podstaw życia społeczeństwa, czyli warunków decydujących o możliwościach rozwojowych danego narodu.
Funkcja stymulatora produkcji w pozaleśnych działach gospodarczych mówi o tym, iż las pełniąc funkcje wiatrochronne, wodochronne oraz glebochronne wpływa na wzrost produktywności rolniczej. Dzięki funkcjom ochronnym, krajobrazowym i rekreacyjnym las sprzyja m.in. rozwojowi turystyki, hotelarstwa, gastronomii, komunikacji i innych. Decyduje również o atrakcyjności i walorach zdrowotnych wielu ośrodków leczniczych, rekreacyjnych i wypoczynkowych kraju.
Bibliografia:
Encyklopedia Gazety Wyborczej (Tom 14)
http://www.cd.geografia.vel.pl/funkcje_rozmieszczenie_lasow_znaczenie_gospodarcze.html
http://sciaga.nauka.pl/index.php/id=index/dept=54/cath=220/ext=7/sc_id=2215
http://www.wiki.lasypolskie.pl/f/funkcje-lasu
Wyszukiwarka