PSYCHOLOGIA DZIECKA „SCHAFER”
TEORIE OSBOWOŚCI LEINCHEYKAY
Przywiązanie- jest procesem polegającym na poszukiwaniu i utrzymywaniu bliskości i wzajemnym werbalnym i niewerbalnym komunikowaniu się oraz poczuciu emocjonalnego dorastania. Jest emocjonalnym stopniowo rozwijającym się aspektem relacji pomiędzy rodzicami a niemowlęciem.
Osobowość Freuda- strukturalny
Z. Freud- twórca psychoanalizy, żył na przełomie XIX/XX w., odkrył utajone treści psychiczne
Id-źródło energii instynktownej, podświadomej, wynika z biologicznego wyposażenia człowieka:
-instynkt życia,
-potrzeby organizmu'
-zasada przyjemności.
Zasada funkcjonowania- zasada przyjemności. Celem jest dążenie do przyjemności, a unikanie bólu, dyskomfortu. Komfort relaks, nie lubi napięcia wynikającego z niezaspokojenia jego potrzeb.
Ego- celem jest dostosowanie relacji między człowiekiem a otoczeniem, w którym żyje. Jednostka, kieruje się zasadą rzeczywistości w przeciwieństwie do id.
Zasada rzeczywistości, która wypiera zasadę przyjemności. Ego jest zdolne tolerować napięcie tak długo aż stanie się możliwe zaspokojenie potrzeb w najlepszy sposób.
Każdy człowiek rodzi się z potencjałem by kierować się w swoim życiu rozsądkiem i myśleniem może osiągnąć to przez uczenie się i doświadczenia życiowe
W stosunku do id postęp dokonuje się poprzez to, że dla tej struktury oprócz subiektywnej rzeczywistości istnieje również rzeczywistość zewnętrzna. Ego uwzględnia istnienie realnego świata zewnętrznego.
„człowiek kierujący się w swoim życiu ego widzi rzeczy otoczenia w uch realnym bycie”
Superego- sumienie, jaźń, ja- idealne, prezentacja kodu moralnego w umyśle człowieka ( jednostki), kieruje się zasadą moralności.
Id jest produktem ewolucji i psychologiczna reprezentacja biologicznego wyrażenia człowieka
Ego- istnienie wynika z konieczności kontrolowania się ze światem zewnętrznym. Należy do świata ważnych czynności.
Superego jest produktem uspołecznienia człowieka, jest narzędziem przekazu tradycji kulturowej.
TEORIA WIĘZI. ONTOGENEZA WIĘZI WZORCE WIĘZI.
Więź emocjonalna- „To, co dla wygody nazywam teorią przywiązania (attachment theory), to sposób ujęcia w koncepcję, ludzkiej skłonności do tworzenia silnych afektywnych więzi z ważnymi, bliskimi osobami (important others) oraz sposób wyjaśniania różnych form dystresu emocjonalnego i zaburzeń osobowości, włączając tu lęk, złość, depresję, emocjonalne odizolowanie, których przyczyna jest niechciana separacja bądź utrata”. (Bowlby, 1969)
Hipotezy Bowlbyego:
- przywiązanie oparte jest na repertuarze genetycznie uwarunkowanych zachowań, które tworzą system behawioralny (lgnięcie, szukanie bliskości),
- Zasada monotropizmu- oznacza ze przywiązanie rozumowane jako repertuar genetycznie uwarunkowanych zachowań ma tendencje do koncentrowania się na osobie głównego opiekuna.
- Zasada warunkowania- powstający wzorzec przywiązania jest trwały i staje się prototypem dla wszelkich kontaktów społecznych.
- Hipoteza okresu krytycznego- po przekroczeniu pewnego okresu życia przywiązanie może się ukształtować. Noworodek jest wyposażony w podstawową aktywność o tendencji do stymulowania organizmu, do rozwoju złożoności psychologicznej. Posiada obszerny repertuar możliwych zachowań, które przygotowuje go do interakcji w opiekuńczym otoczeniu. Noworodek nie jest bierną osoba. Zaspokajanie pokarmu nie jest warunkiem nawiązywania więzi.
Więź emocjonalna:
Specyficzność
Czas trwania
Zaangażowanie emocji
Ontogeneza
Uczenie się
Organizacja
Funkcja biologiczna
Specyfika więzi:
Zachowanie przywiązaniowe jest skierowane do jednej lub więcej bliskich osób.
Tymi osobami są pierwotni opiekunowie (primary caregivers), czyli osoby pełniące funkcje rodziców. (Zazwyczaj są to biologiczni rodzice, ale nie zawsze).
Więź trwa przez większość cyklu życia. Chociaż w okresie wczesnej dorosłości mogą pojawiać się nowe więzi - w relacji miłosnej (romantic relationship) - to jednak wczesne więzi nie dają się łatwo porzucić i zazwyczaj utrzymują się.
Zaangażowanie emocji:
Wiele z najbardziej intensywnych emocji jest wzbudzanych podczas tworzenia się, utrzymywania, zrywania i odnawiania relacji przywiązaniowych. Tworzenie się więzi można opisać jako zakochiwanie się, utrzymywanie więzi jako kochanie kogoś, a utratę partnera jako opłakiwanie. Podobnie, groźba utraty wzbudza lęk, a faktyczna strata smutek. Obie te sytuacje z wielkim prawdopodobieństwem budzą gniew. Niezakłócone utrzymywanie więzi jest doświadczane jako źródło poczucia bezpieczeństwa, a odnowienie więzi jako źródło radości. Ponieważ takie emocje są zazwyczaj odbiciem stanu więzi afektywnych osoby, to psychologia i psychopatologia emocji w dużej mierze jest psychologią i psychopatologią więzi afektywnych.
Ontogeneza więzi:
Znakomita większość niemowląt rozwija zachowania przywiązaniowe wobec wybranej osoby podczas pierwszych 9 miesięcy życia. Im więcej doświadczeń społecznych i interakcji ma dziecko z daną osobą, tym bardziej prawdopodobne będzie, że stworzy relację więzi. Z tego powodu ktokolwiek matkuje dziecku stanie się pierwotnym opiekunem. Zachowania przywiązaniowe są obecne do końca 3 roku życia.
Uczenie się:
Podczas, gdy uczenie się różnicowania znanego od obcego jest kluczowym procesem w rozwoju przywiązania, konwencjonalne nagrody i kary, jakimi posługują się psychologowie eksperymentalni, odgrywają jedynie niewielką rolę. Więź może się rozwinąć pomimo powtarzających się kar ze strony pierwotnego opiekuna.
Organizacja:
Do warunków aktywujących zaliczają się: obcość, głód, zmęczenie i wszystko, co wywołuje strach.
Do warunków kończących zalicza się widok lub głos matki (opiekuna), a w szczególności interakcja z nią.
Gdy matka jest obecna lub znane jest miejsce jej przebywania, dziecko przestaje intensywnie okazywać zachowania przywiązaniowe, a w zamian eksploruje otoczenie.
Początkowo zachowania przywiązaniowe składają się z reakcji zorganizowanych w stosunkowo proste sekwencje. Od końca pierwszego roku życia staja się coraz bardziej złożonymi systemami behawioralnymi, zorganizowanymi hierarchicznie i zawierającymi wewnętrzne robocze modele siebie i opiekuna. Systemy te są aktywowane przez określone warunki, a zakańczane przez inne.
Funkcja biologiczna:
Zachowanie przywiązaniowe występuje u młodych prawie wszystkich gatunków ssaków, a u wielu gatunków utrzymuje się całe życie. Chociaż istnieje wiele różnic międzygatunkowych, to utrzymywanie bliskości z wybranym osobnikiem, prawie zawsze matką, jest reguła, która sugeruje, że takie zachowanie ma wartość dla przetrwania (głównie ochrona przed drapieżnikami).
Teoria więzi - nurt interakcyjny i interpersonalny
Teoria więzi dała początek całemu nowemu sposobowi myślenia o dzieciach, relacjach, psychopatologii.
Zapoczątkowała nurt interakcyjny.
Stanowi także podstawę podejścia interpersonalnego.
„Nie ma czegoś takiego jak niczyje dziecko.” D. W. Winnicot
Harry Harlow i jego badania nad przywiązaniem dla zwierząt - zapewnienie pokarmu nie jest węzotwórcze ( doświadczenie z małymi małpkami)
Rene Spitz- deprywacja emocjonalna ( za mało więzi emocjonalnej), dzieci po wojnie przebywały w sierocińcach, miały za mało kontaktu emocjonalnego, a to spowodowało rozwój choroby sierocej; dzieci częściej chorowały; większa śmiertelność.
Jakość więzi pomiędzy matka a dzieckiem. Dziecko doświadcza czy bliska osoba wrażliwie odpowiada na sygnały i potrzeby oraz czy jest dostępna. Wrażliwa matka właściwie interpretuje i reaguje na te sygnały dziecka. W tym dialogu dziecko nabywa wewnętrznego poczucia bezpieczeństwa, elastyczności w sytuacjach konfliktu i wrażliwości.
Teoria więzi, postrzega pragnienie bliskości relacji emocjonalnych jako cechę specyficznie ludzką. Jest obecnie u noworodka, pozostaje do wieku starczego i jest podstawową składową funkcji przetrwania. W niemowlęctwie i okresie dzieciństwa więź z rodzicami zapewnia schronienie i opiekę. Cecha specyficznie ludzka i trwa przez całe życie.
Analiza pojęcia przywiązania w relacji rodzic -niemowlę.
Relacje oparte na związku polegającym na miłości kształtują dobrostan zarówno emocjonalny dziecka jak i jego rodziców. Bezpieczne przywiązanie sprzyja rozwojowi zdrowego wizerunku własnej osoby, niesie pozytywne konsekwencje w dorosłym życiu.
Przywiązanie jest szczególnym rodzajem relacji pomiędzy dwojgiem ludzi o trwającym w czasie charakterze. (Klaus& Kennen)
„Związek z niemowlęciem jest procesem angażującym emocje i motywacje matki identyfikującym się z pełniona rola macierzyńską. Ustanowienie więzi rozpoczyna się w okresie ciąży, decyduje o motywacji i do wywiązania się z roli macierzyńskiej dającej poczucie spełnienia i satysfakcji.” (Rubin)
„Przywiązanie odzwierciedla rozwijające się uczucia matki wobec niemowlęcia polegające na pragnieniu posiadania, po to by mieć z nim jak najlepszy kontakt, odczuwania dumy i miłości.” (Godleb)
Atrybuty przywiązania:
- bliskość- kontakt fizyczny, stan emocjonalny, indywidualizacja
- wzajemność- wrażliwość wobec dziecka, komplementarność
- zaangażowanie- skupienie się na dziecku wypełnianie roli rodzicielskiej.
Efekty przywiązania:
1. Nabywanie umiejętności rodzicielskich, rodzice uczą się wraz z dorastaniem dziecka, uczą się dzielić emocje, doznania przyjemności kontaktu z dzieckiem.
2. Rozwój dziecka uczy wyrażać swe pragnienia i potrzeby nabywania przeświadczenia o możności na otoczenie
3.Trwałośc więzi- tworzą się troskliwe relacje powodujące bardzo harmonijne i konstruktywne więzi pomiędzy niemowlęciem a rodzicami.
Czynniki aktywujące zachowanie:
Konfiguracja następujących czynników:
Obecność określonych obiektów w środowisku
Brak określonych obiektów w środowisku
Hormony
Poziom aktywacji CUN w danym momencie
Odbierana stymulacja w danym momencie
Zachowania sygnałowe:
Zachowania przywiązaniowe służą utrzymywaniu bliskości z opiekunem
Zachowania sygnałowe, to zachowania przywiązaniowe obecne od urodzenia lub pojawiające się bardzo wcześnie w rozwoju dziecka (do 3 miesiąca)
Ssanie służące uspokajaniu
Płacz
Uśmiech
Przywieranie, podążanie wzrokiem
Chwytanie
Gaworzenie (potem)
Wewnętrzne robocze modele (WRM):
Wraz z budowaniem relacji przywiązaniowej dziecko tworzy wewnętrzne robocze modele (internal working models):
Siebie
Opiekuna
Znaczenia ich relacji
WRM to dynamiczne reprezentacje, w których są przechowywane i przetwarzane informacje (o sobie, opiekunach, relacji), tak, aby umożliwiały predykcję i „skuteczne” działanie.
WRM są zbudowane zgodnie z dostępnymi dziecku danymi (z własnych doświadczeń).
WRM są rozciągnięte na to, co jest potencjalne (aby skutecznie działać w nowych sytuacjach).
WRM powinny być spójne wewnętrznie, aby pełnić swoją funkcję.
Mogą być „uaktualniane”, ale zmiany w nich dokonują się pomału.
WRMy tworzą wewnętrzny świat dziecka.
WRMy są obsadzone emocjami.
Podstawową emocją modelu znaczenia relacji jest radość
ONTOGENEZA
Faza 1: Orientacja i sygnały bez różnicowania wybranej osoby
Od urodzenia do 8-12 tygodnia
Obecne są pewne specyficzne zachowania wobec ludzi, ale różnicowanie między osobami jest ograniczone
Preferencja bodźców społecznych
Zachowania sygnałowe
Dziecko przestaje płakać na głos lub widok twarzy ludzkiej
Zachowania dziecka i zachowania opiekuna wzajemnie na siebie oddziałują
Od około 12 tygodnia życia wzrasta intensywność przyjaznego reagowania
Faza 2: Orientacja i sygnały skierowane do jednej (lub więcej) wybranej osoby
Faza ta trwa do około 6 - 8 miesiąca.
Przyjazne reagowanie na osoby, a najbardziej na opiekuna
Coraz bardziej zróżnicowane reakcje w zależności od osoby. Od 12 tygodnia staje się to widoczne.
Jednym z najbardziej widocznych przejawów ukształtowania się więzi jest lęk przed osobami obcymi, który pojawia się około 8 miesiąca (tzw. Lęk 8-miesiąca)
Faza 3: Utrzymywanie bliskości z wybrana osobą dzięki przemieszczaniu się i sygnałom
Faza ta trwa do końca drugiego roku życia
Coraz bardziej zróżnicowane reakcje na różne osoby
Wyraźne są takie zachowania jak:
Podążanie za odchodzącą mamą
Witanie mamy po powrocie
Mama jako „bezpieczna baza” (secure base)
Inne bliskie osoby poza pierwotnymi opiekunami nabierają znaczenia jako „wspierający” opiekunowie
Osoby obce są traktowane ostrożnie, wzbudzają czujność
Zmienia się repertuar zachowań wchodzących w skład systemu behawioralnego przywiązania, co jest związane z rozwojem dziecka, szczególnie rozwojem ruchowym i rozwojem mowy
Faza 4: Tworzenie partnerstwa
Od początku 3 roku życia
Dziecko zaczyna dostrzegać „cele” zachowania matki i jej plany osiągania ich
Nabywa wgląd w uczucia i motywy działania opiekuna
Jest w związku z tym w stanie „negocjować” własne plany z uwzględnieniem planów, intencji i uczuć opiekuna
Zachowanie dziecka jest bardziej elastyczne
Obraz świata, jaki nabywa dziecko staje się dużo bardziej złożony
Coraz bardziej złożone są także wewnętrzne robocze modele siebie, opiekuna i znaczenia ich relacji.
Procedura Obcej Sytuacji:
Wystandaryzowana procedura obserwacyjna służąca do badania wzorców więzi u dzieci około 1 roku życia.
POS stworzona została przez uczennicę Johna Bowlby'ego - Mary Ainsworth oraz jej współpracowników (1978).
Bazuje ona na obserwacji zachowania dziecka w sytuacji krótkiej separacji od opiekuna, powrotu opiekuna oraz pojawienia się osoby obcej.
W zmodyfikowanej formie jest najczęściej stosowanym narzędziem badawczym do badania więzi u małych dzieci. Jest także schematem wykorzystywanym w obserwacji klinicznej.
JAK DZIECKO REALIZUJE SWOJĄ WRODZONĄ SKŁONNOŚC DO NAUCZANIA BLISKOŚCI OPIEKUNA
M.Słott
Procedura sytuacji opcji.
Reakcja dziecka od 1-1,5 roku życia.
Dziecko i matka w ważnych sytuacjach, badanie 8 po 3 minutowe epizody
Wprowadzenie
1. Matka i dziecko do pokoju z zabawkami
2. M i dz sami w pokoju z zabawami
3. Do pokoju wchodzi osoba, rozmawia z matką, a potem matka nawiązuje kontakt z dzieckiem
4. Matka opuszcza dyskretnie pokój
5. Matka wraca a osoba obca opuszcza pokój
6. Matka opuszcza pokój, wraca osoba obca proponuje zabawę
7. Wychodzi osoba obca i wchodzi matka
Doszła do wniosku, że zachowanie dziecka można było skategoryzować w 4 grupach tzw. Wzorce przywiązania:
1. Styl ufny- opiekun jest konsekwentnie wrażliwy na potrzeby dziecka i reaguje na nie w sposób adekwatny
2. Styl ambiwalentny- opiekun jest niekonsekwentny i utrzymuje dystans i odrzuca potrzeby zbliżenia
3. Styl unikający- opiekun jest niedostępny, utrzymuje dystans i odrzuca potrzeby zbliżenia
4. Styl zdezorganizowany- opiekun wywołuje przerażenie dziecka, nie wytwarza się spójna zorganizowana strategia radzenia sobie ze stresem, separacja silnego stresu.
Numer epizodu |
Obecne osoby |
Czas trwania |
Krótki opis |
1. |
Matka, dziecko, badacz |
30 sek. |
Badacz wprowadza matkę i dziecko do pokoju. |
2. |
Matka, dziecko |
3 min. |
Dziecko eksploruje otoczenie, mama nieaktywna. |
3. |
Osoba obca, matka, dziecko |
3 min. |
Wchodzi osoba obca. Najpierw milczy, potem rozmawia z mamą, potem podchodzi do dziecka. |
4. |
Osoba obca, dziecko |
3min. lub mniej |
Epizod I separacji. Mama wychodzi. |
5. |
Matka, dziecko |
3min. lub więcej |
Pierwszy epizod powrotu matki. Mama wraca, osoba obca wychodzi. Mama uspokaja dziecko. |
6. |
Dziecko |
3min. lub mniej |
Epizod II separacji. |
7. |
Osoba obca, dziecko |
3min. lub mniej |
Osoba obca wchodzi i próbuje pocieszyć dziecko. |
8. |
Matka, dziecko |
3 min. |
Drugi epizod powrotu mamy. Osoba obca wychodzi. |
|
|
|
|
Więź ufna- B:
Zachowania w POS:
Opiekun jako bezpieczna baza
Separacja: Podąża za mamą lub przywołuje. Dystres widoczny.
Powrót: Aktywnie wita np. uśmiechem, wokalizacją, gestem. Szuka bliskości z rodzicem. Jeśli płacze, to uspokaja się pocieszane przez rodzica.
WRM: Opiekun jako osoba dostępna i reagująca, wrażliwa i kochająca, osoba, która jest „z” dzieckiem. Obraz siebie jako osoby zasługującej na miłość i na spełnienie swoich potrzeb emocjonalnych, osoby mogącej podzielać swoje przeżycia z innymi osobami.
W dalszym rozwoju, osoba:
Ma pozytywną samoocenę
Ma poczucie sprawczości
Jest empatyczna
Ma lepsze zdolności społeczne
Lepiej radzi sobie z trudnymi sytuacjami (frustracją, zmianą otoczenia, odroczeniem gratyfikacji, itp)
Ma większą odporność psychiczną (resilience), w znaczeniu zdolności do psychicznego radzenia sobie z trudnymi doświadczeniami.
Jest bardziej autonomiczna i niezależna
Więź lękowa- unikająca- A:
Zachowania w POS:
Dużo eksploruje, mało wraca do opiekuna (jako bezpiecznej bazy)
Separacja: Minimalna reakcja. Jakby nie zauważyło wyjścia opiekuna. Na zewnątrz niewidoczny dystres, ale przeżywany wewnątrz bardzo silny (wysoki poziom kortyzolu).
Powrót opiekuna: Jakby nie zauważyło. Gdy rodzic podchodzi, unikanie, utrzymywanie dystansu, odchylanie się, gdy na rękach, koncentracja na otoczeniu (zabawkach).
WRM: Przekaz od opiekuna „musisz czasem radzić sobie sam”. Model opiekuna, jako osoby nie zawsze reagującej na sygnały dziecka. Strategia „poradzenia” sobie, bez aktywnego angażowania opiekuna. Obraz siebie jako osoby nie zawsze zdolnej do skutecznego działania (w relacji z opiekunem, w otoczeniu), narażonej na „porażkę”, frustrację.
W dalszym rozwoju, osoba:
Bardziej zależna od innych
Bardziej lękowa
Nadmiernie czujna / ostrożna
Mało „odporna” na frustrację
Nie doceniająca swoich możliwości
Mało pewna siebie
Z poczuciem małej sprawczości
Z niska samooceną
Więź lękowa- ambiwalentna- C:
W POS:
Ograniczona eksploracja. Widoczne rozdrażnienie lub bierność.
Separacja: Oznaki silnego dystresu
Powrót opiekuna: Zmienne dążenie do kontaktu z oznakami gniewu, odrzucenia i napadami złości - LUB - Bierne i zasmucone. Nie daje się łatwo uspokoić.
WRM:
Model opiekuna jako mało przewidywalnego, reagującego jeśli sygnały od dziecka są bardzo nasilone, czasem niedostępnego emocjonalnie. Obraz siebie jako osoby mało skutecznej, z niewielką możliwością wpływania na innych, której potrzeby emocjonalne nie zawsze mogą być zaspokojone (co łączy się ze złością i próbami surowego kontrolowania otoczenia).
W dalszym rozwoju, osoba:
Z niską samooceną
Mało autonomiczna
Często kontrolująca
Przejawiająca złość w sytuacjach frustracji, rozczarowania, zranienia, lęku
Bardziej lękowa i czujna
Z małą „odpornością” psychiczną (resilience)
Więź zdezorganizowana- D:
W POS:
Brak widocznego celu czy intencji w zachowaniu
Mała spójność zachowania w całej procedurze.
Zachowania niekompletne, przerywane ruchy, zastyganie, bezpośredni wyraz leku / obawy przed rodzicem, dezorientacja, zmieszanie, ruchy stereotypowe.
WRM: Trudność w zbudowaniu spójnych wewnętrznych roboczych modeli. Dzieci o tym wzorcu więzi to często dzieci źle traktowane przez rodziców. Widoczne jest u nich wycofanie ze świata wewnętrznego (refleksyjnego funkcjonowania) oraz ograniczenie afektu. Więź ta jest patologiczna bądź jest silnym czynnikiem ryzyka dalszej patologii rozwoju.
W dalszym rozwoju, osoba:
W sytuacjach frustracji odczuwa gniew, może reagować agresją.
Często przejawia zachowania agresywne w stosunku do rówieśników i dorosłych.
Może być w wieku przedszkolnym niezwykle kontrolująca (tyranizująca).
Ma trudności z odraczaniem gratyfikacji.
Może rozwinąć zaburzenia osobowości, szczególnie typu borderline.
Ze względu na niewielką „odporność” psychiczna (resilience) istnieje wysokie ryzyko rozwinięcia PTSD w sytuacji nasilonego stresu.
ZWIĄZEK POMIĘDZY STYLAMI PRZYWIĄZANIA A PROCESAMI REGULACJI EMOCJONALNEJ
Sposób radzenia przez ludzi o ufnym stylu przywiązania:
- bardziej adekwatnie
- bez angażowania silnych emocji
- dostrzegają siebie jako zdolnych do poradzenia sobie
- zachowanie utrzymuje wysoka samoocenę
- strategie radzenia sobie są korzystne i instrumentalne
- poszukują wsparcia społecznego ze strony innych osób
- dążą do bliskości z obiektem
- cechuje je otwartość
- nie ma tendencji do zniekształceń
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI W ŚWIETLE KONCEPCJI MODELI PRZYWIĄZANIA W ŻYCIU DOROSŁYM.
Lyddon i Sherry- klasyfikacja głównych zaburzeń osobowości w kategoriach rozwojowych stylów osobowości
Rozwojowe style osobowości
Rozwojowe doświadczenia jednostki, które związane są z adaptacją do warunków życia w kontekście nieufnych stylów przywiązania.
Zaburzenie osobowości- wynik działania nieufnych modeli roboczych siebie i innych
Styl przywiązania |
Typ osobowości |
Przekonania o sobie i innych |
Zaabsorbowany |
-Zależna -Obsesyjno- kompulsywna -histeryczna |
Charakteryzuje pozytywne wartościowanie innych, a siebie negatywne |
Lękowy zaabsorbowany |
-Unikająca |
Negatywny obraz siebie a innych miedzy pozytywne a negatywne |
Lękowy |
-Paranoidalna |
Na temat siebie i innych negatywne wartościowanie |
Lękowy odrzucający |
-antyspołeczna -narcystyczna -schizotypowa |
Wartościowanie innych negatywne a siebie między pozytywne a negatywne |
Odrzucający |
-schizoidalna |
|
zdezorganizowany |
-borderline |
|
STYL ZAABSORBOWANY + unikający - warunkują unikający styl osobowości, mają negatywny obraz siebie a obraz innych wystepuje między pozytywnym a negatywnym; rodzic jest zawłaszczający lub unikający. Osoba ta domaga się bliskości, a jednocześnie boi się, że zostanie pochłonięta, lęk ten prowadzi do unikania bliskich relacji w życiu dorosłym; taka osoba boi się ponownego odrzucenia ( gdy rodzic był unikający) i nie wchodzi w związki.
OSOBOWOŚC ZALEZNA- dominująca i przesadna potrzeba opieki, która prowadzi do zachowań nacechowanych uległością oraz strachem przed opuszczeniem, początek w wieku młodzieńczym
OSOBOWOŚC ZALEZNA- SID PN:
-jest gotów użyć nadmiernych środków, aby uzyskać opiekę i wsparcie od innych, do tego stopnia że zrobi
nieprzyjemne rzeczy
-czuje się nieswojo i bezradnie, gdy jest samotny z powodu wyolbrzymionych lęków
-nastawiony na spełnianie oczekiwań innych
- lęki, że nie będzie w stanie zatroszczyć się o siebie
- powstaje w wyniku nadopiekuńczych rodziców, którzy uzależniają dziecko od siebie
OSOBOWOŚC OBSESYJNO- KOMPULSYWNA
-pracoholizm
-perfekcjonizm
-stawianie sobie i innym zbyt wysokich wymagań
-branie na siebie nadmiernej odpowiedzialności
-nieumiejętność relaksowania się
- w wyniku wychowania rodziców, którzy wychowują dzieci, nie żyją sami dla siebie ale dla innych, stawiają
dziecku wygórowane oczekiwania dotyczące jego osiągnięć
OSOBOWOŚC HISTERYCZNA- wzorzec zachowań zdominowany przesadnym wyrazem emocjonalnym i staraniami o zwrócenie na siebie uwagi.
- labilność emocjonalna
- ekscentryczność
- powierzchowność
- ciągłe przyciąganie uwagi innych
- forma czasem ekshibicjonizmu
- te osoby prawdopodobnie miały kontakt z rodzicami je zagłaszczali i pochłaniali.
- łatwo ulega sugestiom, łatwo znajduje się pod wpływem innych osób lub okoliczności
- czuje się nieswojo w sytuacjach, w których nie jest w centrum uwagi
- wzajemne oddziaływania z innymi często o charakteryzują się niestosowanymi i uwodzicielskimi lub
prowokacyjnymi zachowaniami seksualnymi
STYL LĘKOWY- daje osobowość paranoidalną, osoby te miały kontakt z rodzicami prześladowczymi, którzy odrzucali bliskość z dzieckiem; dziecko musiało rozwinąć czujność, przeciwstawiać się wpływom z zewnątrz; dziecko nieufne, dominujący brak zaufania i podejrzliwość wobec innych, tak że motywy ich postępowania są oceniane jako wrogie.
OSOBOWOŚC PARANOIDALNA- dominuje brak zaufania, podejrzliwość wobec innych, tak że motywy ich zachowania są oceniane jako wrogie:
- kontakt z odrzucającymi i prześladowczymi rodzicami, na co reagowały wykształceniem takich tendencji jak
nadmierna czujność, obronne przeciwstawianie się wpływom, nieufność, podejrzliwość, chroniczne napięcie
wyrażone w ekspresji cielesnej, zahamowanie ekspresji emocji
- nawracające i nieuzasadnione podejrzenia dotyczące wierności współmałżonka
-niechętnie zwierza się innym z powodu nieuzasadnionych lęków
STYL LĘKOWY ODRZUCAJĄCY- obejmuje osobowość antyspołeczną, narcystyczną i schizotypową, wartościowanie innych jest negatywne, wartościowanie siebie waha się między pozytywnym a negatywnym, a czasem przybiera treść obronną
OSOBOWOŚC ANTYSPOŁECZNA/ ANTYSOCJALNA
Objawy:
-powtarzalne łamanie prawa
-agresywność
-impulsywność
-kłamliwość
-brak umiaru i refleksyjności
- duża nieufność
- manipulacja ludźmi
Cleckley (1964) 3 obszary:
1. Nieadekwatne antysocjalne zachowania
2. Brak poczucia odpowiedzialności za swoje czyny
3. Uczuciowa pustka
Wzorzec zachowań zdominowany pogada dla cudzych praw i ich gwałceniem poczynając od 15 roku życia
-drażliwość i agresywność, na która wskazuje udział w powtarzających się bójkach i napaściach
- konsekwencja nieodpowiedzialności, niemożność utrzymania stałej pracy i dotrzymania zobowiązań finansowych
- ciepłe uczucia postrzegane jako słabość
-instrumentalne traktowanie ludzi, wykorzystywanie ich
Wynik doświadczeń z rodzicami polegający na wrogości, mało wspierający, rodzice nadużywają alkoholu.
OSOBOWOŚĆ UNIKAJĄCA- wzorzec zachowań zdominowany przejawami społecznych zahamowań, poczuciem nieprzystosowania i nadwrażliwością na negatywną ocenę
-wykazuje powściągliwość w relacjach intymnych, ponieważ obawia się, że zostanie zawstydzony
lub wykpiony
-widzi siebie jako społecznie niekompetentnego, zatrwożonego lub skrytego w stosunku di innych
-nieśmiałość
-rodzic albo zawłaszczający- pragnienie bliskości z innymi- unikanie bliskości, lub lęk przed pochłonieniem
- rodzic unikający unikanie bliskości, unikanie kontaktu, dziecko obawia się odrzucenia ponownego- unika
wchodzenia w kontakt
OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA- wzorzec zachowań zdominowany nastawieniem wielkościowym ( w wyobraźni lub na jawie) potrzebą bycia podziwianym, brakiem empatii.
Narcystyczne zaburzenie osobowości jest to stały schemat wielkościowy, potrzebą bycia adorowanym oraz brak empatii rozpoczynający się we wczesnej fazie życia dorosłego, obecny w wielu kontekstach: relacje małżeńskie, zawodowe; cechy:
-nadmierne poczucie własnego znaczenia („jestem lepszy od innych)
- fantazjowanie o władzy i sławie
- przekonanie, że jest się kimś niezwykłym
- nadmierne poczucie adoracji
- przekonanie o szczególnych przywilejach
- zawiść, arogancja
OSOBOWOŚĆ SCHIZOTYPOWA- wzorzec zachowań zdominowany społecznymi i interpersonalnymi deficytami naznaczonymi silnym dyskomfortem i ograniczoną zdolnością do nawiązywania znajomości a także zaburzeniami poznawczymi. Cechy:
- bardzo ograniczony afekt
- ekscentryczne zachowanie i wygląd
- słaby kontakt z innymi ludźmi
- niezwykłe przekonania, filozofie
- podejrzliwość
- tendencja do zanurzenia się w świecie myśli
- niezwykłe spostrzeżenia umysłowe
- zaburzenia procesu myślenia
STYL ODRZUCAJĄCY
OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA- oparta jest na odrzucającym stylu przywiązania
- typ samotnika
- wybiera samotne zajęcia
- brak przyjaciół, nie potrzebuje znajomości, postrzegają innych negatywnie
- chłód emocjonalny
- mały kontakt seksualny
- marzenia- najważniejszy świat wewn.
- rodzice: obojętność, chłonność.
OSOBOWOŚĆ POGRANICZNA- niestabilność w relacjach interpersonalnych, ocenie osoby własnej i afektach oraz zaznaczona wybuchowość; zaburzenia lękowe, zaburzenia identyfikacji seksualnej, nadużywanie substancji psychoaktywnych.
Kryteria diagnostyczne:
- niestabilne i intensywne wzorce realizacji interpersonalnych
- podejmowanie wysiłków na rzecz uniknięcia opuszczenia
- zaburzenia tożsamości
- nadużywanie używek- impulsywność
- zachowania autodestruktywne- samobójstwa itp.
- niestabilność emocjonalna
- chroniczne poczucie pustki
- intensywne poczucie złości nieadekwatne do sytuacji
- zaburzenia przejściowe, paranoidalne.
Rozwój psycho- społeczny w koncepcji Erica Ericsona.
Poczucie jakości życia w okresie późnej dorosłości. 8 faz życia wg Ericsona:
podstawowe zaufanie- podstawowy brak zaufania
autonomia- wstyd i zwątpienie
inicjatywa- poczucie winy
pracowitość- poczucie niższości/ wycofanie się
tożsamość- rozproszenie tożsamości
intymność- izolacja
beneratywność- stagnacja
integracja- rozpacz
Teoria Erica Ericsona
Rozwój człowieka dokonuje się na przestrzeni całego życia. Na każdym etapie człowiek ma pewne zdania, konfrontuje się z odpowiednimi zadaniami i zagadnieniami dla danej fazy życia. Wg Ericsona rozwija się własne ego-ja. Ego jest autonomiczne i się zmienia.
Zasada epigenezy- epigenetyczna
Wszystko co się rozwija, robi to wg określonego planu- linii rozwojowej zmierzając do celu. Rozwój powstaje na fundamencie i dokładamy do niego kolejne elementy „układanki”
Kryzys- nie jest postrzegany jako katastrofa, ale jest to punkt zwrotny, moment rozstrzygający, w którym rozwój musi się zwrócić w odpowiednim kierunku kryzys następuje wtedy, gdy osoba staje przed określonymi zadaniami egzystencjalnymi, rozwiązanie wymaga przemian w obrębie osobowości, sił witalnych
Cnota= dobro w znaczeniu duchowym
okres niemowlęcy ( od ur do 1 roku życia)
celem rozwoju jest zdobycie zaufania do opiekuna , relacja przywiązania, stworzenie poczucia podstawowej ufności. Rozwój sensoryczny (zmysłowy) i poznawanie świata poprzez zmysły.
Cnota-( nadzieja), skłonność do wiary, możliwość spełnienia podstawowych pragnień”
okres poniemowlęcy ( trwa do ok. 2 roku życia)
cnotą dla tego okresu jest cnota woli. Nauka samokontroli, rozwój lokomocji i języka, a także fantazji i wrażeń.
Rola rodziców: nauka samodzielności, trwałości przy swoim, aby umiało wyrazić siebie- a nie nauka zwątpienia, dziecko nie ma być potulne. Ukształtowana wola rozwija się na podłożu autonomii
wiek zabaw ( od 3 do 6 r. ż.)
Dziecko dobrze zorganizowane psychicznie, dobrze rozwinięty aparat mowy. Cnotą dla tego kresu jest cnota zdecydowania czyli przedsiębiorczości. Celem jest inicjatywa w rozwoju dziecka, aby umiało zrealizować cele, uczy się być aktywnym.
Aktywność= poznawanie świata poprzez zabawę, naśladowanie dorosłych. Duża rola fantazji i wizji, która jest siłą napędową dla rozwoju
Ego: „ jestem tym, kim mogę sobie wyobrazić w przyszłości”.
wiek szkolny ( 6- 12 r. ż)
kształtuje się potrzeba, by być produktywnym; cnotą jest cnota kompetencji, kryzys pokwitaniowy, celem jest nabycie kompetencji, czyli tego w czym ten młody człowiek jest dobry, osoba ta musi się poddać kształceniu, dziecko poznaje pozytywne aspekty (np. trwałość, wytrzymałość), negatywne (np. niechęć, poczucie niższości); potrzeba zajmowania się poważną czynnością podobną do tych, jakimi zajmują się dorośli; jest to okres życia najważniejszy dla procesu uspołecznienia i powstania aktywności jaką jest praca; wykształcona zostaje umiejętność bycia kompetentnym. Rodzic powinien uczyć dziecko samodzielności.
wiek dorastania ( 12- 18/ 20 r. ż.)
Tożsamość= brak tożsamości, rozproszenie, czas bezkompromisowości; cnotą jest cnota wierności, dziecko przechodzi wiek gwałtownych przemian anatomicznych anatomicznych, fizycznych; zdolność myślenia w sposób formalno- logiczny, zdolność myślenia hipotetyczno- dedukcyjnego, zdolność wyciągania wniosków, nabycie rozwoju emocjonalnego, rozluźnianie więzi z rodzicami na rzecz uczestniczenia w grupach rówieśniczych, pojawiają się związki heteroseksualne, decyzja z wyborem zawodu, okres „ brzydkiego kaczątka”, czas licznych paradoksów, ambiwalentne osób dorosłych, kryzys separacyjny, lęk przed utratą ogniska domowego, a z drugiej strony chce być dorosłym; przejście przez ten okres życia uwieńczone sukcesem owocuje dojrzałością, pozytywną samooceną, stabilną tożsamością, niezależnością emocjonalną i realnymi oczekiwaniami względem przyszłości; człowiek ten powinien mieć świadomość ciągłości i stałości własnego „ja”, po przejściu przez kryzys następuje stabilność.
Formowanie się tożsamości wg Marcii ( był badaczem zainteresowanym teorią Ericsona)
- polega na tym, że obecne są 2 etapy:
1. kryzys- świadome podejmowanie decyzji co do kształtu własnego „ja”
2. zobowiązanie- zaangażowanie się w jakieś zajęcie lub system przekonań
Formy tożsamości:
T. spełniona- osiągnięta -> kryzys był, obecne zobowiązanie, wybrał dla siebie ścieżki działania, daje podstawy do podejmowania ważnych, życiowych decyzji. Ludzie nie załamują się pod wpływem trudności, samookreślają się kim są.
T. nadana- lustrzana -> kiedy kryzys był obecny, ale zostało nadane zobowiązanie. Os. Tego typu cechuje: silna identyfikacja z osobami- autorytetami; wyrażanie siebie przez zebranie cech od autorytetu
T. w fazie moratorium ( czas na wykonanie czegoś) permanentne ( trwałe) w kryzysie tożsamości egzystowanie czegoś nie ma zobowiązania, mimo upływu lat angażowanie się:
- niejasne, krótkotrwałe charakteryzowanie się
- znajduje kilka różnych form, ale nie potrafi się na stałe zadeklarować
- dyspozycyjna moralność
- jednostka wybiera wiele alternatywnych dróg życiowych, ale nie opowiada się za żadną z nich
- osoba taka przeżywa okres kryzysu tożsamości, ale nie wie co ma wybrać
4. T. rozproszona- przemieszana -> takim gdzie nie ma tożsamości
- os. Nie ma okazji nawet tego wypróbować do eksploracji, nie ma też nacisku dążenie aby dojrzał
- os. Nie potrafią planować własnego życia, nie potrafią brać odpowiedzialności za własne losy
- motywacje są płytkie, nietrwałe, chwilowe, doraźne
„Ja” silne i stabilne nie jest wykształcone.
Okres wczesnej dorosłości ( rozpoczyna się ok. 20 r. ż. Trwa do 30 -35 r. ż)
Kryzys między intymnością a izolacją
Cnota miłości- „dawanie się” drugiej osobie i angażowanie się we wspólne „my”
Młodzieńcza dojrzałość wyraża się:
- faza dojrzałości do intymności, ale do intymności jako więzi psychicznej ( bliskość, wspólnota), ale też jako erotycznej; poświęcenie i kompromis ( odnośnie miłości), gotowość do wejścia w zw. Z partnerem
Średnia dorosłość/ okres dojrzałości (najdłuższa faza 30-60 r. ż)
- kryzys twórczość- stagnacja
- twórczość, generatywność, versus- stagnacja
- zdolny przekazać życie nowemu pokoleniu
- faza życia dojrzałego
- dojrzała twórczość tworzenia, idei, nowych rzeczy
- wysiłek pomagania rozwoju nowemu pokoleniu
- cnota= troska, opiekuńczość; dzielenie się doświadczeniem, dostarczanie potrzebującym rzeczy, uczuć, doświadczeń
Zadania:
- prowadzenie domu
- opieka nad dziećmi
- dbanie o karierę zawodową
patologia- uwikłanie się w aktywność pozorowaną
Późna dorosłość ( po 60.)
- integracja kontra rozpacz
- zadania rozwojowe: akceptacja swojego życia, kształtowanie poglądów dotyczących śmierci, radzenia sobie ze zmianami fizjologicznymi
- wycofuje się z aktywności życiowych, wychodzi się z życia zawodowego
- bilansowanie życia ( osiągnięć):
- poszukiwanie uzasadnienia dla sensu swojego istnienia, szuka potwierdzenia jakich wyborów dokonywał, za jakimi wartościami stawał
- zdolność pogodzenia się z końcem swojej egzystencji
Człowiek dojrzały spoglądając wstecz potrafił dostrzec dobre momenty i integrować się z nimi
Zadania i trudności rozwojowe w okresie późnej dorosłości:
- lęk przed zmniejszeniem lub utratą potencji seksualnej
- lęk przed zwolnieniem z pracy, zastąpieniem przez młodszych
- zrewidowanie relacji małżeńskich
- świadomość starzenia się, towarzyszących chorób
- świadomość ograniczonych możliwości realizowania marzeń
- świadomość porażki jako rodzic
- utrata partnera i intymności
- fakt własnej śmierci
FAZY CYKLU ŻYCIA RODZINNEGO:
stwarzanie związku
- ja+Ty=my
- stworzenie własnego systemu rodzinnego
- ułożenie relacji z rodzicami
- lojalność wobec małżonka większa niż wobec rodziców
- związek z obowiązku formalny
- jedno ja wchłania drugie
2. pojawienie się dziecka
- zmiana dynamiki rodzinnej
- „szok nowego”
- może pojawić się abstynencja seksualna
- silna więź między dzieckiem a karmiącą matką
- brak spontaniczności
- czas budowania rodziny
- poczucie osaczenia: opieka nad dzieckiem i rodzicami
- czas dużej aktywności zawodowej
3. okres zwany pustym gniazdem
- separacja-> kryzys rozstaniowy z dzieckiem
- szansa dla dziecka, aby zdobyć autonomię
- żal po stracie dziecka
- musi w rodzicach pojawić się gotowość dania dziecku obrania własnej drogi
- problemy menopauzy, przemijanie