8592


„Malarstwo Polskie 1944-1974” Aleksander Wojciechowski

Po wojnie…

Malarze polscy wznawiają po wojnie działalność artystyczną - zaczynają w momencie, w którym przerwała im wojna tzn. pejzaże, martwe natury, akty i portrety. „ Ostrze awangardy stępiało” - H. Wielowiejska.

np.

H. Stażewski - syntetyczne „Akty”

M. Jarzmianka - zrytmizowane kompozycja tj. „Taniec”

W. Strzemiński - „Pejzaże morskie”

np.

T. Kulisiewicz: cykl „Warszawa”

W. Strzemiński: cykl „Deportacja”

B. Urbanowicz, B. Linke, J. Studnicki: „Arbeit macht frei”

H. Stażewski: “Ucieczka”

A. Lenica: „Powrót z wojny”

J. Stern: „Wysiedlenie z ghetta”

- „rzeczywistość przerastała wyobraźnie artystów”

- poszukiwanie nowych form, wyrażających problemy moralne i polityczne artystów

Pierwszy przegląd plastyki polskiej:

- „(…) decyduje obecnie troska o wartości czysto artystyczne(…)” ; „(…) w malarstwie polskim dominuje zagadnienie koloru(…)” , H. Blumówna

-główne tematy Salonu: portret, pejzaż, martwa natura - tj. w dwudziestoleciu międzywojennym

-artyści: A. Pronaszko, J. Cybis, A. Nacht, E. Eibisch, A. Marczyński oraz koloryści

- odżywa kubistyczna deformacja , surrealizm i ekspresjonizm; poszukiwania abstrakcyjne.

- artyści także przyjmują postawę wyczekującą

- okres przemian - 1948 r. : zwrot ku abstrakcji, która po raz pierwszy stanie się sztuką oficjalną

- twórczość informel, sztuka konkretna, sztuka zaangażowana (art engage)

- młodzi realiści francuscy (A. Fougeron, P. Rebeyrolle)

- krystalizuje się koncepcja art. brut (Dubuffet)

- pokolenie urodzone w okresie międzywojennym: dzieciństwo i dojrzewanie w II Rzeczypospolitej (nie uczestniczyło w jej życiu artystycznym), wiek młodzieńczy przypadł na jej schyłek - klęska wrześniowa.

-z lat okupacji wyszło zdziesiątkowane, zdezorientowane, zachwiane psychicznie.

- uderzająca dojrzałość ideowa wynikająca nie z wychowania, lecz własnych przemyśleń, doświadczeń oraz niezwykłej wrażliwości moralnej

- pokolenie największy szacunek żywiło do międzywojennej sztuki nowoczesnej - uważając się za jej sukcesorów: obok dzieł związanych ze sztuka dawnej awangardy: „Abstrakcja” Wróblewskiego, „Dom gołębi” Nowosielskiego, „Element” Urbanowicza, powstają też te oparte na groteskowej deformacji, na heroizacji postaci ludzkiej i metaforycznym posługiwaniu się przedmiotem np. „Powrót”, „Wagon” Brzozowskiego, „Handlarz ryb” Mikulskiego, „Kompozycja” Tyszkiewiczowej, „Pani z parasolką”, „Prasująca”, rysunki znad mora Kantora

- w czasach okupacji powszechna w literaturze i w sztuce (pomieszanie w życiu elementów rzeczywistych i irracjonalnych)

- po wojnie np. Brzozowski, Tchórzewski, Wróblewski- groteska zmonumentalizowana: „Nagrobki”

- Specyficzna dla młodego pokolenia groteskowość (Jaremianka i Stern) wywodzi się między innymi z teatru eksperymentalnego.

- Teatr konspiracyjny Kantora : Teatr Rotunda 1945 (Kantor, Artymowski, Brzozowski)

- Eksperymentalny teatr Groteska zał. przez Władysława Jaremę (Mikulski, Skarżyński, także Bogusz: na Wystawie Sztuki Nowoczesnej pokazuje projekty scenograficzne)

- teatr Cricot 2 (Jarzmianka, Kantor, Mikulski)

- malarstwo młodego pokolenia „zarażone” teatrem: postacie na płótnie są jak aktorzy na scenie - luźno związane z tłem, zamknięte konturem, operujące wymownym gestem, sunące w rytm muzyki (np. Jaremianka: „Taniec”)

1) Większość z nich urodzona w latach 1918-1928 ( m. in. Brzozowski, Mikulski, Bogusz, Dłubak, Nowosielski, Cwenarski, Wróblewski, Strumiłło)

- nie uczestniczyli w życiu politycznym i artystycznym dwudziestolecia, lecz odziedziczyli „rewolucyjną tradycję dawnych ugrupowań awangardowych.”

2) Brali udział w konspiracji, byli więźniami obozów lub kształcili się - przedwczesna dojrzałość i samodzielność

3) Debiutowali w latach 1945-1948 ( Wystawa Młodych Plastyków-Kraków 46', Klub Młodych Artystów i Naukowców-W-wa, Wystawa Sztuki Nowoczesnej-Kraków 48')

4) Stosunek do koloryzmu - jedni nie byli kształceni w jego duchu inni przeciwstawiali się mu (Wróblewski, Strumiłło, Wajda, studenci łódzkiej PWSSp)

5) Problematyka pokolenia poruszana w plastyce, literaturze, filmie

- artyści rozprawiają się z przeszłością: (T. Borowski, Cwenarski „Etiudy”, A. Wróblewski „ Zabity mąż”, rysunki Brzozowskiego z cyklu „Balet”) - młodzi artyści: „ generacja pochłonięta przez historię”

- pokolenie „kolumbów” w lit. - Baczyński, Różewicz, Borowski

- Wajda, Wróblewski - za młodzi by wziąć udział w walkach, lecz pamiętający okupację, stale wracali do niej w swej twórczości :

Wróblewski:

                    

Kraków…

- pierwsze przedstawienia: „Balladyna” i „Powrót Odysa” - „utwór teatralny komponuje się na dominancie, na jednej formie, która staje się kluczem do odczytania całego dramatu”. Dominanta pojawia się także w obrazach Kantora.

- artyści: m. in. T. Brzozowski, T. Kantor, K. Mikulski, T. Nowosielski, M. Porębski, J. Skarżyński (ja tu nie wymieniam wszystkich - tylko tych, o których autor wspomina później)

- Tadeusz Kantor - dekoracje z „przedmiotów unieważnionych” („przedmiotów w stanie porzucenia”): szmat, worków, przedmiotów zniszczonych.(Kult starych gratów, tandety, rupieci - także Brzozowski - wg K. Wyki był to wpływ wojny).

- teoria - M. Porębski: podsumowanie wspólnego doświadczenia,

- M. Porębski - zwolennik „sztuki tematycznej” i „form czytelnych”

- Dobrowolski - zwolennik malarstwa figuratywnego „form o tyle prostych, by były zrozumiałe dla przeciętnego człowieka” (wg niego sztuka nowoczesna nie jest popularna w masach także tych inteligenckich)

-J. Kott - malarstwo, rodzaj ilustracji dokumentalnej do historii kultury

- 1946r. - kontakty ze sztuką światową: wystawa malarstwa włoskiego (W-wa), malarstwa francuskiego, radzieckiej grafiki, malarstwa angielskiego

- we Francji popularny egzystencjalizm

- grupa intelektualistów zgrupowana wokół A. Camusa ( założyciel konspiracyjnego czasopisma „Combat”, spotkania w Cafe de Flore)

1946

- II wystawa krakowskiej Grupy Młodych Plastyków ( lokalna)

-Salon Wiosenny w Muzeum Narodowym w Warszawie - ogólnokrajowa, triumf kapistów.

- „graficzność” obrazów polskich i francuskich - operowanie wyraźną kreską, konturem

Rysunkowość malarstwa francuskiego młodego pokolenia wynikała z powodów artystycznych (A. Manessier - kontur zaczerpnięty ze średniowiecznych witraży, technika cloisonnerie).

W Polsce podczas okupacji podstawową formą wypowiedzi z konieczności był rysunek

- rysunek dominował na pierwszych powojennych wystawach ( konkretyzował formę, akcentował ekspresję, dramatyzował i rytmizował kompozycję)

- Brzozowski - rysunki z gat. persyflażu (bolesny żart, gryząca ironia, szyderstwo, kpina), Kantor - „Obrazy metaforyczne”, Wróblewski, Tchórzewski

- dzieła Jarzmianki, Rosenstein, Sterna, Mikulskiego - inspirowana dziełami Waliszewskiego

- K. Mikulski: „Handlarz ryb”- połączenie surrealizmu, groteski, kultu tandety, starzyzny rupieciarni.

Przedmiot staje się samodzielnym aktorem, aktywnym bohaterem dramatu

- Przedmioty maltretowane (rupieci itd.) - pojawiają się na płótnach młodych artystów, stają się „realistycznym rekwizytem rzeczywistości” 45'-48' ( potrzeba sięgnięcia po formę, pozwalającą o sprawach ważnych mówić z przymrużeniem oka)

- sztuka „odkrywczego intelektu i konstruktywnej woli” (kubiści)

- realizm ekspresyjny (Grommaire)

- sztuka naiwna (P. Klee)

- surrealizm i niesprecyzowana sztuka abstrakcyjna

i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i

Warszawa…

- Marian Bogusz, Zbigniew Dłubak , Bohdan Urbanowicz (Aleksander Rafałowski, Ignacy Witz)

- integracja plastyki i literatury = więź pokoleniowa ( w W-wie obie dziedziny silnie zespolone):

Dwutygodnik literacko - społeczny „Pokolenie”, potem „Nurt” ( zwolennicy sztuki realistycznej i ekspresyjnej) - strona graf. M. Bogusz.

- prowadzący: Jerzy Lau, T. Borowski, M. Bogusz

Siedziba: Teatr Wojska Polskiego

- Salon Wiosenny - triumf kolorystów

- 46' Salon ZPAP - malarze dążący do „syntetyzowania, porządkowania, konstruowania” (wywodzący się z tradycji awangardowej)

- grupa Warszawa - umiarkowany tradycjonalizm (uczniowie prof. Pękalskiego)

- 47' Salon Artystów Niezależnych (później Zachęta)

- artyści: Henryk Stażewski, Maria Ewa Łunkiewiczowa, Mieczysław Berman (fotomontaż), Bronisław Linke, Bohdan Urbanowicz, Ignacy Witz, Anatol Wróblewski, Jan Lenica, Wojciech Fangor

- zasięg ogólnokrajowy

- środowisko krakowskie: Kantor, Jaremianka, Brzozowski i in.

- środowisko łódzkie - program inspirowany pracą W. Strzemińskiego

- W-wa - m. in. Stażewski, Łunkiewiczowa, Bogusz, Wróblewski, Witz, R. K. Witkowski

- Strzemiński: „ Nie ma jednego absolutnego realizmu (…) Ten sam realizm - w innych warunkach historycznych - przestaje być metodą ujawniania rzeczywistości, stając się środkiem jej zakłamania i maskowania”

- Śląsk nie brał udziału w wystawie warszawskiej - nie uczestniczył w nowatorskiej plastyce awangardowej dwudziestolecia

-48' - wystawa warszawska przewieziona do Katowic

-48' Wrocław - Wystawa Ziem Odzyskanych - wybitni architekci, konstruktorzy, plastycy(m. in. H. Stażewski, B. Urbanowicz, J. Cybis); manifestacja postępowej myśli technicznej i artystycznej.

                     

Sztuka nowoczesna…

- walka o nowoczesność

-„manifestacja ambitnych planów młodego pokolenia”

- program wystawy:

- wzajemny wpływ linii rozwojowej sztuki i linii podnoszenia poziomu kulturalnego szerokich mas da nową socjalistyczna sztukę - socjalistyczny realizm

- bazą wyjściowa dla przyszłej sztuki ma być plastyka nowoczesna (tzw. program maksymalistyczny)

- koniecznym warunkiem dla artystów jest świadomy udział w życiu polityczno - społecznym

( po zjeździe katowickim i seminarium w Nieborowie - nie wiem czemu tak, a w książce nie ma)

- większość uczestników wystawy skłaniała się ku „poznaniu emocjonalnemu”

- „poznanie racjonalistyczne”: Judyta Sobel, S. Wegner - unizm (artyści łódzcy), sztuka konstrukcyjno - geometryczna - H. Stażewski (rysunki), J. Nowosielski („Dom gołębi”), J. Stern („Kompozycja IV”), J. Skarżyński, J. Tarasin

- charakterystyczna metoda ekspresyjnej deformacji: „Lotny Statysta” T. Kantor, „Pejzaż” M. Jaremianki, prace Bogusza - dzieła nie przekazują stabilnej i uporządkowanej wizji świata; dzieła są dynamiczne i ekspresyjne, wyobraźnia jest głównym instrumentem poznawczym,

-„skok do wody” - T. Borowski: podziwiając obraz tradycyjny odnosimy wrażenie, że stojąc nad brzegiem rzeki obserwujemy nurt wody. „ Dziś i widz i malarz muszą skoczyć do wody” - młoda sztuka awangardowa zrezygnowała z szokowania i straszenia widza, lecz starała się go zjednać, zaczęto dostrzegać w odbiorcy potencjalnego partnera.

-pomieszczenie „magazyn form” - dzieło M. Bogusza, T. Brzozowskiego, T. Kantora, J. Nowosielskiego, A. Wróblewskiego i in. - rozpoczęcie eksperymentów z formami przestrzennymi.



Realizm

- powstaje przy krakowskiej ASP (48') : R. Artymowski, P. Brykalski, K. Nałęcki, A. Wajda, A. Wróblewski i in. (nie podałam wszystkich nazwisk) - sprzeciw wobec stosowanym na ASP programom nauczania.

- 49' - pierwsza i jedyna wystawa - protest przeciwko akademickiej „ładności” powierzchni płótna, wystawa odebrana jako zbyt dowolna i nieporadna interpretacja socrealizmu

- dzięki „neobarbarzyńcom” realizm socjalistyczny uznany za główną wytyczną działalności pedagogicznej

- Borowski - w literaturze sięgał do form najprostszych, odrzucał formy estetyczne, podobnie jak Wróblewski w swych neo-barbarzyńskich obrazach;

- ani u Borowskiego ani u Wróblewskiego nie znajdziemy majestatu śmierci ( poćwiartowane, zdeformowane ciała, podane w formie szkicowej, prymitywnej, ekspresyjnej, szokującej swą zamierzoną nieporadnością)

- Anatol Wróblewski:

- po wojnie osiada na stałe we Wrocławiu

- nie przemawia do niego programowy estetyzm koloryzmu, ani wizja schematycznego realizmu, rozpoczyna malarstwo „konspiracyjne” (tzn. produkuje akademickie obrazy dla szkoły i obrazy dla siebie)

- w sztuce porusza motyw dzieci - w ten sposób angażuje uczuciowo widza, posługuje się groteską

( motyw dzieci i groteska także u Witolda Wojtkiewicza - inspirowane wyobraźnią, natomiast u Cwenarskiego oparte na własnych doświadczeniach - wojna…), np. cykl „Etiudy”

- „witrażerskie” dzielenie powierzchni płótna na fragmenty silnie wyodrębnione ciemnym konturem

- 50 - 54' - mecenat państwowy: podróże artystów do naszego obozu krajów, z których gromadzili notatki, rysunki, szkice, by po powrocie pokazać je publiczności - cykle malowanych „reportaży”.

- artyści: Tadeusz Kulisiewicz, Aleksander Kobzdej (okres przejściowy, rysunki z podróży do Chin i walczącego Wietnamu - ciemne, głębokie tony, dramatyczne kontrasty światła i cienia), Andrzej Strumiłło (reportaże pasją jego życia, zaczyna łączyć fotografię z rysunkiem) , Wojciech Fangor

- realizm - autentyzm i spontaniczność przekazywanych wydarzeń

- B. Urbanowicz: „Spartakus” - wieloosobowa scena historyczna, piramida monumentalnych brył z których ukształtował artysta torsy bohaterów (później zainteresował się malarstwem ściennym, architekturą i malarstwem sztalugowym typu informel)

- W. Fangor: zainteresowanie formą syntetyczną (wystawa w Klubie Młodych Artystów i Naukowców - debiut) . Starał się stworzyć dzieło monumentalne i syntetyczne (plakaty: ”Na dnie” i „Malcovia”)

- przekonanie części działaczy, że artysta jest w stanie dostosować się do każdej konwencji (także obcej jego mentalności)

- na wystawach pojawiają się dzieła odpowiadające wymogom organizatorów, podczas gdy w pracowni artyści tworzą wg własnego uznania

- realizm - koncepcja odradzająca się w różnych okresach i pod różnymi postaciami (np. w latach 60'-70': realizm oparty na magii przedmiotów, iluzji optycznej).

                      

Ok. 1955

- literaci zgrupowani wokół tygodnika „Współczesność” (m. in. Ernest Bryll, Miron Białoszewski oraz krytycy A. Bukowska i A. Lam)

- odpowiednikiem „pokolenia Współczesności byli młodzi malarze, debiutujący w latach 54'-56' (m.in. Zdzisław Beksiński, Włodzimierz Buczek, Tadeusz Dominik, Jan Lebenstein i. in. - nie wymieniam wszystkich). Ich cechą wspólną była nieufność wobec zastanych wartości, chęć sprawdzenia wszystkiego od początku.

- pokolenie rozumnego dialogu: M. Jarema - „ Nie możemy żyć w izolacji, musimy włączyć się do międzynarodowej walki o nową najbardziej twórczą sztukę”

- w centrum zainteresowania sprawa deformacji (hasło: „Nie ma sztuki bez deformacji”) - zastanawiano się jak dalece można odejść od sztuki naturalistycznej w kierunku swobodnego kształtowania przedmiotów, by zachowana została pełna komunikatywność malarstwa w pełni tematycznego

- rozwój „malarskiej publicystyki” : zagadnienia treściowe, propagandowe, agitacyjne. Jej reprezentanci posługiwali się brutalna ekspresją, dla podkreślenia funkcji „czystej treści”, „czystej anegdoty” farbę zastąpiono błotnistą substancją, w której pogrążono postacie, przedmioty

- artyści: Tadeusz Dominik, Lech Kunka, Stefan Gierowski, Jan Lebenstein, Jan Tarasin i in.

- zorganizowana przez malarzy warszawskich związanych z dawniej z Klubem Młodych Artystów i Naukowców

- program (Zbigniew Dłubak)

- artyści: Marian Bogusz, Zbigniew Dłubak, Kajetan Sosnowski

- pierwsza wystawa: salon Desy (Rynek), 1955r.

- kierownictwo: M. Bogusz

- ośrodek wymiany doświadczeń w zakresie plastyki awangardowej

- wystawa Konfrontacje w 1960 - przegląd dorobku artystów warszawskich i krakowskich

- Łódź: wpływy teorii i twórczości Władysława Strzemińskiego (1952):

(związek ze Strzemińskim w dążeniu do unizmu - „jednoznaczności wszystkich elementów obrazu”)

- środowisko poznańskie:

A. Lenica (kubistyczne kształtowanie bryły, elementy surrealistyczne) , Ildefons Houwalt,

F.M. Nowowiejski

- wystawa w Krakowie - ukłon w stronę realizmu ( T. Kantor: „Obrazy metaforyczne”, E. Rosenstein „ Pomniki”, Skarżyńki „Dół”, K. Mikulski - pozostanie wierny surrealizmowi)

- artyści spoza surrealizmu: Jaremianka, Stern - obrazy zmierzające w kierunku abstrakcji oraz Nowosielski

- własny, odrębny styl

- tworzy akty, portrety, martwe natury, we wnętrzach artysta często wprowadza podwójne tło( przestrzeń pokoju i widok na zewnątrz przez okno

- paleta: kolory ostre, skontrastowane, tworzące zgrzytliwe dysonanse (czerwienie, błękity, oranże, zielenie, biele)

- twórczość oparta na kontraście prymitywu i wyrafinowanie

- rysunek w jego malarstwie nie pełni funkcji pomocniczej, lecz jest unerwieniem obrazu - ma znaczenie kompozycyjne jak i emocjonalne (artysta nazywa to „notowaniem wzruszeń”)

- malarstwo emocjonalne - spięcia między zimnymi i ciepłymi tonami, powierzchnią gładką lśniącą, a partiami malowanymi grubo, brutalnie; rozżarzenie plamy barwnej i jej przygaszenie

- kompozycje pełne dramatyzmu, wewnętrznego napięcia

                       

Teatr

- zorganizowany przez malarzy w 1956r

- inscenizacja: „Mątwa czyli hyrkoniczny światopogląd”; Kantor - inscenizacja i reżyseria, Jaremianka - scenografia. Zawierała elementy ekspresyjne, groteskowe, metaforyczne, którymi również było przepojone malarstwo 55' - 56' krakowskiej Grupy Młodych Plastyków

- „teatr autonomiczny”: T. Kantor - nie zajmuje się scenicznym interpretowaniem literatury, posiada własną niezależną rzeczywistość, nie pozostająca z dramatem w stosunku ani logicznym ani alogicznym, dokonuje się w atmosferze szoku i skandalu

- Białoszewskiego fascynują przedmioty kalekie i zdezelowane - tworzy z nich poezję; metafizykę rupieci

- w swym teatrze wyraża się w sposób „prosty, naturalny, spontaniczny, nonszalancki, trochę niedbały, przełamujący wszelką poprawność formy” ( malarze: R. Ziemski: „Ptaki”; R. Gierowski )

- malarze zafascynowani odkrytym przez Białoszewskiego „dnem rzeczywistości najbardziej szarej”: Jan Lebenstein - wyznaje metafizykę rupieci (w przedmiotach pospolitych wartości poetyckie, filozoficzne), Marian Bogusz „Teatr na Tarczyńskiej”

                         

Nowoczesność 1956 - 1960

- „po odejściu malarstwa od sztuki opisującej rzeczywistość powstała pustka, którą natychmiast wypełniła kosmopolityczna twórczość abstrakcyjna. „Nowoczesność” ma charakter naśladowczy, polegający na mechanicznym przeszczepianiu na nasz grunt zachodnioeuropejskiej mody.” - autor obala tą opinię. Wg niego nowoczesna plastyka wynikła z mającego wówczas miejsce postępu technicznego

- Francja - abstrakcja spontaniczna, ekspresyjna nazywana taszyzmem ; odkrycie koncepcji art. brut (Dubuffet - u podstaw art. brut leży biologizm - prymat materii nad formą, niechęć do przedmiotów zwartych, ściśle określonych. Natury się nie opisuje lecz przenosi na płótno)

- Hiszpania - biologizm Tapiesa i Saury (człowiek zagubiony we wszechświecie odnajduje się dzięki świadomości własnej egzystencji i własnej fizyczności)

- Włochy: arte spaziale (Lucio Fontana / Buenos Aires ) - nowa estetyka świetlistych kształtów w przestrzeni, oderwanie się od linii horyzontu, która przez tysiąclecia była podstawą estetyki i proporcji

- Stany Zjednoczone - abstrakcjonizm ekspresyjny: Jackson Pollock: dripping / action painting (powstaje pojęcie Szkoły Pacyfiku: m. in. J. Pollock, Mark Rothko)

- ze zderzenia się dwóch nurtów: międzynarodowej sztuki informel oraz rodzimych doświadczeń dawnych kapistów powstała specyficzna odmiana sztuki niefiguratywnej o przewadze czynników emocjonalnych

- bliscy koloryzmowi zostali intymiści (sztuka niefiguratywna, pozostająca w związku z pejzażem)

Np. Tadeusz Dominik (doskonale operuje kolorem i światłem - wiąże tradycje polskiego koloryzmu ze sztuką informel), Roman Artymowski (wrażliwość kolorystyczna)

- „Studium przestrzeni” - praca zbiorowa Wojciecha Fngora, Oskara Hansena, Stanisława Zamecznika (II Wystawa Sztuki Nowoczesnej). Konstrukcja z płyt spilśnionych - powstała wizja przestrzeni dynamicznej , zacierającej granice między wewnętrzną a zewnętrzną strukturą dzieła oraz jego najbliższym otoczeniem (czyli po franc. environnement)

- Wojciech Fangor, Salon „Nowej Kultury” (58') - artysta z abstrakcyjnych płaszczyzn zbudował surowe, monumentalne wnętrze. Obrazy działały poprzez ingerencję w swe najbliższe otoczenie tworząc environnement.

- akcenty kolorystyczne kładł często na skraju płótna ( wrażenie rozrastanie się obrazu, uniezależnił kompozycję od ram obrazu - monumentalizm prac)

- pragną jednoczyć twórczość racjonalistyczną (una cosa mental) z twórczością emocjonalną, wrażeniową, sensualistyczną (tak jak wcześniej Cezanne - wyznawał zasadę, „ inteligencji, która organizuje uczucia w dziele sztuki”)

- malarstwo Tarasina - próba opanowania przedmiotów (ucieczka przed ich presją)

- „przedmioty bezinteresowne” - obdarzone całkowitą niemal autonomią

- z biegiem czasu „przedmioty” stały się bardziej dynamiczne - wydobyte z tła zyskują dodatkowy ładunek emocjonalny, nowe znaczenie treściowe

- wykorzystuje przedmiot w twórczości - przenosi go w świat wyobraźni

- okresy twórczości: naiwno - baśniowy, pejzaży panoramicznych, krajobrazów dramatycznych

(cykl „Katedry), pejzaży z umieszczoną centralnie para oczu, spoglądających na widza

- w twórczości występują formy biologiczne, organiczne, wegetatywne

- malował równocześnie postaci rzeczywiste i zdematerializowane, konstrukcje szkieletowe i manekiny,

- stale odwoływał się do wyobraźni widza

- dzieła pełne emocji - spięcia między zimnymi i ciepłymi tonami

- kolor jak i światło mają właściwości odrealniające

- malarstwo metafizyczne - traktuje przedmioty jako zjawiska obce, tajemnicze, wyrwane z naturalnego otoczenia, rzucone w puskę

- Zbigniew Makowski - W sposób drobiazgowy modeluje formę. Izoluje przedmioty, ustawiając je samotnie w przestrzeni - poprzez swą autonomie przedmioty zostają zmonumentalizowane

- wykorzystywało właściwości podłoża, tworzywa (chropowatość tynku, lepkość gliny, sypkość piasku), grubo kładziona farba - złudzenie pulsującej tkanki

- artyści:

- okres „Figur na osi” - zwarte posągowe figury (np. wtłoczone w framugę okna, słyp)

- potwory Lebensteina - symbole życia, symbole instynktu (aluzja do pierwotnych, wiecznie odradzających się sił natury)

- potężne, zwaliste figury - dążenie do posługiwania się formą monumentalną

- początkowo pod wpływem koloryzmu stopniowo zwraca coraz większą wagę do materii (gęstnieje faktura, rezygnuje z pędzla na rzecz szpachli; zawiesiste smugi farby)

- określa szereg swoich prac jako „mięso” - jest to wyzwanie rzucone wszelkiej estetyce, artysta mięsistość materii zaczyna traktować dosłownie (rozpłatane zwierzęta, otwarte wnętrza ludzkie)

- brutalna ekspresja koloru - spotęgowana materialność, cielesność farby

- reaktywacja Grupy Krakowskiej - maj 57'

- lokal wystawowy w podziemiach zabytkowej kamienicy Krzysztofory

- ukazuje się związane z Grupą Krakowską pismo „Plastyka”

- program: Jerzy Ludwiński: „trzeba skończyć ze sztucznościami kopiowania świata widzialnego (…) Dzieła sztuki miały być organizmami żyjącymi po swojemu, i tkwiącymi w świecie jak wszystkie inne przedmioty”

- artyści, dzieła:

Włodzimierz Borowski „Artony”(pulsujące światłem elektrycznym, ruchome obrazy w kształcie koła , „Manifesty lustrzane” (widz uczestniczy w obrazie przez odbicie własnej postaci) - powiązania z plastyką kinetyczną (ruchową)

Jan Ziemski Obraz ma kształt trójwymiarowego reliefu. Usiłował „rzeźbić” nową przestrzeń

Tytus Dzieduszycki

- Galeria Foksal - zorganizowana w W-wie przez krytyków związanych z Zamkiem

-„Struktury” - pismo związane z „foksalowcami”

-członkowie GX : Józef Hałas, Krzesława Maliszewska, Alfons Mazurkiewicz, Małgorzata Grabowska

- w 1961r artyści wrocławscy powołali do życia Szkołę Wrocławską - kontakty między twórcami różnych pokoleń i różnych orientacji

- malarstwo młodych odgrywało małe znaczenie

- artyści: Kazimierz Ostrowski, Teresa Pągowska (sztuka sensualistyczna, oparta na intuicji i wrażliwości malarskiej)

- pod koniec lat 60' mecenasem sztuki stały m. in. pisma kulturalne

- tygodnik „Po Prostu” - patronat nad Salonem Dyskusyjnym Plastyki (pierwszy w Polsce pokaz art. informel)

- Salon „Nowej Kultury” - pierwsza próba zbudowania environnement Angora

- Salon „Współczesności”- pierwsza indywidualna wystawa Hasiora

                     

1960 - 1965

- abstrakcjonizm staje się powszechny - traci dotychczasową atrakcyjność

- sztuka nowoczesna stała się malarstwem oficjalnym, zostaje posądzona o akademizm (tzw. „akademizm nowoczesności”)

- to co kiedyś było aktem odwagi (…) staje się wyrazem artystycznego konformizmu

- reakcja na posądzenie abstrakcji o akademizm - powrót do malarstwa figuratywnego

- wykorzystanie malarstwa groteskowego, aluzyjnego, symbolicznego, fantastycznego

- inspiracje: Jacek Malczewski, Bruno Schulz, Witkacy i in.

-żaden ze znanych twórców abstrakcyjnych nie przeszedł na sztukę metaforyczną

- 1962 - wystawa „Metafory”, artyści:

Jerzy Stajuda - zainspirowany Brzozowskim (podobne zamiłowanie do laserunków i kreski - „unerwienia” obrazu). Prace alegoryczne - tematyka biblijna, później wykorzystanie form biologicznych, uproszczona kompozycja, duże monochromatyczne płaszczyzny, świetlistość koloru

Władysław Hasior (rzeźba)

- Niewątpliwy wpływ na malarstwo.

„Trzęsienie nieba”, „Ikar”, „Rozbite niebo”, „Nokturn”, „Hiszpański portret”, „Srebrny anioł” - najwcześniejsze dzieła z kat. assemblages

- 1963 - urządza w Krakowie własną antywystawę (piramida spiętrzonych krzeseł).

- Twórczość za pomocą rzeczy tandetnych, nietrwałych (np. „Gość”, „Niobe”

- Bruno Schulz: „Traktat o manekinach” - „Nie zależy nam na istotach na długą metę (…) dla jednego gestu, słowa powołujemy je do życia na jedną chwilę (…) nie będziemy kładli nacisku na trwałość ani solidność (…) dajemy pierwszeństwo tandecie” - artyści biorą w obronę bezużyteczne rupiecie, tandetę (Miron Białoszewski)

- rupiecie w twórczości Hasiora wyrażają konkretne treści, artysta aranżuje prace w zespoły - każda pełni funkcję „aktora”

- przeciwstawiali się atmosferze spokoju w okresie tzw. małej stabilizacji

- malarstwo materii, taszyzm, sztuka spontaniczna i sensualistyczna, wrażliwość na grę kolorów

- artyści: Wiesław Kruczkowski, Danuta Iwanicka, J. Eysmond (subtelny kolorysta), A. Kozyrski (pejzaże), Andrzej Możejko (ekspresyjna forma, ostre czerwienie), Barbara Szubińska (pejzaże bliskie sztuce dziecka, potem formy spiralne, wirowe, falowe, sztuka fantastyczna - cykl rysunków „Codzienność”), Juliusz Narzyński (początkowo obrazy figuralne, portrety - uproszczona forma, ciemne, monochromatyczne tonacje; potem - fascynacja kolorem

- teoretycy grupy: Andrzej S. Kowalski, Andrzej Urbanowicz

- artyści dostrzegli konflikty między sztuką a techniką, sztuką unikalną i masową oraz postawą scientystyczną i romantyczną

- konflikt pomiędzy postawą scjentystyczną i romantyczną rozważany na Katowickim Spotkaniu Twórców i Teoretyków Sztuki (68'; hasło „Chemia czy alchemia” )

- stanowisko skrajnie „alchemiczne” ( p. romantyczna ) w grupie - Andrzej Urbanowicz oraz Zygmunt Lis (symbolizm; „Gilgamesz”)

                

Nowa Figuracja

- dotychczasowej „cywilizacji druku” zaczęto przeciwstawiać „cywilizacją masowego przekazu”

- dewaluacja dzieła sztuki jako unikalnego wytworu

- indywidualny obraz (ikona) rozpływa się w świecie anonimowych przekazów wizualnych (ikonosferze)

- zmniejsza się dystans, dzielący dzieło sztuki od natury

- pojawiają się artyści uprawiający sztukę konceptualną ( pojęciową )

- rozwija się malarstwo nowej figuracji oraz nowego ekspresjonizmu

- zetknięcie się surrealizmu (wraz z dadaizmem) i naturalizmu

- konsumpcyjny charakter cywilizacji zachodniej - nagromadzenie przedmiotów codziennego użytku (im drastyczniejsze działanie reklamy tym większa presja przedmiotów na człowieka)

- pop - art. jest odzwierciedleniem sytuacji człowieka osaczonego przez przedmioty

- komiksy stały się pop - artowskimi miniaturami (popularne wulgarne comic-stips'y w czasopismach)

- heroizacja przedmiotu malowanego

- pozostał aktualny problem jakości obrazu - pod pozorem antyestetyzmu często zakamuflowany jest warsztat wrażliwego kolorysty (

- Antoni Fałat: pop-artowska plakatowość dzieł łączył z fotograficzna dosłownością

- Jan Lis „Obraz podwójny” - górna część płótna pokryta drobnymi rysunkami zbliżonymi do sztuki dziecka

- Jacek Baszkowski - wpływ groteski z okresu Młodej Polski

- działalność grupy Neo-Neo - Jan Dobkowski: uproszczona, plakatowa forma, nawiązuje do nazistowskiej płaszczyznowości, płynny kontur charakterystyczny dla l'art nouveau , Jerzy Zieliński

- Kraków - młodzi plastycy i literaci reprezentujący poglądy będące tak naprawdę wspólna wartością całego pokolenia

- hasło: „Chcemy być współcześni a nie poetyccy”

- postawa - „Teraz”: ekspresjonizm i realizm nienaiwny - często brutalny, drastyczny w demonstrowaniu fizycznego bólu postaci obnażonych aż do wnętrza.

- postawa „Wprost”: Od młodej poezji domagano się „mówienia wprost”. Malarstwo - jednoznaczność przedstawianych sytuacji skraca dystans między faktem a jego artystyczna interpretacją. Nawiązanie do twórczości Wróblewskiego (jego brutalny ekspresjonizm)

- artyści: Maciej Bieniasz, Zygmunt Grzywacz, Leszek Sobocki, Jacek Waltoś / Wprost; grupa młodych pisarzy - Julian Kornhauser, Adam Zagajewski

- Wiesław Markowski ( inspirował się barokowym malarstwem gdańskim)

- Kiejstut Bereźnicki (martwe natury kuchenne - dzieła tradycyjne jednocześnie odrealnienie przedmiotów rzeczywistych decyduje o ich współczesności. Usytuowanie przedmiotów względem siebie stwarza wrażenie graciarni. Także kolor jest odrealniony)

- malarze amerykańscy, nawiązujący do Ben Shahna

- międzynarodowa grupa artystyczna Cobra

- malarstwo Francisa Bacona (Anglia)

Polska

- tradycja malarstwa A. Wróblewskiego, twórczość malarza krakowskiego A. Hoffmana (Włodzimierz Buczek, Janusz Kaczmarski)

- artyści:

Marek Sapetto (duże, świetliste płaszczyzny, szkicowo potraktowanie postaci, przedmioty obwiedzione ciemnym konturem)

Janusz Przybylski ( brutalna deformacja: „Portrety”; kontrast cienko rozmalowanych partii i tych o grubym modelunku farby)

Grzegorz Moryciński (kolorysta, sięgał po ensorowską groteskę, stosuje persyflaż)

Wiktor Gajda (rzeźby o uproszczonych kształtach i rozbitych głowach)

Marek Kwaszkiewicz (używa form okrągły, tematem prac jest postać ludzka, embrionalna figura)

- jedyną cechę wspólną dla najmłodszego pokolenia stanowiła dążność do odniesienia rangi przedmiotu ( proces ten był także zwrotem ku tradycji)

                

- odrzucenie dotychczasowej koncepcji obrazu jako przedmiotu autonomicznego

- całkowita integracja sztuki i życia

- nie dająca się opanować dezaktualizacja sztuki - sztuka obecna nie produkuje przedmiotów trwałych, poszukuje formy przelotnej jak myśl czy emocje - tym samym skazuje siebie na dezaktualizację

- sztuka pojęciowa (konceptualna) - kontakt twórcy z odbiorca odbywa się na zasadzie artysta - odbiorca podczas gdy zazwyczaj było: artysta - dzieło sztuki - widz

- sztuka konceptualna - operująca przede wszystkim pojęciami (koncept jako myśl nie związana z przedmiotem - manifestacja przeciwko dotychczasowym formom artystycznym)

- poezja konkretna - odtwarza przede wszystkim proces tworzenia wiersza, stosuje „grę językową” oraz „grę plastyczną” (wiersze eksponowane w galeriach wrocławskich)

- proces odrzucenia dzieła jako przedmiotu rozpoczął się z narastaniem „malarstwa gestu” (action painting)

- environment powstał w przestrzeni określonej przedmiotami rzeczywistymi, gdzie pojawiał się widz który przez swą obecność uczestniczył w akcie twórczym

- ze steatralizowanego environment i pop-artu powstał happening (plastyka parateatralna) - negował różnicę pomiędzy sztuką a nie-sztuką, zakładał, że każdy może zostać artystą, wciągał publiczność w grę. Happening był także wynikiem widowiskowości współczesnego życia

- teatr Cricot 2 (63') - „Wariat i zakonnica” (Witkacy) - w przedstawieniu podstawowe elementy późniejszych environment, zwiastun happeningu (przedmiot dominuje nad akcją, krępuje aktorów - sterta krzeseł wypełnia przestrzeń sceny)

- Wystawa Popularna (w gal. Krzysztofory) - przedmioty niedbale rozwieszone na sznurach do bielizny, wieszakach (skłonność do kreowania pejzażu śmietnikowego - pop art; tendencja do gromadzenia i eksponowania materiałów dokumentujących twórczość artysty - sztuka konceptualna)

- wystawa environment w w-wskiej Galerii Współczesnej: pokazuje m. in.„Manifesty lustrzane (Malinusy)”. Artysta nazywa wystawę „polem gry” (akcja, ruch, dynamika)

- posługuje się przedmiotami „neutralnymi” - nie posiadają ładunku emocjonalnego ani treści symbolicznych

- environment „Skala” 67' (Galeria Foksal) - montaż oświetlonych abstrakcyjnych konstrukcji, wśród nich krążąca publiczność

- kompozycje przestrzenne, aranżacje (powstały równolegle do environments)

- twórca programu - Marian Bogusz

- program: ważne jest zagospodarowanie wybranej powierzchni elementami zaprojektowanymi i już istniejącymi (nie ustawienie tradycyjnej rzeźby w plenerze); włączenie dzieła sztuki w codzienna prace człowieka i codzienne życie

- realizacja w „Zamachu” (w otoczeniu produkcji - nowa forma mecenatu )

- Biennale było zjazdem malarzy interesujących się konstruktywizmem , sztuką audio - wizualną, plastyką kinetyczną (M. Bogusz, Z. Dłubak, Z. Gostomski, L. Kunka, S. Wegner)

- wystawa w Zielonej Górze 67' zorganizowane w oparciu o Biennale

- twórcy programu: J. Starzyński, M. Bogusz, S. Gierowski, M. Szpakowski, A. Wojciechowski

- program: stworzenie enironments w odrębnych salach, tak aby każde wnętrze stanowiło odrębną całość, lecz z innymi było powiązane we wspólny logiczny ciąg (przestrzeń-labirybt)

- malarze i rzeźbiarze: M. Bogusz, Bronisław Kierzkowski, Marian Szpakowski, Bohdan Urbanowicz, Rajmund Ziemski i in.

- temat: „sztuka w zmieniającym się świecie” (zmiany wywołane rozwojem industrializacji, postępem myśli technicznej i naukowej)

- protektorem sympozjum (podobnie jak w Elblągu) były zakłady produkcyjne „Azoty”

- próba przeglądu problemów nurtujących środowisko plastyczne

- jedna ze wcześniejszych manifestacji sztuki konceptualnej - „ofiarowanie” przez Włodzimierza Borowskiego dyrekcji „Azotów” ich własnego pieca. Uprzednio podniesiono przedmiot do rangi dzieła sztuki (namalowanie matematyczno-filozoficznej formułki)

- R. Winiarski - obliczał wyniki rzutu kostką, ujmując je jednocześnie w formę obrazu-diagramu

- malarz, scenograf, reżyser teatralny, autor filmów animowanych

- spektakle teatralne przepojone malarstwem, malarstwo dramatyzuje

- przestrzeń zagęszczona zgromadzonymi przedmiotami pospolitymi - environment i jednocześnie scena teatralna dzięki ingerencji widzów

- dzieła plastyczne - atmosfera pełna grozy, pełne wewnętrznych konfliktów

- katastroficzny egzystencjalizm uwarunkowany życiorysem (wojna, Oświęcim)

- sztuka wyrazu - ekspresji

- kompozycja „Reminiscencje” - dedykowana pamięci plastyków krakowskich wywiezionych do Oświęcimia (w dziele przeplatają się fakty z ich malarską interpretacją)

- w assemblage i environment posługiwano się przedmiotami pospolitymi - założono, że podobnie może być z wydarzeniami

- życie składa się z czynności codziennych nie rejestrowanych przez pamięć - nie zasługujących na to (np. zapalanie papierosa) - stały się one podstawa dla happeningu

- happening Andrzeja Matuszewskiego: „Postępowanie” - scenki z życia, proste czynności (pranie, krojenie chleba), lecz wyczuwalne odstępstwo od codzienności, znak zapytania

- twórczość artystyczna utożsamiano z życiem - happeningi obrazowały autentyzm życiowych sytuacji

- zacieranie granic miedzy sztuka a niesztuka.

- happening - celowo skomponowana firma teatru w którym rozmaite logicznie nie powiązane elementy (m. in. nie reżyserowane aktorstwo) tworzą segmentowe struktury

- Happeningi T. Kantora - „Panoramiczny happening morski”, „Lekcja anatomii wg Rembrandta” - malarskie traktowanie wnętrza, pejzażu, scen grupowych, przedmiotów

- happening (psychologiczno-refleksyjny) „Kolekcja” (Grupa Druga: Lesław, Wacław Janiccy, Jacek Stokłosa) / Galeria Foksal - wybór jednej z dwóch kul - czerwonej lub zielonej. Przed jego dokonaniem uczestnicy musieli zaznajomić się z tekstem.

- artysta-clochard: zrodzony z happeningu i działań kontestatorskich - całkowita bezinteresowność, przekorna negacja wartości uznanych za trwałe zdobycze sztuki, ironia, autoironia wobec własnej pracy i osiągnięć

- Anastazy Wiśniewski

Organizuje Niezależną Galerię Nieistniejącą - rozsyła zawiadomienia o wystawach, które się nie odbędą, prosząc publiczność o niestawienie się na nie

Tworzy persyflaż happeningu - kładzie się na materacu pod ścianą z napisem: „Kochajcie Anastazego”

Galeria Nie przerodziła się a Galerię Tak

W 1970 powstaje Izba Pamięci Galerii Tak (hasło: „My wszystko pamiętamy”)

- artyści: Leon Romanow, Ryszard Wietecki - Galeria Niech, Gerard Kwiatkowski - Galeria El (w 71' zwołuje Zjazd Marzycieli w Elblągu)

- Zjazd Marzycieli - przejaw sztuki konceptualnej - „Dotychczas miernikiem sztuki był ślad, powstały podczas aktu twórczego. Pora zwrócić oczy ku ulotnej przedrealizacyjnej koncepcji” G. Kwiatkowski

- odbiorca mógł sam proponować własne wersje obrazu z dostarczonego mu przez artystę zespołu prostokątnych klatek, umieszczonych w zamkniętym obwodzie. Później następował podział przez wyjmowanie poszczególnych klatek i umieszczanie ich w otwartej przestrzeni

- galerie-laboratoria - połączenie lokalu ekspozycyjnego z ośrodkiem dyskusji, eksperymentów, prac w zakresie twórczym i teoretycznym

- program - opowiedzenie się za environment: „MIEJSCE powstaje jako wynik bezkarnej decyzji (…) MIEJSCE powołuje artysta. Ten, kto się w nim znajduje kreuje je”

- od ok. 70' zaczęła stawać się w W-wie głównym ośrodkiem konceptualizmu - opublikowany został program (W. Borowski, Andrzej Turowski): „Świat wkroczył w erę DOKUMENTACJI. Dzieło sztuki nie zostawia materialnego śladu. Udostępnia się je w postaci zapisu. Dzieło sztuki straciło swą trwałość”

- ośrodek sztuki konceptualnej

- Galeria Mona Lisa - Permafo - próbowała stworzyć własny model ośrodka-laboratorium; wizja dynamicznej instytucji działającej na zasadzie laboratorium nowych form i idei twórczych

- twórcy: Zbigniew Dłubak(„Ikonosfery”, „Tautologie”) , Natalia Lach-Lachowicz, Andrzej Lachowicz (hasło sztuki permanentnej, czyli kończąca się z pierwszym zapisem.


Wyszukiwarka