BIEG ŻYCIA I CHARAKTERYSTYKA ROZWOJU OSOBY, ^v^ UCZELNIA ^v^, ^v^ Pedagogika, promocja zdrowia z arteterapią i socjoterapią ^V^, ^v^ Psychologia Rozwojowa I Osobowości ^v


MARCELA PUZIO

GR D221

BIEG ŻYCIA I CHARAKTERYSTYKA ROZWOJU OSOBY W ŚWIETLE WYBRANEJ TEORII ROZWOJU CZŁOWIEKA.

1. WSTĘP.

W rozwoju człowiek wyróżnia się trzy główne stadia rozwoju: dojrzewanie, wiek dorosły i starzenie, które przebiega pod wpływem czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Niemniej jednak rozwój organizmu ludzkiego jest procesem nieprzerwanym, który przebiega w ciągu całego życia, jest więc procesem, który obejmuje wszystkie zmiany zachodzące w życiu osobniczym od chwili poczęcia do śmierci.

Tabela 1. Okresy życia człowieka

L.p.

Stadium

Okres

Charakterystyka

Zarodek

od zapłodnienia do końca 8 tygodnia

rozwój od jednokomórkowej zygoty do zarodka o długości ok. 30mm i masie ok. 1kg posiadającego zawiązki wszystkich narządów

Płód

Od początku 9 tygodnia do urodzenia

Okres szybkiego wzrostu, morfogenezy i różnicowania komórkowego; procesy te prowadzą do wykształcenia się samodzielnego organizmu.

Noworodek

Od urodzenia do 4 tygodnia życia

Fizjologiczne przystosowanie do niezależnego życia: samodzielnie oddycha, trawienie pokarmu oraz wydalanie zbędnych produktów przemiany materii; konieczne modyfikacje w układzie krążenia

Niemowlę

Od końca 4 tygodnia do 2 roku życia (uważa się też, że opanowanie umiejętności chodzenia wyznacza koniec tego okresu)

Szybki wzrost; zaczynają wyrzynać zęby mleczne, rozwija się system nerwowy(= mielinizacja), umożliwiając koordynację ruchową; początek rozwoju mowy

Dziecko

Od ukończenia 2 lat do początku okresu dojrzewania

Szybki wzrost, zęby mleczne są zastępowane stałymi rozwój koordynacji nerwowej-mięśniowej; rozwój mowy i innych zdolności intelektualnych

Wiek młodzieńczy

Od początku okresu dojrzewania (11-14lat) do osiągnięcia dojrzałości

Wyraźnie przyspieszenia wzrostu(=skok pokwitanowy); rozwój pierwszo- i drugorzędnych cech płciowych; rozwój zdolności ruchowych i intelektualnych; psychologiczne zmiany związane z dojrzewaniem

Dojrzałość

Od zakończenia okresu dojrzewania (ok. 20lat)do wieku ok.40 lat

Szczyt fizycznego rozwoju: czas odpowiedzialnych decyzji (małżeństwo, obowiązki rodzicielskie zdobycie pozycji zawodowej); powyżej 30 roku życia rozpoczynają się fizjologiczne zmiany związane z procesem starzenia się

Wiek średni

Od 40 do 65 lat

Trwają fizjologiczne procesy starzenia prowadzące do menopauzy u kobiety i fizycznych zmian u obu płci; okres, w którym zaczynamy akceptować nieruchomość własnego przemijania

Starość

Od 65 lat do śmierci

Postępują fizjologiczne procesy starzenia utrzymanie homeostazy w obliczu stresu staje się szczególne trudne; śmierć często następuje w wyniku załamania się czynności układu sercowo- naczyniowego lub immunologicznego

W życiu jednostkowym dokonuje się rozwój wieku funkcji. W miarę jak dorastamy podstawowe mechanizmy regulacji zachowania ulegają doskonaleniu, czemu towarzyszą zachodzące w sposób systematyczny zmiany zachowania.

Wielu autorów przyjmuje rozmaite kryteria wyróżnienie okresów rozwojowych.

Obiektem mojej obserwacji jest 6 - letnia Asia. Asia pochodzi z rodziny wielodzietnej, ma starszą siostrę (17 lat) i starszego brata (19 lat). Rodzice mieszczą się w przedziale wiekowym 39-45 lat. Dziewczyna jest całkowicie zdrowa, nie posiada żadnych wrodzonych wad fizycznych i psychicznych - jest „normalną” sześciolatką.

Na przykładzie Asi postaram się przedstawić bieg życia i charakterystykę poszczególnych faz rozwoju dziewczynki. Moją obserwację oprę m.in. na teorii rozwoju człowieka wg. Jeffrey'a Turner'a.

Główną metodą, badawczą, jaką się posłużyłam, była obserwacja, w trakcie której Asia nie wiedziała, że jest obserwowana, co sprzyjało jej naturalnemu zachowaniu. Łatwo było mi posłużyć się tą metodą, ponieważ Asia jest moją kuzynką, dlatego też dostęp do niej i jej środowiska mam nieograniczony.

Poza obserwacją pomógł mi też wywiad z rodzicami Asi i jej rodzeństwem, dotyczący okresu jej niemowlęctwa i poniemowlęctwa. Posłużyłam się również analizą dokumentów (pamiętnik siostry Asi) - była ona nieocenioną pomocą w pisaniu tej pracy.

OKRES NIEMOWLĘCY I PONIEMOWLĘCY

Rozwój fizyczny

Zmiany rozwojowe polegają głównie na przystosowaniu się do samodzielnego życia dziecka poza ustrojem. Aktywność noworodka to głównie nieskoordynowane reakcje ruchowe.

Z teorii wiemy, że w dzieciństwie rozwój fizyczny przebieg etapami w określonej kolejności, co jest wynikiem stopniowego rozwoju komórek mózgowych.

Dojrzewanie, często określane również jako gotowość, ma swoje podstawy w rozwoju części mózgu oraz rozwoju układów mięśniowego i kostnego. Gdy organizm osiągnął odpowiedni poziom dojrzałości, stymulacja środowiskowa przyspiesza uczenie się specyficznych umiejętności ruchowych. Pojawienie się procesów myślowych i reakcji motorycznych w różnym czasie, spowodowane jest różnym tempem dojrzewania poszczególnych obszarów mózgu. Na dojrzewanie i stan gotowości w wysokim stopniu wpływa mielinizacja - proces, dzięki któremu neuron tworzy na zewnątrz okrycie lub osłonkę (mielinę). Mielinizacja umożliwia bardzo szybki przekaz informacji chemoelektrycznych.

Chwytanie, zdolność uchwycenia przedmiotów, tez kształtuje się jako efekt sekwencyjnych form rozwoju, związanych z kontrolą neuromięśniową i koordynacją ruchów reki i oka. Wytwory sztuki dziecka ilustrują tę wzrastająca zdolność. Ręczność - preferencja do używania i dominacji jednej reki; kształtuje się ok. 2 roku życia. Okazało się, że na dominację jednej ręki składają się zarówno czynniki środowiskowe jaki i genetyczne.

Rozwój umysłowy

Na poznanie składają się myślenie, spostrzeganie i rozumienie. Na stadium rozwoju sensoryczno-motorycznego składa się 6 kolejnych podstudiów (faz), które stanowią podstawę późniejszego rozwoju poznawczego. Ważne fazy rozwoju obejmują opanowywanie podstawowych umiejętności sensorycznych i motorycznych, kształtowanie się reakcji antypacyjnych, zrozumienie stałości przedmiotu i tworzenie obrazów umysłowych, które później ułatwią rozwiązywanie problemów. Postęp w funkcjonowaniu poznawczym w ogromnej mierze zależy od powstawania i precyzowania pojęć. Pojęcie jest obrazem umysłowym reprezentującym przedmiot lub zdarzenie. Szczególnie ważne są zmiany w zakresie pojęć, kształtu, wielkości, przestrzeni, klasy i czasu.

Studiowanie rozwoju języka jest pod nazwą psycholingwistyki. Mózg i struny głosowe pozwalają ludziom dopasować symboliczne reprezentacje do porównywalnych, mających znaczenie, wokalizacji. Lewa półkula jest tą częścią mózgu, która bezpośrednio łączy się z językiem i jego rozwojem. Etapy rozwoju języka występują w wyraźnie ustalonej kolejności. Ze stadium głużenia (ok. 2 mies. Życia) niemowlę przechodzi w stadium gaworzenia (ok. 6 mies. życia). Pierwsze słowo wypowiedziane zostaje ok. 12 a 18 miesiącem życia. Pojawienie się pierwszego słowa jest określane jako stadium słowa-zdania (holofrazy) i często jest ono pomostem między zdolnościami recepcyjnymi i ekspresyjnymi niemowlęcia. Po pojawieniu się pierwszego słowa, słownik dziecka szybko się bogaci. Wyraźny postęp w opanowywaniu gramatyki jest widoczny w późniejszym okresie wieku niemowlęcego i w okresie poniemowlęcym. W rozwoju zdań szczególne znaczenie ma używanie słów należących do klas osiowych i do klas otwartych. Po nich następują zdania telegraficzne.

Osobowość i rozwój społeczny.

W pierwszych latach życia osobowość i rozwój społeczny kształtuje się głównie w rodzinie i przez rodzinę. Dzięki wczesnym interakcjom z rodzicami dzieci zyskują lepsze zrozumienie siebie i swojego otoczenia społecznego.

Kształtuje się emocjonalne przywiązanie pomiędzy opiekunem a niemowlęciem. Prawdopodobnie podstawowymi bodźcami dla rozwoju przywiązania są selektywny uśmiech społeczny, lęk przed obcymi i lęk przed separacją.

Kształtuje się rozwój odpowiednich ról płciowych. Na rozwój osobowości i rozwój społeczny wpływ ma również zabawa.

WŁAŚCIWOŚCI DZIECKA

Przechodząc do przykładu Asi, z analizy dokumentów dowiedziałam się, że waga jej wynosiła 3600 g, a długość 52 cm. Należy zaznaczyć, że proporcje ciała noworodka są odmienne od proporcji ciała dzieci starszych; głowa jego i wielkość jego mózgu jest stosunkowo duża, twarz stosunkowo mała, tułów długi a kończyny krótkie - tak też wyglądała Asia.

Tempo wzrastania niemowlęcia jest wolniejsze niż płodu. Średnio Asia - niemowlę przybywała na wadze w ciągu:

I kwartału - ok. 30g dziennie

II kwartału - ok. 20g dziennie

III kwartału- ok. 15g dziennie

IV kwartału- ok. 12g dziennie,

przy czym wzrost dziewczynki widoczny był przede wszystkim we wzroście tkanki tłuszczowej, muskulatury i kośćca. W czasie wzrastania zmieniały się proporcje ciała niemowlęcia. Powiększał się obwód klatki piersiowej w stosunku do obwodu głowy, powiększała się twarz i wydłużały kończyny.

Dziewczynka przyjmowała postawę leżącą asymetryczną - leżąc na plecach zwracała głowę w jedną stronę, a kończyny leżały asymetrycznie (jedna wyprostowana - ta po stronie głowy a druga zgięta),

Zaobserwowane odruchy Asi to m.in.:

Asia spała ok. 16-18 godz. na dobę. Jeśli chodzi o jej możliwość odbierania bodźców to dało się zauważyć, że kiedy płakała podniesienie uspokajało ją (zmysł równowagi). Potrafiła odróżnić smaki: słodki, słony, kwaśny i gorzki lubi słodki, reagowała na zapach pewnych pokarmów (rozpoznawała zapach mleka matki, a także mogła zlokalizować zapach i odwrócić się od nieprzyjemnych zapachów). Preferowała dźwięki o czystych tonach, jej wypowiedzi charakteryzowały się wysoką intonacją, rozpoznawała głos matki. W tym początkowym okresie jej akomodacja wzroku i ostrość widzenia były ograniczone (np. przyglądała się i próbowała śledzić poruszający się obiekt). W 2-3 tygodniu patrząc na wyraz twarzy rodzica, jak on wysuwała język, otwierała usta, zaciskała wargi.

W drugim kwartale życia doskonalą się u Asi spostrzeżona dziecięce. W krzyku dziecka coraz częściej pojawiają się dźwięki wchodzące w skład mowy ludzkiej. Reakcja głosowe mają jednak charakter reakcji bezwarunkowej i nazywane są gruchaniem .

Czteromiesięczna Asia w pozycji na brzuszku unosi główkę i barki, a pięciomiesięczna siada samodzielnie opiera się w tej pozycji „na brzuszku” podpiera się kolankami.

Na początku drugiego kwartału dziewczynka wyciąga coraz częściej rączki do przyciągających do wzrokiem przedmiotów, co staje się wstępem do dalszego rozwoju chwytania. Sześciomiesięczna Asia chwyta już przedmioty pod kontrolą wzroku, jednak ma jeszcze trudności, ponieważ poszczególne przedmioty spostrzega z tłem, na którym się znajdują.

W trzecim kwartale spostrzeżenia dziecka coraz częściej łączą się z rozwojem jego działalności ruchowej, której podstawę stanowią połączenia między analizatorami wzrokowymi, słuchowymi, a analizatorami kinetyczno - ruchowymi, co warunkuje lepsze przystosowania ruchów dziecka do otaczającej je rzeczywistości i coraz sensowniejszych w niej działanie. Mała Asia początkowo chwyta przedmiot całą garścią (=chwyt małpi - duży palec pozostaje w jednej płaszczyźnie z pozostałymi, nie przeciwstawiają się im). W miarę doskonalenia się czynności manipulacyjnych, zaczyna ona przeciwstawić kciuk pozostałym palcom (tzw. chwyt pestkowy).

Okres ten pod względem rozwoju mowy nazywany jest okresem gaworzeniem właściwego. Faktycznie, Asia wymawia poszczególne sylaby, a nawet tworzy z nich dwuczłonowe łańcuchy, które jednak nie są jeszcze wyrazami.

Gdy osiągnęła wiek 9 miesięcy zaczęła rozumieć pojedyncze słowa, natomiast samodzielnie zaczęła wypowiadać je mniej więcej trzy miesiące później. Dalszy rozwój mowy nastąpił bardzo szybko.

Sprawność ruchowa Asi wyraźnie się rozwinęła: niemowlę swobodnie siedzi, zaczyna raczkować, a pod koniec dziewiątego miesiąca próbuje stawać opierając się o krawędzie rożnych sprzętów. Potrafi trzymać po jednym przedmiocie każdej rączce i naśladuje niektóre ruchy domowników. Pod koniec trzeciego kwartału życia potrafi wykonać najprostsze czynności na polecenie słowne, np.: „pomachaj rączką”.

Okres ten przedstawię w formie skróconej tabelki.

ASIA

1 m-c

 unosi główkę w pozycji na brzuchu

 zaciska rękę na przedmiocie (np. podanym palcu)

 reaguje na dźwięk

 wykonuje ruchy ssania (smoczek)

 przestaje płakać na widok matki lub jej głos

2 m-c

 wysoko unosi głowę w pozycji na brzuchu i utrzymuje ją

 śledzi poruszające się obrazy

 odwraca głowę w kierunku dźwięku

 zaczyna wydawać pojedyncze dźwięki

 uśmiecha się

3 m-c

 w pozycji na brzuch opiera się na przedramionach unosząc głowę

 utrzymuje grzechotkę w ręku, potrząsa nią

 śledzi przedmiot

 "gruchanie", wydaje dźwięki artykułowane

 ożywia się na widok ludzi, reaguje mimiką, odpowiada uśmiechem na uśmiech

4 m-c

 umie siedzieć podparta poduszkami

 przewraca się z boku na plecy i z pleców na bok

 sięga ręką do przedmiotu. Bawi się zabawką w ręku, prowadzi ją do ust

 odróżnia ojca i matkę

 odpowiada dźwiękiem gdy się do niego przemawia

 śmieje się głośno

5 m-c

 umie podciągana za ręce usiąść

 oburącz sięga po przedmiot

 poznaje siebie w lustrze

 śmieje się głośno, "zna się" na żartach

 bawi się zabawkami

6 m-c

 siedzi trzymając się

 sięga po przedmioty jedną ręką

 gaworzy (pierwsze sylaby)

 otwiera usta na widok jedzenia

 bawi się nogami (stopy przyciąga do ust)

7 m-c

 siedzi sama nie podparta (krótko)

 pełza na brzuchu (do tylu)

 przekłada zabawkę z ręki do ręki

 szuka schowanej zabawki

 powtarza wielokrotnie sylaby

 je łyżeczką

 pragnie aktywnego kontaktu z inną osobą

8 m-c

 siedzi sama bez podparcia

 umie usiąść sama

 stać trzymając się

 pełza w przód

 wyrzuca zabawki z łóżka

 chwyta trzyma palcami

 sama je herbatnik

 reaguje lękiem na obce osoby

 bawi się w chowanego ("a kuku")

9 m-c

 pewnie siedzi i stoi trzymając się

 raczkuje

 stawia pierwsze kroki trzymając się

 naśladuje ruchy ('pa-pa', 'kosi-kosi')

 siada na nocniku

 reaguje na swoje imię

10 m-c

 staje sama trzymając się

 wyjmuje klocki z pudełka, wkłada palce w otwory

 rozumie proste zlecenia (daj, weź, rozumie zakazy)

 pije z garnuszka

11 - 12 m-c

staje bez podparcia

 podnosi zabawki kucając

 chodzi trzymana za rękę lub kilka kroków sama

 wkłada mniejsze przedmioty do większych, otwiera pudełka

 wskazuje nazwany przedmiot

 mówi 'mama', 'tata'

 serdeczność wobec innych

 korzysta z nocnika

OKRES PONIEMOWLĘCY - KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA

Okres poniemowlęcy rozpoczyna się na przełomie 1 i 2 roku życia i trwa mniej więcej dwa lata. Jest to okres dalszego intensywnego rozwoju psychoruchowego. Umiejętność samodzielnego chodzenia otwierania przed dzieckiem nowe perspektywy poznawania otaczającej rzeczywistości, natomiast wzrasta sprawność manipulacyjna pozwala dziecku na bardziej celowe i skuteczne działania. Zabawy manipulacyjne i ruchowe stanowią typowy dla tego okresu rodzaj działalności dziecka, łączą one, bowiem ogólną ruchliwość całego ciała z aktywnością rąk i palców skierowaną na zabawki i inne przedmioty. Istotnym typem motoryki dziecka są ruchy narzędziowe (= praksje), dzięki którym przyswaja sobie ono podstawowe czynności z zakresu samoobsługi np.: ubieranie bucików, posługiwanie się kubkiem czy łyżeczką. W drugiej połowie wieku poniemowlęcego rozpoczynają się zabawy tematyczne i konstrukcyjne, często związane z naśladownictwem osób dorosłych, co świadczy o wzrastaniu roli procesów poznawczych w działaniu.

Najważniejszym osiągnięciem dziecka w tym wieku jest jednak opanowanie mowy, która zmienia sposób percepcji rzeczywistości i wpływa na przebieg procesów myślowych, oczywiście służy również jako narzędzie komunikowania się. Dzięki rozwojowi mowy dziecko staje się bardziej podatne na wpływy wychowawcze, uczy się kierować własnym postępowaniem, co jest bardzo istotne w kształtowaniu pożądanych nawyków w jego zachowaniu.

WŁAŚCIWOŚCI DZIECKA

U Asi między 1 a 3 rokiem życia rodzice zaobserwowali stosunkowo szybki wzrost wysokościowy. Pod koniec trzeciego roku zaczęła częściowo znikać obfita poprzednio tkanka tłuszczowa, co sprawiło, że dziewczynka wysmuklała, a jej sylwetka wydłużyła się. Obwód klatki piersiowej stał się większy od obwodu główki. Już w okresie niemowlęcym wyrastają u Asi pierwsze ząbki mleczne; są to siekacze. Kolejność pojawiania zębów pojawia się na przemian, a pod koniec trzeciego roku życia uzębienie mleczne jest już pełne, co umożliwia dziecku prawidłowe żucie pokarmu.

W drugim roku życia ostatecznie ustala się postawa stojąca dziewczynki, a chód staje się podstawowym sposobem przemieszczania się. Kroki Asi są krótkie i nieregularne, co świadczy o braku automatyzacji i koordynacji ruchowej. Jednak w miarę rozwoju kroki dziecka się wydłużają, maleje liczba zbędnych ruchów, natomiast wzrasta, liczba tych ruchów kończyn górnych i tułowia, które pomagają utrzymać równowagę podczas chodzenia. W trakcie drugiego roku życia chód staje się dość swobodny. Dziewczynka zaczyna też nosić różne przedmioty, co ma związek z doskonaleniem się równowagi, a więc umiejętność balansowania własnym ciałem.

Około 16-18 miesiąca życia Asia potrafi już pokonywać przeszkody. W trzecim roku życia obserwuje się zaczątki tworzenia kombinacji, np.: biegi i skoku oraz rzutu i chwytu. Rozwój motoryki u Asi w tym okresie jest ściśle związany z opanowaniem mowy i stopniowym przechodzeniem już od myślenia konkretno- obrazowego do myślenia abstrakcyjnego. Dziecko uczy się świata stopniowo przechodząc od prymitywnych czynności często manipulacyjnych do zabaw konstrukcyjnych. Doskonali się inteligencja, pamięć, koncentracja uwagi i wyobraźnia twórcza.

Bardzo poważny na dynamiczną strukturę dziecięcych spostrzeżeń wywiera rozwój mowy, zwłaszcza bierne i czynne przyswajanie sobie słów określających nazwy przedmiotów, ich części składowych, cech specyficznych oraz stosunków zachodzących między poszczególnymi przedmiotami (pod, nad, wyżej, niżej, większy, mniejszy). Dzięki słowom Asia dokonuje pierwszych porównań i wyodrębnienia różnice między przedmiotami ( mały- duży, wysoki-niski), uczy się nie tylko uogólniać za pomocą nazwy, określając podobne przedmioty tę samą nazwą, ale również dzięki nazwie uczy się oddzielać i abstrahować daną cechą od konkretnego obrazu przedmiotu.

Uwaga dziewczynki jest uwagą mimowolną, mało podzielną, bardzo ograniczony zakres, słabą koncentrację i przerzutność. Dziecko w pierwszych latach swego rozwoju nie potrafi świadomie odwrócić uwagi od jednych zjawisk, aby zaobserwować inne. Uwaga jej samorzutnie przenosi się do przedmiotu na przedmiot i łatwo ulega rozproszeniu. W miarę rozwoju Asia coraz dłużej potrafi się zajmować daną czynnością oraz skierowuje aktywnie swoją uwagę na dane zjawisko, np.: obrazek w książce, bawiącego się kotka lub inne. W 3 roku życia dziewczynka może utrzymywać swoją uwagę na danej zabawie przez około 20 -35 minut, natomiast na monotonnej czynności przez około 17 minut .

Pamięć ma w pierwszych latach życia, podobnie jak uwaga ma charakter mimowolny. Asia zapamiętuje jednak stosunkowo szybko i trwale to, co zwróci na siebie jej uwagę. Łatwiej zapamiętuje to, co dla niej zrozumiałe.

Na przełomie 2 i 3 roku życia rozpoczyna się rozwój mowy właściwej, w której wyodrębnia się stadium wyrazu i stadium zdania. Istotnym osiągnięciem rozwojowym Asi jest opanowanie elementarnego zasobu słów oraz podstawy systemu gramatycznego języka ojczystego. Z istoty porozumiewającej się ze swym otoczeniem głównie za pomocą gestów i mimiki, którym towarzyszą niekiedy dźwięki ( głużenie i gaworzenie), dziewczynka w ciągu 2 i 3 roku życia staje się osobą mówiącą, komunikuje się z innymi ludźmi nawiązuje z nimi kontakt werbalny. Słabo zróżnicowane, agramatycznie pierwociny mowy w pierwszym półroczu 2 roku życia uważa się etap przejściowy między gaworzeniem a stadium wyrazu - etap ten cechuje posługiwanie się swoim swoistym językiem dziecięcym - mową autonomiczną, niepodobną do mowy otoczenia, chociaż w części opartą na strukturze języka ojczystego. W wieku poniemowlęcym znaczenie słów stopniowo ustala się precyzje. Wzrost zasobu słownikowego i przyswajanie form gramatycznych umożliwia dziecku łączenie dwóch, dwóch potem większej liczby wyrazów w coraz dłuższe i bardziej zwarte wypowiedzi. Wzrost słownictwa i prawidłowy rozwój strukturalny mowy zależą w dużej mierze od właściwości jego procesów poznawczych oraz środowiska i wychowania.

Pojęciowe myślenie w początkowej postaci kształtuje się w okresie poniemowęcym, chociaż jest jeszcze wplecione w proces postrzegania i działania przedmiotowego. Rozwój myślenia w wieku poniemowęcym jest ściśle związane z rozwojem mowy. Rozwój znajomości słów i odpowiadających im pojęć możliwy jest jedynie na podstawie konkretnych doświadczeń dziecka, jego doskonalących się spostrzeżeń i coraz bardziej złożonych działań.

I tak Asia zaczyna tworzyć pierwsze pojęciowe uogólnienia, które początkowo opierają się na zewnętrznym podobieństwie przedmiotów. Często określa się, że pierwsze słowa dziecka są nierozerwalnie związane z jego spostrzeżeniami wzrokowymi. Na początku jej słowa wiążą się z przedmiotem, ze wzrokowym jego obrazem, a następnie z wyobrażeniem o przedmiocie. Pierwsze pojęcie dziecka to odzwierciedlenie danych w spostrzeżeniu pojedynczych przedmiotów oraz działań. Pojęcia te mają charakter pojęć- wyobrażeń. Słowa w tym okresie odzwierciedlają nie tylko istotne cechy przedmiotów, ale także cechy przypadkowe.

Zauważyć można było, że używanym początkowo przez dziewczynkę słowom nie odpowiadają pojęcia, które są ściśle związane z sytuacją. Dziecko w okresie poniemowlęcym i później (w okresie przedszkolnym) pozostaje na etapie myślenia pojęciowego. Widzi ono wspólne cechy przedmiotów, lecz nie potrafi tych cech „wydobyć”. Rozumowanie jego polega na „transdukcji”, tzn. na zestawieniu wniosków szczegółowych. Dziecko myśli „obrazami”. Nie umie posługiwać się w swym myśleniu indukcją ani dedukcją. Widać także było, jaki duży wpływ mają czynności wykonywane przez Asię oraz sytuację, których jest ona świadkiem na rozwój jej pojęciowego myślenia. Zapamiętywanie tego, co się zdarzyło, i przewidywanie tego, co może nastąpić, to dwa poważne elementy rozwoju dziecięcego myślenia. Stawiając ciągłe hipotezy i nieustannie je sprawdzając dziecko nie tylko zdobywa wiedzę o otaczającym świecie przedmiotów, istot żywych, zjawisk przyrody i stosunków społecznych, lecz również stopniowo usprawnia swoje myślenie. Dzięki rozwijającej się umiejętności przewidywań i wnioskowania dziecko stopniowo uczy się wybiegać myślą poza aktualne istniejącą sytuacją. Myśląc słownie dwu- trzyletnie dzieci „ myślą głośno”, monologizują. Opierając się na wyżej wymienionych wnioskach, obserwując zabawę oraz działalność małej Asi w trakcie różnych czynnościach dnia codziennego, łatwo można było zauważyć na temat tego, co robi w danym momencie lub, co będzie za chwilę robić.

Jeżeli chodzi o rozwój uczuć to wraz z rozwojem wyższych czynności nerwowych wpływ kory mózgowej na życie uczuciowe dziecka staje coraz większe. W wieku poniemowlęcym uczucia dziecka są zamienne, a reakcje uczuciowe gwałtowne. Emocjonalność małego dziecka jest jeszcze nieustabilizowana i niezrównoważona. Uczucia dziecka w 2 i 3 roku życia rozwijają się w ścisłym powiązaniu z jego działalnością z jego potrzebami, drążeniami oraz zainteresowaniami, są, więc ściśle uzależnione od środowiska i procesu wychowania. Życie uczuciowe dzieci, podobnie jak ich całe życie psychiczne staje się coraz bardziej zróżnicowane. Jeżeli dziecko jest zdrowe, ma właściwie uregulowany tryb życia, a wszystkie potrzeby, zarówno psychiczne i biologiczne, zaspokojone - jest ono pogodne i pełne naturalnej w tym wieku radości życia. Ścisła zależność ogólnego nastroju małego dziecka od jego stanu psychicznego obserwujemy podczas jego choroby.

Ścisłe rozwojem uczuciowym przebiega rozwój kontaktów społecznych. W miarę rozwijającej się sprawność lokomocyjnej Asia zdobywała coraz większą swobodę w pokonywaniu przestrzeni, a utrwalona jeszcze w okresie niemowlęcym potrzeba więzi emocjonalno-uczuciowej z dorosłym skłaniała ją do poszukiwania towarzystwa najbliższych, pochodzenia, uśmiechania się do nich, a w późniejszych miesiącach również i do zgadywania. Pozytywny kontakt z otoczeniem nie zbędnym warunkiem rozwoju mowy dziecka. Zależność jest ta dwukierunkowa, bowiem rozwój mowy wpływa na rozwój kontaktów społecznych, a rozwój kontaktów na rozwój mowy. Nie rozumiejąc jeszcze słów uczyła się współdziałać z dorosłym zarówno w zabawie, jaki czynnościach dnia codziennego. Na początku 2 roku życia w początkowych kontaktach Asi z rówieśnikami przeważało nastawienie orientacyjno - badawcze, charakterystyczne dla tego okresu rozwojowego. Asia pragnęła poznać swojego rówieśnika, dotykała go, pociągała za ubranie. Rówieśnik często reagował w sposób bardzo specyficzny, odpychał ją, szybko, więc dochodziło do próby sił, której rezultaty ustaliły rodzaj początkowych kontaktów między dziećmi.

15 miesiąc

Asia chodzi sama niepewnie, często się przewraca. Raczkuje po schodach wchodząc tylko na górę. Otwiera i zamyka pudełka i szufladki, ściąga, gromadzi i rozrzuca różne przedmioty wokół siebie. Buduje wieżę z 2 klocków. Naśladuje bazgranie ołówkiem. Zaczyna używać słów dźwiękonaśladowczych na przykład "hau-hau", "pi-pi". Mówi ze zrozumieniem kilka słów dwusylabowych. Wykonuje różne proste polecenia. Sygnalizuje o swoich potrzebach fizjologicznych najczęściej po fakcie. Zwraca uwagę na auto przejeżdżające obok.

16-18 miesiąc

Asia jest bardzo ruchliwa, wszystkiego dotyka, może zniszczyć różne przedmioty przez nieuwagę. Chodzi i biega dość sztywno. Wchodzi po schodach z pomocą dorosłej osoby, samodzielnie wspina się na niskie przedmioty (krzesła, tapczan). Przenosi zabawki z miejsca na miejsce. Odwraca kartki z książki. Bazgrze spontanicznie ołówkiem po papierze.

Interesuje się otoczeniem, wszystko dotyka, ściąga. Przenosi, lub przewozi klocki z miejsca na miejsce. Ciągnie za sobą zabawki na sznurku. Przewraca kartki książki po kilka i zwraca uwagę na obrazki.

Wypowiada kilkanaście wyrazów w tym wyrazy dźwiękonaśladowcze, na przykład tik-tak, hau-hau. Wyraża żądanie gestem lub słowem (dalej, nie, to). Pokazuje różne części ciała na lalce.

Sygnalizuje swoje potrzeby fizjologiczne, woła że chce zrobić siusiu. Zwraca uwagę na przechodniów, samoloty. Próbuje samodzielnie posługiwać się łyżką.

19-21 miesiąc

Asia wchodzi po schodach sama trzymając się poręczy, a schodzi ze schodów z obustronnym podparciem z pomocą dorosłego. Przykuca przy zabawie. Ustawia wieżę z 4-5 klocków, zaczyna szeregować klocki poziomo. Pokazuje obrazki w książce. W zabawie zaczyna naśladować dorosłych.

Używa około dwudziestu słów, które wymawia po swojemu. Składa wypowiedzi z dwóch słów np. żądanie, pokazywanie czegoś ciekawego (pokaż lalę).

Złości się i krzyczy w sytuacjach, gdy nie potrafi słowami wyrazić swego życzenia. Sygnalizuje o swych potrzebach fizjologicznych zwykle już w porę jednak czasami moczy się.

22-24 miesiąc

Asia chodzi i biega pewnie, schodzi po schodach bez pomocy dorosłego oparte o poręcz dostawiając jedną nogę do drugiej (krok dostawny). Umie kopać piłkę na polecenie słowne. Buduje wieżę z 6 klocków.

Naśladuje w zabawie proste czynności dorosłych, np. karmi, gotuje. Chętnie bazgrze, na papierze rysuje kreski. Na obrazku przedstawiającym lalkę wskazuje trzy części ciała. Wymienia na obrazku nazwy znanych przedmiotów.

W mowie używa coraz więcej wyrazów i przestaje mówić po swojemu. Zaczyna mówić prostymi 2-3 wyrazowymi zdaniami. Zaczyna odmieniać wg przypadków i czasów.

Jest bardziej zrównoważona uczuciowo, domaga się pieszczot i czułości. Pilnuje swojej własności określając słowami: to moje. Wie co do kogo w domu należy. Nie współdziała w zabawie z dziećmi, ale lubi pomagać dorosłym w codziennych czynnościach.

25-30 miesiąc

Asia chodzi po linii prostej, chodzi po schodach stawiając na przemian nogi. Biega na przód lub zostaje w tyle, gdy chodzi po ulicy. Potrafi przenosić naczynie z wodą. Buduje wieżę z 8 klocków i nazywa to co zbudowała. Potrafi nawlekać na sznurek duże korale, zapinać i rozpinać duże guziki. Rysuje kreski pionowe i poziome.

Rozpoznaje drogę do domu. Nauczona zapamiętuje krótki wierszyk. Powtarza 2 cyfry oraz wskazuje 4 części ciała. Popycha zabawki przed sobą, dobrze nimi kierując. Lubi rysować palcem spirale, kreski.

Mówi zdaniami z 3 do 5 wyrazów używając form gramatycznych często nieprawidłowo. Potrafi powiedzieć krótki wierszyk, opowiada o swoich przeżyciach.

Wykonuje szereg kolejnych czynności z życia codziennego (zabawa naśladowcza). Chce wszystko robić sama i przestrzega, by wszystko odbyło się wg ustalonego porządku, np. pilnuje swojego miejsca przy stole, swojego nakrycia, kolejności i czynności przy myciu rąk itp. Bawi się z innymi dziećmi. W tym okresie pojawia się wzmożona agresywność w stosunku do innych dzieci, dziecko złości się i wyrywa innym zabawki. Jest wrażliwa na pochwały lub nagany słowne.

WCZESNE DZIECIŃSTWO

Wiek przedszkolny obejmuje okres życia dziecka od trzech lat do siedmiu lat. Wyróżniamy w nim trzy fazy

• Faza wczesna od 3 lat do 4 lat;

• Faza średnia- od 4 lat do 5 lat i 6 miesięcy,

• Faza późna od 5 lat i 6 miesięcy do 7 lat

Rozwój fizyczny

Zmiany fizyczne i rozwój w okresie wczesnego dzieciństwa są dość gwałtowne. Po upływie pierwszych pięciu lat życia podwaja się długość ciała, jaką dziecko miało w momencie narodzin. Ciężar ciała wzrasta pięciokrotnie. W budowie ciała występuje jeszcze dość wyraźna dysproporcja: krótkie kończyny, zwłaszcza nogi, w stosunku do dużej głowy i dość wydłużonego tułowia. Wraz z wiekiem dziecko traci podskórną tkankę tłuszczową, a dość szybki rozwój kończyn dolnych sprawia, że sylwetka smukleje. W wyniku gwałtownego rozwoju mięśni oraz pogłębiania się zdolności koordynacyjnych przedszkolaki osiągają znaczące zmiany w zakresie ruchów całego ciała i precyzyjnych ruchów rąk.

Na początku wieku przedszkolnego kościec dziecka jest wrażliwy i giętki, a krzywizny kręgosłupa nie są jeszcze ustalone. Stawy cechuje duża ruchomości, więzadła stawowe są słabe i rozciągnięte. Bardzo słaba jest również muskulatura włókna mięśniowe zawierają dużo wody, są wiotkie i cienkie, nie zdolne do długotrwałych skurczów, w skutek, czego dziecko jest nie wytrzymałe na wysiłek fizyczny i szybko się męczy. W okresie tym może się wykształcić wadliwa postawa ciała, której przyczyną jest najczęściej niewłaściwe odżywanie, nierównomierny, rozkład ruchu i spoczynku oraz mało higieniczna odzież, obuwie.

W wieku przedszkolnym wzrasta sprawność wielu narządów wewnętrznych. Serce i płuca pracują wydajnie, a szybkie tętno i oddech wyrównują ich małą początkowo pojemność. Płuca trzylatka wykonują ok. 30 oddechów na minutę, płuca sześciolatka - 23, a człowieka dorosłego ok. 16. Około 5 roku życia wskutek rozrostu masy ciała i siły dużych grup mięśniowych pojemność płuc wzrasta i oddech staje się głębszy.

Rozwój umysłowy

Stadium myślenia przedpojęciowego stanowi podokres znacznie dłuższego okresu myślenia przedoperacyjnego. Charakteryzuje je przede wszystkim egocentryzm - skupienie na ja, nie dopuszczające jakiegokolwiek innego, poza własnym, punktu widzenia. Egocentryzm jest nie tylko widoczny we wczesnych formach socjalizacji, takich jak zabawa równoległa czy zbiorowy monolog, ale też w procesach umysłowych, przede wszystkim w animizmie a artyficjalizmie.

Zaawansowany rozwój poznawczy odznacza się zdolnością nabywania i kategoryzowania nowych, płynących z otoczenia pojęć. Proces ten polega między innymi na modyfikacji i zmianach rozumienia kształtu, wielkości, przestrzeni, ilości i czasu. Rozwój pojęć wspomagają osiągnięcia percepcyjne, aczkolwiek wciąż pojawiają się na tej drodze przeszkody w postaci ograniczonej uwagi oraz niewystarczającej zdolności do uczestniczenia w różnego rodzaju zajęciach.

Do nabywania zdolności językowych przyczynia się kilka czynników. Są to m.in. czynniki społeczno-ekonomiczne, inteligencja, płeć, dwujęzyczność, posiadania bądź nie posiadanie bliźniaczego rodzeństwa. Tworzone w okresie poniemowlęcym zdania telegraficzne i zdania generowane przez przedszkolaki, które składają się z wielu słów i charakteryzują się dość złożoną konstrukcją syntaktyczną, stwarzają kontrast. Ponadto w okresie wczesnego dzieciństwa ujawniają się osiągnięcia w zakresie społecznego użycia języka, to jest pragmatyki.

Osobowość i rozwój społeczny

Czynniki mające wpływ na rozwój ról związanych z płcią, takie jak: rodzice, aktywność zabawowa, rówieśnicy, środowisko szkolne, literatura dziecięca i media. Odnosząc się do rozwoju emocjonalnego, należy stwierdzić, że przedszkolaki ujawniają wiele nowych rodzajów leków z powodu emocjonalnej podatności oraz niemożności zrozumienia wielu zagadnień i zdarzeń. Fizyczne przejawy gniewu nie są już tak częste, jak w przeszłości; ten typ emocji wyrażany jest obecnie w formie agresji słownej.

Interakcje z rodziną mają istotny wpływ na osobowość i rozwój społeczny. Relacje między rodzeństwem kształtują nie tylko bieg życia rodzinnego, ale i dojrzewanie i rozwój wszystkich członków rodziny. ,

Wielu współcześnie żyjących przedszkolaków może korzystać z dobrodziejstw wczesnej edukacji. ,Rówieśnicy umożliwiają rozwój niezależności oraz zdolności społecznych. Dzieci przebywając ze sobą, uczą się współpracować i rozwijają współczujący stosunek do innego człowieka. Grupy rówieśnicze sprzyjają też rozwijaniu ducha współzawodnictwa i zachęcają jej członków do przyjmowania grupowych standardów zachowania. Według Freuda dzieci w tym wieku przechodzą przez dwa psychoseksualne stadia : analne i falliczne. Według Eriksona psychospołecznym kryzysem tego stadium jest inicjatywa lub poczucie winy.

WŁAŚCIWOŚCI DZIECKA

Asia w fazie pierwszej była jeszcze stosunkowo mało samodzielna i wymagała opieki dorosłych w czasie wykonywania podstawowych czynności życiowych ( mycie, ubierania się). W wieku 3 - 4 lat znalazła się w stadium myślenia sensoryczno-motorycznego, rozwiązywała zadania w płaszczyźnie manipulacyjnej i ruchowo- spostrzeżeniowej. Wyobraźnia dziecka była już dość dobrze rozbudzona, co przejawiało się w podejmowaniu różnych ról podczas zabawy tematycznej lub w bazgrołach, którym dziewczynka nadawało odpowiednie znaczenie. Zabawy były dość krótkie, proste, gdyż Asia nie potrafiła koncentrować uwagi przez dłuższy czas i szybko zmieniała przedmiot swoich zainteresowań. Chwiejność uczuciowa oraz duża wrażliwość dziecka na zmiany w otoczeniu społecznym sprawiły, że trzyletnia dziewczynka miała trudności w przystosowaniu się do trybu życia w grupie rówieśników.

W fazie średniej Asia była już bardziej samodzielna i zaradna, nawiązywała przyjazne i życzliwe kontakty z rówieśnikami, garnęła się do grupy i chętnie podejmowała zabawy z rówieśnikami. Dziecko wkroczyło w wiek pytań, stało się uporczywym badaczem i odkrywcą otaczającej je rzeczywistości. Rozkwit wyobraźni i fantazji oraz szybkie postępy w dziedzinie mowy i myślenia pozawalały jej na wysuwanie wciąż nowych problemów, na które sama jeszcze nie potrafiła znaleźć odpowiedzi. Aktywność intelektualna Asi współistniała z praktycznym, realnym działaniem na przedmiotach, z różnorodnymi zabawami ruchowymi, konstrukcyjnymi i tematycznymi. Dziecko w tym wieku było żywe i ruchliwe, jego doświadczenia ruchowe, sensoryczne i umysłowe były coraz szersze, ale poznanie otaczającej rzeczywistości wciąż powierzchowne, bo nie chwytała jeszcze istoty faktów i zdarzeń, nie ujmowała wielu związków logicznych, jakie je łączą.

Pięcioletnia Asia coraz lepiej rysuje i manipuluje drobnymi przedmiotami, co jest wynikiem usprawnienia dłoni. Zaczynają się jej wyżynać zęby stałe. Zauważyć się dała lepsza koordynacja i mniej impulsywne działanie dziecka. Wzrasta ogólna zdolność do pracy komórek nerwowych, w skutek, czego dziecko potrafiło dłużej odbierać bodźce zewnętrzne, a jej procesy pobudzenia rozwijały się wydatniej niż procesy hamowania.

Rozwój ruchowy Asi cechowała względna harmonijność. Charakteryzowała się ona ogromnym popędem do ruchu działania, ruchy dziecka w tym okresie były szczególnie celowe, swobodne i płynne.

Dość dalece zaawansowana jest już w tym okresie motoryczność o charakterze zabawowo - sportowym. Dziewczynka potrafiła już harmonijnie łapać i podrzucać piłkę, opanowała kombinację ruchową biegu z kopnięciem piłki i potrafiła już oddać skok z rozbiegu. Z dużym powodzeniem uczyła się jeździć na łyżwach i nartach, potrafiła pływać, opanowała jazdę na dwukołowym rowerze, dość dobrze sobie radziła z ćwiczeniami gimnastycznymi wymagającymi nieraz znacznej koordynacji i poczucia rytmu.

Trudności pojawiły się jedynie z wykonywaniem czynności wymagających znaczniejszej precyzji rąk. Niezbyt jeszcze efektywne było zachowanie się Asi przy wykonywaniu głównie niektórych czynności związanych z samoobsługą ( zapinanie guzików, sznurowanie butów i inne).

Jednym z problemów, przed jakim stanęli rodzice dziewczynki, była jej leworęczność, bo kultura i tradycja powodują, że praworęczność dla dziecka ma korzystne konsekwencje z punktu widzenia przystosowania psychicznego i społecznego: uczenie jest łatwiejsze, wszelkie instrukcję są bardziej zrozumiałe, dostosowanie się do oczekiwań społecznych jest ułatwione. Praworęczność sprzyja, więc rozwojowi pozytywnej samooceny.

W piśmiennictwie podaje się, jakie warunki powinny być spełniane, aby zmiana leworęczności na praworęczność pociągała za sobą możliwie minimum szkód psychologicznych:

• Dziecko nie przekroczyło 6 roku życia;

• Posługuje się dwiema rękami bez wyraźnej przewagi;

• Wskaźnik lateralizacji w zakresie rąk wykazuje oburęczność;

• Okres próbny przebiega bez stałych trudności;

• Dziecko ma przychylny stosunek do zmiany ręki;

• Dziecko wykazuje ponadprzeciętny poziom inteligenci

W zachowaniu Asia w wieku 5 - 7 lat przejawiały się wszystkie charakterystyczne właściwości rozwojowe okresu przedszkolnego, jak również zalążki nowych cech, które rozwiną się w dalszej fazie - w młodszym wieku szkolnym. Sześciolatek przejawiał żywe zainteresowanie światem przyrody oraz niektórymi zjawiskami życia społecznego, poznawał więcej własności konkretnych przedmiotów i chłonął z ciekawością informacje o dalszym i bliższym otoczeniu, jednak ulubioną formą spędzania czasu była nadal zabawa.

Znaczenie zabawy - teoria

W zabawach ruchowych dziecko doskonali czynności i funkcje pracujących narządów. Wzmacnia się organizm dziecka, kształtują się i usprawniają wszystkie jego układy, głównie układ ruchowy, nerwowy, wegetatywny i dokrewny. Na skutek pracy fizycznej powiększa się przekrój i objętość włókien mięśniowych, wzrasta napięcie, siła i sprężystość mięśni. Następuje też wzmacnianie i grubienie ścięgien, przyczepów i więzadeł, które jednocześnie nabierają elastyczności i sprężystości. Od aktywności ruchowej zależy również mineralizacja tkanki kostnej oraz prawidłowe ukrwienie organizmu. Wysiłek fizyczny pobudza dojrzewanie ośrodków ruchowych w mózgu przyśpieszając tym samym rozwój motoryczności (K. Wlaźnik, 1999) Najrozmaitsze gry i zabawy ruchowe kształcą zręczność, szybkość, zwinność i orientację w reagowaniu na sygnały. Stanowią również ujście dla nadmiaru energii, która tłumiona wywołuje u dzieci napięcie, nerwowość i drażliwość. W zabawie aktywnej doskonalą się nie tylko formy ruchu, jak: bieg, chód, rzut, czy skok lecz również podnoszą funkcje adaptacyjne ustroju oraz jego przydatność życiową. Zabawy ruchowe mają wpływ zarówno na rozwój biologiczny, jak i na rozwój umysłowy oraz kształtowanie woli i charakteru dziecka. Uczą spostrzegać otaczające przedmioty i zjawiska ze wszystkich stron i we wszystkich ich wzajemnych powiązaniach, wyrabiają umiejętność w określaniu odległości, ciężaru, wytrzymałości i innych cech przedmiotów. W zabawach ruchowych dziecko gromadzi wrażenia i spostrzeżenia, wzbogaca zasób własnych doświadczeń, wyobrażeń, pojęć, kształci pamięć, uwagę myślenie. Zabawy te sprzyjają też uczeniu się przez dziecko samodzielności, umacniania przyjaźni, integrowaniu się przez wspólne przeżycia.

Zabawa pomagała dziecku poznać świat czterema podstawowymi metodami - poprzez naśladowanie, eksplorowanie, próbowanie i konstruowanie. Podstawowym celem zabawy było dla Asi osiągnięcie przyjemności. W zabawie dziecko wyrażało swe uczucia i pragnienia, dawało upust swojej wyobraźni i fantazji, rozwijało zdolności twórcze. Zabawa stanowiła pewną formę więzi ze społeczeństwem. Podczas niej Asia rozwijała wszechstronnie swe możliwości, zdobywała nowe informacje, zyskiwała dobre samopoczucie, przygotowywała się do pracy i wypoczynku. Zabawa sprzyjała rozwojowi jej wyobraźni odtwórczej, języka oraz umiejętności obserwowania kształtów. Uczyła samodzielności i uspołeczniała. Asia uczyła się bawić, gdy była sama i konstruowała coś wspólnie z towarzyszami zabawy, uczyła się, jak postępować w sposób społecznie akceptowany, jak współpracować z innymi. Widać było, że jej nowym motywem działania stało się dążenie do bycia dorosłym.

3 lata

Asia umie stać na jednej nodze. Podskakuje, maszeruje, biega przy muzyce i przeskakuje przez sznurek umieszczony 5 cm nad podłogą. Buduje most z klocków. Lepi z plasteliny kule, wałeczek, placuszek posługując się przy tym ręką dominującą. Rzuca piłkę nie tracąc równowagi. Lubi bawić się w piasku, toczyć wałeczki i kulki z gliny, plasteliny. Rysuje kształty zamknięty, pierwsze głowonogi. Buduje domki w dwóch wymiarach.

Wymienia i nazywa przedmioty i czynności widoczne na obrazku. Powtarza 3 cyfry i zdania z 6 sylab. Potrafi z pamięci powtórzyć krótkie opowiadanie. Zadaje wiele pytań (wiek pytań). Używa przyimków i spójników, używa zaimka "my". Zaczyna używać zdań złożonych, buduje wypowiedzi wielowyrazowe. Nazywa to, co narysowała.

W codziennej mowie używa coraz więcej wyrazów, używa przyimków i spójników, mówi o sobie "ja", używa zaimka "my". Buduje wielowyrazowe zdania złożone podrzędnie stosując się do zasad gramatyki.

Swobodnie porozumiewa się z otoczeniem.. Jest dość samodzielna, sama je, myje się nie mocząc ubrania, ubiera się i rozbiera jak również sznuruje buty. Jest bardziej opanowana, spokojna, radosna, bawi się z innymi dziećmi w małych, 2-3 osobowych grupach. Organizuje zabawę tematyczną np. w chodzenie po zakupy, gotowanie. W kontaktach z dorosłymi przejawia upór, negatywizm, przekorę. Bawi się sama spokojnie. Lubi patrzeć na robotników pracujących przy jakiejś maszynie np. dźwig. Nie moczy się w nocy.

4 lata

Asia samodzielnie schodzi ze schodów stawiając naprzemiennie nogi, biega i obraca się nie tracąc równowagi. Potrafi stać na jednej nodze lub na niej podskakiwać. Buduje most z 5 klocków, dobrze posługuje się nożyczkami, rysuje człowieka z 3-5 części.

Wskazuje przedmioty na obrazku wg ich funkcji. Opisuje obrazek wymieniając spontanicznie kilka przedmiotów bądź określając czynności. Wskazuje podobieństwa i różnice na obrazku, potrafi pokazać przedmiot różniący się od innych. Rozróżnia kształty geometryczne.

Posługuje się dłuższymi zdaniami, rozmawia z dorosłymi. Liczy do 5 na pamięć. Powtarza 5 liczb jednocyfrowych.

Chętnie włącza się do zabawy i współpracy w grupie, zaczyna współdziałać odgrywając przydzielone mu role. Samodzielnie ubiera się, potrafi sama załatwić swoje czynności fizjologiczne w toalecie.

5 -6 lat

Asia jest coraz bardziej sprawna fizycznie, jednak często może sobie zrobić krzywdę przez nieuwagę. Potrafi chwycić piłkę, skakać na jednej nodze, jeździć na dwukołowym rowerze, wrotkach, nartach.

Sprawnie składa papier po przekątnej wg wzoru. Składa rozcięty obrazek. Wykonuje proporcjonalne kopie figur geometrycznych. Potrafi przerysować figurę o ostrych kątach (np. trójkąt). Rysuje człowieka składającego się z co najmniej 10 szczegółów. W tym okresie umie już szczegółowo opowiedzieć zdarzenie, program telewizyjny.

Powtarza zdanie z 12-13 sylab. Podaje definicję słowa przez użytek. Moduluje głos. Potrafi liczyć na pamięć powyżej 10.

Jest coraz bardziej aktywna intelektualnie. W szybkim tempie rozwija się wyobraźnia, zdolność fantazjowania czy też myślenie konkretno- wyobrażeniowe. Potrafi już samodzielnie wykonać proste czynności porządkowe (np. wynieść śmieci, posprzątać pokój).

BIBLIOGRAFIA

  1. Jeffrey Turner, Donald Helis: Rozwój człowieka - Wyawnictwo WSIP, 2006.

  1. Kwiatowska M., Landy A., Kopińska Z., Rozwój wychowanie dziecka w wieku przedszkolnym, Nasza Księgarnia, Warszawa 1970.

  2. Lee C., Wzrastanie i rozwój dziecka, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1997.

  3. Przetacznikowa - Gierowska M., Wiek przedszkolny, w: M. Żebrowska (red.), Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977.

  4. Przetacznik - Gierowska M., Makiełło - Jarża G. (1985); Psychologia rozwojowa.

  5. Salomon- Berg- Martin - Villee. Biologia, Mulico, Warszawa 1996.

  6. Bogdanowicz: Od noworodka do przedszkolaka, Wyd. Państwowy Zakład Wyd. Lekarskich W-wa 1979.

  7. Elkonin D.B. (1984): Psychologia zabawy, W-wa, WSiP, 2005.

19


Wyszukiwarka