1. Ogólna charakterystyka rynku mięsa wieprzowego, drobiowego i baraniego w Unii Europejskiej i w Polsce

Dominującą pozycję w strukturze spożycia mięsa w Polsce (podobnie jak i w produkcji) zajmuje wieprzowina (ok. 60%), mięso drobiowe stanowi ok. 25%, a wołowe - ok. 10%; udział mięsa baraniego, koziego, króliczego, końskiego oraz dziczyzny nie przekracza kilku procent.

W Polsce rynek wieprzowiny jest najważniejszym rynkiem mięsa zarówno dla producentów jak i dla konsumentów. Ze sprzedaży zwierząt i produktów zwierzęcych pochodzi ponad połowa przychodów pieniężnych w gospodarstwach rolnych. Udział produkcji zwierzęcej w towarowej produkcji rolniczej w Polsce w 2003 roku wyniósł 60%, przy czym dla trzody chlewnej ukształtował on się na poziomie 21,5%, a dla bydła i cieląt - 4,6%. W Unii Europejskiej udział ten w produkcji końcowej wynosi dla wieprzowiny ponad 12%, a dla wołowiny i cielęciny prawie 10%. Znaczenie produkcji mięsa wieprzowego w Polsce w kształtowaniu przychodów rolników jest znacznie większe niż w krajach Unii Europejskiej. Świadczą o tym różnice nie tylko w strukturze produkcji towarowej, ale także w strukturze konsumpcji w przeliczeniu na jednego mieszkańca. W 2003 roku konsumpcja wieprzowiny na jedną osobę wyniosła w Polsce 41,2 kg, a w Unii 43,0 kg, zaś wołowiny odpowiednio 5,5 i 19,8 kg oraz drobiu 20 i 22,8 kg/osobę. Rocznie produkujemy około 2 mln ton wieprzowiny i jesteśmy krajem więcej niż samowystarczalnym (relacja produkcji do konsumpcji w ostatnich latach wynosi 110 - 130%). W UE najwyższy procent samozaopatrzenia ma Dania - 475%, Holandia 250%, Belgia i Luksemburg - 225%.
W 15 "starych" państwach UE pogłowie trzody liczy ok. 125 mln sztuk. Pod względem liczebności pogłowia jesteśmy w czołówce Europy plasując się zazwyczaj około 4 miejsca. Obecnie mamy 18 mln świń, co ilościowo stanowi wysoki potencjał produkcyjny. Z jakością jest gorzej. Mimo, że nie mamy w kraju pełnego monitoringu jakości, można przyjąć, że mięsność tuczników ubijanych w dużych zakładach ubojowych kształtuje się na poziomie 50%, podczas gdy np. w Niemczech przekroczyła 55%, a w Danii sięga 60%.
W Polsce produkcja świń jest bardzo rozproszona - na statystyczne gospodarstwo trzodowe przypada 16 szt. Produkujące żywiec wieprzowy gospodarstwa unijne charakteryzuje wysoki stopień koncentracji chowu - średnio 125 szt. na jedno gospodarstwo, najwięcej świń na gospodarstwo przypada w Irlandii- 1010 szt., w Danii - 775, w Holandii 848 szt.

Unia Europejska wytwarza ok. 12% światowej produkcji mięsa drobiowego (ponad 9 min ton). Po rozszerzeniu proporcja ta zwiększyła się o 2,5%.Do największych producentów mięsa drobiowego w Unii Europejskiej należą: Francja (ok. 2,2 mln ton), Wielka Brytania (ok. 1,6 mln ton), Włochy (ok. 1,2 mln ton) oraz Hiszpania i Niemcy (po ok. 1 mln ton). Wśród największych konsumentów mięsa drobiowego we Wspólnocie należy wymienić Irlandię (35 kg na 1 mieszkańca), Wielką Brytanię (30 kg), Portugalię (31,5 kg), Hiszpanię (26 kg) i Francję (25,5 kg). Najniższe spożycie mięsa drobiowego występuje w Szwecji - ok. 14,5 kg na 1 mieszkańca rocznie.

W produkcji drobiu w Unii Europejskiej największy i jednocześnie najbardziej stabilny udział zajmują kurczęta brojlery. Stanowią one ok. 70% w ogólnej produkcji mięsa drobiowego we Wspólnocie. Drugą pozycję zajmują indyki. Ich udział w ogólnej produkcji drobiu wynosi obecnie 21%. Kaczki stanowią ok. 4% w unijnej produkcji drobiu. Produkcja fermowa żywca rzeźnego w Polsce prowadzona jest w ok. 6 tys. kurników. Podstawową jednostką produkcyjną jest kurnik o powierzchni ok. 1 tys. m2. W ciągu roku uzyskuje się z niego ok. 180 ton żywca kurcząt brojlerów. Zaplecze surowcowe przemysłu drobiarskiego charakteryzuje się rozdrobnioną strukturą podmiotową. Ok. 70% żywca rzeźnego pochodzi bowiem z ferm dysponujących 1 lub 2 kurnikami. Jako całość, Wspólnota jest w pełni samowystarczalna w produkcji mięsa drobiowego, stopień tej samowystarczalności utrzymuje się na poziomie ok. 104%. Po rozszerzeniu UE samowystarczalność zwiększy się do ok. 106%.

Baranina jest jedynym gatunkiem mięsa, którego produkcja nie zaspokaja potrzeb unijnego rynku wewnętrznego. Podaż pokrywa zapotrzebowanie tylko w 80%, pozostałe 20% pochodzi z importu. Mimo możliwości zbytu baraniny na rynku wewnętrznym krajów UE, pogłowie owiec i produkcja tego gatunku mięsa wykazują tendencję spadkową. Pogłowie owiec w Polsce wynosi 333 tyś. szt., a w UE 105 mln szt. (2002 r.) - spadek w stosunku o roku 1990 r. o 10 %. Największe jest w Wielkiej Brytanii - 36 mln szt., Hiszpanii - 24 mln szt. i we Włoszech 11 mln szt. W Polsce również utrzymuje się trend spadkowy w produkcji baraniny. Mały popyt na rynku wewnętrznym sprawia, że pozostajemy krajem samowystarczalnym. W latach 1997-2001 samozaopatrzenie stanowiło 29-38% produkcji, a udział eksportu kształtował się w granicach 40-58%. W Polsce udział baraniny w produkcji mięsa stanowi ok. 0,1% a dla porównania w UE około 4%. Najwyższy poziom spożycia występuje w Grecji - w ciągu ostatnich 10 lat był on rzędu 13,7-14,9 kg/osobę, przy równoczesnym braku samowystarczalności tego kraju w produkcji baraniny i jagnięciny. Natomiast w Irlandii spożycie wahało się od 6,6 do 8,1 kg/osobę.

2. Organizacja poszczególnych rynków mięsa w Unii Europejskiej

Rynek mięsa wieprzowego w Unii Europejskiej
Regulacją został objęty w 1962 roku. Nigdy nie należał do uprzywilejowanych, ponieważ realia handlowe pozwalały na funkcjonowanie gospodarstw trzodowych bez szczególnego wsparcia. Główna regulacja rynku wieprzowiny odbywa się poprzez ceny i skup interwencyjny zbóż.

System cen w sektorze wieprzowiny obejmuje trzy kategorie cen: podstawową, minimalną i śluzy.

Cena podstawowa ma zapewniać stabilną sytuację na rynku i zapobiegać powstawaniu nadwyżek. Ustalana jest corocznie na okres dwunastu miesięcy. Odpowiada średnim kosztom produkcji mięsa II klasy, wliczając w to koszty uboju.

Na rynku funkcjonuje również cena minimalna (referencyjna), która umożliwia ocenę stanu sektora. Ustanawiana każdego roku na tusze wieprzowe, jest średnią cen minimalnych w poszczególnych państwach Wspólnoty (ceny minimalne w krajach UE notowane są cotygodniowo na reprezentatywnych rynkach lub w rzeźniach; klasa E: 60 - 120 kg lub klasa R: 120 - 180 kg).

Z kolei cena śluzy odzwierciedla koszty produkcji i sprzedaży wieprzowiny na rynku światowym. Służy do określenia wysokości opłat dodatkowych, stosowanych w imporcie na wspólnotowy rynek wieprzowiny. Wysokość opłat wyrównawczych dla rolników uzależniona jest od różnicy między światową a unijną ceną paszy, niezbędną do wyprodukowania 1 kg wieprzowiny. W skład opłaty wyrównawczej wchodzi również stały element w wysokości 7% ubiegłorocznej ceny śluzy.

Skup interwencyjny mięsa wieprzowego rozpoczyna się, gdy ceny rynkowe spadną poniżej prawnie określonego poziomu. Zakupy są obowiązkowe, jeśli cena rynkowa za tonę mięsa wieprzowego według wagi ubojowej kształtuje się na poziomie 0d 72 - 92% ceny podstawowej. Jeżeli ceny rynkowe mieszczą się w przedziale 92 - 103% ceny podstawowej skup interwencyjny ma charakter fakultatywny. Komisja Europejska rzadko korzystała ze swych uprawnień do uruchamiania interwencji w sektorze wieprzowiny, ostatni raz w 1985 r.
Ingerencja państwa sprowadza się jedynie do subsydiowania prywatnego magazynowania i eksportu wieprzowiny w okresach spadku cen. Komisja Europejska zezwala na uruchomienie programu prywatnego magazynowania, gdy przeciętna cena rynkowa trzody w Unii Europejskiej, czyli inaczej mówiąc cena referencyjna kształtuje się poniżej 103% ceny bazowej. Cena bazowa jest ustalana urzędowo dla półtusz. W ostatnich latach cena bazowa półtusz standardowej jakości wynosi 150,9 EUR/100 kg. Odpowiada ona mniej więcej ok. 130 EUR/100 kg wagi poubojowej i ok. 100 EUR/100 kg wagi żywej.

Stosowane są również dopłaty eksportowe dla produktów sprzedawanych poza Wspólnotą ustalane są na długi okres, chociaż ich wysokość może być zmieniana w zależności od rozwoju sytuacji na rynku UE, na rynku światowym oraz cen pasz.

Zgodnie z taryfą UE cła od importu wybranych produktów wieprzowych wynoszą:

- półtusze wieprzowe 57,4 EUR/dt,

- szynki 78,3 EUR/dt,

- łopatki 60,4 EUR/dt,

- kiełbasy suche 152,2 EUR/dt.

W UE subsydia eksportowe pomagają w utrzymaniu równowagi popytowo-podażowej na

rynkach państw członkowskich. Zgodnie ze swoimi zobowiązaniami w WTO, UE może

subsydiować 443,8 tys. ton wieprzowiny i przeznaczać z budżetu Wspólnoty 191,3 mln

EUR.

Rynek mięsa drobiowego w Unii Europejskiej

W Unii Europejskiej rynek jaj i drobiu nie jest wspierany finansowo. Nie jest stosowany skup

interwencyjny. Ceny regulują prawa popytu i podaży

REGULACJE W IMPORCIE

Reprezentatywna cena rynkowa - ustalana jest w odniesieniu do cen bieżących i w zależności od pochodzenia produktu na potrzeby obliczenia ceł dodatkowych.

Kontyngent dostępu do rynku.

Import jest limitowany. Obowiązują ustalone w porozumieniu GATT kontyngenty bieżącego i minimalnego dostępu do rynku. W ramach porozumień GATT/WTO ustalono, że kontyngenty na mięso drobiowe i jaja będą corocznie zwiększane i Na rok gospodarczy 2000/01 wynosił: dla mięsa drobiowego 29.900 t. Stawka celna w ramach kontyngentu wynosi 32% cła podstawowego

W ramach Rundy Urugwajskiej GATT zostały zlikwidowane opłaty wyrównawcze i ceny śluzy, zastąpione cłami:

- wysokość ceł odpowiada średniej wysokości opłat wyrównawczych z lat 1986-1988

- cła każdego roku ulegały 6 - procentowej obniżce (36% w ciągu 6 lat, 1995-2000)

REGULACJE W EKSPORCIE

Dopłaty do eksportu

Zgodnie z ustaleniami GATT/WTO, w latach 1995-2000 muszą się obniżyć wydatki budżetowe z tytułu dotacji eksportowych (o 36%) i jednocześnie musi się zmniejszyć wielkość dotowanego eksportu (o 21%). Zatem dotowany eksport mięsa drobiowego zostanie zmniejszony z 440,1 tys. t w 1995 r. do 290,6 tys. t w 2000 r., a wydatki na ten cel zmniejszą się jednocześnie z 137,9 mln euro do 91,6 mln euro. Wolumen dotowanego eksportu jaj zmniejszy się z 107,2 tys. t w 1995 r. do 83,3 tys. t w 2000 r., a wydatki na ten cel zmniejszą się z 37,4 mln euro do 25,5 mln euro.

Rynek mięsa baraniego w Unii Europejskiej

W sektorze mięsa baraniego funkcjonują trzy kategorie cen:

1. cena podstawowa (jej poziom zależy od sytuacji na rynku, wielkości produkcji i konsumpcji)

2. cena odniesienia na świeże / schłodzone tusze baranie; obliczana jest co tydzień w oparciu o notowania na rynkach poszczególnych krajów UE, które uwzględniają znaczenie baraniny dla krajowej produkcji (np. Austria - 0,20; Włochy - 4,74; Francja - 13,51; W. Brytania - 32,70)

3. cena interwencyjna - wynosi 85% ceny odniesienia (funkcjonuje w przypadku wprowadzenia pomocy dla prywatnego magazynowania)

Od 1990 roku interwencja na rynku baraniny ogranicza się dotowania prywatnego magazynowania. System zaczyna działać, gdy cena odniesienia spadnie poniżej pewnego minimum:

1. ceny na tusze standardowej jakości w UE i danym regionie spadną poniżej 90% ceny

podstawowej

2. ceny na tusze spadną poniżej 70% ceny podstawowej

DOTACJE WYRÓWNAWCZE:

1. na maciorki owcze- dwa rodzaje dotacji w zależności od systemu produkcji - dla jagniąt ciężkich(minimum 25 kg żywej wagi) i dla jagniąt lekkich (produkcja mleka oraz tusz o wadze 5 - 6 kg) wypłaty do 50% krajowego limitu praw do premii na maciorki owcze w dotychczasowym systemie, tzn. w powiązaniu z produkcją.

2. dla producentów na obszarach górskich i wyżynnych 7 euro/szt.

REGULACJE W IMPORCIE I EKSPORCIE

Mięso baranie bez opłat celnych mogą eksportować producenci z Argentyny (23,0 tys. ton), Australii (18,7 tys. ton) i Nowej Zelandii (226,7 tys. ton). Nie stosuje się żadnych dopłat eksportowych w stosunku do żywych owiec i baraniny.

3. Produkcja mięsa wieprzowego, drobiowego i baraniny w Unii Europejskiej i w Polsce

Tendencje w produkcji mięsa kształtują się rozmaicie w zależności od jego rodzaju,

okresu analizy i kraju. Dynamika produkcji mięsa w poszczególnych krajach UE jest bardzo zróżnicowana.

W latach 1990-2000 produkcja wieprzowiny w UE zwiększała się średnio rocznie o 2,8%, podczas gdy w Polsce o 1,1%, a w latach 2000-2003 odpowiednio 0,4% i 1,9%. Ogółem lata 1990-2003 charakteryzują się wzrostem produkcji wieprzowiny w UE średnio w roku o 380 tys. ton. Do największych producentów wieprzowiny w UE należały Niemcy, Hiszpania, Francja, Holandia, Włochy i Dania, a ich udział w produkcji tego mięsa w UE wynosił 80,1%.

Produkcja żywca wieprzowego w Unii Europejskiej (w mln szt.)

Kraj	2003	2004 ^1	2005 ^1	Wzrost/spadek 2004 r.=100%
Belgia/Luks.	11,250	11,027	10,751	-2,5
Dania	24,434	25,197	25,377	+0,7
Niemcy	40,527	40,693	41,527	+2,0
Francja	26,614	26,005	25,838	-0,6
Włochy	12,574	12,810	12,262	-4,3
Holandia	20,157	20,256	20,760	+2,5
Austria	4,948	4,981	4,833	-3,0
Polska	-	23,163	22,773	-1,7
Hiszpania	37,645	37684	37,743	+0,2
Czechy	5,154	4,967	4,356	-12,3
Węgry	5,586	5,157	4,760	-7,7
W. Brytania	9,064	8,842	8,842	-0,1
UE-15	202,513	202,707	203,109	+0,2
Kraje nowo przyjęte (10)	-	38,855	38,855	-4,0
UE-25	-	241,562	241,562	-0,5

1 - dane wstępne
2 - dane szacunkowe
Źródło: Agra Europe 2005, nr 2184, s. M/8 W.M.

Zarówno w Polsce, jak i w UE szybko rozwija się produkcja mięsa drobiowego. W latach 1990-2003 w UE zwiększała się ona średnio w roku o 215 tys. ton (o 2,7%), a w Polsce 42,3 tys. ton (o 8,4%). Tempo wzrostu produkcji mięsa drobiowego w Polsce w tych latach było 3,1-krotnie szybsze niż w UE.

Produkcja mięsa drobiowego w UE (15) i w Polsce (w tyś. ton)

Źródło: „FAO Statistical Databases”

W 2002 roku, w stosunku do roku 1990, ich produkcja w Unii obniżyła się o 164 tys. ton, tj. o 14%. Największy spadek wystąpił w Wielkiej Brytanii o 71 tys. ton (o ok. 20%), we Francji o 55 tys. ton (o ok. 30%), we Włoszech o 24 tys. ton (o ok. 30%), a także w Irlandii o 13 tys. ton (o 15%) i w Niemczech o 7 tys. ton (o 12%). Zmniejszeniu produkcji baraniny w krajach UE towarzyszył spadek jej konsumpcji, import wzrósł w tym czasie tylko o 8 tys. ton (z 272 tys. ton w 2000 roku do 280 tys. ton w 2001 roku). Wpływ na zmniejszenie konsumpcji miał przede wszystkim rekordowy wzrost jej cen, zwłaszcza w krajach, które tradycyjnie importowały brytyjską baraninę.

Produkcja baraniny i jagnięciny w krajach UE w latach 1990-2002 (w tys. ton)

Wyszczególnienie	1990	1992	1994	1996	1998	2000	2001	2002
Unia Europejska ogółem, w tym:	1139	1133	1116	1099	1066	1059	948	975
Wielka Brytania	370	401	395	373	351	359	258	299
Hiszpania	217	216	225	223	233	232	236	233
Francja	185	147	140	146	135	133	134	130
Włochy	81	82	75	74	70	65	60	57
Grecja	90	88	89	91	90	78	78	77

Źródło: „FAO Statistical Databases”

Produkcja baraniny i jagnięciny w Polsce w latach 1990-2002 (w tys. ton)

Wyszczególnienie	1990	1991	1994	1996	1998	2000	2001	2002
pogłowie owiec (tys. szt)	4159	3234	870	552	453	362	343	345
produkcja żywca (tys. ton)	95,7	104,3	25,2	13,6	7,8	6,5	6,2	5,4

Źródło: „FAO Statistical Databases”

Produkcja poszczególnych rodzajów mięsa w UE w latach 1990-2003

Źródło: obliczenia na podstawie: FAOSTAT Database Results, Agrarmarkte in Zahlen

ZMP 1999 i 2003.

Produkcja poszczególnych rodzajów mięsa w Polsce w latach 1990-2003

Źródło: Rynek mięsa. Stan i perspektywy, nr 10-26 MRiRW, IERiGŻ, ARR.

4. Spożycie mięsa w Unii Europejskiej i w Polsce

Między Polską a UE występują znaczne różnice w poziomie i strukturze konsumpcji mięsa. Spożycie wieprzowiny w Polsce w latach 1990-2003 wahało się od 42,2 kg (1992 rok) do 35,4 kg (1997 rok) na osobę rocznie, a jego udział w spożyciu mięsa ogółem był największy i kształtował się w przedziale 55-62%. Nie odbiega to zbytnio od średniej w Unii, gdzie spożycie tego mięsa jest większe niż w Polsce o ok. 5-6%. W UE są jednak mniejsze niż w Polsce wahania w jego spożyciu. W latach 1990-2003 konsumpcja wieprzowiny w UE zwiększała się średnio rocznie prawie o 0,4 kg/osobę, natomiast w Polsce w tym okresie zmniejszała się o 0,07 kg/osobę. wieprzowiny kształtuje się w granicach 35,4-39,6 kg/osobę i jest zbliżone do Francji, Irlandii, Włoch, w których to krajach wynosi ono 36-38 kg. Natomiast jest zdecydowanie niższe w porównaniu do Hiszpanii (58-66 kg), Danii (63-64 kg), Niemiec i Austrii (56- 57 kg).

W ostatnich latach, zarówno w Polsce, jak i w Unii, zmienia się struktura spożycia mięsa: maleje konsumpcja wołowiny, wzrasta zaś drobiu (ze względu na walory dietetyczne oraz cenę). Spożycie mięsa drobiowego w Polsce wzrosło z 7,6 kg/osobę w 1990 roku do 14,5 kg/osobę w roku 2000 i prawie 20 kg/osobę w 2003 roku. Oznacza to średnioroczny przyrost konsumpcji o 0,9 kg/osobę. Natomiast w UE spożycie drobiu zwiększyło się z 18,5 kg/osobę w 1990 roku do 22 kg/osobę w roku 2000 i prawie 23,0 kg/osobę w 2003 roku, tj. średnio rocznie o 0,38 kg/osobę.

Spożycie poszczególnych rodzajów mięsa w UE w latach 1990-2003 (kg/osobę)

Źródło: obliczenia na podstawie: FAOSTAT Database Results, Agrarmarkte in Zahlen

ZMP 1999 i 2003.

Spożycie poszczególnych rodzajów mięsa w Polsce w latach 1990-2003 (kg/osobę)

Źródło: Rynek mięsa. Stan i perspektywy, nr 10-26 MRiRW, IERiGŻ, ARR

5. Ceny poszczególnych rodzajów mięsa w Unii Europejskiej i w Polsce

Ceny skupu wieprzowiny, zarówno w Polsce, jak i w Unii Europejskiej, charakteryzują się znaczną zmiennością, a kierunek tych zmian jest podobny. Wahania te spowodowane są różnymi czynnikami. Podstawowe znaczenie mają wahania cykliczne i sezonowe w produkcji i podaży trzody chlewnej. Wzrost podaży rynkowej przyczynia się do obniżania cen, a jej zmniejszanie do ich wzrostu. Zmiany podaży żywca i jego cen mają przeciwstawne kierunki.

Miesięczne ceny referencyjne w Unii i ceny wieprzowiny w Polsce (w zł/kg wagi poubojowej) w latach 1996 - 2004.

Źródło: FAMMU, GUS, przeliczenia własne.

Źródło: FAMMU, GUS, przeliczenia własne.

Z wykresów tych wyraźnie widać wahania cen trzody chlewnej spowodowane cyklicznym

rozwojem jej produkcji. Wahania te, zarówno w Polsce jak i UE, są podobne co do kierunku. Niewielkie różnice występują w ich poziomie. Pod koniec 1998 roku oraz roku 2002 w Polsce i w UE osiągnęły one prawie podobny poziom. Integracja Polski z UE powodować będzie szybsze wyrównywanie się poziomu cen tego mięsa między naszym krajem a innymi UE-25. Wynikać to będzie z likwidacji barier handlowych i swobodnego obrotu towarowego. W UE prawie jedna piąta produkcji mięsa wieprzowego objęta była obrotami między krajami członkowskimi. Obroty te sprzyjają wyrównywaniu się cen. Obecnie w niektórych krajach UE ceny te są niższe niż w Polsce.

Ceny na rynku drobiarskim w Polsce w latach 2001 - 2004 (w zł/kg lub w zł/szt. W przeliczeniu na kg tuszki)

Źródło: na podstawie danych KRD-IG oraz MRiRW

Ceny skupu kurcząt rzeźnych (ceny w przeliczeniu na polskie złote za 1 kg)

*Przy kursie 1 euro = 4,77 zł

Źródło: Agra Europe

Ceny skupu kurcząt rzeźnych w Polsce kształtują się na niższym poziomie w porównaniu do cen w pozostałych państwach Unii Europejskiej. Na obecne ceny zbytu tego mięsa miała wpływ panika wywołana ptasią grypą. W ramach umów kontraktacyjnych ceny wynoszą ok. 2,2-2,3 zł/kg. Bez takiej umowy hodowcy sprzedają kurczaki nawet poniżej 2 zł/kg. Od października do końca marca 2006 r. o 5-8 proc. spadła produkcja w fermach drobiu, a w mniejszych hodowlach nawet o 20 proc., zaś konsumpcja drobiu w tym czasie zmniejszyła się o 10-15 proc. Popyt na drób zmalał również w krajach Europy we Francji o 15 - 20 %, we Włoszech aż o 70 %, w Grecji o 40 - 50 %. Tylko od sierpnia 2005 roku ceny drobiu spadły o ponad 30 proc.

Ceny żywca baraniego w Polsce i UE (w euro/kg)

Źródło: FAMMU/FAPA

Ceny żywca baraniego podlegają podobnym wahaniom jak w UE, są jednak nieco niższe od średniej ceny w Unii za kg żywca.

6. Handel zagraniczny wieprzowiną, wołowiną, drobiem i baraniną.

Obroty handlu zagranicznego mięsem zajmują znaczną pozycję w eksporcie i imporcie rolno-spożywczym. W ostatnich latach Polska była znaczącym eksporterem mięsa wieprzowego i wołowego. Rozwój produkcji drobiarskiej w Polsce przyczynił się do uzyskania dodatniego salda obrotów także mięsem drobiowym. Analiza handlu zagranicznego mięsem w UE wskazuje, że Polska osiąga dodatnie saldo handlu w tych rodzajach mięsa, w których UE ma duże nadwyżki rynkowe (wieprzowina, wołowina, drób). Oznacza to konkurencję w eksporcie nadwyżek rynkowych między Polską a krajami UE na rynkach krajów trzecich, a także konkurencję na rynku europejskim.

Polski eksport mięsa wieprzowego, wołowego, drobiowego, bydła i przetworów

Źródło: GUS, MF i obliczenia MRiRW

Wartość polskiego eksportu mięsa wieprzowego w roku 2004 w stosunku do roku 2003 wzrosła prawie o 7 %, w tym do państw UE (25) prawie 2 krotnie, a do pozostałych państw spadła o 25 %. Natomiast wartość polskiego eksportu mięsa drobiowego w tym samym okresie wzrosła o 14 %, w tym do krajów UE (25) wzrosła również o 14 %, a do pozostałych państw o 18 %.

Polski import mięsa wieprzowego, wołowego, drobiowego, bydła i przetworów

Źródło: GUS, MF i obliczenia MRiRW

W przypadku importu jego wartość w tym okresie wzrosła 2 krotnie. Z krajów UE (25) importowaliśmy prawie 3 krotnie więcej wieprzowiny, a 8 krotnie zmalał import z pozostałych państw. Wartość importu mięsa drobiowego wzrosła 4 krotnie, w tym z UE (25) wzrosła o 285 %, a z pozostałych państw o 271 %.

Handel zagraniczny mięsem w Polsce i UE (tys. t)

Źródło: obliczenia na podstawie: dla UE - Agrarmarkte in Zahlen ZMP 1999, w latach 1994-1996, Agriculture in the European Union - Statistical and economic information. European Commission: 2003 dla lat 1998-2002, FAMMU/FAPA dla 2003. Dla Polski - Rynek mięsa. Stan i perspektywy, nr 10-26 oraz Rynek drobiu i jaj. Stan i perspektywy,nr 8-25. MRiRW, IERiGŻ, ARR.

Bilans wieprzowiny w Polsce w tys. ton

Źródło: Ocena wpływu WPR na rynek mięsa, D. Rycombel

Bilans mięsa drobiowego w Polsce w tys. ton

Źródło: Ocena wpływu WPR na rynek mięsa, D. Rycombel

7. Perspektywa rozwoju poszczególnych rynków mięsa

Rynek wieprzowiny

Według średniookresowej prognozy Komisji Europejskiej dotyczącej rozwoju rynków rolnych, rynek wieprzowiny w państwach Piętnastki przezwycięży aktualne problemy. Przewiduje się, że produkcja mięsa wieprzowego będzie wzrastać, głównie za sprawą dużego popytu (wewnętrznego i zewnętrznego), osiągając do 2010 roku wielkość 18,8 mln ton. Wieprzowina będzie chętnie wybierana przez konsumentów, a spożycie na osobę może wzrosnąć w 2010 roku do ok. 45,7 kg.

Prognozy na rynku wieprzowiny w UE-15 w latach 2003-2010 (w mln ton)

Źródło: Komisja Europejska

Wpływ rozszerzenia i reformy WPR na rynek wieprzowiny w UE-25

Prognozy państw członkowskich dotyczące przyszłości sektora wieprzowiny po przystąpieniu dziesięciu nowych państw zapowiadają zasadnicze zmiany na rynku, podkreślając szereg korzystnych dla Piętnastki aspektów wynikających z rozszerzenia, głównie w wymiarze handlowym. Związane one będą przede wszystkim ze wzrostem siły nabywczej i w konsekwencji popytu na wieprzowinę w dziesiątce nowych państw członkowskich.. Aktualnie przystępujące do Unii państwa są samowystarczalne w sektorze wieprzowiny, jednak w następstwie rozszerzenia spożycie wieprzowiny może wzrosnąć o 28%, a produkcja o 20-25%. Stworzy to dogodną sytuację dla dotychczasowych producentów i eksporterów unijnych.

Na podstawie ww. raportu Komisji Europejskiej prognozuje się, że w poszerzonej Unii Europejskiej, obejmującej 25 państw, produkcja wieprzowiny wzrośnie do 2010 roku do 23 mln ton. Sytuacja na tym rynku będzie jednak w dużym stopniu zależeć od zgromadzonych zapasów państwowych nowych państw członkowskich. Komisja przewiduje, że rynek wieprzowiny skorzysta na wzrostowym trendzie popytu w dziesiątce nowych państw członkowskich, gdzie konsumpcja mięsa może wzrosnąć o 20% w omawianym okresie. Jednocześnie ocenia się, że sektor w tych państwach będzie się charakteryzować niższym stopniem przestrzegania wymogów jakości mięsa (np. w zakresie zawartości tłuszczu), co może w konsekwencji spowodować 0,3 mln import z aktualnych państw członkowskich Unii Europejskiej. Bez akcesji dziesięć nowych państw członkowskich mogłoby być eksporterami netto ok. 0,17 mln ton wieprzowiny.

Rynek wieprzowiny w UE-25 w latach 2003-2010 (w mln ton)

Źródło: Komisja Europejska

Źródło: Komisja Europejska.

Prognozy rozwoju rynku drobiu w UE-15

Według średniookresowej prognozy Komisji Europejskiej, produkcja drobiu w UE-15 powróci do poziomu sprzed kryzysu związanego z ptasią grypą, który spowodował w 2003 roku spadek produkcji o ponad 4%. Korzystna sytuacja związana jest z konkurencyjnymi - w stosunku do innych gatunków mięsa - cenami i dużym popytem. Spożycie na osobę prawdopodobnie wzrośnie do 2010 roku do 24,3 kg. W omawianym okresie wzrośnie również import drobiu, częściowo pokrywając wzrost popytu.

Prognozy na rynku drobiu w UE-15 w latach 2003 - 2010 (w mln ton)

Źródło: Komisja Europejska.

Rynek drobiu w UE-25

Rynek drobiu w rozszerzonej Unii Europejskiej, podobnie jak rynek wieprzowiny, rozwinie się dzięki rosnącemu popytowi ze strony nowych państw członkowskich. Według prognoz Komisji Europejskiej, produkcja drobiu wzrośnie z 10,9 mln ton w 2004 roku do 11,9 mln ton w roku 2010. Rósł będzie udział produkcji (do 0,6 mln ton) w tych państwach skierowany bezpośrednio na rynki aktualnych państw członkowskich. Wśród dziesięciu nowych państw członkowskich największym konsumentem mięsa drobiowego są Węgry, ze spożyciem na poziomie 37,8 kg/osobę (nieznacznie wyższym niż w Hiszpanii). W Polsce spożywa się rocznie 21,3 kg drobiu na osobę, co jest nieco poniżej poziomu konsumpcji we Francji. W okresie ostatnich dziesięciu lat, w odpowiedzi na wzrost spożycia, produkcja rosła 7,6% rocznie. W dziesięciu nowych państwach członkowskich mięso drobiowe obejmuje aktualnie 1/3 całkowitej produkcji mięsa. Przewiduje się, że eksport drobiu do państw Piętnastki nadal będzie rósł.

Rynek drobiu w UE-25 w latach 2003-2010 (w mln ton)

Źródło: Komisja Europejska.

Źródło: Komisja Europejska.

Rynek baraniny

Pomimo stopniowego poprawiania się sytuacji na unijnym rynku baraniny po okresie kryzysu wywołanego przez epidemię pryszczycy, średnioterminowa prognoza Komisji Europejskiej wskazuje na spadek produkcji mięsa owczego w krajach Wspólnoty. Spadek ten może być częściowo związany z wprowadzeniem przez kraje Piętnastki dopłat w części pozbawionej powiązania z produkcją. W omawianym okresie może wzrastać import baraniny i koziny do krajów Wspólnoty ze względu na lepszy dostęp do rynków trzecich.

Należy podkreślić, że przyjęcie nowych ośmiu państw z Europy Środkowej i Wschodniej do UE w 2004 roku miało znikomy wpływ na sektor baraniny w poszerzonej Wspólnocie. Zdecydowanie większego wpływu można się spodziewać po akcesji do UE Rumunii i Bułgarii, co może nastąpić w 2007 roku. W wyniku rozszerzenia UE pogłowie stada owiec w nowej Wspólnocie wzrośnie tylko o 2%, natomiast produkcja baraniny i jagnięciny zwiększy się o 1,3%. Łączna wielkość pogłowia owiec u ośmiu nowych członków UE nie przekracza 2

mln sztuk, przy czym największe (bo ponad 1 milionowe) stado jest na Węgrzech. W ostatnich latach pogłowie tych zwierząt wykazywało stały wzrost właśnie na Węgrzech, malało zaś w Polsce (333 tys. sztuk) i na Słowacji (316 tys. sztuk). Pogłowie owiec w Czechach utrzymuje się na stałym poziomie około 100 tys. sztuk. W krajach bałtyckich znajduje się łącznie tylko 73 tys. sztuk owiec. Przyjęcie Rumunii i Bułgarii do UE będzie miało o wiele większy wpływ na sektor owczy. Bułgarskie stado owiec liczy bowiem ponad 2,4 mln sztuk, natomiast rumuńskie 7 mln sztuk; tym samym łączne pogłowie tych zwierząt we Wspólnocie wzrośnie o 8%, a produkcja baraniny i jagnięciny zwiększy się o 5%. Poszerzenie Unii wpłynie korzystnie na odbudowanie i rozwój sektora owczarskiego w krajach wstępujących do Wspólnoty; przyniesie również szerszy dostęp do unijnych rynków zbytu na baraninę, w szczególności we Francji, Włoszech Grecji i Niemczech.

Rynek baraniny w UE-15 w latach 2001-2010 (w mln ton)

Źródło: Komisja Europejska.

Źródło: Komisja Europejska.

8. Bibliografia

1. Rycombel D., Warunki i zadania w zakresie handlu zagranicznego po akcesji Polski do Unii Europejskiej, 181 - 232

2. Dybowski G., Polska wieś w Europie, Rynek drobiu

3. Małkowski. J., Zawadzka D., Polska wieś w Europie, Produkcja wieprzowiny

4. Urban R., Strategia i program operacyjny restrukturyzacji i rozwoju przemysłu mięsnego w Polsce w okresie integracji z Unią Europejską, 2 - 13

5. Stańko S., Produkcja i spożycie mięsa w Polsce i UE w latach 1990-2003, Biuletyn Informacyjny ARR (lipiec 2004) nr 7 (157), 4 - 11

6. Unijny rynek mięsa i drobiu - prognoza 2003-2010, Biuletyn Informacyjny ARR (lipiec 2004) nr 7 (157), 12 - 19

7. Unie Europejska dla rolnika - przewodnik dla konsultantów i doradców rolniczych, Rynek drobiu i jaj

8. Unie Europejska dla rolnika - przewodnik dla konsultantów i doradców rolniczych, Rynek mięsa wieprzowego

9. Fiszka informacyjna, Centrum Informacji Europejskiej, Rynek mięsa baraniego i koziego w Unii Europejskiej

10. Fiszka informacyjna, Centrum Informacji Europejskiej, Rynek mięsa drobiowego i jaj w Unii Europejskiej

11. Fiszka informacyjna, Centrum Informacji Europejskiej, Rynek wieprzowiny w Unii Europejskiej

12. Kuraś D., Rolnictwo nr 8 (1999), Rynek wieprzowiny w Unii Europejskiej

13

Konsumpcja

Produkcja

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

24

23

22

21

20

19

18

wieprzowego w UE 25 (mln ton)

Prognozy rozwoju rynku mięsa

---