T: Rynek , popyt , podaż , cena.
Rynek - jest to ogół transakcji kupna i sprzedaży dóbr i usług oraz ogół warunków , których są zawierane owe transakcje wymienne między sprzedawcami a kupującymi.
Rodzaje rynku: ze względu na zakres przestrzenny transakcji: rynek lokalny , regionalny , państwowy , zagraniczny , międzynarodowy , światowy; ze względu na przedmiot wymiany: rynek papierów wartościowych , rynek dóbr i usług konsumpcyjnych , rynek czynników produkcji; ze względu na sytuacje rynkową (popyt - podaż): rynek sprzedawcy , rynek nabywcy; ze względu na swobodę działalności: wolny rynek.
Cena - jest pieniężnym wyrazem wartości wymiennej towaru i mówi nam o tym jaką sumę pieniędzy należy zapłacic za jednostkę towaru. Określa nam ile jest warte jedno dobro w przeliczeniu na inne.
Zasada ceteris paribus - oznacza że wszystkie pozostałe wielkości oprócz analizowanych niezmieniają się.
Popyt - to ilość dóbr i usług jaką nabywcy chcą i mogą kupić w danych warunkach przy określonej cenie. Jest to tzw. popyt efektywny oznacza on posiadanie przez konsumenta odpowiednich dochodów. Popyt potencjalny wyraża potrzebę zakupu danego dobra niemającą pokrycia w realnej sile nabywczej konsumenta (dochodu). Popyt indywidualny wyraża zapotrzebowanie reprezentowanego przez jednego nabywce na dane dobro. Popyt rynkowy jest sumą popytów indywidualnych przy różnych możliwych jego cenach.
Prawo popytu - wyraża zależność między popytem a ceną i głosi że wyższym ceną dobra odpowiadają mniejsze ilości dokonywanych zakupów danego dobra , czyli wzrostowi danego dobra towarzyszy spadek ilości nabywanych dóbr , niższym cenom odwrotnie. Mówi się że między popytem a ceną zachodzi zależność odwrotna.
Rynkowe i pozarynkowe czynniki kształtujące popyt:
Rynkowe: dochody nabywców , ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych , przewidywania konsumentów co do zmian cen i dochodów w przyszłości.
Pozarynkowe: preferencje konsumentów , warunki klimatyczne , pory roku , czynniki demograficzne , miejsce zamieszkania , ogólny poziom zamożności społeczeństwa , efekt demonstracji i naśladowania społeczeństwa.
Zmiana popytu pod wpływem ceny może wywoływać dwa efekty: efekt substytucyjny zmiany ceny , efekt dochodowy zmiany ceny. Substytucja oznacza wzajemne zastępowanie się dóbr i usług w zaspokajaniu potrzeb konsumpcyjnych i produkcyjnych , dobra są substytutami jeżeli zmiana ceny na jeden produkt przy niezmienionej cenie drugiego przesuwa popyt w kierunku dobra tańszego.
Komplementarność - oznacza wzajemne uzupełnianie się dóbr w ich zastosowaniu produkcyjnym lub konsumpcyjnym.
Podaż - jest to ilość dobra jaką sprzedawcy mogą zaoferować do sprzedaży przy określonej cenie. Podaż indywidualna , rynkowa.
Prawo podaży - wraz ze wzrostem (spadkiem) ceny dobra rośnie (spada) ilość dostarczanych przez producentów dóbr.
Czynniki determinujące podaż: pozacenowe zmiana (wzrost) kosztów produkcji , postęp technologiczny , dotacje i subsydia , ilość przedsiębiorstw w danej branży.
Mianem równowagi rynkowej określa się stan rynku, w którym ilość dóbr nabywanych przez konsumentów równa jest ilości tych dóbr wytwarzanych przez producentów, czyli stan w którym wielkość popytu na danym rynku jest równa wielkości podaży. Czynnikiem równoważącym podaż i popyt jest zazwyczaj cena. Cena, przy której występuje równowaga rynkowa nazywana jest ceną równowagi rynkowej.
Dana jest wzorem:
gdzie:
εxS - elastyczność podaży względem czynnika x
ΔS - przyrost podaży
S - wielkość podaży
Δx - przyrost czynnika xCenowa elastyczność popytu mówi o tym, o ile procent zmieni się chęć zakupu wyrażona w sztukach towaru, jeżeli cena danego towaru zmieni się o 1%.
Cenowa elastyczność popytu - stosunek względnej zmiany ilości pożądanego dobra, do względnej zmiany jego ceny, wyrażony współczynnikiem cenowej elastyczności popytu:
- wyrażona w procentach zmiana zgłaszanego zapotrzebowania na dobro w sztukach,
- wyrażona w procentach zmiana ceny.
Współczynnik cenowej elastyczności popytu
Ed(p) przyjmuje wartości z przedziału
,dla Ed(p) = 0, jakakolwiek zmiana ceny nie wywołuje zmiany popytu (popyt sztywny),
dla Ed(p) = 1, popyt zmienia się odwrotne proporcjonalnie do zmiany ceny (popyt proporcjonalny),
dla Ed(p) > 1, procentowa zmiana popytu jest wyższa niż procentowa zmiana ceny (popyt elastyczny), zwiększenie ceny jest wprost proporcjonalne do spadku przychodu,
dla
minimalna zmiana ceny wywołuje maksymalną zmianę popytu (popyt doskonale elastyczny).
8. Dochodowa elastyczność popytu - reakcja popytu na zmianę dochodu, miernikiem tej reakcji jest współczynnik dochodowej elastyczności popytu, który ma postać:
gdzie:
Ed(i) - dochodowa elastyczność popytu
Δd - przyrost popytu
d - wielkość popytu,
Δi - przyrost dochodu,
i - wielkość dochodu
Dochodowa elastyczność popytu jest relacją między procentową zmianą popytu a procentową zmianą dochodów nabywców. Mówi nam ona, o ile procent zmieni się popyt, jeżeli dochody nabywców zmienią się o 1%.
9. Mieszana elastyczność popytu - reakcja popytu na procentową zmianę popytu na dobro (usługę) x, a procentową zmianę ceny dobra (usługi) y. Mieszana elastyczność popytu istnieje ponieważ dane dobro (usługa) uzależnione jest również od cen innych dóbr (usług). Miernikiem tej reakcji jest współczynnik mieszanej (krzyżowej) elastyczności popytu, który ma postać:
gdzie:
Edx(py) - mieszana elastyczność popytu,
- procentowa zmiana popytu na dobro (usługę) x,
- procentowa zmiana ceny dobra (usługi) y.
Mieszana (krzyżowa) elastyczność popytu jest relacją między procentową zmianą popytu na dobro (usługę) x a procentową zmianą ceny dobra (usługi) y. Mówi nam ona, o ile procent zmieni się popyt dobra (usługi) x, jeżeli ceny dobra (usługi) y zmienią się o 1%.
jeżeli rozważamy dobra substytucyjne, to przed współczynnikiem elastyczności stawiamy znak "+" (wzrostowi ceny dobra y towarzyszy wzrost wielkości popytu na dobro x, pod warunkiem, że jego cena zostanie niezmieniona, będzie spadać lub rosnąć wolniej niż cena dobra y), zmiany popytu na dobro (usługę) x i ceny dobra (usługi) y są jednokierunkowe,
jeżeli rozważamy dobra komplementarne, to przed współczynnikiem elastyczności stawiamy znak "-" (wzrostowi ceny dobra y towarzyszy spadek wielkości popytu na dobro x, zarówno przy założeniu niezmienności ceny jak i bez niego), zmiany popytu na dobro (usługę) x i ceny dobra (usługi) y są różnokierunkowe
x - wartość czynnika x
Podaż dobra lub usługi jest elastyczna, gdy ilość oferowanych do sprzedaży dóbr lub usług może być łatwo i szybko zmieniona. Jest to prawdą w odniesieniu do wielu dóbr przemysłowych.
Podaż jakiegoś dobra lub usługi jest nieelastyczna, gdy nie może być ona łatwo i szybko zmieniona. Jest to prawdą w przypadku podaży pracy na stanowisku wymagającym długiego czasu kształcenia.
12. Cena minimalna to cena urzędowa, poniżej której nie wolno sprzedawać danego towaru. Ustalenie ceny minimalnej następuje na wniosek producentów; jest ona zawsze wyższa od ceny równowagi. Wprowadzenie ceny minimalnej wymaga równoczesnego przeciwdziałania zmniejszeniu popytu na rynku.
Ceny minimalne są często stosowane jako narzędzie polityki gospodarczej państwa, której celem jest zapewnienie określonego poziomu opłacalności produkcji lub dochodu. Określenie dolnego pułapu ceny dobra dotyczy najczęściej rynku płodów rolnych, cen skupu w rolnictwie i cen produktów spożywczych, a także płac minimalnych oraz cen ropy naftowej ustalonych przez OPEC, które przewyższają poziom ceny równowagi. Ustalenie ceny minimalnej poniżej ceny równowagi nie wywołuje żadnych skutków na rynku, gdyż w takich warunkach równowaga rynkowa jest osiągalna (jeśli cena minimalna zostanie ustalona powyżej ceny równowagi, to równowaga rynkowa jest nieosiągalna). Przy cenie minimalnej powstanie nadwyżka. W sytuacji nadwyżki podaży nad popytem sprzedawcy będą konkurować ze sobą, w związku z tym może pojawić się dążenie do sprzedaży poniżej ceny minimalnej, wbrew obowiązującym regulacjom prawnym .W wielu krajach, w tym w Polsce, państwo nie tylko ustala i kontroluje ceny produktów rolnych, ale również skupuje i sprzedaje określoną ilość tych produktów, uzupełniając w ten sposób popyt i podaż podmiotów prywatnych, co jest korzystne zarówno dla producentów, jaki i konsumentów.
13. Cena maksymalna to cena urzędowa, powyżej której nie mogą być zawierane transakcje na dane dobro.
Skutkiem wprowadzenia ceny maksymalnej może być niedobór rynkowy. Cena maksymalna jest na ogół niższa od ceny równowagi rynkowej.Wprowadzana jest tylko w nielicznych przypadkach, gdy według decydentów wymaga tego ważny interes społeczny (np. ceny mieszkań komunalnych dla najbiedniejszych rodzin). Często jest przedmiotem kontrowersji. Cena maksymalna ma chronić interes konsumenta.
Skutki:
-powstawanie i rozwój czarnego rynku
-niedobór towaru (nieopłacalność produkcji)
-marnowanie produktów (nieopłacalność sprzedaż, w rolnictwie: nieopłacalność zbiorów)
T: Konsument na rynku.
Gosp. domowe - dobrowolny związek ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe dotyczące sposobu zarobkowania i wydawania zarobionych pieniędzy.
Podstawowe cechy gosp. domowych jako podmiotów gosp.: zdolność do podejmowania decyzji, w tym głównie decyzji o charakterze ekonomicznym; dążenie do uzyskania największej satysfakcji w ramach stojących do dyspozycji ograniczonych środków.
Funkcje ekonomiczne gosp. domowych: członkowie rodzin sprzedają na rynku pracy swoje usługi traktowane przez przedsiębiorstwa jako ich koszty osobowe, w zamian za to uzyskują określone dochody (funkcja dochodowa), dochody te w większości są wydawane na zakup dóbr konsumpcyjnych i usług (funkcja konsumpcyjna).
Konsument na rynku jako przedstawiciel gosp. domowego może przyjąć następujący sposób zachowania się: wybiera między alternatywami konsumpcji i czyni to w sposób świadomy zgodnie z własnym interesem (jest to założenie o ekonomicznej racjonalności konsumenta) ; posiadając pełną i prawdziwą informację o produktach, konsument sam potrafi najlepiej ocenić na czym polegają jego korzyści, błędy w podejmowaniu decyzji są wynikiem braku odpowiednich informacji ; konsument decyduje sam o strukturze własnej konsumpcji zgodnie ze swoimi preferencjami jak również dochodami oraz cenami dóbr obowiązującymi w danym momencie na rynku, konsument zaspokajając własne potrzeby może zastępować jedne dobra drugimi (substytucyjność dóbr).
Użyteczność - suma zadowolenia (satysfakcji, przyjemności) jaką osiąga indywidualny konsument z posiadania lub konsumowania danego dobra, użyteczność ma charakter subiektywny i jest kategorią abstrakcyjną, wyróżniamy 3 użyteczności:
całkowita - oznacza stopień zadowolenia jaki posiada jednostka z konsumpcji lub posiadania określonej ilości danego dobra; 
przeciętna - wielkość średnia; krańcowa - (marginalna) jest to przyrost (wzrost lub spadek) zadowolenia jakie osiąga konsument ze zwiększania swojej konsumpcji (dobra lub usługi) o jednostkę; suma użyteczności krańcowych jest równa użyteczności całkowitej; 
Między poziomem konsumpcji danego dobra a jego użytecznością istnieją następujące zależności: --użyteczność całkowita konsumpcji danego dobra wzrasta (maleje) wraz ze wzrostem (spadkiem) ilości konsumowanego dobra; -użyteczność krańcowa maleje (wzrasta) wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra o jednostkę , -użyteczność krańcowa kolejnych jednostek może być różna, spadek użyteczności może następować niekoniecznie już od drugiej jednostki ( czasem kilka pierwszych jednostek może mieć taka samą wartość) ale wcześniej czy później następuje jednak spadek użyteczności kolejnych konsumowanych jednostek dobra.
Prawo malejącej użyteczności krańcowej (I prawo Gossena) - przyrosty zadowolenia z konsumpcji maleją wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra Cp. Użyteczność krańcowa jest malejącą funkcją ilości danego dobra.
System preferencji konsumenta (zasady jakie obowiązują przy wyborze konsumenta) : przy podejmowaniu decyzji o konsumpcji wielu dóbr, konsument dąży do wyboru takiej kombinacji dóbr która przynosi mu największe zadowolenie.
Podstawą wyboru konsumenta jest uporządkowany system preferencji: 1. założenie kompletności preferencji : (konsument dokonując wyboru między poszczególnymi kombinacjami dóbr potrafi ocenić, które kombinacje preferuje bardziej, a które mniej) 2. założenie o przewodności preferencji (ApB) i (BpC) => ApC 3. założenie nienasyconości zadowolenia konsumenta zakłada, że konsument wybiera zawsze taką kombinację dóbr, która daje mu największą satysfakcję z konsumpcji; oznacza to w skali preferencji, że wyższe miejsca zajmują te kombinacje konsumpcji dóbr, które zapewniają mu wyższą użyteczność.
Krzywa obojętności konsumenta - przedstawia wszystkie kombinacje ilościowe konsumpcji dwóch dóbr, dające konsumentowi takie samo zadowolenie; mówiąc inaczej jednakowo preferowane przez konsumenta podstawowe cechy charakteryzujące krzywe obojętności - 1. krzywe obojętności mają nachylenie ujemne, co wynika z faktu, że w miarę konsumpcji jednego dobra zmniejsza się ilość konsumpcji drugiego dobra (zasada substytucyjności) 2. krzywe obojętności nie mogą się przecinać co wynika z założenia o przewodności preferencji 3. krzywych obojętności jest nieskończenie wiele, co oznacza, że istnieją różnice w poziomach zadowolenia z konsumpcji dwóch dóbr; krzywe leżące dalej od początku układu wskazują na większy poziom zadowolenia konsumenta; te które leżą bliżej wskazują na niższy poziom zadowolenia konsumenta; wynika z tego, że dla każdego konsumenta można zbudować mapę krzywych obojętności przesuwających się w górę w prawo, co świadczy o wzroście preferencji; w lewo w dół - spadek preferencji konsumenta. 4. krzywe obojętności są wypukłe w stosunku do początku układu, nachylenie krzywych obojętności jest zawsze ujemne.
Krzywa zwana krańcową stopą substytucji (MRS) - określa z jakiej ilości dóbr Y należy zrezygnować w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę, w sytuacji pozostania konsumenta na tej samej krzywej obojętności; 
Linia budżetowa konsumenta - przedstawia możliwości zakupu dwóch dóbr, które mogą być zrealizowane przy danych dochodach konsumenta i cenach jednostkowych tych dóbr Cp. 
Linia budżetowa pokazuje, że mamy do czynienia z taką kombinacją dwóch dóbr, które są osiągalne dla konsumenta przy istniejących ograniczeniach budżetowych , od kombinacji, które są nieosiągalne przy tych ograniczeniach. Każda linia budżetowa położona powyżej danej przedstawia taką kombinację dóbr X i Y, które jest dla konsumenta nieosiągalna przy danych dochodach (oraz cenach jednostkowych dóbr). Linie położone poniżej danej linii budżetowej mogą być realizowane bez przeszkód przez konsumenta. LB ma nachylenia ujemne, które jest równe stosunkowi cen dwóch dóbr. Nachylenie 
Optimum konsumenta - punkt, w którym konsument maksymalizując zadowolenie z konsumpcji znajduje się na najwyżej położonej z możliwych do osiągnięcia krzywej obojętności. Jest to punkt, w którym krzywa obojętności jest styczna do danej linii budżetowej. W punkcie styczności krzywej obojętności z daną linią budżetową relacja wielkości konsumpcji dóbr X i Y oznacza, że stopa, z którą konsument jest skłonny zastąpić ilość konsumowanego dobra X dobrem Y jest równa stopie, która umożliwia tę substytucję przy istniejących ograniczeniach budżetowych.
Wyszukiwarka