Program stymulujący rozwój dziecka zdolnego
w wieku przedszkolnym
„ ZDOLNY PRZEDSZKOLAK”
Program autorski opracowały:
mgr Izabela Gapińska
mgr Małgorzata Rosińska
mgr Agnieszka Nowak
Włocławek, 2004
SPIS TREŚCI :
Wstęp.
2.Cele i założenia programu.
3.Charakterystyka programu.
4.Ustalenia terminologiczne:
4.1 Pojęcie „ Dziecko zdolne i utalentowane”
4.2 Cechy ogólne dziecka uzdolnionego.
5.Talent i jego obszary:
5.1 Talent artystyczny
5.2 Talent twórczy
5.3 Talent aktorski
5.4 Talent muzyczny
5.5 Talent matematyczny
5.6 Talent przywódcy
5.7 Talent sportowy
5.8 Talent pisarski
5.9 Talent naukowy
5.10 Talent techniczny.
6. Stymulacja rozwoju procesów poznawczych dziecka zdolnego.
7. Dziecko zdolne w przedszkolu:
7.1 Wczesne przejawy talentu przedszkolaka.
7.2 Rola nauczyciela - wychowawcy.
7.3 Propozycja organizacji pracy nauczyciela z dzieckiem zdolnym w przedszkolu.
7.4 Rola rodziców.
8. Ewaluacja.
9. Zakończenie.
10. Bibliografia.
11. Załączniki:
Indywidualne programy pracy z dzieckiem zdolnym.
Arkusze do rozpoznawania poszczególnych obszarów talentu.
1. Wstęp
Przedszkole ma na celu wszechstronny rozwój dziecka i przygotowanie go do podjęcia nauki w szkole. Przedszkole zatem kieruje, pobudza rozwój dziecka, dostarcza bodźców i treści wyzwalających jego aktywność.
Kierowanie rozwojem dziecka wymaga dobrej orientacji w jego indywidualnych możliwościach rozwojowych, aby można było postawić mu odpowiednie wymagania. Nauczyciel przedszkola codziennie obcując z dzieckiem obserwuje jego zabawę, wytwory plastyczne, słucha opowiadań, pytań czy wreszcie dostrzega szybkość czynionych postępów.
Uważamy, że najczęściej wskazuje się na funkcje wyrównawczo- kompensacyjne przedszkola. Nauczyciele najczęściej zainteresowani są wyrównaniem trudności dziecka, usuwaniem lub łagodzeniem zaburzeń. Nie poświęca się natomiast szczególnej, należnej uwagi dzieciom zdolnym. Nauczyciele i rodzice dostrzegają wprawdzie takie dzieci, ale oferują im niewiele.
Dzieci przejawiające wszelkie zdolności i talenty trzeba nie tylko wychwycić spośród rówieśników, ale także je kształtować, rozwijać, wzbogacać i ciągle zachęcać do działania. Niezbędną okazuje się współpraca rodziców dziecka z przedszkolem ( a później szkołą ). Umiejętnie rozwijany talent stanie się źródłem radości rodziców, nauczycieli, a przede wszystkim samego dziecka.
Te refleksje przyczyniły się do powstania naszej pracy, którą poświęcamy zdolnym przedszkolakom.
W naszej pracy zawodowej, jak również podczas pisania tej pracy, przyświeca nam zasada G. Lewisa „ Zdolne dziecko jest przede wszystkim dzieckiem, a dopiero potem dzieckiem zdolnym”.
2. Cele i założenia programu
Nasze przedszkole, jak każda placówka oświatowa ma do zrealizowania specyficzne cele ogólne i szczegółowe. Nadrzędne cele wychowania przedszkolnego zostały zawarte w podstawie programowej zatwierdzonej przez Ministerstwo edukacji Narodowej i Sportu, która mówi, że „ celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno - kulturowym i przyrodniczym”
Głównym założeniem programu „ ZDOLNY PRZEDSZKOLAK” jest stworzenie warunków dzieciom zdolnym do wszechstronnego i harmonijnego rozwoju, który może doprowadzić do pełnego rozkwitu ich zdolności i zainteresowań.
Dlatego celem zasadniczym naszego programu jest:
Wielostronne wspieranie uzdolnień.
Rozwijanie kreatywnych postaw.
Kształtowanie pozytywnej samooceny.
Budowanie prawidłowych więzi i relacji społecznych.
Realizacja tych celów powinna uwzględnić następujące cele szczegółowe:
Rozwój intelektualny:
Rozwijanie obszarów zainteresowań
Pogłębianie wiedzy
Stwarzanie możliwości do eksperymentowania
Rozwój społeczny.
Rozwijanie umiejętności współpracy i współdziałania w grupie
Dostarczanie okazji do przeżycia pozytywnych doświadczeń społecznych takich jak tolerancja, życzliwość, empatia.
Rozwój emocjonalny.
Kształtowanie pozytywnej samooceny: wiara we własne siły i możliwości.
Przezwyciężenie niepewności i lęku.
Radzenie sobie z porażkami i niepowodzeniami.
Powyższe cele ogólne i szczegółowe nauczyciel dostosowuje do rozwoju intelektualnego i emocjonalno - społecznego dziecka i realizuje je w ramach zajęć wzbogacających poprzez sytuacje edukacyjne na terenie przedszkola.
3. Charakterystyka programu
„ ZDOLNY PRZEDSZKOLAK” to program rozwoju dzieci zdolnych w wieku przedszkolnym. Przeznaczony jest dla nauczycieli napotykających w swojej pracy wychowawczo- dydaktycznej dzieci utalentowane.
Jest programem promującym dzieci zdolne, wzbogacającym proces wychowawczy tak, by pomógł im osiągnąć poziom odpowiadający ich możliwością.
Szczególnie ważne jest, aby jak najwcześniej wychwycić dziecko zdolne, po to by stworzyć mu sprzyjające warunki do rozwoju talentu. W tym celu przedstawiłyśmy i omówiłyśmy dziesięć różnych talentów i ich obszary oraz zaproponowałyśmy arkusze do rozpoznawania poszczególnych obszarów uzdolnień.
Nauczyciele znajdą też wskazówki, jak stymulować rozwój procesów poznawczych tak, by uwolnić potencjał twórczy dziecka. Z programu dowiedzą się, kiedy można zaobserwować wczesne przejawy talentu przedszkolaka, jaką rolę pełnią rodzice dziecka utalentowanego, a jaką nauczyciel - wychowawca.
Zajęcia zacząć należy od tematyki bliskiej dziecku, od tego co znane, do tego co nieznane. Propozycje zajęć i zabaw muszą być ciekawe dla dziecka, pobudzać jego kreatywne myślenie oraz wyobraźnię.
Zajęcia wzbogacające mogą być prowadzone już od trzeciego roku życia, odpowiednio realizowane pogłębią wiedzę i zainteresowanie dzieci, wzmocnią ich więź ze światem społecznym oraz nauczą rozpoznawać i nazywać uczucia swoje i innych.
Nasz program rozpatruje osobowość wychowanka w trzech aspektach:
intelektualnym - pogłębianie wiedzy
⇒ społecznym - uczenie się interakcji społecznych, umiejętność życia w grupie.
emocjonalnym - zrozumie siebie, swoich potrzeb, nabieranie pewności siebie.
„ ZDOLNY PRZEDSZKOLAK” przeznaczony jest do realizacji dla dzieci w wieku przedszkolnym. Zabawy i gry zaplanowane są dla jednego dziecka lub małej grupki dzieci. Nie ma w nim podziału na grupy wiekowe, ich dobór uzależniony jest od rozwoju intelektualnego i emocjonalnego dziecka.
4. Ustalenie terminologiczne.
4. 1. Pojęcie „dziecko zdolne i utalentowane”
Kto to jest dziecko „zdolne”? Odpowiadając na to pytanie, trzeba określić, co rozumiemy pod pojęciem „ zdolności”. Definicja podana przez Encyklopedię PWN mówi, że „ zdolności - to zespół względnie stałych właściwości człowieka, warunkujących łatwość uczenia się oraz efektywność wykonywania czynności, w określonej dziedzinie działalności”. Nam jednak bliższa jest definicja podana przez Słownik Języka Polskiego „ zdolności - właściwości pozwalające na łatwe opanowanie nauki, zdobycie wiedzy, jakiejś umiejętności; talent, dar.”
Wielu naukowców zajmujących się tym problemem uważa, że każde dziecko, które rodzi się zdrowe fizycznie jest jednostką wszechstronnie uzdolnioną z potencjalną inteligencją oraz możliwościami pełnego rozwoju we wszystkich kierunkach. Od lat psycholodzy, pedagodzy, dydaktycy toczą między sobą spór o to co ważniejsze: pochodzenie czy wychowanie? geny czy środowisko? Wielu z nich opowiada się za wrodzonymi zdolnościami dziedziczonymi z pokolenia na pokolenie, których miernikiem jest wysoki iloraz inteligencji w testach IQ. Jednak już w latach siedemdziesiątych naukowcy zauważyli, że testy na inteligencję nie są wystarczającym kryterium uzdolnień. Środowisko, w jakim człowiek żyje, odgrywa ogromną rolę w jego rozwoju. Wszelkie zmiany w środowisku np. traumatyczne wydarzenia (śmierć rodzica), zmiana statusu w rodzinie (narodziny rodzeństwa), mogą spowodować zmiany w ilorazie inteligencji dziecka. Dziecko z wysokim ilorazem inteligencji, które nie będzie wspierane, motywowane, zachęcane, może nie rozwinąć swojego talentu, bo nieprawdą jest stwierdzenie, że talent zawsze się przebije. Do dnia dzisiejszego nie wytłumaczono w sposób jednoznaczny wpływów genów i środowiska. Aktualny więc jest pogląd, że talent się dziedziczy, a jego rozwój zależy od wpływu otoczenia.
Podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju intelektualnego jest harmonijna równowaga między intelektem a uczuciami, ponieważ sfera emocjonalna zapewnia dziecku: poczucie bezpieczeństwa i swobody, poczucie własnej wartości, szanowanie uczuć innych ludzi. Tylko równoczesne rozwijanie talentu z rozwojem emocjonalnym, w efekcie zaowocuje pełnym, wszechstronnym rozwojem dziecka.
W naszym programie pod pojęciem talentu rozumieć będziemy dziecko przejawiające wybitne zdolności w jakiejś dziedzinie: artystycznej, naukowej, muzycznej itp.
4. 2. Cechy ogólne dziecka uzdolnionego
Znając definicję talentu, trzeba odpowiedzieć na pytanie, jak rozpoznać talent u dziecka? Rozpoznawanie talentu i praca z dzieckiem zdolnym jest bardzo trudna, dlatego tak mało nauczycieli zajmuje się tym zagadnieniem. Chcąc wychwycić zdolności dziecka, należy zacząć od wnikliwej obserwacji wychowanka już od najmłodszych lat, w czym pomocne będą charakterystyczne cechy dziecka zdolnego.
Dziecko zdolne wyróżnia się :
łatwością uczenia się
dobrą pamięcią
dużą wiedzą ogólną
ciekawością - zadaje niezliczoną liczbę pytań
zdolnością koncentracji
wytrwałością
żywą i twórczą wyobraźnią
pomysłowością
poszukiwaniem wielu rozwiązań problemu
głęboką wrażliwością na uczucia swoje i innych
wolą pracowania samodzielnie
cechami przywódczymi
uporem i chęcią postawienia na swoim.
Wymienione cechy nie występują wszystkie jednocześnie. Zauważając u dziecka takie cechy możemy stwierdzić, że potencjalnie mamy przed sobą dziecko zdolne.
5. Talent i jego obszary
„ Dokonać z łatwością czegoś,
co jest trudne dla innych to talent, móc uczynić coś, co dla talentu jest niemożliwe to geniusz”
Amel Henri Frederic
Co to jest talent? Na podstawie rozważań teoretyków i praktyków nauczania, można wyróżnić następujące definicje talentu:
Definicja ex post facto, czyli wynikająca z faktów: talent określony śledząc bieg historii i losy ludzi mających szczególne osiągnięcie.
Definicja procentowa to: pewien procent populacji w porównaniu z intelektualnymi możliwościami całego społeczeństwa jest uzdolniony i utalentowany.
Definicja psychometryczna to: talent określany w kategoriach osiągnięć w jednym lub kilku testach na ogólną inteligencję - tzw. testach na IQ
Definicja złożona to mnogość i różnorodność aspektów i kryteriów oceny talentu, szeroka gama czynników, jak np. zachowanie, zdolności twórcze, szczególny dryg do czegoś czy nieprzeciętny potencjał w wielu dziedzinach ludzkich dążeń.
Inną definicją talentu jest definicja Departamentu Szkolnictwa, oparta na tzw. Raporcie Marlanota. Brzmi ona: „Zdolne i utalentowane dzieci oraz młodzież przejawiająca w przedszkolu, szkole podstawowej lub średniej jawne lub potencjalne zdolności stanowiące dowód wysokiej klasy możliwości intelektualnych, twórczych, organizatorskich czy artystycznych ( w sztukach wizualnych i scenicznych)”.
W latach pięćdziesiątych Calvin Taylor opracował „ wielobiegunowy model talentu”. Wyróżnił sześć pól talentu: talent do nauki, tworzenia, planowania, przewidywania, nawiązywania stosunków oraz podejmowania decyzji. Twierdził, że w każdym dziecku drzemie jakiś talent.
W latach siedemdziesiątych pojawiła się teoria Josepha Renzulli tzw. „model trójpierścieniowy”. Twierdził on, że w wypadku dzieci autentycznie zdolnych i utalentowanych ważne jest nie tylko posiadanie ponadprzeciętnych zdolności i kreatywność, ale i motywacja. Uważał, że musi zaistnieć kombinacja tych trzech elementów ogólnie lub w poszczególnych dziedzinach, by można było mówić o talencie.
W 1991 r. Departament Szkolnictwa przyjął następujące definicje: „Uczniowie zdolni to ci, którzy posiadają potencjał do osiągnięcia najwyższych wyników w wielu dziedzinach nauki i sztuki. Uczniowie utalentowani to tacy, którzy posiadają potencjał do osiągnięcia najlepszych wyników w jednej dyscyplinie naukowej lub artystycznej”.
Rozpoznanie dzieci utalentowanych jest procesem długim i trudnym. Talent często ujawnia się dopiero, gdy dziecko bezpośrednio styka się z doświadczeniem, które budzi drzemiące w nim zdolności. Dziecko zdolne charakteryzuje się pewnymi cechami.
Cechy ogólne dziecka uzdolnionego to:
uczy się chętnie i łatwo,
ma dobrą pamięć,
posiada rozległą wiedzę ogólną,
zadaje mnóstwo sondujących problem pytań,
zagłębia się w szczególnie interesujące go dziedziny i zajęcia
wykazuje dużą ciekawość,
ma żywą i twórczą wyobraźnię ,
ma poczucie humoru,
stawia sobie nowe wyzwania i wyszukuje problemy do rozwiązania,
posługuje się poprawnym językiem i wyszukanym słownictwem,
woli pracować samodzielnie,
ma wiele własnych pomysłów i rozwiązań różnych problemów,
łatwiej i prędzej niż rówieśnicy nawiązuje kontakty z ludźmi
znajduje zarówno przyjemność, jak i wyzwanie w intelektualnych dążeniach
wykazuje zdolności przywódcze we wczesnym wieku,
wykazuje wrażliwość na cudze i własne uczucia,
ma wysokie wymagania względem siebie i innych,
jest perfekcjonistą,
wykazuje wysoki poziom oceny moralnej.
Należy wspomnieć, iż dziecko utalentowane nie musi wykazywać wszystkich tych cech.
Barbara Clark stwierdziła że: „ Talent jest czymś biologicznie zakorzenionym - swego rodzaju metką świadczącą o dużej inteligencji, która jest rezultatem wysoce zaawansowanej i przyspieszonej integracji różnych funkcji mózgu”.
Poniżej przedstawiamy kilka zestawów cech, które mogą pomóc określić obszar talentu dziecka.
5. 1 Talent artystyczny
Dziecko lubi rysować, malować , lepić z gliny lub plasteliny. Chętnie eksperymentuje, przejawia oryginalność w doborze tematów, technik, kompozycji i materiałów. Poprzez sztukę wyraża swoje uczucia. Zauważa szczegóły i barwy, których inne dzieci nie dostrzegają. Ma wyostrzoną percepcję przedmiotów codziennego użytku. Odwiedza galerię, wystawy. Interesuje się dziełami sztuki.
5. 2 Talent twórczy
Dziecko posiada inwencję twórczą . Potrafi wymyślać opowiadania, gry, wiersze, piosenki itp. Zadaje dużo pytań stawianych przez dorosłych. Lubi eksperymentować i sprawdzać hipotezy, by uzyskać odpowiedź na nurtujące pytania. Potrafi wykorzystać w nowy niezwykły sposób znane materiały i środki. Jest wytrwałe w podejmowanym zadaniu. Często ubiera się lub zachowuje w sobie tylko właściwy sposób.
5. 3 Talent aktorski
Dziecko od najmłodszych lat wykazuje zdolność odgrywania różnych ról, naśladowania. Potrafi z ekspresją operować głosem oraz porozumiewać się za pomocą gestów, ruchu i wyrazu twarzy. Chętnie uczestniczy w klasowych teatrzykach. Interesuje się teatrem, filmem.
5.4 Talent muzyczny
Dziecko ma słuch muzyczny, wyczucie rytmu i natężenia dźwięku. Potrafi skojarzyć zjawiska z muzyką. Wyraża chęć do nauki gry na jakimś instrumencie. Charakteryzuje go zdolność długotrwałej koncentracji. Dobrze śpiewa ( chociaż nie zawsze). Wymyśla oryginalne melodie. Chętnie słucha różnych gatunków muzyki. Często czyta o muzyce, kompozytorach i muzykach. Chodzi na koncerty.
Talent matematyczny
Dziecko od najmłodszych lat szybko operuje cyframi i liczbami. Wszystko oblicza skrótami. Jest perfekcjonistą Nie jest zbyt rozmowne. Jasno i zwięźle odpowiada na pytania. Nie ufa intuicji, chce dowodów. Wykazuje wytrwałość i upór w rozwiązywaniu zadań. Zdarza się, że lubi muzykować lub grać w szachy.
5.6 Talent przywódczy
Dziecko zazwyczaj jest w centrum uwagi. Jest pewne siebie, uwielbia być na czele. Ma poczucie lojalności grupowej i indywidualnej sprawiedliwości społecznej. Przez inne dzieci uznawane jest za przewodnika.
Jest cierpliwe i tolerancyjne, kontroluje przebieg zabawy i wykorzystuje to do zdobywania uznania u rówieśników oraz do manipulowania nimi. Wie jak zaszczepić innym entuzjazm do pomysłu.
5.7 Talent sportowy
Dziecko jest energiczne, aktywne ruchowo. Ma doskonałą koordynację ruchów, szybko rozwija się motorycznie. Uwielbia gry i zabawy sportowe, zabawy na powietrzu. Chętnie wykonuje ćwiczenia sportowe. Z powodzeniem rywalizuje w sporcie z dziećmi starszymi od siebie. Czyta artykuły i wiadomości sportowe.
Talent pisarski
Dziecko czyta z przyjemnością i ze zrozumieniem. Od wczesnego dzieciństwa samo sięga po książkę i czyta płynnie. Wyprzedza rówieśników w umiejętności czytania i pisania. Wymyśla opowiadania, historyjki. Zapisuje swoje myśli i pomysły. Nie traci wątku. Sprawia, że postacie przez niego stworzone wydają się autentyczne. Jest wrażliwe na uczucia innych, bystrym obserwatorem ludzkich zachowań.
5.9 Talent naukowy
Dziecko jest oczytane ( m.in. chodzi o tematykę naukową ).
Wyraża się jasno i precyzyjnie. Jest uzdolnione matematycznie. Ciągle nurtują go pytania: „jak?” i „ dlaczego?” Ma doskonałą koordynację oko - ręka oraz świetnie rozwinięte umiejętności motoryczne. Często zbiera różne przedmioty, klasyfikuje je. Jest wytrwałe. Czyta książki popularnonaukowe, przeprowadza doświadczenia. Dostrzega i rozumie różne pojęcia i związki.
Talent techniczny
Dziecko lubi konstruować. Właściwie posługuje się różnego rodzaju narzędziami. Interesuje go funkcjonowanie urządzeń mechanicznych. Lubi rysować przedmioty mechaniczne lub różne plany i projekty. Ma zdolności matematyczne ( w zakresie matematyki stosowanej i geometrii). Czyta książki i czasopisma naukowe i techniczne.
Chcąc rozpoznać dziecko utalentowane, należy je obserwować w różnych sytuacjach: przy pracy, w zabawie oraz w kontaktach z rówieśnikami i dorosłymi. Można stosować wiele metod sprawdzających, przeprowadzać testy grupowe i indywidualne na inteligencję. Wypróbowuje się też tzw. nominację rówieśniczą. Dzieci najlepiej wiedzą, kto w klasie jest bystry i inteligentny. Metodę tą można traktować jako pomocniczą w rozpoznawaniu utalentowanych.
Inną metodę, która pozwoli zidentyfikować dzieci zdolne jest rozmowa z rodzicami, gdyż to oni wiedzą najwięcej na temat swoich pociech. Istotną rolę odgrywa też wywiad przeprowadzony z dzieckiem.
W załącznikach przedstawiamy propozycję arkuszy do rozpoznawania poszczególnych obszarów talentów.
6. Stymulacja rozwoju procesów poznawczych dziecka zdolnego
Termin „ stymulować” pochodzi od łacińskiego słowa „ stimulare”, co znaczy pobudzać, „popędzać”. W psychologii i pedagogice termin ten oznacza zatem zewnętrzne oddziaływania, mające na celu pobudzanie rozwoju pewnych funkcji psychicznych lub też oddziaływania umożliwiające wszechstronny rozwój dziecka.
Często zdarza się, że dorośli dążą do przyspieszania rozwoju dziecka przez proponowanie mu ćwiczeń mających na celu szybkie opanowanie jakiejś sprawności, np. czytania. Dziecko poddane takim ćwiczeniom opanuje tę sprawność, ale wyniki będą zbyt krótkotrwałe i będą wiązać się z wysokimi kosztami, jakie poniesie dziecko. Te koszty to brak dobrego zrozumienia materiału, a także sztywne opanowanie formułek oraz zaburzenia emocjonalne wynikające z napięć towarzyszących procesowi przyspieszonego uczenia.
Dla rozwoju dziecka korzystne jest zatem proponowanie mu dużej ilości ćwiczeń, zadań o podobnym stopniu trudności, ale na różnorodnym materiale, aktywizującym różne strony aktywności dziecka. Cały proces doskonalenia danej sprawności musi być rozłożony w czasie. Każda czynność powinna być utrwalana przez powtarzanie, wykonywana na różnych treściach w celu jej uogólnienia i równocześnie różnicowana stosownie do okoliczności.
Stymulowanie rozwoju wymaga od dorosłego człowieka orientacji we właściwościach poznawczych dziecka. Należy pamiętać, że właściwości poznawcze dziecka różnią się od ludzi dorosłych, a przyjmowanie takiej analogi jest zawodne. S. Szuman wskazuje na fakt, że dziecko myśli inaczej i błędem jest naginanie jego myślenia do dorosłego. Dziecko w wieku przedszkolnym uczy się spontanicznie i okazjonalnie. Uczy się wówczas gdy przygląda się jakiejś rzeczy z uwagą, gdy zauważa coś mimochodem. Uczy się wówczas gdy przygląda się jakiejś rzeczy z uwagą, gdy zauważa coś mimochodem. Uczy się zatem cały czas, a nie tylko gdy dorosły uczy je według własnego programu. Dziecko wchodząc w interakcje z otoczeniem, konstruuje własne widzenie świata.
Dorosły powinien dostrzegać poznawczy zapał dziecka i jego spontaniczne dążenie do poznawania świata. Należy podtrzymywać dziecięcy zapał, wystrzegać się jego tłumienia przez sztywne narzucanie programu, który niszczy także własny rytm uczenia się dziecka.
Dziecko w wieku przedszkolnym uczy się w toku działania bądź to na rzeczywistych przedmiotach, bądź to na ich symbolicznych zastępnikach, którym odpowiadają wyobrażenia. Dziecko potrafi jeszcze uczyć się jak dorosły, tylko poprzez uważne słuchanie czy czytanie. W procesie poznania aktywność umysłowa dziecka wtopiona jest w jego aktywność fizyczną i tylko w takiej postaci może występować. Dorosły winien stwarzać dzieciom warunki do działań, które przyniosą wyniki poznawcze. Musi powstrzymywać się przed organizowaniem uczenia jako procesu przekazywania informacji.
Dziecko przedszkolne ma pewną wiedzę o świecie, o cechach rzeczy i zjawisk, o relacjach między nimi - posiada doświadczenia fizyczne i logiczno - matematyczne (Piaget). Doświadczenia fizyczne dotyczą właściwości obiektów. Cechuje je to, iż raz zdobyte pozostają na całe życie, np. smak cytryny. Natomiast doświadczenia logiczno-matematyczne podlegają transformacjom, wpływają na to, jak widzimy rzeczy, sytuacje, zdarzenia w kolejnych okresach rozwojowych.
Stymulowanie rozwoju dziecka musi uwzględniać jego cechy osobowości. D. Lewis, w jego wieloletniej pracy z dziećmi zdolnymi ustalił, jakie właściwości dziecka są istotne przy realizowaniu jego potencjału umysłowego. Przedstawiają się one następująco:
Dziecko powinno rozwinąć zdolności bystrej obserwacji, chęć odkrywania rzeczy nowych i niezwykłych, powinno być otwarte na różne poglądy.
Dorosły powinien zachęcać dziecko do obserwowania otaczających rzeczy i zjawisk, okazywać samemu zainteresowanie nowymi obiektami, podzielać zainteresowania dziecka, akceptować zainteresowania dziecka nawet banalnymi czy znanymi rzeczami, a także nie ograniczać jego aktywności badawczej i nie zabraniać poszukiwania informacji.
Dziecko potrzebuje dobrze rozwiniętej pamięci, by mogło przechowywać olbrzymie ilości informacji, a następnie skutecznie je wykorzystywać .
Wiek przedszkolny to czas rozkwitu pamięci dziecka. Należy w tym czasie ćwiczyć dziecko w zapamiętywaniu, ale także ukazywać mu przydatności zgromadzonych wiadomości do rozwiązywania problemów.
Dziecko zainteresowane jest wyjaśnianiem zdarzeń i poszukiwania prawdy.
Ta właściwość dziecka ujawnia się najwyraźniej w zadawaniu pytań. Dzieci przedszkolne zadają najczęściej pytania związane z obserwacją świata (60% pytań). Są to pytania zmierzające do poznania przebiegu czynności , wyjaśniania wyników obserwacji czy też rozumienia słów i wyrażeń.
Część pytań dzieci (20% pytań ) dotyczy odkryć związanych z aktualnym działaniem dziecka, a więc sposobu posługiwania się przedmiotami, wyjaśniania skutków działania czy też ustalania warunków przyszłych działań. Aby dzieci miały ochotę zadawać pytania, muszą mieć dorosłych chętnych do udzielania odpowiedzi. Stymulująco wpływają Ci dorośli, którzy starają się zawsze odpowiadać, dostarczają ciekawych i istotnych informacji oraz zachęcają dziecko do samodzielnego poszukiwania odpowiedzi drogą badania. Zniechęcenie u dziecka mogą wywoływać także zachowania dorosłych jak pomijanie pytań milczenie, odsyłanie bez odpowiedzi, udzielanie odpowiedzi wymijających, podawanie fałszywych informacji.
Dziecko odczuwa silną potrzebę sprawdzania dla własnej satysfakcji, jakimi rzeczy są. Chce myśleć krytycznie.
Głód wiedzy charakteryzujący dziecko często przejawia się w potrzebie praktycznego sprawdzania poznawanych rzeczy. Stąd dorosły podzielając zapał dziecka powinien wspólnie z dzieckiem naprawić przedmiot, który dziecko zepsuło chcąc zobaczyć, co jest w środku.
Tendencja dziecka do krytycznego myślenia może przejawiać się w krytykowaniu innych, także dorosłych, gdy ich zachowania nie uwzględniają znanych praw i zasad. Dziecko chce wiedzieć, że dorośli postępują zgodnie z regułami, których spełnienia wymagają od dziecka.
Dziecko wykazuje zainteresowanie tworzeniem i odkrywaniem, chce być twórcą i wynalazcą.
Dziecko jest istotą kreatywną. W wieku przedszkolnym twórczość dziecka przyjmuje formę ruchową, plastyczną i werbalną. Największe możliwości do twórczego działania stwarzają materiały takie jak: glina, plastelina, szmatki, klocki. Materiał taki nie stawia żadnych wymagań co do sprawności i zdolności, ale także nie ogranicza wyobraźni.
Dziecko potrzebuje koncentrować się na swoich zajęciach.
Umiejętność koncentracji uwagi jest jedną z cech odróżniających zdolne dzieci od innych. Dzieci te umieją skupić uwagę na tym, co się pokazuje, pochłaniają je rzeczy, wobec których wykazują zainteresowanie. Dorosły powinien uszanować pracę dziecka i nie przerywać jej zbędnymi pytaniami, czy też poleceniami wykonania w tym czasie czegoś innego. Należałoby raczej przedłużać zainteresowanie dziecka podjętym zadaniem poprzez inspirowanie nowych rozwiązań, wyrażania aprobaty i podziw dla pracy dziecka.
Dziecko wykazuje zainteresowanie rozwiązywanie nowych problemów.
Dzieci w wieku przedszkolnym zwykle same dostrzegają i podejmują różne problemy. Odczuwają potrzebę wytyczania własnych celów i ich realizowania. Dziecko ma potrzebę doznawania przyjemności z pracy umysłowej, a radość z powodu rozwiązywania zadania stanowi dla niego wartość samą w sobie.
Dziecko znajduje indywidualny sposób myślenia i działania.
Każde dziecko posiada indywidualne sposoby zachowania się, zwłaszcza w sytuacjach problemowych. Dorosły powinien zwrócić uwagę nie tylko na rozwiązania poprawne, ale także na te niezwykłe, oryginalne.
Pomagając dziecku w rozwoju należy zwrócić szczególną uwagę na takie jego właściwości jak: zdolność obserwacji, pamięć, koncentracja uwagi, zainteresowanie wyjaśnianiem zjawisk, potrzeba sprawdzania, twórcza postawa wobec świata, przeżywanie radości z rozwiązania problemu, indywidualny styl myślenia i działania.
Stymulowanie rozwoju dziecka, jego zdolności zależą od osobowości, zainteresowań, zamiłowań i inicjatywy dziecka, od jego aktywności i potrzeby działania w danej dziedzinie. Ważne są takie cechy jak upór, stałość i celowość działań, krytyczny stosunek do siebie i swoich możliwości, odpowiedni poziom potrzeb.
Stymulowanie rozwoju dziecka powinno zmierzać do utrwalania, uogólniania, zróżnicowania i doskonalenia sprawności dziecka. Stymulowanie to winno polegać na stwarzaniu sytuacji i zachęcania do działań prowadzonych do samorealizacji. Pamiętajmy, że pomagając dziecku w drodze do przyszłości wzbogacamy nie tylko świat dziecka, ale także swój własny.
7. Dziecko zdolne w przedszkolu
Celem pobytu dziecka w przedszkolu jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacji ze środowiskiem społeczno- kulturowym i przyrodniczym.
Dziecko przedszkolne znajduje się w procesie nieustających i dynamicznych zmian w jego rozwoju. Okres ten ma szczególne znaczenie dla jego dalszego rozwoju. Dziecko w tym okresie staje się na tyle dojrzałe, że objawia zaciekawienie i zainteresowanie otaczającą je rzeczywistością .
Współpraca przedszkola z rodzicami dziecka w wieku przedszkolnym nabiera szczególnego znaczenia, gdyż pozwala na przyjęcie jednej, wspólnej, optymalnej najlepszej linii w kształceniu i wychowaniu dziecka. Solidne, obopólne zainteresowanie dzieckiem stanowi podwaliny mocnego startu dziecka kończącego edukację przedszkolną, a przekraczającego próg szkoły.
Człowiek jest istotą społeczną. Do swojego rozwoju potrzebuje innych ludzi. Analogiczne są potrzeby małego dziecka - potrzebuje grupy rówieśniczej, aby jego rozwój społeczny przebiegał we właściwy sposób.
7.1 Wczesne przejawy talentu przedszkolaka
Ogólną cechą dziecka utalentowaną jest potrzeba niezależności. Taką niezależność można, a nawet trzeba kształtować od najmłodszych lat. Dziecko powinno uzyskiwać pewność siebie, aby móc dzielnie stawiać czoło zadaniom, które przyjdzie mu rozwiązywać. Trzeba także uczyć dziecko umiejętności godzenia się z przegraną i odpowiedzialności .
Przedszkolaki to dzieci, które chcą się bawić, biegać i odkrywać świat. Chętnie zdobywają nowe doświadczenia, wykonują różnorodne zadania. Poszerzają krąg ludzi, z którymi się kontaktują. Stopniowo zauważają , że człowiek poprzez swoje działanie może zmieniać otoczenie.
Dzieci zdolne zachowują się oczywiście jak ich rówieśnicy - z tą różnicą, że postrzegają świat i zachowują trochę inaczej. Kim Tegel sporządziła następującą listę oznak talentu u dziecka w wieku przedszkolnym:
zachowanie się bądź posługiwanie zabawkami czy urządzeniami
w sposób niezwykły lub nowatorski
wczesna umiejętność czytania ze zrozumieniem tekstu
i przypominania sobie faktów
umiejętność rozróżniania wielu rozmaitych podzbiorów w dużych
zbiorach przedmiotów
zadawanie pytań na tematy trudne do uchwycenia ( np. śmierć, czas, itp.)
wykazywanie zainteresowań różnymi zależnościami ( np. cyklami życia)
opowiadanie dowcipów, których nie rozumieją rówieśnicy
kwestionowanie opowiadań odwołujących się do wydarzeń, które nie mogły zaistnieć w rzeczywistości.
Oczywistym jest fakt, że dziecko zdolne nie przejawia zdolności i talentu we wszystkich dziedzinach i w każdym zachowaniu.
Zauważając u dziecka wczesne przejawy talentu należy rozwijać zdolności intelektualne dziecka, aby zapewnić mu swobodę dorastania. Należy pozwolić mu na jak największą swobodę poruszania się, obserwowania, dotykania itp. Musi ono mieć jak najwięcej możliwości widzenia i odkrywania wszystkiego, co je otacza. Warto zatem pamiętać o ważnych zasadach:
pozwalać dziecku na aktywny udział w zajęciach,
pozwalać dziecku popełniać błędy i uporać się z ich skutkami,
nagradzać inicjatywę, dociekliwość oraz zadawanie pytań,
zachęcać dziecko do odkrywania i wymyślania,
nie narzucać wiedzy dziecku zbyt wcześnie, gdyż straci ono orientację i szybko się znudzi.
7.2 Rola nauczyciela - wychowawcy
W poniższym rozdziale rozważać będziemy jakie cechy powinien posiadać nauczyciel - wychowawca pracujący z dzieckiem zdolnym
i jaką rolę w procesie wychowawczo - dydaktycznym odgrywa jego postawa.
Pierwszym zasadniczym problemem relacji dziecko - nauczyciel wydaje się sposób komunikowania się . Chodzi tu o komunikację w sensie werbalnym, jak i niewerbalnym. Nauczyciel zatem rozumieć powinien nie tylko słowne wypowiedzi dziecka, ale także te nadawane za pomocą gestów, min i spojrzeń.
W komunikacji werbalnej dziecko - nauczyciel istotną rolę odgrywają pytania nauczyciela w tym :
umiejętność stawiania pytań
odpowiednie sformułowanie pytania
dobranie kolejności pytań,
rozważanie ich założeń i trafności
Rozwijającą rolę mają pytania twórcze, badawcze, a więc aktywizujące procesy poznawcze dziecka, odwołujące się do jego doświadczeń, a zmierzające do nowych wiadomości. Nie mogą to być jedynie pytania kontrolne odtwarzające posiadane wiadomości lub wymagające odpowiedzi „tak” czy „ nie”.
Nauczyciela - wychowawcę cechować musi empatia będąca ważnym składnikiem jego osobowości. Nauczyciel empatyczny dostrzega, rozumie i właściwie reaguje na emocje innych. Stara się więc poznać co czują, co myślą i dlaczego coś robią jego dzieci. Wie także kiedy spieszyć z pomocą, a kiedy się od niej powstrzymać.
Kolejną cechą naszym zdaniem jest prezentowanie postawy zachęcającej, proponującej różnorodne działania. Nauczyciel stwarza sytuacje edukacyjne zaciekawiające dziecko, podtrzymujące jego zapał poznawczy. Nauczyciel musi wychodzić naprzeciw zainteresowaniom dziecka. Nauczyciel powinien być zatem dynamiczny, potrafiący przyjmować i modyfikować pomysły dziecka.
W swej pracy z dzieckiem przedszkolnym nauczyciel powinien analizować i wyjaśniać zachowania dziecka, a nie tylko je oceniać i odrzucać. Kolejną cechę nazwać możemy więc niedyrektywną - uznającą poznawczą odmienność dziecka.
Nauczyciel powinien być otwarty i innowacyjny. Przez otwartość rozumiemy nie tylko „otwartość na dziecko”, ale i „na samego siebie”. Chodzi tu o doskonalenie własnych cech osobowości, a także o poszerzenie wiedzy zawodowej.
Nauczyciel powinien umieć pozwolić dziecku być sobą, traktować go jako autonomiczną jednostkę z przysługującymi jej cechami wieku. Pamiętać tu należy, że właściwością wieku przedszkolnego jest zabawa.
Dobry nauczyciel to osoba zarażająca dziecko swą ciekawością świata, przekazująca pozytywne wartości, mająca kreatywne pomysły.
Oczywiście nie ma „ uniwersalnego nauczyciela” posiadającego zbiór wszystkich pożądanych cech. Mamy jednak nadzieję, że skłoni to czytelnika do własnych refleksji na ten temat.
7.3 Propozycja organizacji pracy nauczyciela w pracy z dzieckiem zdolnym
Organizując pracę z dzieckiem zdolnym nauczyciel musi opracować problem, który chce uczynić przedmiotem procesu dydaktyczno - wychowawczego. Dobiera istotne pytania i treści, które mogą być interesujące dla dziecka.
Następnie organizuje wspólne z dzieckiem najbliższą przestrzeń. Może być to miejsce do czytania, do obserwacji przyrodniczych czy malowania. Jedyne z tych miejsc mogą być stałe, inne zaś będą tworzone okazjonalnie, w zależności od pomysłu i potrzeb. Dla dziecka w wieku przedszkolnym miejsca powinny być wydzielone materialnie np. przez ułożenie mebli. Dopiero w tak wyznaczonych miejscach można wprowadzić umowy co do sposobu dalszego postępowania. Każdy przedmiot, jego ułożenie musi czemuś służyć. W wydzielonym i przygotowanym miejscu nauczyciel zapewni dziecku możliwość samodzielnego i dowolnego działania - pozwoli mu na poczucie sprawstwa. To poczucie sprawstwa pozwala dziecku poznać radość tworzenia, uświadomić sobie odpowiedzialność za swoje działanie.
Nauczyciel aranżuje sytuację, w której dziecko:
odkrywa problem
próbuje go określić
proponuje rozmaite sposoby rozwiązywania
poszukuje
jest aktywne badawczo.
Nauczyciel wzmacnia właściwe próby, zaś próby błędne wykorzystuje do pokazania, iż nie każde działanie prowadzi do wykrycia problemu. Służy pomocą w porządkowaniu wyników dziecięcych obserwacji i poszukiwań.
Następnym etapem organizacji pracy może być ekstrapolacja, czyli przeniesienie opracowywanego problemu na inne treści lub na inną płaszczyznę działania dziecka.
Kolejnym krokiem pracy jest relaksacja. Dziecko poprzez zabawę ruchową, wyraża w ruchu, mimice, pantomimie swoje wrażenia dotyczące opracowywanego zadania, problemu.
Ostatni etap to dziecięce egzemplifikacje opracowywanego problemu, czyli własne przykłady dziecka w zakresie stawiania i rozwiązywania problemu. Nauczyciel stwarza sytuację wyzwalającą spontaniczne zachowania dziecka związane z opracowywanym problemem. Dziecko podejmuje zadania proponowane przez nauczyciela lub samodzielnie wymyśla problem i rozwiązuje go.
Ostatnim etapem jest ocena. Ma ona charakter opisowy, a nie wartościujący. Nauczyciel eksponuje rozwiązania poprawne i oryginalne.
Uczestnicząc w przemyślanej przez nauczyciela sytuacji dydaktyczno - wychowawczych dziecko zdobywa wiedzę, porządkując ją, doskonali umiejętności i nabywa nowych doświadczeń.
Trzeba pamiętać, że dziecko zdolne szybko się nudzi powtarzaniem tych samych czynności, dlatego trzeba ciągle poszerzać i wzbogacać program oraz indywidualizować wymagania.
7.4 Rola rodziców
Rodzice posiadają ogromny wpływ na rozwój i wykorzystanie zdolności ich dziecka. Dzieci, którym rodzice czytają bajki, zachęcają do rozmów, zadawania pytań i odpowiadania na nie niewątpliwie mają większe szansę na rozwój intelektualny niż te, które posadzone przed telewizorem mają nie przeszkadzać zapracowanym rodzicom. To właśnie rodzina daje dziecku solidny fundament pod przyszły rozwój.
Istnieją dwie „ złote zasady” dla rodziców dziecka zdolnego:
1.Twoje zdolne dziecko jest przede wszystkim dzieckiem.
2.Nic na siłę !
Rodzice muszą pamiętać, że ich zdolne dziecko ma te same potrzeby, co inne dzieci. Nie jest to „ mały dorosły”.
Dziecko musi mieć zaspokojoną potrzebę miłości, poczucia bezpieczeństwa i akceptacji. Talent ma być dla niego przeżyciem przyjemnym i bogatym, a nie presją.
Rodzice powinni zadbać o życie towarzyskie dziecka, stwarzać sposobność do nawiązywania kontaktu z gronem kolegów i znajomych. Dziecko zachęcane powinno być do wyjazdów na wycieczki, obozy itp., aby tym sposobem uczestniczyć w różnych wydarzeniach społecznych, aby nie pozostawać na uboczu. Należy wypracować równowagę między nauką a życiem towarzyskim. Nie może zaistnieć sytuacja, że dziecko cały czas wolny poświęca nauce.
Rodzice powinni zapewnić dziecku własny kącik, gdzie może ono czytać, pisać, tworzyć i oddawać się swoim zainteresowaniom. Należy szanować jego prywatność, pozwolić na „bycie samym”. Ponadto należy uszanować dziecka chęć do bycia innym, ekstrawaganckim, ponieważ poczucie własnej wartości jest ważniejsze niż jakieś narzucone, konwencjonalne zachowanie czy opinia.
Istotną częścią procesu wychowania stanowi zabawa, która jest doskonałą odskocznią od trudnych i intelektualnych wysiłków dziecka. Często dziecko zdolne chce przewodzić i narzucać treść zabawy. Należy w tym momencie reagować i uświadamiać dziecku, że w zabawie wszyscy są ważni i mają prawo do swojego zdania, własnych pomysłów.
Często zdarza się też, że dziecko zdolne odbiega od tradycyjnego, konwencjonalnego myślenia i zachowuje się wbrew ogólnie przyjętym zasadom. Momenty te rodzice muszą wychwycić i wyjaśniać podając przykłady z życia wzięte, a przedstawione w sposób bezpośredni i szczery.
Rodzice nie powinni porównywać swoich dzieci, ale traktować i oceniać je indywidualnie. Ważne jest, by rozumieli mocne i słabe strony każdego dziecka. Dziecko musi mieć świadomość, że każdy człowiek jest w czymś lepszy od drugiego. Rodzice nie mogą wywierać presji na dziecko, że zawsze i we wszystkim ma być najlepsze.
Rodzice dziecka zdolnego powinni kochać je mądrze, nie robić „ nic na siłę” i pamiętać, że aby ich dziecko odniosło sukces niezbędne jest ich wsparcie. Powinni tworzyć atmosferę, która będzie dziecko stymulować intelektualnie, pobudzała jego ciekawość. Wzajemne relacje dziecko - rodzice oparte winny być na wzajemnym szacunku, odpowiedzialności, zaufaniu i aprobacie. Rodzice niech aktywnie interesują się tym, co dziecko robi, niech służą radą, pomagają wyznaczać priorytety i osiągalne cele, a nie tylko stawiają wymagania ponad poprzeczkę możliwości dziecka.
Niech pamiętają by nie porównywać dziecka z jego rodzeństwem. Nigdy też niech nie faworyzują jednego czy drugiego dziecka.
Sami rodzice aby nie skrzywdzić własnego dziecka, żeby nie doszło do konfliktu dziecko - rodzice, powinni zadać sobie poniższe pytania:
1.Czy kiedykolwiek dałem mojemu zdolnemu dziecku odczuć, by osiągnęło wyniki dla mnie?
Czy kładłem zbyt wielki nacisk na istotę dokonań, zamiast dbać o dziecko jako indywidualność?
Czy niszczę pewność siebie mojego dziecka, obwiniając je
o wiele spraw, w miarę jak staje się coraz starsze i bardziej samodzielne.
Jak reaguję, kiedy moje dziecko jest poirytowane? Czy uciekam się do sarkazmu lub wywlekam to, co jest jego słabą stroną?
Czy sam stanowię odpowiedni wzorzec do naśladowania?
Rodzice powinni wypracować sobie sposoby minimalizowania konfliktów, angażując w wykonywanie różnych czynności i podejmowanie decyzji całą rodziną.
8. Ewaluacja.
Miernikiem i sprawdzianem wspólnie podejmowanych działań nauczyciela i dziecka będzie ewaluacja końcowa, którą wykonamy po całym przewidzianym cyklu zajęć.
Ewaluację programu przeprowadzimy poprzez:
- analizę wytworów dziecka,
- rejestrację postępów dziecka w formie kart pracy,
- udział dzieci w konkursach: dyplomy, nagrody,
- ankiety.
9. ZAKOŃCZENIE
Program „Zdolny przedszkolak” ma na celu nie tylko rozwijanie zdolności i talentu dziecka, ale także stwarzanie warunków do poznania samych siebie i swoich mocnych stron.
Dziecko zdolne jest przede wszystkim dzieckiem, a dopiero później dzieckiem zdolnym, dlatego współżycie i współdziałanie w grupie jest niezbędnym elementem jego prawidłowego funkcjonowania w życiu grupy rówieśniczej. Poznając siebie, swoje ponadprzeciętne możliwości dziecko musi jednocześnie czuć, że: akceptacja, tolerancja , życzliwość i empatia ułatwiają kontakty z innymi.
Czasem trudno jest dziecku przezwyciężyć egocentryzm i zrozumieć, że inne dzieci czegoś nie potrafią tak dobrze, ale mimo to mają takie same prawa. Program ten służyć mam wyrabianiu wrażliwości intelektualnej i emocjonalnej niezbędnej w rozwijaniu dalszych zdolności dziecka. Ma on także kształtować pozytywny stosunek do zdobywania wiedzy poprzez działanie i zabawę.
Za najważniejsze czynniki sprzyjające osiąganiu zaplanowanych celów uważamy:
- pozytywny stosunek dziecka do proponowanych zajęć - jego samodzielność , twórcze myślenie, kreatywność, umiejętność współpracy w grupie,
- dobrą atmosferę pracy,
- dostosowanie metod i form do możliwości indywidualnych dziecka,
- pomysłowość i kreatywność nauczyciela w inspirowaniu działań dziecka,
- samodzielne eksperymentowanie, poszukiwanie nowych, oryginalnych rozwiązań przez dziecko,
- wsparcie działań nauczyciela przez dom rodzinny wychowanków,
- zmierzanie w kierunku rozwijania zdolności na późniejszych szczeblach edukacji dziecka.
10. Bibliografia
Botkin J.W., Elmandjra M., Malitza M.,
„ Uczyć się bez granic” Raport Klubu Rzymskiego, Warszawa 1982
Denise Chapman Feston, Mark S. Weston
„ Co dzień mądrzejsze”, Warszawa 1999
Harris Helm J., Katz L.G.
„ Mali badacze” Warszawa 2003
Kielar- Turska M.
„ Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata” , Warszawa 1992
Kwiatowska M.
„ Podstawy pedagogiki przedszkolnej”, Warszawa 1988
Landau E.
„ Twoje dziecko jest zdolne”, Warszawa 2003
Lewis G.
„ Jak wychować utalentowane dziecko”, Poznań 1998
Pomykało W.
„Vademecum dla rodziców”, Warszawa 1987
Wilgocka - Okoń
„ Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich”, Warszawa 2003
Ziemska M.
„ Rodzina i dziecko” Warszawa 1980
11. Załączniki
11.1 Indywidualne programy pracy z dzieckiem zdolnym
Opublikowana część stanowi podstawę do opracowywania indywidualnych programów dla dzieci
przejawiających zdolności (w określonym kierunku).
Program nakierowany jest na pracę z dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych, jest to program stymulujący rozwój dziecka zdolnego.
11.2 Arkusze do rozpoznawania poszczególnych obszarów talentu
ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA TALENTU TWÓRCZEGO
Wymyśla gry, zabawy 1 2 3 4
Wykorzystuje zwykłe przedmioty w celu 1 2 3 4
uatrakcyjnienia jakiejś zabawy
Jest żądny przygód, dociekliwy 1 2 3 4
Słucha muzyki, interesują go rzadkie instrumenty 1 2 3 4
Skomponuje i zagra miniaturowy utwór 1 2 3 4
muzyczny
6. Wie jak połączyć słowo, muzykę i ruch 1 2 3 4
( w zabawie i nie tylko)
Jest dobry w mimice, pantomimie 1 2 3 4
i naśladowaniu
Składa elementy, całości w nowy 1 2 3 4
niespotykany sposób
Jest wrażliwy na uczucia innych, 1 2 3 4
potrafi je interpretować
Lubi odmienność 1 2 3 4
Potrafi marzyć i fantazjować 1 2 3 4
Wymyśla niezwykłe rozwiązania różnych 1 2 3 4
problemów
R a z e m 48
Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze
Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania talentu
ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA TALENTU JĘZYKOWEGO
Potrafi czytać ze zrozumieniem 1 2 3 4
Potrafi pisać 1 2 3 4
Lubi czytać i pisać 1 2 3 4
Posiada duży zasób wiadomości
na różne tematy 1 2 3 4
Ma dobrą pamięć, szybko opanowuje
i przywołuje z pamięci konkretne wiadomości 1 2 3 4
Jest dociekliwy, zadaje wiele pytań 1 2 3 4
Jest dobrym obserwatorem 1 2 3 4
R a z e m 28
Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze
Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania talentu
ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA TALENTU SPORTOWEGO
Chętnie uczestniczy w grach i zabawach 1 2 3 4
sportowych o wysokim stopniu rywalizacji
Jest sprawny fizycznie 1 2 3 4
Lubi sporty na powietrzu, wędrówki, włóczęgi 1 2 3 4
Potrafi pomagać w prowadzeniu zabaw i gier 1 2 3 4
sportowych
Łatwo adoptuje się do wszystkich rodzajów 1 2 3 4
sportów i zajęć rekreacyjnych
Jest wytrwały w ćwiczeniach 1 2 3 4
Interesują go programy i nowinki o sporcie 1 2 3 4
R a z e m 28
Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze
Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania talentu
ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA TALENTU PRZYWÓDCZEGO
Potrafi znaleźć się wśród dorosłych
i rówieśników 1 2 3 4
2. Jest towarzyski, ale lubi też być sam 1 2 3 4
3. Potrafi bronić praw swoich i innych 1 2 3 4
4. Wykazuje inicjatywę w działaniu 1 2 3 4
Jest elastyczny w myśleniu i działaniu 1 2 3 4
Lubi pełnić różne funkcje 1 2 3 4
Potrafi być samokrytyczny 1 2 3 4
Jest stanowczy 1 2 3 4
Potrafi pomóc rówieśnikom w trudnych 1 2 3 4
sytuacjach
Bez trudu przyjmuje rolę lidera drużyny, 1 2 3 4
przywódcy
Podejmuje się trudnych zadań 1 2 3 4
Często zadaje pytania i czyni komentarze 1 2 3 4
Żywo gestykuluje podczas dyskusji 1 2 3 4
Ma poczucie humoru 1 2 3 4
Lubi wyzwania 1 2 3 4
Jest lubiany przez kolegów 1 2 3 4
Umie współpracować z n-lami i kolegami 1 2 3 4
Ma skłonności do dominowania nad innymi 1 2 3 4
w grupie
R a z e m 72
Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze
Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania talentu.
ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA ZDOLNOŚCI ARTYSTYCZNYCH
TALENT PLASTYCZNY
Lubi zajęcia plastyczne o charakterze 1 2 3 4
twórczym
W czasie wolnym chętnie rysuje, maluje 1 2 3 4
rzeźbi
Jest oryginalny w doborze tematów, 1 2 3 4
technik i kompozycji
Chętnie wypróbowuje nowe metody 1 2 3 4
technik i kompozycji
Lubi eksperymentować 1 2 3 4
Poprzez sztukę wyraża swoje uczucia 1 2 3 4
i przeżycia
Interesuje się pracą artystyczną innych ludzi 1 2 3 4
( potrafi docenić ale i skrytykować)
Ma rozwinięte poczucie estetyki 1 2 3 4
R a z e m 32
Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze
Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania talentu
ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA ZDOLNOŚCI ARTYSTYCZNYCH
TALENT MUZYCZNY
Dziecko rozróżnia wysokość dźwięków 1 2 3 4
( dźwięk wysoki, średni, niski)
Jest wrażliwy na barwę i natężenie dźwięku 1 2 3 4
Ma poczucie rytmu 1 2 3 4
Lubi zajęcia o charakterze muzycznym 1 2 3 4
Naturalnie trafia w tonację i utrzymuje 1 2 3 4
się w niej w trakcie śpiewania
Ma umiejętności motoryczne, porusza rękami 1 2 3 4
nogami, całym ciałem w rytm muzyki
Chętnie słucha muzyki 1 2 3 4
Chętnie sięga po różne instrumenty 1 2 3 4
Potrafi bezbłędnie powtórzyć melodię 1 2 3 4
Łatwo kojarzy, często wynajduje różne 1 2 3 4
przedmioty i zauważa zjawiska
w swoim otoczeniu
Potrafi się koncentrować przez długi czas 1 2 3 4
Pochodzi z rodziny o tradycjach 1 2 3 4
muzycznych
R a z e m 48
Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze
Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania talentu
ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA TALENTU MATEMATYCZNEGO
Interesuje się matematyką 1 2 3 4
Rozumie pojęcia matematyczne 1 2 3 4
Przejawia duże zainteresowanie rachunkami 1 2 3 4
( poj. czasu, cyframi)
4. Rozwiązuje zadania rachunkowe, zagadki 1 2 3 4
rebusy
Układa puzzle 1 2 3 4
Odpowiada na podchwytliwe pytania 1 2 3 4
Interesują go nowinki matematyczne 1 2 3 4
Rysuje w sposób bardziej mechaniczny 1 2 3 4
i schematyczny, aniżeli artystyczny
9. Ma umysł ścisły i potrafi logicznie 1 2 3 4
wnioskować z faktów
10. Ma doskonałą pamięć do szczegółów 1 2 3 4
11. Interesuje się komputerami 1 2 3 4
12. Łatwo uczy się obsługiwać komputer 1 2 3 4
13. Szybko pochłania nowe wiadomości ? 1 2 3 4
R a z e m 52
Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze
Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania talentu
3
Wyszukiwarka