Obligacje
Ze względu na miejsce emisji obligacje dzieli się na dwa rodzaje:
Obligacje krajowe, emitowane w kraju emitenta, wystawione w zasadzie w walucie krajowej i przeznaczone głównie dla nabywców krajowych, jednak ich nabywcami mogą być także inwestorzy zagraniczni;
Obligacje zagraniczne, emitowane poza granicami państwa emitenta, wystawiane w walucie obcej i przeznaczone przede wszystkim dla nabywców zagranicznych
Ze względu na sposób przenoszenia praw obligacje dzieli się na:
Obligacje imienne - właściciel jest wymieniony w dokumencie obligacji, a zmiana właściciela jest z reguły odnotowywana w ewidencji prowadzonej przez emitenta;
Obligacje na okaziciela - właściciel jest anonimowy, za właściciela takich, obligacji uważany jest każdorazowy ich posiadacz,
Biorąc pod uwagę termin wykupu obligacje dzieli się na:
Krótkoterminowe, o terminie wykupu krótszym niż 1 rok;
Średnioterminowe, o terminie wykupu dłuższym niż 1 rok, ale krótszym niż 5 lat (lub według innego stosowanego w literaturze podziału od 3 do 10 lat);
Długoterminowe, o terminie wykupu dłuższym niż 5 lat (lub o terminie dłuższym niż 10 lat)
Ze względu na sposób wykupu, można wyróżnić:
Wykupywane w jednym terminie (jednorazowo)
Wykupywane w kilku terminach (ratami); wyznaczenie obligacji, która mają zostać wykupione w odpowiednich terminach odbywa się zazwyczaj poprzez losowanie
Biorąc pod uwagę zabezpieczenie interesów obligatariuszy obligacje dzielimy na:
Zabezpieczone;
Niezabezpieczone.
Na rynku obligacji większość stanowią obligacje niezabezpieczone - ich spłata nie jest zabezpieczona konkretnymi aktywami; Gwarancją spłaty jest ogólna sytuacja majątkowa emitenta.
Rodzaje zabezpieczeń obligacji:
Majątek emitenta, cały łub jego część. Jest to tzw. zabezpieczenie hipoteczne i powstaje przez wpis zabezpieczającego majątku do księgi wieczystej.
Gwarancja innego podmiotu. W tym przypadku podmiot gospodarczy (np. bank) gwarantuje obligacje emitenta, tzn. bierze na siebie odpowiedzialność za spłatę z obligacji, gdyby emitent nie wywiązał się z ciążących na nim zobowiązań.
Zabezpieczenie innymi papierami wartościowymi.
Z punktu widzenia podmiotu emitującego obligacje wyróżniamy:
Obligacje skarbowe, emitowane przez skarb państwa;
Obligacje komunalne, emitowane przez samorządy terytorialne;
Obligacje korporacyjne (przedsiębiorstw).
Ze względu na sposób oprocentowania obligacji wyróżniamy:
Obligacje o stałym oprocentowaniu - klasyczny rodzaj obligacji. Ich podstawową cechą jest to, że stopa procentowa jest znana z góry i nie zmienia się w całym okresie trwania obligacji;
Obligacje o zmiennym oprocentowaniu - oprocentowanie w kolejnych okresach odsetkowych zmienia się w zależności od zmian ustalonej wielkości bazowej.
Obligacje indeksowane, to obligacje w przypadku których odsetki, a czasem również wartość wypłacana po upływie terminu wykupu, są powiększone (czyli indeksowane) o procent wynikający z poziomu inflacji.
Obligacje zerokuponowe, inaczej zwane obligacjami o kuponie zerowym (bez odsetek), to obligacje, od których inwestor nie otrzymuje odsetek.
W ich przypadku sprzedaż następuje z tzw. dyskontem, to znaczy cena sprzedaży jest niższa od wartości nominalnej obligacji.
Po upływie terminu wykupu obligatariusz otrzymuje od emitenta kwotę równą wartości nominalnej obligacji. Zarobkiem jest tutaj różnica między wartością nominalną a ceną sprzedaży obligacji.
Obligacje, które trudno zakwalifikować do wyżej wymienionych grup to:
Obligacje zmienne - nabywca takich obligacji ma prawo ich zamiany na akcje spółki, która te obligacje wyemitowała (w niektórych przypadkach na akcje spółki innej niż emitent obligacji).
Obligacje z prawem pierwszeństwa — dają ich posiadaczom prawo do objęcia akcji nowej emisji spółki z pierwszeństwem przed ich dotychczasowymi akcjonariuszami.
Obligacje z wcześniejszym wykupem - emitent może przy emisji obligacji zarezerwować sobie prawo do przedterminowego wykupu całości lub części emisji.
Obligacje przychodowe — są wierzycielskimi papierami wartościowymi zabezpieczonymi strumieniami przychodów z określonego przedsięwzięcia gospodarczego lub majątkiem sfinansowanym z środków pochodzących z emisji tych obligacji.
Obligacje mają określony termin trwania; emitent nie ma obowiązku ich wykupu przed upływem tego terminu. W momencie wykupienia przez emitenta obligacje przestają istnieć.
Ważnym wskaźnikiem określającym bezpieczeństwo inwestycji w obligacje jest tzw. rating, czyli ocena wiarygodności emitenta, co do spłaty zadłużenia.
Rating jest niezależną i obiektywną oceną ryzyka kredytowego podmiotu zaciągającego dług na rynku.
Specyficzna grupa długoterminowych dłużnych papierów wartościowych to listy zastawne.
Są one emitowane przez banki hipoteczne, których podstawą są wierzytelności banków zabezpieczone hipoteką.
Jest to instrument pozyskiwania przez bank hipoteczny środków pieniężnych niezbędnych do finansowania inwestycji budowlanych przez udzielanie kredytów hipotecznych.
Listy zastawne są papierami wartościowymi o relatywnie niskim poziomie ryzyka, co wynika z mechanizmu zabezpieczeń, jakie im towarzyszą.
List hipoteczny ma swoje pokrycie w postaci hipotek, które stanowią zabezpieczenie kredytów hipotecznych udzielonych lub skupionych przez bank hipoteczny.
Rzeczywiste ryzyko kredytu hipotecznego uzależnione jest od: jakości zabezpieczenia hipotecznego oraz jego wartości.
Papiery wartościowe o zmiennym dochodzie
Podstawowym rodzajem papierów wartościowych o zmiennym dochodzie są akcje. Akcja jest to papier wartościowy stwierdzający udział w majątku spółki akcyjnej i dający jej właścicielowi (akcjonariuszowi) określone prawa:
prawa majątkowe (mające wartość pieniężną, natury finansowej,
prawa korporacyjne (dotyczące wpływu akcjonariuszy na podejmowanie decyzji w spółce).
Podstawowe prawa akcjonariuszy:
udział w zysku spółki
udział w zarządzaniu spółką
udział w podziale majątku spółki w przypadku jej likwidacji
pobór
Posiadacz akcji ma prawo do otrzymania dywidendy
Dywidenda to udział akcjonariusza w podziale zysku netto spółki akcyjnej i jest ona wypłacana najczęściej w stosunku rocznym.
Spółki nie mają obowiązku wypłacania dywidendy kiedy spółka nie osiąga zysku netto bądź walne zgromadzenie akcjonariuszy zdecyduje o przeznaczeniu zysku netto na powiększenie kapitału własnego spółki.
Akcjonariusz ma prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.
Udział w walnymi zgromadzeniu zapewnia akcjonariuszowi:
- możliwość wpływania na losy spółki,
- wybór osób wchodzących do jej władz oraz
- podział wypracowanego zysku.
Wpływ na podejmowane decyzje zależy od liczby posiadanych akcji.
Decydujący głos mają posiadacze tzw. kontrolnego pakietu akcji (teoretycznie jest to 50% akcji plus jedna).
Może się jednak zdarzyć, że: duża liczba drobnych akcjonariuszy może przesądzić o podjęciu określonych decyzji na walnym zgromadzeniu.
Akcjonariusz ma prawo do udziału w podziale majątku spółki.
Prawo to przysługuje akcjonariuszowi dopiero w razie likwidacji spółki.
Wartość (suma) likwidowanego majątku, pozostała po uprzednim pokryciu wszelkich; zobowiązań, podlega podziałowi proporcjonalnie do wartości nominalnej akcji posiadanych przez akcjonariusza.
Akcjonariuszowi przysługuje tzw. prawo poboru.
Prawo poboru występuje w przypadku nowej emisji akcji przez spółkę i oznacza przywilej pierwszeństwa przy zakupie nowych akcji przez dotychczasowych akcjonariuszy.
Korzystając z prawa poboru akcjonariusze mają możliwość zachowania dotychczasowego stanu posiadania w spółce akcyjnej - nie następuje tzw. rozwodnienie kapitału w związku z pojawieniem się nowego kręgu akcjonariuszy.
Działając w interesie spółki walne zgromadzenie może pozbawić akcjonariuszy prawa, poboru akcji. Ważną cechą prawa poboru jest to, że może ono być przedmiotem obrotu giełdowego jako samodzielny papier wartościowy.
Akcjonariusz może odzyskać pieniądze wyłożone na zakup akcji jedynie poprzez ich sprzedaż.
Każda akcja ma wartość nominalną, o znaczeniu księgowym.
Każda akcja ma cenę emisyjną, która musi być równa jej wartości nominalnej lub od niej.
Różnica będąca nadwyżką ceny emisyjnej nad wartością nominalną przy sprzedaży | akcji powiększa kapitał zapasowy spółki.
Wartość rynkowa akcji - cena rynkowa akcji, osiągana jest w ramach obrotu wtórnego , czyli transakcji pomiędzy zbywcą a nabywcą akcji.
Co to są splity???
Akcje są niepodzielne, natomiast podziałowi może podlegać kapitał zakładowy.
Są to tzw. splity i oznaczają zmniejszenie wartości nominalnej akcji, co automatycznie powoduje zwiększenie ich liczby.
Split ma na celu zwiększenie płynności obrotu akcjami spółki przez zwiększenie ich dostępności: dla większej liczby potencjalnych inwestorów. .
Firma liczy, że po splicie nastąpi wzrost popytu na akcje spółki, a w konsekwencji wzrost ich cen.
Jakie funkcje spełniają akcje???
Są narzędziem umożliwiającym pozyskiwanie kapitału przez spółki akcyjne;
Są instrumentem umożliwiającym inwestowanie kapitału w przedsięwzięcia przynoszące dochód bez konieczności podejmowania działalności gospodarczej we własnym imieniu i na własny rachunek.
Zgodnie z przepisami polskiego prawa handlowego dokument akcji powinien zawierać następujące elementy:
firma i siedziba spółki,
sąd, w który spółka jest zarejestrowana,
data zarejestrowania spółki i emisji akcji,
wartość nominalna akcji, liczba, seria i rodzaj danej akcji oraz uprawnienia szczególne akcji
przy akcjach imiennych wysokość dokonanej wpłaty,
ograniczenia co do przeniesienia własności akcji,
przepisy statutu związanych z akcją obowiązkach do świadczeń na rzecz spółki,
akcja powinna być opatrzona pieczęcią spółki oraz podpisem zarządu.
Brak któregokolwiek elementu nie powoduje, że dokument akcji oraz wynikające z niego prawa są nieważne.
Ze względu na sposób przenoszenia praw, akcje dzieli się na:
imienne
na okaziciela
Akcje imienne
Akcja imienna to akcja wystawiona na nazwisko akcjonariusza, która jest jednocześnie wpisana do . prowadzonej przez spółkę księgi akcyjnej, gdzie ewidencjonuje się wszelkie zmiany własności akcji.
Wobec spółki akcjonariuszem jest osoba wpisana do księgi akcyjnej.
W obrocie akcjami imiennymi mogą występować pewne ograniczenia, np. uzależnienie ich zbycia od zezwolenia właścicieli spółki.
Akcje na okaziciela
Żadne ograniczenia nie występują w przypadku zbywania akcji na okaziciela
Spółki nie prowadzą rejestru właścicieli tych akcji
Właścicielem takiej akcji jest każdorazowo ich posiadacz
Jeśli prawo lub statut tego nie zabrania akcjonariusz może zażądać zmiany akcji imiennej na akcję na okaziciela
Z punktu widzenia uprawnień akcjonariuszy akcje dzieli się na:
akcje zwykłe;
akcje uprzywilejowane
Posiadaczom akcji uprzywilejowanych przysługują pewne dodatkowe prawa, których nie mają akcje zwykłe.
Uprzywilejowanie może dotyczyć:
- prawa głosu;
- dywidendy;
- podziału majątku w razie likwidacji spółki.
Uprzywilejowanie co do głosu może przewidywać, że na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy na jedną akcję przypada więcej niż jeden głos, ale zgodnie z polskim kodeksem spółek handlowych jednej akcji nie można przyznać więcej niż dwa głosy.
Uprzywilejowanie co do dywidendy może oznaczać:
Prawo do dywidendy wyższej niż przysługującej akcjom zwykłym i do otrzymania dywidendy przed innymi akcjonariuszami (pierwszeństwo wyplaty)
Uprawniać do dywidendy za lata w których nie była wypłacana
Uprzywilejowanie przy podziale majątku oznacza, że posiadacze tych akcji otrzymują jako pierwsi (przed innymi akcjonariuszami) pieniądze uzyskane z likwidacji spółki.
Umorzenie akcji jest związane z obniżenie kapitału zakładowego spółki. Jest to operacja odwrotna do emisji akcji i polega na tym, że spółka decyduje się na odkup własnych akcji w celu ich umorzenia:
gdy spółka ma duże rezerwy finansowe, a brakuje możliwości efektywnego zainwestowania.
Instrumenty pochodne
Instrumenty pochodne (derywaty) są to takie instrumenty, których wartość zależy od wartości innych aktywów, na które instrumenty te zostały wystawione. Aktywa, na które instrumenty pochodne są wystawione nazywamy aktywami (instrumentami) pochodnymi, bazowymi, lub pierwotnymi.
W przypadku rynków finansowych instrumentami bazowymi mogą być
• papiery wartościowe;
• kursy walut;
• stopy procentowe;
• wskaźniki ekonomiczne;
• inne instrumenty pochodne.
Najważniejsze grupy instrumentów pochodnych:
kontrakty forward
kontrakty futures
opcje
swapy
Kontrakt forward jest umową zawartą między dwoma stronami, z których:
jedna zobowiązuje się do dostarczenia określonych dóbr w określonej ilości, w uzgodnionym czasie w przyszłości, po cenach wynegocjowanych w momencie zawierania transakcji
natomiast druga strona zobowiązuje się do odbioru przedmiotu umowy na wczesniej określonych warunkach.
Cechy charakterystyczne dla forward:
• Cechą charakterystyczną transakcji forward jest ich zindywidualizowany charakter.
• Partnerzy transakcji mogą swobodnie określać warunki, na jakich przystępują i do transakcji.
Kontrakt futures, jest, podobnie jak transakcja forward, umową zawartą między dwoma stronami, z których:
• jedna zobowiązuje się do dostarczenia określonych dóbr w określonym czasie w przyszłości po cenach wynegocjowanych w momencie zawierania kontraktu,
• natomiast druga strona zobowiązuje się do odbioru przedmiotu kontraktu na warunkach w nim określonych.
Tak zdefiniowane transakcje futures spełniają także warunki definicji transakcji forward.
Transakcje futures charakteryzują się dodatkowymi cechami, których nie mają transakcje forward. Kontrakty futures są standaryzowane z punktu widzenia następujących cech:
- ilości dóbr, które mają być przedmiotem dostawy;
- cech jakościowych tych dóbr;
- miejsca lub miejsc dostarczenia przedmiotu kontraktu.
Te elementy umowy, które w przypadku transakcji forward są swobodnie negocjowane przez kontrahentów w odniesieniu do transakcji futures są jednoznacznie określone odpowiednimi wiążącymi uczestników rynku rozporządzeniami giełdy.
Kontrakty futures charakteryzują się cechą, decydującą o płynności rynku i wysokim prawdopodobieństwem, że warunki umowy zostaną dotrzymane.
Opcja jest kontraktem zawartym między dwoma stronami, w którym:
jedna (zwana wystawcą lub podpisującym opcje) zobowiązuje się, za określoną opłatą (zwaną premią), do kupna bądź sprzedaży określonych aktywów po cenach (zwanych cenami realizacji lub cenami wykonania) ustalonych w momencie zawierania kontraktu w terminie wygaśnięcia opcji lub przed upływem tego terminu.
Najważniejszymi elementami opcji są:
cena realizacji lub cena wykonania - jest to cena, według której zawarta zostanie transakcja w przyszłości.
Premia - cena, jaką płaci nabywca za prawo kupna bądź sprzedaży określonych aktywów, w przyszłości
Termin realizacji (wygaśnięcia) -
Opcje są niesymetrycznymi instrumentami i finansowymi - zobowiązaniu jednej ze stron kontraktu nie odpowiada zobowiązanie drugiej:
Nabywca opcji, płacąc określoną premię; ( nabywa prawo do zakupu lub podczas innych aktywów, z którego to prawa skorzysta wtedy, gdy będzie to dla niego opłacalne.
Sprzedawca (wystawca) opcji musi bezwarunkowo wypełnić warunki……
Warranty
Instrumentem zbliżonym do opcji są warranty. Warrant jest bezwarunkowym i nieodwołalnym zobowiązaniem się jego emitenta do wypłacenia uprawnionym właścicielom war rantów kwoty rozliczenia.
Swapy
Swapy są umowami zawartymi między dwoma lub więcej stronami, których przedmiotem jest wymiana przepływów strumieni gotówkowych według określonych zasad.
Najczęściej swapy dotyczą wymiany strumieni płatności związanych z instrumentami dłuznymi lub walutami obcymi.
Wyróżniamy dw zasadnicze ich rodzaje:
- procentowe
- walutowe
Podstawowe charakterystyki inwestycji
Ryzyko i płynność
Pojęcie ryzyka
• Ryzyko jest to możliwość osiągnięcia wyniku inwestycji niezgodnego z oczekiwaniami.
• Inwestując w instrumenty finansowe należy pamiętać o zasadzie:
• im wyższą stopę dochodu chce osiągnąć inwestor, tym wyższe ryzyko musi ponieść.
Stopy dochodu (zwrotu) wolnej od ryzyka
Najniższą stopą dochodu charakteryzują się inwestycje wolne od ryzyka.
Ta stopa dochodu nosi nazwę stopy dochodu (zwrotu) wolnej od ryzyka.
Rodzaje ryzyka
Stopy procentowej
- Pojawia się wtedy gdy zachodzą zmiany stóp procentowych na rynku, zaś inwestycja charakteryzuje się stałym dochodem.
- Oznacza to, że w sytuacji rosnących stóp a procentowych na rynku inwestycja o stałym dochodzie staje się mniej atrakcyjne
- odwrotna sytuacja jest przy malejących stopach procentowych.
Ryzyko kursu walutowego
- Pojawia się. gdy inwestycja dokonywana jest w walucie zagranicznej
- wtedy stopa dochodu z inwestycji zależy również od wahań kursu walutowego
Ryzyko cen akcji na rynku kapitałowymi
- Pojawia się gdy przedmiotem inwestycji są akcje lub inne instrumenty, których wartość może zależeć od cen akcji, np jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne.
- W krótkim okresie ryzyko cen akcji wynika w dużym stopniu z czynników psychologicznych, które powodują, że zachowania inwestorów na rynku są racjonalne.
Ryzyko inflacji
- Pojawia się, gdy stopa inflacji może być i wyższa niż stopa dochodu z inwestycji. Przykładem mogą być rachunki oszczędnościowo - rozliczeniowe, których oprocentowanie jest często niższe od stopy inflacji.
Ryzyko płynności
- Pojawia się, gdy występują kłopoty ze sprzedażą instrumentu finansowego w krótkim okresie po oczekiwanej przez inwestora cenie.
Ryzyko niedotrzymania warunków
- Pojawia się gdy jedna ze stron kontraktu nie spełnia warunków przewidzianych w kontrakcie, tzn. nie dokonuje płatności na rzecz drugiej strony.
- Dotyczy to przede wszystkim części instumentów dłużnych.
W sytuacji, gdy jedną ze stron kontraktu jest Skarb Państwa (obligacja skarbowa) niedotrzymania warunków jest zerowe, a przynajmniej bardzo niskie
Jednak w przypadku, gdy stroną kontraktu są inne podmioty to ryzyko niedotrzymania warunków może być bardzo duże.
Ryzyko to może spowodować że utraci się zainwestowany kapitał, tzn. stopa dochodu wyniesie minus 100%.
Ryzyko polityczne
- Pojawia się gdy jest możliwość uchwalenia ustaw wpływających na dochód z inwestycji finansowych, np.: wprowadzeni korzyści z podatkowych z tyt. inwestowania w papiery wartościowe (efekt pozytywnego ryzyka podatkowego). Lub zniesienia takowych takowych korzyści podatkowych (efekt negatywnego ryzyka poatkowego).
Ryzyko biznesu
- Pojawia się w wypadku zakupu instrumentów finansowych, dla których dochód zależy od wyników osiągniętych przez podmiot emitujący te instrumenty, np. źle zarządzana spółka nie uzyskuje dochodów, co spowoduje spadek cen akcji.
Ryzyko Inwestycji finansowej
- Jest tym wyższe. Im bardziej zmienne są wartości stopy dochodu tej inwestycji.
Płynność inwestycji
• Płynność inwestycji określona jest jako możliwość zamiany przedmiotu inwestycji, np. instrumentu finansowego na gotówkę w krótkim okresie po oczekiwanej cenie
• Podstawowe właściwości dotyczące płynności inwestycji
- Spośród dwoch inwestycji różniących się jedynie długością okresu inwestycyjnego inwestycja krótkookresowa bywa zazwyczaj bardziej płynna.
- Inwestycje bardziej płynne zwykle charakteryzują się niższym dochodem.
• Stopa dochodu Inwestycji charakteryzującej się niższa płynnością powinna być wyższa, gdyż powinna zawierać dodatkową premie za brak płynności.
• Wynika to z faktu, ze w przypadku inwestycji mniej płynnych występuje ryzyko płynności, za co inwestorzy wymagają wyższej stopy dochodu.
Depozyty bankowe
• Depozyt bankowy jest to ogólna nazwa inwestycji finansowej, polegającej na powierzeniu środków finansowych bankowi przez inwestora (zwanego depozytariuszem) na pewien okres.
Cechy depozytu bankowego
• Okres umowy to okres, na który depozytariusz powierzy środki bankowi,
- Wyróżnia się lokaty terminowe (3 miesiące, 6 m-cy, rok) oraz depozyty a vista w których umowa jest na czas nieoznaczony.
- Przy lokatach terminowych po upłynięciu okresu umowy, z reguły jest ona automatycznie przedłużana na następny okres, jeśli depozytariusz nie wyda bankowi innej dyspozycji.
Oprocentowanie
- Jest to stopa procentowa (podawana w stopie rocznej) określająca odsetki od depozytu, jakie
otrzymuje depozytariusz.
- Z jednej strony, determinuje ona stopę dochodu depozytariusza, z drugiej określa koszt długu jaki zaciąga bank u depozytariusza.
Okres kapitalizacji
- to okres, po upływie którego odsetki, które narosły, doliczane są do depozytu a zatem podlegają oprocentowaniu co zwiększa dochód
- zasadniczo depozyty kapitalizowane są po upłynięciu okresu umowy, teoretycznie mogą być kapitalizowane w trakcie trwania umowy.
Depozyt półroczny, kapitalizowany po okresie umowy, który jest odnawialny na następne pół roku,
Może być traktowany jako depozyt roczny z okresem kapitalizacji równym pół roku.
Stałe bądź zmienne oprocentowanie
• Dla niektórych depozytów oprocentowanie jest stale w okresie umowy, dla innych bank może je zmienić.
Naliczanie odsetek w przypadku niedotrzymania terminu umowy przez depozytariusza:
- Gdy depozytariusz z pewnych powodów mus zerwać umowę dotyczącą depozytu terminowego przed upływem jej okresu często ponosi on konsekwencje w postaci zmniejszenia odsetek bądź ich nieotrzymania.
Czynniki wpływające na wybór depozytu bankowego
Do najważniejszych czynników należą:
- stopa dochodu
- ryzyko
- płynność czyli możliwość wycofania środków przed upływem okresu umowy bez znacznej obniżki lub utraty odsetek.
Czynniki zewnętrzne (w stosunku do samego depozytu):
• dostępność placówek banku,
• możliwość internetowej obsługi depozytu,
• dodatkowe usługi związane z depozytem, np. karta do bankomatu.
Określenie dochodu przy depozycie
Stopa dochodu z inwestycji w depozycie zależy od:
Oprocentowania depozytu (im wyższe oprocentowanie tym wyższa stopa dochodu)
Okres kapitalizacji (im krótszy okras kapitalizacji, tzn im częściej kapitalizowany jest depozyt tym wyższa stopa dochodu), Stopa dochodu przy depozycie jest tzw efektywna stopa procentowa która uwzględnia powyższe dwa czynniki.
Ryzyko przy inwestowaniu w depozyty bankowe:
• Podstawowym ryzykiem, jakie może występować przy inwestowaniu w depozyt bankowy jest ryzyko stopy procentowej.
• Pojawia się ono. gdy na rynku występują zmiany stóp procentowych.
Możliwe są dwie sytuacje:
- w przypadku depozytu oprocentowanego według stałej stopy procentowej niekorzystna są wzrosty stopy procentowej na rynku, ponieważ tracimy w porównaniu z innymi depozytami;
- w przypadku depozytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej niekorzystne są spadki stopy procentowej depozytu gdyż wtedy depozytariusz otrzymuje niższe odsetki.
Innym rodzajem ryzyka, które może występować przy inwestowaniu w depozyty bankowe jest ryzyko niedotrzymania warunków.
Pojawia się ono, gdy jest zagrożenie, że bank nie będzie płacić odsetek od depozytu lub nie zwróci środków finansowych zainwestowanych w depozyt.
Ryzyko niedotrzymania warunków w dużym stopniu zdeterminowane jest wiarygodnością banku, w którym jest depozyt.
Im większe ryzyko niedotrzymania warunków przez bank, tym wyższe oprocentowanie depozytów powinien oferować.
Rodzaje instrumentów finansowych
• Pod pojęciem instrumentów finansowych kryją się takie instrumenty finansowe (opcje, kontrakty terminowe, warranty), które nie mieszczą się w klasycznym pojęciu papierów wartościowych.
• Przyjmując, że instrumenty finansowe są kategorią szerszą możemy podzielić je na:
• papiery wartościowe,
• instrumenty pochodne,
Rodzaje papierów wartościowych
Ze względu na rodzaj praw zawartych w papierach wartościowych możemy je podzielić:
- Papiery dotyczące wierzytelności pieniężnych, nazywane papierami wierzytelnościowymi lub dłużnymi (np. weksle, czeki, bony skarbowe czy pieniężne, obligacje, listy zastawne, listy hipoteczną certyfikaty depozytowe).
- Emitent takich papierów staje się kredytobiorcą i dłużnikiem, posiadacz papieru staje sie kredytodawcą czyli wierzycielem.
- Papiery zawierające prawa udziałowe w spółkach, czyli prawa do współwłasności majątkowej, nazywane papierami udziałowymi lub własnościowymi (np.akcje).
- Emitent takich papierów (spółka praw handlowego) przekazuje posiadacze (inwestorowi) prawo własności i związane z nim prawa majątkowe i korporacyjne
Ze względu na sposób przenoszenia tytułu własności, czyli ze względu na regulacje obrotu, papiery wartościowe dzielimy na:
- papiery na okaziciela, w których treści nie wymienia się nazwiska bądź nazwy właściciela;
- zmiana właściciela następuje poprzez proste wręczenie papieru bez żadnych formalności właścicielom jest aktualny posiadacz waloru.
- Papiery na zlecenie, które wskazują określoną osobę jako właściciela; prawa ucieleśnione w tych papierach można przenosić na inne osoby w formie zapisu dokonanego na samym dokumencie (np. weksle, czeki),
- Papiery imienne, które są wystawiane na nazwisko lub nazwę właściciela; można je przenosić na inne osoby przez pisemne oświadczenie na samym papierze wartościowym lub w osobnym dokumencie np. przez cesję (pisemne zrzeczenie się na rzecz innej osoby uprawnień wynikających z dokumentu.
Ze względu na funkcje pełnione w gospodarce papiery wartościowe dzieli s% na:
□ lokacyjne papiery wartościową które służą do lokowania nadwyżek pieniądza w ceiu osiągnięcia dochodu (np. akcje obligacje bony);
□ dowodowe papiery wartościową które zawierają uprawnienia do rozporządzania towarem znajdującym się pod pieczą wystawcy dokumentu, czyli papiery towarowe (np. dowody składowe);
□ rozliczeniowe papiery wartościową które służą głównie ułatwianiu rozliczeń pieniężnych (np. czeki, weksle), częsta spełniają również funkcje kredytowe (np. weksle).
W zależności od długości okresu do wykupu papiery wartościowe dzielimy na:
□ papiery krótkoterminowe o terminie wykupu do jednego roku (papiery rynku pieniężnego);
□ papiery średnio terminowe o terminie wykupu od roku do pięciu lat (papiery rynku kapitałowego);
□ papiery długoterminowe o terminie wykupu powyżej pięciu lat (papiery rynku kapitałowego).
Ze względu na charakter dochodu, jaki przynoszą papiery wartościowe swoim posiadaczom, dzielimy je na:
- papiery przynoszące stały dochód, których cechą charakterystyczna jest z góry ustalony sposób obliczania dochodu należnego ich właścicielom, dochód ten zazwyczaj jest wypłacany w stałych odstępach czasu, jako ustalony procent od wartości nominalnej papieru ( np. obligacje);
□ papiery przynoszące zmienny dochód, który zależy
od wyników ekonomicznych osiąganych przez emitentów (np. akcje).
Krótkoterminowe papiery wartościowe o stałym dochodzie
• Ich oprocentowanie zależy od stopnia oceny wypłacalności emitenta oraz od stopnia trudności zamiany tego waloru na gotówkę czyli od jego płynności.
• Uczestnikami rynku pieniężnego są podmioty, które chcą ulokować środki na krótkie terminy (do 1 roku) lub chcą zaciągnąć krótkoterminowe kredyty w celu utrzymania płynności.
Do instrumentów o stałym dochodzie na rynku pieniężnym zaliczamy:
• bony skarbowe oraz certyfikaty depozytowe.
Bony skarbowe (weksle lub bilety skarbowe) są to instrumenty umożliwiające zaciągnięcie przez Skarb Państwa krótkoterminowej pożyczki na sfinansowanie deficytu publicznego długu publicznego.
Weksle skarbowe, emitowane przez państwo o dobrej kondycji finansowej, są papierami wartościowymi o relatywnie niskim zysku. Są one traktowane jako papiery pozbawione ryzyka, a stopę ich oprocentowania traktuje się jako podstawową stopę rynku finansowego. Weksle skarbowe są instrumentami dyskontowymi, ich cena jest zawsze niższa wartości nominalnej.
Certyfikaty depozytowe są papierami wartościowymi emitowanymi przez banki komercyjne w celu zgromadzenia środków pieniężnych.
Instrumenty te mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym, emitowane są w dużych okrągłych kwotach i dlatego występują głównie na rynku hurtowym.
Długoterminowe papiery wartościowe o stałym dochodzie
» Długoterminowymi papierami wartościowymi o stałym dochodzie są przede wszystkim obligacje, inaczej nazywane dłużnymi papierami wartościowymi, co oznacza, że potwierdzają one istnienie stosunku kredytowego. Emisja obligacji jest formą zaciągania długu, najczęściej jednocześnie u wielu wierzycieli. Zaświadczają one udzielenie emitentowi pożyczki oraz uprawniają właściciela obligacji (obligatariusza) do otrzymywania stałego dochodu w formie określonego procentu.
Funkcje obligacji:
- Funkcja pożyczkowa-emitent obligacji otrzymuje kapitał, którym może rozporządzać w okresie od emisji do umorzenia obligacji (spłaty zaciągniętego długu);
- Funkcja lokacyjna - nabywając obligacje obligatariusz
inwestuje w ten sposób wolne środki finansowe;
- Funkcja płatnicza polegająca na możliwości regulowania zobowiązań przez przeniesienie obligacji przez aktualnego jej właściciela na wierzyciela, co oznacza, że obligacja moz do pewnego stopnia zastępować pieniądz;
- Funkcja obiegowa - właściciel może przenosić ją_ na inny podmiot, co jest tożsame z przeniesieniem praw inkorporowanych w obligacji.
Cechy charakterystyczne obligacji:
• Wartość nominalna, czyli kwota pieniężna wyszczególniona w dokumencie obligacji, którą emitent zobowiązuje się wypłacić po upływie terminu określonego w obligacji.
• Wartość nominalna wyrażona jest zawsze jako 100 lub wielokrotność tej wartości;
• Termin wykupu (termin ważności lub termin zapadalności), to termin, po upływie którego emitent jest zobowiązany wykupić obligacje, tzn. zwrócić dług zaciągnięty u posiadacza obligacji równy jej wartości nominalnej;
• Odsetki, inaczej nazywane kuponami, określają kwoty płacone posiadaczowi obligacji co pewien ustalony okres do momentu wykupu;
• Długość tego okresu, nazywanego okresem odsetkowym, może być różna, np. rok, pół roku, kwartał: oprocentowanie naliczane jest od wartości nominalnej obligacji.
• Nie od wszystkich rodzajów obligacji płacone odsetki - wyjątkiem są obligacje zerokuponowe, czyli obligacje których oprocentowanie jest zawarte w różnicy miedzy ceną sprzedaży a ceną odkupu w momencie ich umorzenia;
- Obligacje te sprzedawane są z tzw. dyskontem, czyli poniżej wartości nominalnej.
Ryzyko związane z inwestycjami w walucie zagranicznej.
• Deprecjacja oznacza spadek wartości waluty jednego kraju względem waluty innego krajnu
• Jeżeli; spadek ten wywołany jest decyzją rządu, deprecjacja nazywa się dewaluaryzacją.
• Deprecjacja waluty danego kraju powoduje, że stopa dochodu wyrażona w walucie krajowej jest wyższa niż stopa dochodu wyrażona w walucie zagranicznej.
-Aprecjacja oznacza wzrost wartości waluty danego kraju względem waluty innego kraju.
• W przypadku, gdy ten wzrost wywołany jest decyzją rządu, aprecjacja nazywa się rewaluacją.
-Aprecjacja waluty danego kraju powoduje, że wyrażona w walucie krajowej stopa dochodu …..
Płynny kurs walutowy charakteryzuje się
dużą zmiennością, co zwiększa ryzyko przy inwestowaniu w obcej walucie.
Przy inwestycjach w walucie zagranicznej występuje ryzyko kursu walutowego.
Ryzyko to może dawać efekt pozytywny (gdy jest deprecjacja waluty danego kraju) lub efekt negatywny (gdy jest aprecjacja waluty danego kraju).
Jedynie w przypadku, gdy kurs walutowy nie zmienia się ryzyko to nie występuje.
Ryzyko walutowe jest tym większe:
- im bardziej jest zmienny kurs walutowy,
- im częściej dokonuje się zamiany jednej waluty na inną.
Sposoby ograniczania ryzyka kursu walutowego
- niezbyt częste zamiany waluty krajowej (złotego) na waluty zagraniczne, a następnie „powrotne" zamiany walut zagranicznych na złotego; i
- stosowanie instrumentów finansowych zabezpieczających przed ryzykiem kursu walutowego, są to tzw. walutowe instrumenty pochodne.
Instytucje obrotu papierami
Wartościowymi
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie
- Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest spółką akcyjną powołaną przez Skarb Państwa
- Kapitał zakładowy spółki wynosi 41 972 000 zł i jest podzielony na 59 960 akcji imiennych o wartości nominalnej 700 zł każda.
Akcje spółki prowadzącej giełd mogą nabywać:
Skarb Państwa;
firmy inwestycyjne;
banki;
towarzystwa funduszy inwestycyjnych;
zakłady ubezpieczeń;
powszechne towarzystwa emerytalne:
emitenci papierów wartościowych na giełdzie (za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego także inne kraje oraz zagraniczne osoby prawne).
Zadaniem GPW jest organizacja wtórnego obrotu instrumentami finansowymi.
Giełda zapewnia koncentrację w jednym miejscu i czasie ofert kupujących i sprzedających w celu wyznaczenia kursów i realizacji transakcji.
Podstawowymi organami spółki prowadzącej giełdę są:
Walne Zgromadzenie;
Rada Nadzorcza iwana Radą Giełdy;
Zarząd zwany Zarządem Giełdy.
Podobnie jak w każdej spółce akcyjnej, Walne Zgromadzenie jest najwyższym organem giełdy.
Prawo do udziału w Walnym Zgromadzeniu mają wszyscy akcjonariusze giełdy, a do jego kompetencji na leży m.in.
- dokonywanie zmian w statucie GPW,
- zatwierdzanie regulaminu Rady Giełdy,
- wybór członków Rady Giełdy.
Rada giełdy jest jej organem nadzorczym
Zgodnie z jej statutem składa się z 8 do 12 członków powoływanych i odwoływanych przez Walne Zgromadzenie. Kadencja członków Rady Giełdy wynosi trzy lata.
Rada giełdy wybiera ze swojego grona prezesa i wiceprezesów.
Rada Giełdy sprawuje stały nadzór nad działalnością Spółki, a jej kompetencje określa statut giełdy.
Organem wykonawczym, kierującym na Bieżąco pracą giełdy; jest Zarząd Giełdy.
Zarząd składa się z 3 do 5 członków, których kadencja również trwa 3 lata.
Pracami Zarządu Giełdy kieruje prezes, którego powołuje i odwołuje Walne Zgromadzenie.
Pozostałych członków Zarządu, w tym wiceprezesów, powołuje i odwołuje Rada Giełdy na wniosek prezesa Zarządu.
- Zarząd giełdy kieruje sprawami i zarządza majątkiem Spółki oraz reprezentuje ją na zewnątrz.
- Do zakresu działania Zarządu Giełdy należą wszystkie czynności nie i zastrzeżone dla Walnego Zgromadzenia i Rady Giełdy.
Przedmiotem obrotu na giełdzie warszawskiej mogą być wyłącznie instrumenty finansowe dopuszczone do obrotu giełdowego.
Dopuszczenie instrumentów finansowych i do obrotu (poza instrumentami pochodnymi) następuje na wniosek emitenta.
Warunkiem formalnym jest spełnienie następujących kryteriów:
1) w związku z tymi instrumentami został sporządzony i opublikowany odpowiedni dokument informacyjny (prospekt emisyjny lub memorandum informacyjne)
2) zbywalność instrumentów finansowych nie jest ograniczona;
3) w stosunku do emitenta tych instrumentów nie toczy się postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne.
O dopuszczeniu do obrotu giełdowego decyduje Zarząd Giełdowy natomiast sam obrót odbywa się na podstawie regulaminu giełdy.
Stronami transakcji zawieranych na giełdzie mogą być wyłącznie członkowie giełdy oraz Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.
Obecnie członkiem giełdy może zostać:
- firma inwestycyjna zawierająca transakcje giełdowe na rachunek własny lub ma rachunek na klienta
- inny podmiot będący uczestnikiem Krajowego Depozytu, zawierający transakcje giełdowe wyłącznie na własny rachunek;
Członkowie giełdy są w transakcjach giełdowych pośrednika mi inwestorów.
Członek giełdy działa na giełdzie poprzez swoich pełnomocników, czyli maklerów giełdowych
Po dopuszczeniu instrumentów finansowych do obrotu giełdowego następuje ich wprowadzenie na jeden z rynków notowań.
Od 1 maja 2004 r. obrót instrumentami finansowymi na GPW w Warszawie odbywa się na dwóch rynkach giełdowych zorganizowanych zgodnie z przepisami UE.
Są to:
- rynek podstawowy (oficjalnych notowań)
- rynek równoległy
Na rynku podstawowym notowane są prawie wszystkie:
- akcje i obligacje, wszystkie certyfikaty inwestycyjne i prawa pierwszeństwa oraz wszystkie instrumenty pochodne.
Na rynku równoległym notowane są instrumenty finansowe dopuszczone do obrotu na rynku giełdowym, ale nie spełniające kryteriów rynku podstawowego.
Mając na celu zwiększenie przejrzystości rynku oraz ułatwienie inwestorom jego analizy, GPW w Warszawie od 1 kwietnia 2007 r. wprowadziła nowe segmenty rynku regulowanego:
- 5 PLUS;
- 50 PLUS;
- 250 PLUS
Do segmentu 5 PLUS kwalifikowane są papiery wartościowe spółek, których kapitalizacja nie przekracza 50 mln euro.
• Spółki o kapitalizacji od 50 do 250 mln euro znajdują się w segmencie 50 PLUS.
• Te spółki, których wartość kapitalizacji przekracza 250 min euro zakwalifikowane są do segmentu 250 PLUS.
Kasowe terminowe transakcje giełdowe
♦ Jednym z podstawowych kryteriów podziału transakcji giełdowych jest rozbieżność w czasie między zawarciem transakcji i jej wykonaniem,
♦ Według tego kryterium ogół transakcji w handlu giełdowym instrumentami finansowymi ( a także towarami na giełdach towarowych) dzieli się na dwie grupy:
1) transakcje natychmiastowe (kasowe, gotówkowe);
2)transakcje terminowe
Przez transakcją kasową (natychmiastową) rozumie się zawarcie transakcji kupna lub sprzedaż określonego instrumentu finansowego po aktualniej lub owiązującej na rynku cenie, przy czym jego dostawa oraz zapłata (czyi realizacja transakcji) następuje bezpośrednio po jej zawarciu.
-Oznacza to, że kupujący otrzymuje dany walor, a sprzedający zapłatę natychmiast po
zawarciu transakcji.
Określenie „natychmiast” jest traktowane umownie, ponieważ w praktyce obrotu
rozliczenie transakcji natychmiastowej następuje, ze względów technicznych, w ciągu kilku następnych dni.
• Na giełdzie warszawskiej rozliczenie obligacji następuje w terminie T+2, natomiast akcji w terminie T+3,czyli odpowiednio w drugim i trzecim dniu roboczym po dniu tzn. po dniu zawarcia transakcji,
Transakcje terminowe można podzielić ze względu na przedmiot obrotu na:
- transakcje towarowe (dotyczące produktów rolnych, surowców mineralnych czy metali szlachetnych);
- terminowe transakcje finansowe (papierami wartościowymi, kursami walut czy portfelami indeksów giełdowych);