ćw. 4 - Narząd żucia w okresie niemowlęcym do momentu wyrzynania zębów mlecznych

Rozwój twarzy:

• u noworodka przeważa mózgowa część czaszki, część czaszki, część twarzowa stanowi 1/7-1/8 wielkości głowy

• na pourodzeniowy wzrost mają wpływ: oddychanie, ssanie, połykanie, żucie, artykulacja, wyrzynanie zębów

• szczęka rośnie głównie przez apozycję, w kierunku pionowym

• między 1-2 rż kostnieje szew pomiędzy kością przysieczną, a szczęką

• przemieszczanie pierwotne i wtórne

Pod koniec życia płodowego rozwija się w jamie ustnej specjalny narząd anatomiczno-fizjologiczny, który będzie służyć noworodkowi do przyjmowania pokarmów. Składa się on z:

1.

• poduszek wargowych (obrzękają w czasie karmienia i umożliwiają lepsze przyssanie brodawki piersiowej),

• kosmków wargowych i policzkowych (ułatwiają przytrzymywanie brodawki piersiowej, zanikają w ciągu kilku miesięcy)

• fałdów dziąsłowych (obrzękają podczas przyjmowania pokarmów, zanikają po 3-4 miesiącach)

• bocznych wałów podniebiennych (przebiegają równolegle do wałów dziąsłowych, tworząc łożysko dla brodawki piersiowej, zanikają po 1 roku życia u niemowląt karmionych naturalnie).

• Fałdów podniebiennych poprzecznych (odgrywają dużą rolę w wyciskaniu pokarmu z brodawki piersiowej)

2. dziecko rodzi się z bezzębnymi wałami dziąsłowymi

wyjątek:

• zęby wrodzone (dentes natales) - najczęściej są to siekacze dolne bez wykształconych korzeni usuwane ze względu na utrudnione karmienie

• zęby noworodkowe (dentes neonatales) - wyrzynające się w ciągu 30 dni od urodzenia

3. wały dziąsłowe mają kształt półkolisty, są pokryte błoną śluzową, tworzącą na grzbiecie wałów grzebień, dzielący go na część przedsionkową i językową

4. na wale dziąsłowym widoczne są uwypuklenia, które odpowiadają poszczególnymi zębami mlecznymi

5. za zawiązkami kłów mlecznych górnych i dolnych, na błonie śluzowej wałów dziąsłowych znajdują się bruzdy zębowe policzkowe (są to punkty orientacyjne bezzębnych wałów dziąsłowych, dla wzajemnego położenia żuchwy i szczęki - dolna bruzda jest usytuowana dotylnie w stosunku do bruzdy górnej)

6. wały dziąsłowe stykają się tylko w odcinkach bocznych, w odcinku przednim występuje szpara niedogryzowa (dzięki temu wyrzynające się jako pierwsze siekacze mleczne nie są obciążone, ponieważ wysokość zgryzu ustalona jest przez boczne wały dziąsłowe)

7. w położeniu spoczynkowym wały dziąsłowe są od siebie oddalone, a w szparze znajduje się język (styka się z błoną śluzową wargi dolnej i policzków)

8. wał szczęki w przekroju ma kształt czworokąta, wał żuchwy stożka

9. brodawka przysieczna jest bardzo wyraźnie zaznaczona, często łączy się z wędzidełkiem wargi górnej z tyłu za nią znajdują się fałdy podniebienne

10. wędzidełko wargi górnej jest wydatne, jego przyczep schodzi nisko na wał dziąsłowy

11. wędzidełko języka jest umiejscowione wysoko na szczycie stożka wału

12. wszystkie wędzidełka są usytuowane wysoko i w miarę rozwoju i wzrostu wyrostka przemieszczają się w dół

13. wał zębowy żuchwy jest słabiej zaznaczony niż szczęki

14. wał szczękowy obejmuje mniejszy ustawiony dotylnie wał dolny (fizjologiczne tyłożuchwie)

15. u noworodka zawiązki zębów mlecznych od strony powierzchni zgryzowych szczęki i żuchwy nie są pokryte kością. Wyrzynają się przez błonę śluzową na grzbiecie wyrostka zębodołowego (zanik przez ucisk)

16. fizjologiczne tyłożuchwie, na skutek intensywnego wzrostu żuchwy ulega wyrównaniu w pierwszych 4 miesiącach (pierwsze fizjologiczne wysunięcie żuchwy - prawidłowe ssanie, zwłaszcza w czasie karmienia naturalnego to czynnik pobudzający doprzedni wzrost żuchwy)

karmienie naturalne - dziecko w pozycji ukośnej, żuchwa dziecka jest wysunięta, mięśnie intensywnie pracują podczas ssania

karmienie sztuczne - dziecko częściej w pozycji poziomej i często dodatkowy ucisk butelki na cofniętą bródkę, powodując pozbawienie żuchwy doprzednich bodźców wzrostowych, żuchwa dodatkowo pociągana jest do tyłu

17. staw skroniowo - żuchwowy dół stawowy u noworodka jest nieznacznie zaznaczony, niemal brak guzka stawowego, który uwypukla się stopniowo w miarę zwiększania się czynności. Wyraźniej zaznacza się dopiero między 7 a 8 miesiącem życia

18. wszystkie mięśnie wchodzące w skład narządu żucia rozwijają się już w okresie żucia płodowego, niemniej w pełni kształtują się dopiero po urodzeniu pod wpływem czynności ssania, połykania, żucia, mowy i mimiki. Podniebienie jest płaskie, dno jamy ustnej płytkie.

19. Krtań ułożona jest wysoko w stosunku do jamy nosowo - gardłowej, a wyjście do niej znajduje się powyżej dolno - tylnego brzegu podniebienia miękkiego. Fenomen okresu noworodkowego.

Rozwój zębów (odontegenesis)

• rozwój zębów jest procesem trwającym od 6 tygodnia życia płodowego do 16 roku życia, a nawet dłużej biorąc pod uwagę opóźnione wyrzynanie trzecich trzonowców

• 6 tydzień życia płodowego - w okolicy przyszłych wyrostków zębodołowych szczęki i żuchwy powstają zgrubienia nabłonka ektodermalnego, które rozdzielą się na listewki wargowe i zębowe

• pod koniec 8 tygodnia życia płodowego - na dowargowych powierzchniach listewek zębowych (lamina dentales) powstają zgrubienia po 10 w szczęce i w żuchwie, stanowiących zawiązki zębów mlecznych, zwane narządami szkliwnymi (organum adamantinum)

• okres czapeczki - narząd szkliwny przybiera kształt czapkowaty, wpukla się w niego tkanka mezoblastyczna

• okres dzwonu - nabłonek narządu szkliwnego rozrasta się i otacza coraz wyraźniej wpuklającą się tkankę mezoblastyczną, która stanowi tzw. Brodawkę zębową (papilla dentis)

• rozrastający się nabłonek nadaje kształt najpierw koronie, a później korzeniowi, który zostaje objęty przez pochewkę Hertwiga

• narząd szkliwny daje początek szkliwu w wyniku działania komórek szliwotwórczych (adamentoblastów), a w brodawkach zębowych po przetworzeniu mezenchymy w komórki zębinotwórcze (odontoblasty) dochodzi do wytworzenia zębiny i niezależnie od nich miazgi zębowej

• w miarę rozwoju miazgi powiększa się ilość naczyń krwionośnych, a od podstawy brodawki zębowej wrastają rdzenne i bezrdzenne włókna nerwowe

• procesy zębinotwórcze rozpoczynają się w 5 miesiącu życia płodowego, szkliwotwórcze nieco później, natomiast cement powstaje z komórek cementotwórchych (cementoblastów), gdy po całkowitym uformowaniu korony zaczyna rozwijać się korzeń zęba

• po wytworzeniu się zawiązków zębów mlecznych tkanka łączna przerasta listewkę zębową, częściowo ją niszczy i oddziela od niej zawiązki zębowe, które rozwijają się dalej samodzielnie

• między 6 a 9 miesiącem życia płodowego z reszty pierwotnej listewki zębowej wyrasta listewka drugorzędowa, na której pojawiają się kolejno kolbowate zgrubienia po 10 na szczęce i żuchwie dając początek zębom stałym

• mineralizacja zęba zaczyna się zawsze w najwyższym punkcie korony, potem proces obejmuje szyjkę i przechodzi na korzeń. Z tą chwilą rozpoczyna się ruch erupcyjny zęba w kości w kierunku tworzącego się na jego przejęcie wyrostka zębodołowego

• wyrzynanie zęba, czynna faza tego procesu kończy się z chwilą zetknięcia z zębem przeciwstawnym. W fazie biernej tworzy się fizjologiczny rowek dziąsłowy

Wyrzynanie zęba to przesuwanie się zęba z miejsca jego rozwoju w kościach szczęk do jego funkcyjnej pozycji w jamie ustnej. Wyróżniamy trzy fazy:

• przederupcyjną - kończy się kształtowanie korony, dokonuje się mineralizacja szkliwa i zębiny, rozpoczyna się kształtowanie korzenia

• przedfunkcyjna - rozpoczyna się ukazaniem korony zęba w jamie ustnej i trwa do momentu uzyskania kontaktu z zębem przeciwstawnym

• funkcyjna - dalszy wzrost korzenia, tkanek okołowierzchołkowych

zęby mleczne wyrzynają się miedzy 6 a 30 miesiącem życia:

• jako pierwsze dolne zęby sieczne ok. 6 mż (6-9mż)

• górne zęby sieczne 8-10mż. Po całkowitym wyrznięciu siekaczy górnych nagryz jest głęboki, korony zębów górnych pokrywają całkowicie korony zębów siecznych dolnych

• czwórki mleczne (pierwsze trzonowce) 15-21 mż. Po ich wyrznięciu nagryz ulega spłyceniu tzw. Pierwsze fizjologiczne podniesienie zwarcia. Spowodowane jest to przez:

- zwiększenie się odległości podstaw szczęk jako wynik wzrostu wyrostków zębodołowych

- wyrznięciem się pierwszych trzonowców mlecznych

- wzrostem długości gałęzi żuchwy

• kły mleczne 16-20 mż.

• drugie trzonowce mleczne 20-30 mż.

- Rozwój korzeni zębów mlecznych trwa jeszcze przez rok do półtora od momentu wyrznięcia się ostatniego zęba trzonowego mlecznego

- po wyrznięciu zębów trzonowych pogłębia się dół stawowy i powiększa się guzek stawowy, głowa żuchwy przesuwa się do przodu w kierunku stoku guzka

ćw. 5 - Zgryz w uzębieniu mlecznym . Kształt, wielkość, liczba, kolor, budowa zębów mlecznych - różnice między uzębieniem stałym

Uzębienie Mleczne (dentes lactei seu decidui)

Na pełne uzębienie mleczne składa się 20 zębów, 10 w szczęce i 10 w żuchwie. Liczba i kształt zębów połowy szczęki lub żuchwy w uzębieniu mlecznym odpowiada licznie i kształtowi drugiej połowy, zęby te są umieszczone symetrycznie.

Na podstawie ich czynności i odmiennego kształtu rozróżnia się pośród zębów mlecznych następujące grupy:

1. zęby sieczne (dentes incisivi)

2. kły (dentes canini)

3. zęby trzonowe (dentes molares)

W każdej połowie szczęki lub żuchwy uzębienia mlecznego znajdują się po 2 siekacze, 1 kieł i 2 trzonowce

Charakterystyczne cechy zębów mlecznych:

• wyraźna białoszara lub białoniebieska barwa

• krótkie beczułkowate korony z wypukłą listewką w okolicy szyjki zęba

• stosunkowo długie, a w zębach trzonowych szeroko rozstawione korzenie

• duża objętość jamy zęba z wydatnymi rogami miazgi

Korona zęba (corona dentis)

• korony są przysadziste, niskie i szerokie

• powierzchnie językowe (podniebienne) oraz policzkowe zwłaszcza trzonowców mlecznych, ustawione są zbieżnie w kierunku powierzchni żującej, z wyraźną listewką szkliwno-zębinową nadającą im kształt beczułki

• powierzchnie żujące trzonowców mlecznych mają zarys czworoboku o zaokrąglonych kątach z 4 lub 5 czasami 3 guzkami podzielonymi głębokimi bruzdami oraz dość licznymi otworami ślepymi

• szyjki zębów mlecznych są dość wąskie

Korzeń zęba (radix dentis)

• korzenie są stosunkowo długie

• pokryte od brzegu szkliwa w okolicy szyjki zęba do wierzchołka cienką, dość równomierną warstwą cementu pierwotnego

• korzeń siekaczy i kłów górnych, siekaczy dolnych przyśrodkowych oraz podniebienny trzonowców górnych jest na przekroju poprzecznym okrągły lub owalny. Pozostałe są spłaszczone w kierunku bocznym.

• Korzenie trzonowców mlecznych są szeroko rozstawione

Jama zęba (cavum dentis)

• składa się z części koronowej, zwanej komorą zęba (camera dentis), oraz części korzeniowej, którą stanowi kanał zęba (canalis dentis)

• W uzębieniu mlecznym jamy zębów są bardzo obszerne. Sklepienie komory znajduje się na wysokości około 1/3 - ¼ części szyjkowej korony zęba. Od niej wypukają się rogi miazgi, dochodzące często aż do granicy szkliwno-zębinowej, ich liczba odpowiada z reguły liczbie guzków.

• W siekaczach i kłach komora zęba przechodzi nieco powyżej szyjki zęba w pojedynczy, szeroki kanał

• Trzonowce mają trzy kanały, górne po jednym w każdym korzeniu, dolne - dwa kanały w korzeniu mezjalnym i jeden w dystalnym. W trzonowcach mlecznych bardzo często istnieją kanały dodatkowe, a od kanałów głównych często odchodzą odgałęzienia boczne.

Siekacz przyśrodkowy górny

• ząb ten wykazuje wybitną cechę kąta zębowego, krawędź sieczna przechodzi w powierzchnię mezjalną pod kątem prostym, w dystalną zaś pod kątem silnie zaokrąglonym

• powierzchnia wargowa jest szeroka, silnie wypukła

• na powierzchni podniebiennej jest słabo wykształcony guzek, zawsze pojedynczy

• listewki brzeżne na brzegu mezjalnym i dystalnym są zazwyczaj słabo zaznaczone

• korzeń jest stożkowaty, nieco spłaszczony w kierunku podniebienno-policzkowym

siekacz boczny górny

• ma mniejsze wymiary podłużne i poprzeczne niż przyśrodkowy

• jego powierzchnia wargowa jest mniej wypukła

• kąt dystalny jest silnie zaokrąglony

siekacze dolne

• podobnie jak w uzębieniu stałym siekacz przyśrodkowy jest mniejszy od bocznego

• są dłutowate, o prawie płaskich powierzchniach wargowej i językowej, pochylonych do siebie pod kątem ostrym

• w okolicy szyjki wyraźnie zaznacza się listewka szkliwna

• siekacz boczny ma kąt dystalny wyraźnie zaokrąglony

• korzenie siekaczy mlecznych są mniej spłaszczone w wymiarze mezjo-dystalnym w porównaniu z siekaczami dolnymi stałymi.

Kieł górny

• powierzchnia wargowa jest dość płaska

• na powierzchni podniebiennej często silnie zaznaczony guzek

• listewka szkliwna odgranicza koronę od szyjki zęba

• korzeń zęba stożkowaty, wierzchołek zgięty w kierunku wargowym.

Kieł dolny

• korona jest dłuższa i mniej spłaszczona niż kła górnego

• powierzchnia wargowa jest podzielona na dwie płaszczyzny, które łącząc się tworzą wyraźną listewkę przebiegającą wzdłuż tej płaszczyzny

• guzek na powierzchni wargowej jest słabo zaznaczony

• szyjka i korzeń zęba są owalne

• wierzchołek lub cały korzeń może być lekko nachylony w kierunku dystalnym.

Pierwszy górny trzonowiec

• jest najbardziej “beczułkowaty” ze wszystkich zębów mlecznych

• szyjka i krawędź powierzchni żującej mają te same wymiary

• listewka szkliwna w połowie wysokości korony stanowi jej największą wypukłość, tworząc nad korzeniem policzkowym mezjalnym rodzaj guzka

• powierzchnia żująca może mieć kształt trójkąta lub czworoboku

• powierzchnie styczne są płaskie

• jest to ząb trzykorzeniowy, o miernie rozstawionych korzeniach

• korzeń podniebienny może być zrośnięty z korzeniem policzkowym dalszym

Drugi górny trzonowiec

• korona jego jest wierną zmniejszoną kopią pierwszego stałego trzonowca

• jeszcze częściej niż na tamtym występuje tu guzek Carabella

• powierzchnia policzkowa zbliżona jest do kwadratu, powierzchnie boczne są wyraźnie wybrzuszone

• powierzchnia żująca ma zarys czworoboku o zaokrąglonych kątach, podzielona jest krzyżującymi się bruzdami na cztery guzki - dwa policzkowe i dwa podniebienne.

• Korzenie zachowują się co do kształtu, ilości i ustawienia jak w pierwszym stałym trzonowcu

• ich rozbieżność jest znacznie silniej zaznaczona

• korzeń podniebienny i policzkowy dalszy mogą się ze sobą zrastać

pierwszy dolny trzonowiec

• na powierzchni policzkowej ma silne rozwiniętą listewkę szkliwną, zwaną guzkiem trzonowym (tuberculum molare)

• powierzchnie styczne mają kształt trapezu na podstawą u szyjki zęba

• powierzchnia żująca podzielona jest na cztery wyraźne guzki, z których językowe są wysokie i mocno zaznaczone, natomiast policzkowe łagodnie przechodzą w powierzchnię policzkową

• posiada on dwa korzenie: mezjalny i dystalny

• korzeń mezjalny posiada dwa kanały

• oba korzenie są łukowato wygięte i często obejmują zawiązek zęba stałego

Drugi dolny trzonowiec

• także i ten ząb pod względem kształtu korony jest zupełnie podobny do pierwszego stałego trzonowca

• jest on prawie zawsze pięcioguzkowy, z trzema guzkami policzkowymi i dwoma językowymi

• od stałego trzonowca różni się silniejszym uwypukleniem szyjkowego odcinka powierzchni policzkowej i silnym zwężaniem się korony w kierunku szyjki

• guzki powierzchni żującej są bardziej ostre niż u pierwszego stałego trzonowca

• ząb ten posiada dwa korzenie, z których mezjalny czasem rozdzielony jest na dwa wierzchołki

• oba korzenie są łukowato wygięte, a ich wierzchołki się zbiegają

Budowa szkliwa zębów mlecznych

• pokrywa w sposób dość równomierny cienką warstwą koronę zęba na całej powierzchni, zarówno w dołkach i bruzdach, jak i na guzkach i listewkach szkliwnych

• budowa szkliwa zasadniczo nie różni się od szkliwa zębów stałych, w zębach mlecznych więcej jest substancji miedzypryzmatycznej

• w dużej liczbie występują również linie Retziusa, będące wyrazem cyklicznych fizjologicznych zmian w mineralizacji szkliwa, widoczne w obrazie mikroskopowym jako miejsca słabszego zmineralizowania

• w szkliwie wszystkich zębów mlecznych i pierwszego trzonowca stałego jest poszerzona linia Retziusa zwaną linią porodową, neonatalną. Oddziela ona szkliwo zmineralizowane w życiu płodowym od tego które uległo mineralizacji po porodzie

• w szkliwie zębów mlecznych występują również liczne blaszki szkliwne, zbudowane głównie z substancji organicznej. Powstają na skutek pęknięć w okresie formowania szkliwa

• w zębach mlecznych występują również niecałkowicie zmineralizowane pryzmaty szkliwa połączone z substancją miedzypryzmatyczną zwane pęczkami szkliwa.

Budowa zębiny zębów mlecznych

• stanowi stosunkowo cienką warstwę

• w zębinie zębów mlecznych spotyka się dość dużą ilość miejsc słabo zmineralizowanych lub takich, w których nie doszło do mineralizacji

• podobnie jak w szkliwie występuje tutaj linia porodowa oddzielająca zębinę zmineralizowaną przed porodem i po

• przebieg kanalików zębinowych jest nieregularny, a ich ściany są słabo zmineralizowane

• wypustki odontoblastów wnikają do szkliwa w postaci kolb

• granica szkliwno-zębinowa jest festonowata.

Budowa cementu zębów mlecznych

• pokrywa korzeń bardzo cienką warstwą

• jest to cement pierwotny, włóknisty z bardzo małą liczbą komórek

Budowa miazgi zębów mlecznych

• zajmuje dużą przestrzeń w stosunku do otaczających ją twardych tkanek zęba

• jest to tkanka łączna niedojrzała typu embrionalnego

• spełnia rolę odżywczą, czuciową i obronną, ale przede wszystkich wytwórczą (zębina pierwotna, wtórna, reparacyjna). W miarę postępu resorpcji korzenia stopniowo znikają jej zdolności reparacyjne włókna nerwowe ulegają degeneracji, co powoduje mniejszą wrażliwość na bodźce bólowe.

Różnice w uzębieniu mlecznym i stałym

dotyczą:

• liczby

• wyglądu

• budowy poszczególnych tkanek zębów

• wzajemnych między nimi stosunków jakościowych i objętościowych

Parametr	Uzębienie mleczne	Uzębienie stałe
Kolor	Niebieskobiałe	Żółtobiałe
Liczba	Stała 20	Zmienna 28-32 (obecność zębów ósmych)
Wielkość	Mniejsze (we wszystkich wymiarach niż odpowiadające im zęby stałe)	Większe
Budowa koron	Charakterystyczna listewka szkliwna na powierzchni policzkowej, nadaje przesadzisty, beczułkowaty kształt	Brak tego zjawiska
Budowa korzeni	Dłuższe w stosunku do wysokości koron, bardziej rozstawione	Proporcjonalnie krótsze
Zmienność	Mniejsza	Większa (liczba, wielkość, obecność zębów ósmych)
Ustawienie w łuku	Bardziej pionowe	Bardziej pochylone
Osadzenie	Słabsze (związane z budową więzadeł, głębokością zębodołu)	Mocniejsze
Wyrzynanie	Brak charakterystycznego ząbkowania brzegu siecznego	Brzeg sieczny jest pofalowany - charakterystyczne ząbkowanie
Miazga i jama zęba	Jest tkaną niżej zorganizowaną niż w zębach stałych. Jama zęba obszerniejsza, rogi miazgi bliżej granicy szkliwno - zębinowej	Wyższy stopień organizacji. Jama zęba z wiekiem ulega zmniejszeniu
Twardość tkanek	Większa ścieralność	Mniejsza ścieralność (z wiekiem następuje fizjologiczne ścieranie szkliwa)

ćw. 6 Zgryz w uzębieniu mlecznym - klasy kłowe, klasy Bauma

pojęcie zgryzu dla charakterystyki narządu żucia można wprowadzić do momentu wyrzynania zębów.

Zgryzem (occlusio) nazywa się kontakt zębów szczęki i żuchwy w różnych pozycjach i ruchach czynnościowych żuchwy.

Etapy rozwoju zgryzu w uzębieniu mlecznym:

• wyrzynanie zębów mlecznych

• okres pełnego uzębienia mlecznego

• okres poprzedzający wymianę uzębienia

Zgryz w okresie wyrzynania uzębienia mlecznego

• wyrzynanie zębów mlecznych następuje pomiędzy 6 a 30 miesiącem życia.

• Jako pierwsze wyrzynają się dolne zęby sieczne.

• Kolejno pojawiają się górne zęby sieczne

• po wyrośnięciu całej grupy siekaczy występuje zwiększony tzw. Nagryz pionowy (korony zębów górnych nachodzą na dolne w ¾ ich wysokości).

Okresy wyrzynania się zębów mlecznych

Zęby	Wiek dziecka
71, 81, 72, 82	6-9 miesięcy
52, 51, 61, 62	8-10 miesięcy
54, 64, 74, 84	15-21 miesięcy
53, 63, 73, 83	16-20 miesięcy
55, 65, 75, 85	20-30 miesięcy

• zwiększony nagryz pionowy wynika ze związku pomiędzy wzrostem kości wyrostka zębodołowego i wyrzynaniem zębów. W momencie wyrzynania zębów siecznych, wały dziąsłowe w odcinkach bocznych są jeszcze niskie. Dlatego w tym okresie istnieje tak głębokie zachodzenie siekaczy mlecznych (nadgryz fizjologiczny)

• głębokość nagryzu pionowego zmniejsza się do około 1/3 wysokości koron siekaczy dolnych w miarę wyrzynania i osiągnięcia płaszczyzny zgryzu przez pierwsze trzonowce mleczne. Zjawisko to nazywamy pierwszym fizjologicznym podniesieniem zwarcia.

• Wyrzynające się zęby wpływają na zmianę sposobu pobierania pokarmu

• rozwija się funkcja żucia

• w szczęce i żuchwie zachodzą bardzo intensywne przemiany wzrostowe

• pogłębia się przedsionek i dno jamy ustnej

• wyrznięcie kłów, a następnie drugich mlecznych trzonowców kończy okres formowania się zgryzu mlecznego

Cechy pełnego uzębienia mlecznego:

O pełnym uzębieniu mlecznym możemy mówić o wieku 2,5-3 lat

• łuki zębowe mają kształt półkolisty

• obecne 20 zębów

• zęby sieczne górne przechwytują 1/3 koron zębów siecznych dolnych

• zęby trzonowe górne przechwytują zęby trzonowe dolne (policzkowe guzki zębów dolnych wchodzą w bruzdę miedzyguzkową zębów górnych)

• linia za zębami trzonowymi mlecznymi jest linią prostą lub łamaną do przodu

• linie pośrodkowe górnych i dolnych siekaczy pokrywają się z linią symetrii całej twarzy

• płaski przebieg płaszczyzny zgryzu (brak krzywej Spee)

• każdy ząb z wyjątkiem przyśrodkowych dolnych siekaczy i drugich górnych zębów trzonowych, ma dwóch antagonistów (utworzone są triady zębowe)

• pomiędzy mlecznymi zębami siecznymi mogą być obecne szpary (przygotowanie miejsca dla wyrznięcia się zębów stałych). Wyróżnia się 2 typy łuków - bez szpar i ze szparami

• Szpary występują najczęściej między siekaczem bocznym a kłem w szczęce oraz między kłem a pierwszym trzonowcem w żuchwie. Noszą one nazwę szpar małpich. Wielkość ich waha się od 0,3 do 2mm.

Klasy kłowe (triady kłowe) - prawidłowo w uzębieniu mlecznym wyróżniamy dwa typy triad, tzw. Triady “optymalne” oraz triady “gorsze”.

Triady “optymalne” - guzek kła górnego wpada dokładnie między kieł a pierwszy ząb trzonowy dolny ; występuje znaczna odległość między dystalnym brzegiem kła górnego a mezjalnym dolnego.

Triady “gorsze” - guzek kła górnego zachodzi nieznacznie na kieł dolny; odległość między dystalnym brzegiem kła górnego a mezjalny dolnego jest niewielkie

I Klasa Bauma (klasa trzonowcowa) - mówimy o pierwszej klasie Bauma w sytuacji gdy guzek mezjalny policzkowy drugiego trzonowca mlecznego górnego wpada na bruzdę miedzyguzkową mezjalną drugiego trzonowca mlecznego dolnego.

II Klasa Bauma (klasa trzonowcowa) - guzek mezjalny policzkowy V górnej mlecznej wpada między V dolną a IV dolną mleczną

III Klasa Bauma (klasa trzonowcowa) - guzek policzkowy mezjalny V górnej wpada w bruzdę mezjalną policzkową V dolnej

Procesy poprzedzające wymianę uzębienia:

• intensywny wzrost szczęki i żuchwy

• resorpcja korzeni zębów mlecznych

• kształtowanie się i mineralizacja zawiązków zębów stałych oraz zmiana ich ułożenia w kości

• w wyniku żucia korony mlecznych zębów ulegają starciu, głębokie bruzdy spłycają się co umożliwia doprzedni wzrost żuchwy

• zęby przednie ulegają starciu, wskutek czego zmniejsza się nagryz pionowy w obrębie siekaczy

• może dojść do przejściowego ustawienia się zębów siecznych w zgryzie prostym zjawisko to nosi nazwę drugiego fizjologicznego wysunięcia żuchwy.

ćw. 7 Wyrzynanie - okresy wyrzynania zębów mlecznych i stałych

okresy wyrzynania zębów mlecznych i stałych

Okresy rozwoju narządu żucia

1. okres noworodkowy i niemowlęcy.

- podokres bezzębia niemowlęcego od 0 do 6 miesiąca życia.

- podokres siekaczy mlecznych do około 12 miesiąca życia.

2. Okres poniemowlęcy od 12 miesięcy do 3 lat.

3. Okres wczesnego dzieciństwa od 3 do 6-7 lat.

4. Okres starszego dzieciństwa od 6 roku życia do dojrzewania płciowego.

5. Okres młodzieńczy od 12-14 roku życia do zakończenia wzrostu (20-22 rok życia)

Cechy bezzębia niemowlęcego:

• błona śluzowa pokrywająca wały na grzbiecie tworzy grzebień i dzieli je na część przedsionkową i językową.

• Wał szczękowy obejmuje mniejszy ustawiony dotylnie wał żuchwowy

→ Tyłożuchwie fizjologiczne

• w ciągu pierwszych 4 miesiącach życia żuchwa bardzo intensywnie wzrasta do przodu, dochodzi do:

→ pierwszego fizjologicznego wysunięcia żuchwy

• wały dziąsłowe stykają się tylko w odcinkach bocznych z przodu jest pionowa szpara niedogryzowa

• kształty wałów dziąsłowych przekroju:

- szczęka - kształt czworokąta

- żuchwa - kształt stożka

• brodawka przysieczna jest bardzo wyraźnie zaznaczona za nią z tyłu są fałdy podniebienne, wydatny przyczep wędzidełka wargi górnej schodzi nisko na wał dziąsłowy.

• Wały dziąsłowe w spoczynku są od siebie oddalone, w szparze leży język, który styka się z błoną śluzową wargi dolnej i policzków

Ząbkowanie mleczne

• dziecko po urodzeniu ma rozwinięte wyrostki zębodołowe szczęki i żuchwy.

• Przeciętny czas wyrzynania się zębów mlecznych trwa od 6-30 miesiąca życia

Kolejność wyrzynania:

• siekacze przyśrodkowe dolne

• siekacze przyśrodkowe górne

• siekacze boczne górne

• siekacze boczne dolne

• pierwsze trzonowce

• kły

• drugie trzonowce

• siekacze dolne wyrzynają się językowo do grzebienia wału dziąsłowego żuchwy

• siekacze przyśrodkowe górne wyrzynają się tuż przed grzebieniem wału dziąsłowego

pomiędzy siekaczami przyśrodkowymi górnymi w czasie wyrzynania występuje szpara zwana diastemą fizjologiczną

Po całkowitym wyrznięciu siekaczy korony zębów siecznych górnych pokrywają całkowicie korony siekaczy dolnych. Zjawisko to określa się jako:

-> Pogłębiony nagryz (nadzgryz) fizjologiczny

Boczne odcinki stykają się płaszczyznowo, zapobiegając przeciążeniu zębów przednich,

Wyrznięcie pierwszych mlecznych trzonowców doprowadza do spłycenia nagryzu i zmiany w stawie skroniowo żuchwowym. Dochodzi wtedy do:

-> Pierwszego fizjologicznego podniesienia zwarcia

• następnie pomiędzy siekaczami bocznymi a pierwszymi trzonowcami mlecznymi wyrzynają się kły

• na końcu wyrzynają się drugie trzonowce mleczne kończąc okres formowania się zgryzu mlecznego.

Cechy zgryzu wczesnego uzębienia mlecznego

• zgryz w uzębieniu mlecznym można ocenić dopiero po wyrznięciu mlecznych kłów i drugich mlecznych trzonowców.

1. Łuki zębowe mają kształt półkolisty

2. 20 zębów mlecznych:

- 4 siekacze

- 2 kły

- 4 trzonowce

3. Występują szpary pomiędzy zębami mlecznymi.

4. Siekacze górne zachodzą na powierzchnie wargowe siekaczy dolnych i pokrywają 1/3 wysokości ich koron.

5. Linie pośrodkowe pomiędzy górnymi i dolnymi zębami siecznymi pokrywają się z linią pośrodkową ciała

6. Linia za zębami trzonowymi mlecznymi jest linią prostą

7. płaszczyzna zgryzu ma przebieg płaski (brak krzywej Spee)

8. Zęby trzonowe górne przechwytują zęby trzonowe dolne (kontakt policzkowych guzków zębów dolnych z bruzdą miedzyguzkową zębów górnych)

9. Siekacze górne przyśrodkowe pokrywają siekacze dolne przyśrodkowe i 1/3 siekaczy bocznych

10. siekacze górne boczne zachodzą na pozostałą część siekaczy dolnych bocznych i przyśrodkową powierzchnię kłów dolnych

11. kieł górny pokrywa odśrodkową powierzchnię kła dolnego i część pierwszego trzonowca dolnego.

12. Pierwszy trzonowiec mleczny górny zachodzi na pozostałą część pierwszego trzonowca dolnego i przyśrodkową drugiego trzonowca dolnego.

13. Drugi trzonowiec górny pokrywa drugi trzonowiec dolny.

Okres wczesnego dzieciństwa:

• po wyrznięciu zębów mlecznych następuje okres użytkowania pełnego uzębienia mlecznego

• dochodzi do mineralizacji koron pierwszych stałych trzonowców oraz stałych siekaczy przyśrodkowych

• w drugiej połowie tego okresu w jamie ustnej i w uzębieniu mlecznym dochodzi do zmian które mają umożliwić wyrznięcie się zębów stałych

Przygotowanie do wymiany uzębienia:

• dochodzi do poprzecznego wzrostu szczęki i żuchwy. Pojawiają się szpary (w typie uzębienia ze szparami).

• Pod wpływem żucia twardych pokarmów starciu ulegają brzegi sieczne mlecznych siekaczy, kłów oraz powierzchnie żujące trzonowców mlecznych

• żuchwa rośnie na długość szybciej od szczęki doprowadzając do załamania płaszczyzny końcowej do przodu , a w obrębie siekaczy mlecznych powstaje zgryz prosty, zjawisko to nosi nazwę drugiego fizjologicznego wysunięcia żuchwy

• żuchwa wysuwa się do przodu i umożliwia ustawienie się pierwszym stałym trzonowcom w I klasie Angle`a

• za trzonowcami mlecznymi tworzą się wolne miejsce dla pierwszych stałych trzonowców

Resorpcja korzeni zębów mlecznych

• po wyrznięciu zębów ich korzenie nie są w pełni uformowane.

• Rozwój korzeni trwa jeszcze przez około 1-1,5 roku po wyrznięciu ostatniego zęba

• pomiędzy 4-5 rokiem życia rozpoczyna się resorpcja korzeni siekaczy mlecznych

Resorpcja korzeni zębów mlecznych
Siekacze	4-5 rok życia
Kły	6-7 rok życia
Pierwsze trzonowce	6-7 rok życia
Drugie trzonowce	8-9 rok życia

Ryc.6

Wyrzynanie zębów stałych

Kolejność wyryznania:

szczęka:

• pierwsze trzonowce,

• siekacze przyśrodkowe,

• siekacze boczne,

• pierwsze przedtrzonowce,

• drugie przedtrzonowce,

• kły,

• drugie trzonowce,

• trzecie trzonowce,

żuchwa

• pierwsze trzonowce

• siekacze przyśrodkowe

• siekacze boczne

• kły

• pierwsze przedtrzonowce

• drugie przedtrzonowce

• drugie trzonowce

• trzecie trzonowce

Wyrzynanie zębów stałych

• Moment wyrznięcia się pierwszych stałych trzonowców i uzyskania przez nie odpowiedniej wysokości koron klinicznych nazywa się drugim fizjologicznym podniesieniem zwarcia

• pomiędzy siekaczami przyśrodkowymi widoczna jest diastema fizjologiczna (okres brzydkiego kaczątka)

• siekacze górne wyrzynają się pod kątem 80 stopni pod podstawy szczęki umożliwiając ustawienie ich na szerszym obwodzie łuku

• siekacze dolne wyrzynają się na szczycie wyrostka albo dojęzykowo

• wyrznięcie drugich przedtrzonowców i kłów kończy poprzeczny wzrost łuków

Okresy wyrzynania zębów stałych
5-7 lat	16, 26, 36, 46
5,5-7 lat	31,41
6-8 lat	11,21
6,5-9 lat	12, 22, 32, 42
9-11 lat	14, 24, 33, 43
9-12 lat	13, 23, 34, 44
10-13 lat	15, 25, 35, 45
11-13 lat	17, 27, 37, 47

Cechy uzębienia stałego:

1. łuk zębowy górny ma kształt połowy elipsy, a łuk zębowy dolny paraboli.

2. Korony kliniczne zębów siecznych górne przechwytują 1/3 koron zębów siecznych dolnych

3. zęby boczne górne przechwytują zęby boczne dolne (kontakt policzkowych guzków zębów dolnych z bruzdą miedzyguzkową zębów górnych).

4. Pierwsze zęby trzonowe ustawione w I klasie wg Angle`a, kły w I klasie kłowej. (ryc7 , 8)

5. linie pośrodkowe w szczęce i żuchwie są zgodne ze sobą i z linią symetrii twarzy.

6. Wzdłuż całego łuku obserwuje się kontakt punktów stycznych

7. płaszczyzna zgryzowa jest w tylnej części zakrzywiona ku górze (krzywa Spee)

ćw. 8 pierwszy okres wymiany uzębienia. Drugi okres wymiany uzębienia.

Wiek	Bez szpar	Ze szparami
2-3 lata	Szpary pierwszorzędowe występują stosunkowo często	Brak szpar występuje w 30% przypadków
6-7 lat	Przesunięcie mlecznych trzonowców dolnych w szpary pierwszorzędowe po wyrznięciu dolnych pierwszych stałych trzonowców powoduje ustawienie guzkowo-bruzdowe stałych szóstek	Brak przesunięcia mezjalnego powoduje ustawienie w zwarciu guzkowym pierwszych stałych trzonowców
7-8 lat	W szczęce szpary pierwszorzędowe zostają zamknięte mezjalnie	Wprowadzenie zębów siecznych kończy się niepowodzeniem w przypadku braku szpar w 40%
11-12 lat	Drugie mezjalne przesunięcie dolnych stałych trzonowców po wymianie drugich trzonowców mlecznych.	Pierwsze mezjalne przesunięcie pierwszych stałych trzonowców po wymianie drugich trzonowców mlecznych. Zęby te dążą do ustawienia guzkowo-bruzdowego
13 lat	Mezjalne przesunięcie trzonowców

Przygotowanie do wymiany uzębienia

• dochodzi do poprzecznego wzrostu szczęki i żuchwy. Pojawiają się szpary między siekaczami i przed oraz za mlecznymi kłami.

• Pod pływem żucia twardych pokarmów starciu ulegają brzegi sieczne mlecznych siekaczy, kłów oraz powierzchnie żujące trzonowców mlecznych.

• Żuchwa rośnie na długość szybciej od szczęki doprowadzając do załamania płaszczyzny końcowej do przodu, a w obrębie siekaczy mlecznych powstaje zgryz prosty, zjawisko to nosi nazwę drugiego fizjologicznego wysunięcia żuchwy

• żuchwa wysuwa się do przodu umożliwiając ustawienie się pierwszym stałym trzonowcom w I klasie Angle`a

• za trzonowcami mlecznymi tworzy się wolne miejsce dla pierwszych stałych trzonowców

• w bezszparowym typie wzrostu łuków zębowych może dojść do powstania pogłębionego nagryzu (nadzgryzu) fizjologicznego.

Wyrzynanie zębów stałych

I etap - wyrzynanie stałych siekaczy i pierwszych trzonowców

II etap - wyrzynanie przedtrzonowców, kłów oraz drugich trzonowców stałych

Zmiany zachodzące podczas I etapu wyrzynania zębów stałych

Wyrzynanie pierwszych trzonowców stałych

• w trakcie wyrznięcia pierwszych stałych trzonowców zwiększa się tylna długość i szerokość łuku zębowego

• Moment wyrznięcia się pierwszych stałych trzonowców i uzyskania przez nie odpowiedniej wysokości koron klinicznych nazywa się drugim fizjologicznym podniesieniem zwarcia

• Pierwsze stałe trzonowce ustawiają się w I klasie Angle`a dzięki załamanej doprzednio linii za drugimi mlecznymi trzonowcami.

• Pierwsze stałe trzonowce mogą ustawić się też w kontakcie guzkowym, jeżeli dystalne ściany mlecznych trzonowców są nadal na jednej linii. Takie ustawienie występuje u większości dzieci w trakcie wymiany uzębienia i nie powinno być traktowane jako wada

• Regulacja tej nieprawidłowości może być wyrównana za pomocą dwóch mechanizmów:

1. wczesny - pierwsze stałe dolne trzonowce podczas wyrzynania wywierają pewną siłę na trzonowce mleczne i spychają je w kierunku przestrzeni antropoidalnej znajdującej się za mlecznym kłem, ustawiając się w I klasie Angle`a

2. późny - uzależniony od różnicy pomiędzy mezjalno-dystalnym wymiarem mlecznych trzonowców oraz stałych przedtrzonowców wykorzystanie rezerwy bocznej.

Wyrzynanie stałych siekaczy

• jeżeli jako pierwsze wyrzną się siekacze, to takie ząbkowanie nazywa się siekaczowym i obserwuje się pogłębiony nagryz (nadzgryz fizjologiczny) jako niepełne wyrznięcie pierwszych stałych trzonowców.

• Przed i w trakcie wyrzynania się stałych siekaczy zwiększa się wymiar poprzeczny pomiędzy kłami

• pomiędzy siekaczami przyśrodkowymi widoczna jest diastema fizjologiczna (okres brzydkiego kaczątka)

• po wyrznięciu przyśrodkowych stałych siekaczy często tworzy się szpara niedogryzowa ulegająca samoregulacji pod wpływem działającym mięśni warg, policzków, języka.

• Stały boczny siekacz wyrzynając się zajmuje częściowo przestrzeń antropoidalną znajdująca się przed górnym mlecznym kłem

• siekacze górne wyrzynają się pod kątem 80 stopni do podstawy szczęki umożliwiając ustawienie ich na szerszym obwodzie łuku.

• Siekacze dolne wyrzynają się na szczycie wyrostka albo dojęzykowo

• siekacze wyrzynając się w większości przypadków ulegają stłoczeniu. Wynika to z różnicy pomiędzy mezjo-dystalną wielkością koron siekaczy mlecznych i stałych. Stałe siekacze są szersze od mlecznych w szczęce o około 7,0mm, a w żuchwie o około 5,0mm.

• Siekacze boczne w łuku górnym wyrzynają się na podniebiennej stronie siekaczy przyśrodkowych i mlecznych kłów zaś w łuku dolnym wyrzynają się w lingwopozycji (łuk ma kształt litery W lub M).

Rezerwa boczna (leeway space)

• suma szerokości koron mlecznych kłów i trzonowców jest większa od sumy szerokości koron stałych kłów i przedtrzonowców. Różnica ta nosi nazwę leeway space

• żuchwa - chłopcy 1,6 mm ; dziewczęta 1,8 mm na stronę

• szczęka - chłopcy 0,7 mm ; dziewczęta 0,8 mm na stronę

po pojawieniu się siekaczy i pierwszych trzonowców w wyrzynaniu następuje około 1-1,5 roku przerwy.

Zmiany zachodzące podczas II etapu wyrzynania zębów stałych

Wyrzynanie stałych kłów i przedtrzonowców

• pierwsze stałe dolne trzonowce wykorzystując “leeway space” przesuwają się doprzednio po wypadnięciu mlecznych trzonowców i ustawiają się w I klasie Angle`a (jest to późny mechanizm regulacji guzkowego wyrzynania się pierwszych stałych trzonowców).

• Wyrzynający się stały kieł górny wykorzystuje przestrzeń antropoidalną znajdującą się przed mlecznym górnym kłem tylko częściowo

• kolejność wyrzynania zębów:

- szczęka: pierwsze przedtrzonowce, drugie przedtrzonowce, kły

- żuchwa: kły, pierwsze przedtrzonowce, drugie przedtrzonowce

• wyrznięcie drugich przedtrzonowców i kłów kończy poprzeczny wzrost łuków

Wyrzynanie drugich stałych trzonowców

• wyrznięcie drugich stałych trzonowców doprowadza do spłycenia nagryzu, jest to zjawisko nazwane trzecie fizjologiczne podniesienie zwarcia

Wyrzynanie trzecich stałych trzonowców

• wyrzynają się pomiędzy 17 a 25 rokiem życia.

• Występują bardzo duże odchylenia w wyrzynaniu tych zębów

Cechy uzębienia stałego

1. kształt łuku zębowego:

- górny - połowa elipsy

- dolny - paraboli.

2. Korony kliniczne zębów siecznych górne przechwytują 1/3 koron zębów siecznych dolnych

3. zęby boczne górne przechwytują zęby boczne dolne (kontakt policzkowych guzków zębów dolnych z bruzdą miedzyguzkową zębów górnych).

4. Linie pośrodkowe w szczęce i żuchwie są zgodne ze sobą i z linią symetrii twarzy.

5. Wzdłuż całego łuku obserwuje się kontakt punktów stycznych

6. płaszczyzna zgryzowa jest w tylnej części zakrzywiona ku górze (krzywa Spee)

---