Rozdzial 3 i 4, Prawo UŁ, II rok, Prawo Administracyjne


Rozdział III

Podstawowe pojęcia prawa administracyjnego:

  1. stosunek administracyjno-prawny,

  2. sytuację administracyjno-prawną,

  3. publiczne prawa podmiotowe,

  4. władztwo administracyjne.

Są to pojęcia o charakterze teoretyczno-prawnym, wykształcone przez doktrynę, które nie występują bezpośrednio w przepisach prawa, a są środkiem służącym do analizy i definiowania różnych pojęć prawnych.

Stosunek administracyjno-prawny

To stosunek społeczny regulowany prawem administracyjnym. Rozumiemy przezeń sytuację, w której działanie 1 podmiot może wpłynąć na sytuację prawny drugiego.

Ten stosunek ma za podstawę przepisy prawa administracyjnego i dopiero rozwój tego prawa doprowadził do wykształcenia teorii związanej z tym pojęciem. Najpierw wykształciło się w nauce francuskiej, w XIX wieku, a potem w niemieckiej.

Stosunek administracyjno prawny zachodzi pomiędzy podmiotem administrującym, dysponującymi posługującym się kompetencją normodawczą do aktualizowania przez swoje działanie czyjegoś zachowania a podmiotem podległym tej kompetencji..

W stos. administracyjno-prawnym wyróżniamy następujące elementy:

Przedmiot jest zawsze sprawą z zakresu administracji publicznej, mieszcząca się w sferze kompetencji administracji

Podmioty - cecha charakterystyczna -musza istnieć dwa podmioty, jednym z nim jest zawsze organ administracji publicznej lub inny podmiot administrujący .Drugim podmiotem jest administrowany (osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej) .

Podmiot administrujący musi dysponować przyznaną mu kompetencją .Jest ona odpowiednikiem cywilnej zdolności do czynności prawnych.

Treść stosunku - jest nią określenie sytuacji prawnej, nałożenie nakazu i obowiązków, przyznanie uprawnienia. Pojęcie to jest związane przede wszystkim z władczą formą działania administracji., polegającą na wydawaniu decyzji administracyjnych.

Ten stosunek prawny nawiązuje się bądź bezpośrednio z mocy prawa, bądź poprzez zaistnienie faktów i zdarzeń mających znaczenie prawne. Upraszczając, przyjmujemy, że treścią a zarazem istota stosunku są wynikające z niego uprawnienia i obowiązki, jakie wobec siebie mają podmioty danego stosunku prawnego.

Układ jako element stosunku adm.-prawnego - relacja między podmiotami tego stosunku. Te relacje charakteryzują się nierównorzędnością stron tego stosunku prawnego Nierównorzędność ta wynika z tego, że jednym z podmiotów jest zawsze organ administracji, który władczo przesądza o sytuacji prawnej drugiego podmiotu. (Podmiot administrujący pozostaje wobec administrowanego w układzie nadrzędności.) Prawo stanowione przez wł. publiczną władczo przesądza o sytuacji drugiego podmiotu.0

Zdarzenie to np. wydanie aktu administracyjnego

Postępowanie administracyjne - strona postępowania adm. ma prawo czynnego udziału w tym postępowaniu, zgłasza dowody, wnosi odwołania od decyzji, przegląda akta sprawy. Zaś nierównorzędność ulega złagodzeniu, bo strona ma wpływ na stosunek administracyjno-prawnym W ostatecznym rachunku liczy się treść - przesądza (podmiot administrujący).

Są formy mediacji, koncyliacji - nie cieszą się zainteresowaniem władzy publicznej ani stron.

Jest instytucja ugody administracyjnej - może łagodzić skutki władczego postępowania przez organ. Występują w postępowaniu adm. str. o różnych interesach. Jeśli się dogadają - organ może wyrazić zgodę na takie działanie. Ugoda między stronami - organ ją może zatwierdzić, to zatwierdzenie sprawia, że ugoda uzyskuje moc decyzji adm. Jest to instytucja praktycznie martwa. W prawie niemieckim jest możliwość zawarcia ugody między stroną a organem adm.

Do cech stos. adm.-pr. zaliczamy:

~jego władczy charakter,

~jego indywidualny charakter ( konkretnie oznaczony podmiot z konkretnie oznaczonym organem administrującym)

~jest rozwiązywany na podstawie przepisów prawa administracyjnego,

~rozstrzyganie sporów z nim związanych następuje na drodze administracyjnej, sądowo-administracyjnej

~jako podmioty tych stosunków z reguły występują z jednej strony organ administracji lub inna jednostka upoważniona do wykonywania funkcji administracyjnych, z drugiej strony: obywatel, grupa obywateli,

Różnice pomiędzy stosunkiem administracyjnoprawnym a stosunkiem cywilnoprawnym : nierównorzędność i podrzędność, w stosunku cywilnoprawnym występuje formalna równość (równorzędność )stron.

Sytuacja administracyjnoprawna

Zwrot ten używany jest często jako synonim : statusu , położenia adm.-prawnego podmiotu. Każdy stosunek adm.-pr. kształtuje sytuacje adm.-prawną określonego podmiotu (akt adm. ma charakter indywidualny - konkretny, są określ. strony tego stosunku). Nie każda sytuacja adm.-prawna wiąże się ze stosunkiem adm.-prawnym. Może ją kształtować samo prawo, a działanie adm. może nie przybierać formy aktu administracyjnego.

To pojęcie może dotyczyć różnych podmiotów - oznacza całokształt norm prawnych, które określają sytuację prawną podmiotu. Każdy akt administracyjny kształtuje sytuację prawną, ale ta sytuacja może być kształtowana z mocy prawa - to np. dot. obywatelstwa.

Sytuacja administracyjnoprawna zachodzi gdy: sytuację faktyczną wyznaczają normy prawa administracyjnego, składające się na daną sytuację fakty są faktami relewantnymi na gruncie prawa administracyjnego. Możemy wyróżnić sytuacje potencjalne i realne

Publiczne prawa podmiotowe

Genezy tych praw trzeba szukać dopiero od czasu, gdy jednostka zaczęła być traktowana jako podmiot prawa i przestała być tylko instrumentem w rękach administracji. Dopiero prawne uregulowanie powiązań między władzą administracyjną a jednostką dały podstawy do ukształtowania koncepcji publicznych praw przedmiotowych. Publiczny charakter- są one rezultatem regulacji publicznej-prawnych, ich źródłem i podstawą jest zawsze prawo publiczne (konstytucyjne, administracyjne, karne).

Tym samym - źródłem jest zawsze prawo publiczne, nie ma wrodzonych publicznych praw podmiotowych. Ich lista nie jest zamknięta, tak jak nie jest zamknięty system źródeł prawa (ciągle mogą się pojawiać nowe regulacje administracyjno-prawne.)

Pojęcie publicznego prawa podmiotowego jest pojęciem na podstawie którego zbudowane zostało sadownictwo administracyjne .Istotę tych praw stanowi możliwość domagania się od II-go podmiotu określonego zachowania się lub niepodejmowania działania. Z innego punktu widzenia: publiczne prawa podmiotowe rozumiane jest jako roszczenie do władzy publicznej o określone działanie lub zaniechanie innego. O publicznym prawie podmiotowym mówimy tylko wtedy, gdy przewidziana jest sądowa ochrona tych praw.

W XIX w. zaczęto tworzyć w Europie sądy administracyjne. Stwarzano też możliwość składania skarg do sądów powszechnych na działanie administracji. Gdy w Polsce nie było sądowej kontroli administracji, to publiczne prawa podmiotowe prawie znikły. Jak władza pochodząca od ludu może kogoś skrzywdzić? Sama treść prawa i organy je stosujące - nie mogą nikogo skrzywdzić. Te prawa podmiotowe nie współgrały z zał. ideologią państwa socjalistyczną.

Publiczne prawa podmiotowe powstały jako środek mający służyć zabezpieczeniu praw jednostek w relacjach z administracją publiczną, aby dać możliwość domagania się od władzy publicznej określonego zachowania i przymuszenia jej na drodze sądowej do respektowania tego prawa.

Publiczne prawa podmiotowe zostały pomyślane jako prawa służące jednostce .Rozwój ich i utworzenie zdecentralizowanej władzy publicznej (samorządu terytorialnego) sprawił, że także ta zdecentralizowana władza publiczna może powoływać się w stosunku do państwa na swoje publiczne prawa podmiotowe. Na samorząd przeniesiono konstrukcje prawne związane z człowiekiem, z jednostek na korporacje, przeniesiono prawa przysługujące jednostce. Gdy powstał samorząd - trzeba chronić jego samodzielność, możliwość egzekwowania od organizacji państwowych określonego zachowania. Państwu służą publiczne prawa podmiotowe w stosunku do obywateli - są to sytuacje szczególne.

Reguła: publiczne prawa podmiotowe służy podmiotom poza adm. i mają one roszczenia do władzy publicznej, by działała w określony sposób. Są zatem konsekwencją poddania określonej sprawy regulacji prawnej, były też określane jako korzyść, która należy się określonej jednostce i może być przez nią skutecznie realizowana. Są one udzielane nie w ochronie interesów jednostkowych, jak i w interesie publicznym

Publicznych praw podmiotowych zrzec się nie można, chyba że przepis prawa taką możliwość przewiduje. Można nie korzystać ze swojego publicznego prawa podmiotowego. Publiczne prawa podmiotowe opierają się na prawie publicznym .Wyłącznym źródłem publicznych praw podmiotowych stanowią przepisy prawa powszechnie obowiązującego.( m.in. konstytucja RP, Międzynarodowy Pakt Praw Politycznych i Obywatelskich, i inne )