Wykład 1 12.02.2008

Region jako kategoria przestrzenna

• podstawową zasadą metodologiczną geografii ekonomicznej jest postulat chronologicznego badania zjawisk (ekonomicznych, społecznych) a więc badań ich zróżnicowań przestrzennych

• narzędziem realizacji tego postulatu jest metoda regionalna

Metoda regionalna

• narzędziem realizacji badań w ujęciu chronologicznym jest w geografii ekonomicznej także procedura typologiczna, której istota sprowadza się do poszukiwania i klasyfikacji elementarnych jednostek przestrzennych o podobnych celach jakościowych

• regionalizacja jest specyficznym przypadkiem procedury typologicznej bowiem przy regionalizacji musi być spełniony warunek przestrzennej zawartości i występowania układu wewnętrznych powiązań społeczno-ekonomicznych między jednostkami elementarnymi

• metoda regionalna opiera się na pojęciu regionu ekonomicznego traktowanym jako podstawowe narzędzie, a jednocześnie przedmiot poznania, badania i działania

Region ekonomiczny wg K. Dziewońskiego z 1967r.

• region „narzędzie badania”

* w tym znaczeniu chodzi o podział przestrzeni na określone obszary - czyli regiony służące za narzędzie dla zamierzonego badania, a więc dla celów poznawczych (np. region statystyczny)

• region „narzędzie działania”

* w tym znaczeniu jest mowa o podziale przestrzeni na określone obszary - czyli regiony - służące dla celów organizacji określonego działania społecznego w przestrzeni

* są to m.in. regiony administracyjne lub regiony planistyczne (planowania lub planowane) regiony skupu mleka, administracji leśnej, administracji kolei państwowej czy okręgi.

• Region „przedmiot poznania”

* w tym znaczeniu jest mowa o tzn. regionach obiektywnych, a sam podział przestrzeni jest przedmiotem badań, tzn. że dążymy do wydzielenia regionów - części przestrzeni, z którą mamy do czynienia, którą badamy

Wykład 2 Region turystyczny

Przestrzeń turystyczna

• Jest to taka przestrzeń, na której występuje konsumpcja turystyczna, czyli odbywa się ruch turystyczny; która wyposażona jest w zestawy przedmiotów potrzeb turystycznych umożliwiających tę konsumpcję

• To część przestrzeni społeczno-ekonomicznej oraz przyrodniczej, w której zachodzą zjawiska turystyczne

Cechy przestrzeni turystycznej:

1. szczególny wygląd

2. walory estetyczne

3. określone położenie i usytuowanie wobec terenów użytkowanych poprzez inne rodzaje działalności gospodarczej

4. zmienność fizycznych czynników w czasie i przestrzeni

5. zmienność antropogenicznych czynników w czasie i przestrzeni

Region turystyczno-usługowy

• jako kategoria regionu rodzajowego charakteryzuje się nieciągłością przestrzenną, mniejszą różnorodnością elementów, dużą specjalizacją funkcji (krajoznawcza, specjalistyczna, wypoczynkowa) oraz słaba integracją z innymi systemami (przemysłowe, rolnicze, wydobywcze)

Region turystyczny

• „tereny, gdzie nasilenie występowania cechy zagospodarowania turystycznego i intensywności ruchu jest większe niż średnie w danym typie krajobrazu naturalnego”

(Mileska M.I., 1963)

• „obszar pełniący funkcje turystyczną na zasadzie pewnej jednorodności cech środowiska fizyczno-geograficznego oraz wewnętrznych powiązań usługowych”

(Warszyńska J., Jackowski A.,1978)

• „jednostki przestrzenne, w których turystyka stanowi nominacyjną formę działalności gospodarczej, określa się powszechnie mianem jednostki o funkcji turystycznej(…).

(zatrudnienie). O funkcji turystycznej mówi się w przypadku regionów czy miejscowości, gdzie zatrudnienie w usługach i handlu związane z obsługą turystów (sektor trzeci) stanowi ponad 50% (często 70% i więcej) ogółu zatrudnionych”

• (wszystkie uzdrowiska) „ to obszar (część kraju) charakteryzujący się walorami turystycznymi oraz odpowiednimi do nich walorami recepcyjnymi, do których kieruje się ruch turystyczny”

(Bar R., Doliński A., 1974)

• „jest wydzieloną całością, w której rozwija się określoną działalność, zachodzą procesy społeczne determinowane warunkami przyrodniczymi, demograficznymi, kulturalnymi”

(Sikora J., 1999)

Regionalizacja

• proces wydzielania regionów

• forma klasyfikacji, w której występuje dodatkowe kryterium sąsiedztwa przestrzennego

Kryteria delimitacji

• walory przyrodnicze

• walory klimatyczne (uzdrowiskowe)

• walory krajobrazowe

• zagospodarowanie turystyczno-rekreacyjne

• atrakcje historyczno-kulturowe

• uprawiane formy turystyczne

• możliwości uprawiania turystyki

(Sikora J., 1999)

Regionalizacja turystyczna POLSKI

• podziału Polski ze względu na turystykę dokonywano już wielokrotnie począwszy od lat 60-tych

• prezentowane regionalizacje są różne ze względu na zastosowaną procedurę regionalizacji pod względem jej szczegółowości

Regionalizacja M.I. Mileskiej

• 
  Atrakcyjność turystyczna krajobrazów i regionów turystycznych 1:2000000 Narodowy Atlas Polski 1973-1978 ( Tabl.124)

• Wyróżniono 6 kategorii krajobrazu, które zróżnicowano według 5-cio stopniowej skali atrakcyjności

• Wydzielono 24 regiony wypoczynkowo-turystyczne w 4 grupach: regiony nadmorskie, pojezierne i wyżynne, sudeckie, karpackie oraz 12 regionów potencjalnych

REGIONY NADMORSKIE:

1. Szczeciński

2. Kołobrzeski

3. Gdański

REGIONY POZIERNNE I WYŻYNNE:

1. Kościerzyńsko-Kartuski

2. Brodnicki

3. Iławsko-Ostrudzki

4. Wielkich Jezior Mazurskich

5. Suwalsko-Augustowski

6. Łagowski

7. Krakowsko-Częstochowski

8. Świętokrzyski

9. Kazimiersko-Nałęczowski

REGIONY SUDECKIE:

1. Jeleniogórski

2. Wałbrzyski

3. Kłodzki

REGIONY KARPACKIE:

1. Żywiecki

2. Tatrzańsko-Podhalański

3. Gorczańsko-Lubański

4. Sądecki

5. Gorlicki

6. Rymanowski

POTENCJALNE REGIONY WYPOCZYNKOWO-TURYSTYCZNE:

1. Barlinecko-Myśliborski

2. Drawsko-Szczeciński

3. Olszyński

4. Olecko-Rajgrodzki

5. Zbąszyński

6. Obornicko-Wągrowski

7. Wielkopolskiego Parku Narodowego

8. Kruszwicko-Gnieźnieński

9. Roztocza

10. Głuchowski

11. Myślenicko-Limanowski

12. Bieszczadzki

Regionalizacja A. Bajcara

• Na podstawie wybranych walorów (Parki Narodowe, Rezerwaty Przyrody, Ośrodki i obiekty zabytkowe, Walory uzdrowiskowe. Ośrodki kultury ludowej, Muzealne i miejsca martyrologii) wydzielił 9 regionów i 33 podregionów turystycznych w Polsce.

Regionalizacja T. Kozłowska-Szczęsna

• Na podstawie analizy częstotliwości pojawiania się silnych bodźców fizycznych można przedstawić następujące kryteria delimitacji regionów bioklimatycznych:

- liczba dni gorących

- liczba bardzo mroźnych dni

- liczba dni polarnych

- liczba dni ze silnym wiatrem

- rozkład przestrzennego rozmieszczenia różnych wskaźników termofizycznych, które pozwalają na określenie warunków sprzyjających przegrzaniu czy przeładowaniu dzięki czemu sporządzono mapę regionów bioklimatycznych Polski.

1. REGION NADMORSKI O BIOKLIMACIE SILNIE BODZCOWYM, OBEJMUJĄCY WYBRZERZE BAŁTYKU

2. REGION POJEZIERNY O BIOKLIMACIE ŁAGODNIE BODZCOWYM

3. REGION PÓŁNOCNO-WSCHODNI (NAJCHŁODNIEJSZY POZA GÓRAMI) O BIOKLIMACIE UMIARKOWANIE BODZCOWYM

4. REGION CENTRALNY O BIOKLIMACIE SŁABO BODZCOWYM

5. REGION POŁUDNIOWO-WSCHODNI, NAJCIEPLEJSZY, O ZWIĘKSZONEJ BODZCOWOŚCI TERMICZNEJ (uzdrowiska Bieszczadzkie)

6. REGION PODGÓRSKI I GÓRSKI (KARPACKI I SUDECKI) O BIOKLIMACIE SILNIE BODZCOWYM

Regionalizacja według W. Kaprowski (2004)

2. Region Bałtycki

1. Podregion Szczeciński

2. Podregion Środkowego wybrzeża

3. Podregion Pobrzeża Kaszubskiego

4. Podregion Gdański

3. Region Pomorski

1. Podregion Myśliborski

2. Podregion Drawski

3. Podregion Wałecki

4. Podregion Krajeński

5. Podregion Tucholski

6. Podregion Kaszubski

4. Region Mazurski

1. Podregion Tucholski

2. Podregion Iławski

3. Podregion Olsztyński

4. Podregion Warmiński

5. Podregion Wielkich Jezior Mazurskich

6. podregion Ełcki

7. Podregion Suwalski

5. Region Wielkopolski

1. Podregion Lubuski

2. Podregion Poznański

3. Podregion Gnieźnieński

4. Podregion Kujawski

5. Podregion Południowo-Wielkopolski

6. Region Mazowiecki

1. Podregion Kurpiowski

2. Podregion Północno-Mazowiecki

3. Podregion Południowo-Mazowiecki

4. Podregion Płocki

5. Podregion Łódzki

7. Region Podlaski

1. Podregion Północno-Podlaski

2. Podregion Południowo-Podlaski

8. Region Lubelski

1. Podregion Poleski

2. Podregion Kazimierzowski

3. Podregion Roztoczański

4. Podregion Zamejski

9. Region Małopolski

1. Podregion Świętokrzyski

2. Podregion Nidziański

3. Podregion Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej

4. Podregion Sandomierski

10. Region Śląski

1. Podregion Legnicki

2. Podregion Wrocławski

3. Podregion Opolski

4. Podregion Górnośląski

11. Region Sudecki

1. Podregion Jeleniogórski

2. Podregion Wałbrzyski

3. Podregion Kłodzki

4. Podregion Przedsudecki

12. Region Karpacki

1. Podregion Żywiecki

2. Podregion Tatrzański

3. Podregion Beskidzki

4. Podregion Sądecki

5. Podregion Krośnieński

6. Podregion Bieszczadzki

Regionalizacja turystyczna ŚWIATA według WTO:

• region to obszar podobnym typie krajobrazu charakteryzujący się walorami turystycznymi i zagospodarowania odpowiednimi do typów walorów

• subregion (podregion) obejmuje mniejsze części regionu

1. EUROPA subregiony

1. Europa Środkowo-Wschodnia

2. Europa Północna

3. Europa Południowa

4. Europa Zachodnia

5. Obszar Wschodnio-Śródziemnomorski

2. AMERYKI subregiony

1. Ameryka Północna

2. Karaiby

3. Ameryka Środkowa

4. Ameryka Południowa

3. AFRYKA subregiony

1. Afryka Północna

2. Afryka Zachodnia

3. Afryka Środkowa

4. Afryka Wschodnia

5. Afryka Południowa

4. BLISKI WSCHÓD

Bahrajn, Egipt, Irak, Jordania, Kuwejt, Liban, Libia, Oman, Katar, Arabia Saudyjska, Syria, Jemen

5. AZJA POŁUDNIOWA

Indie, Cejlon, Pakistan, Bangladesz, Afganistan i Sri Lanka

6. AZJA WSCHODZNIA I REGION PACYFIKU subregiony

1. Azja Północno-Wschodnia

2. Azja Południowo-Wschodnia

3. Australia i Nowa Zelandia

4. Kraje Mikronezji

5. Kraje Malezji

6. Kraje Polinezji

Klasyfikacja 25 krajów UE:

2. Kraje Źródłowe

1. Dania

2. Niemcy

3. Holandia

4. Finlandia

5. Szwecja

3. Kraje Źródłowo-docelowe

1. Belgia

2. Francja

3. Irlandia

4. Włochy

5. Łotwa

6. Litwa

7. Polska

8. Słowacja

9. Wielka Brytania

4. Kraje docelowe

1. Węgry

2. Malta

3. Austria

4. Portugalia

5. Słowenia

6. Czechy

7. Estonia

8. Grecja

9. Hiszpania

10. Cypr

11. Luxemburg

Wykład 3 26.02.2008

Wielkie regiony Europy według klasyfikacji statystycznej ONZ:

- Europa Północna (np. Szwecja, Estonia. Litwa)

- Europa Wschodnia (np. Polska, Ukraina, Rosja)

- Europa Południowa (np. Włochy, Hiszpania, Portugalia)

Znaczenie regionów. Pojęcie regionu w krajach UE, a polityka regionu.

• struktura organizacji terytorialnej współczesnych państw Europy jest silnie zróżnicowana

• decydują o tym czynniki ustrojowe (państwa unitarne, państwa terytorialne) oraz tradycja i uwarunkowania historyczne

• UE nie zamierzała i nie zamierza do unifikacji struktur traktujących organizację wewnętrzną krajów członkowskich jako nienaruszalną sferę kompetencji ich władz

• polityka strukturalna UE, a zwłaszcza aspekt regionalny tej polityki wymaga osiągnięcia według chociażby porównywalności danych statystycznych gromadzonych w krajach członkowskich

• te właśnie potrzeby zdecydowały o ustaleniu Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych NUTS

Pojęcie regionu

• region w systemie organizacji terytorialnej państwa występuje jako pośrednie ogniwo zarządzania pomiędzy gminą lub okręgiem (powiatem) a organami administracji centralnej

• charakterystyczny stopień autonomii decyzyjnej władz regionu zależy od rozwiązań ustrojowych danego państwa. W Polsce nie ma bezpośrednich informacji między regionem a państwem

• w płaszczyźnie społecznej granice regionu wiążą się z odmiennością etniczną, językową, kulturową, historyczną mieszkańców jego terytorium

• w płaszczyźnie gospodarczej wyznaczone są one stopniem i charakterem rozwoju gospodarczego, zaawansowaniem procesów urbanizacji, miejscem zajmowanym w siatce powiązań komunikacyjnych z innymi terytoriami kraju itp.

• Nakładają się one często na granice fizyczno-geograficzne

Geneza NUTS

• W krajach UE, dla celów statystycznych obowiązuje jednolita struktura jednostek terytorialnych określona jako „nomenklatura jednostek terytorialnych dla celów statystycznych” (NUTS)

Poziomy NUTS

• Wyróżnia się 3 poziomy NUTS

- NUTS 1 - kraj

- NUTS 2 - województwo

- NUTS 3 - kilka gmin

• przyjęto, że klasyfikacja na wszystkich 3-ech poziomach opiera się na podziałach administracji planistycznych obowiązujących w państwach członkowskich

• podział na 3 poziomy jest wyczerpujący i obejmuje w zasadzie wszystkie jednostki administracyjne funkcjonujące ponad poziomem lokalnym, klasyfikacja ta nie obejmuje podziałów o charakterze specjalnym (np. wojskowych związanych z planami mobilizacyjnymi)

Charakterystyka NUTS

• na poziomie 1 (NUST 1) istnieje 71 regionów

• pod względem wielkości powierzchni oraz liczby ludności kategoria ta odpowiada w przybliżeniu niemieckim krajom związkowym

• średnia wielkość powiatów tych regionów w dużych krajach Unii jest od siebie zbliżona, większe zaś zróżnicowanie pełni natomiast pod względem liczby ludności

• mniejsze państwa Unii takie jak Dania, Irlandia i Luxemburg tworzą w całości pojedyncze regiony tego typu

Charakterystyka NUTS 2

• poziom 2 (NUTS 2) odgrywa podstawową rolę w polityce regionalnej Unii

• pod względem wielkości powierzchni oraz liczby ludności kategoria ta odpowiada francuskim Regions lub hiszpańskim Communidades autonomas

• ogółem istnieje 183 regiony tego typu, pomiędzy, którymi zachodzą duże różnice w zakresie powierzchni i liczby ludności

Charakterystyka NUTS 3

• na poziomie 3 (NUTS 3) istnieje 1044 regionów

• pod względem wielkości powierzchni oraz liczby ludności odpowiadają one francuskim departamentom lub niemieckim powiatom (Kreis)

Pojęcie NUTS

• standard geograficznego kodowania rozwinięty w UE na potrzeby identyfikowania statystycznymi jednostkami terytorialnymi

Rozwój systemu NUTS

• klasyfikacja NUTS funkcjonuje w prawie wspólnotowym od 1988r jednak dopiero w roku 2003 pojawiło się Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie klasyfikacji NUTS

• od 1 maja 2004 NUTS objął rejony nowych krajów członkowskich

• oficjalna nowelizacja Rozporządzenia miała miejsce w 2005

• kolejna poprawka wejdzie w życie w styczniu 2008 roku

Cele klasyfikacji NUTS

• podstawowym celem klasyfikacji NUTS jest rozwiązanie problemów różnorodności podziałów administracyjnych krajów członkowskich UE i nieuniknionych zmian tych podziałów co zagraża dostępności i porównywalności danych statystycznych w przestrzeni i czasie

• podział NUTS nie zawsze odpowiada podziałowi administracyjnemu kraju

• przykład w układzie NUTS powstają regionalna rozrachunki ekonomiczne. Na podstawie NUTS 2 bada się m. im. Wartość dodaną, zatrudnienie, płace i nakłady brutto na środki trwałe w 17 gałęziach, a na poziomie NUTS 3 wartość dodatnią i zatrudnienie w 3 sektorach ekonomicznych

• dane te pozwalają na ukazanie struktury produkcyjnej regionu i oszacowanie regionalnego produktu krajowego brutto (PKB). Ważną dziedziną badania jest satysfakcja dotycząca budżetów gospodarstw domowych, a zwłaszcza wysokich dochodów rozporządzanych ludności

• obok regionalnych rachunków ekonomicznych w układzie NUTS, prowadzony jest również statut społeczny

• na poziomie NUTS 3 analizuje się m. in. Stopę bezrobocia oraz wskaźniki dotyczące stanu zdrowia ludności

WYKŁAD 4 04.03.2008

Oficjalna numeracja NUTS w Polsce:

• Kod

• Kraj

• Poziom 1 (region)

• Poziom 3 (województwo)

• Poziom 3 (podregion)

Poziom 1

• Pl1 Centrum

• Pl2 Południe

• Pl3 Wschód

• Pl4 Północny-Zachód

• Pl5 Południowy-Zachód

• Pl6 Północny

Pl1 Region Centralny

• Pl11 Łódzkie

* Pl111 Łódzki

* Pl112 Piotrkowsko-skierniewicki

* Pl113 Miasto Łódź

• Pl12 Mazowieckie

* Pl121 Cieszyńsko-płocki

* Pl122 Ostrołęcko-siedlecki

* Pl124 Radomski

* Pl126 Warszawski

* Pl127 Miasto Warszawa

Pl2 Region Południowy

• Pl21 Małopolskie

* Pl211 Krakowsko-tarnowski

* Pl212 Nowosądecki

* Pl213 Miasto Kraków

• Pl22 Śląskie

* Pl224 Częstochowski

* Pl225 Bielsko-bialski

* Pl226 Centralny Śląski

* Pl227 Rybnicko-jastrzębski

Pl3 Region Wschodni

• Pl31 Lubelskie

* Pl311 Bialskopodlaski

* Pl312 Chełmsko-zamojski

* Pl313 Lubelski

• Pl32 Podkarpackie

* Pl321 Rzeszowsko-tarnobrzeski

* Pl322 Krośnieńsko-przemyski

• Pl33 Świętokrzyskie

* Pl330 Świętokrzyski

Pl4 Region Północno-Zachodni

• Pl41 Wielkopolski

* Pl411 Pilski

* Pl412 Poznański

* Pl413 Kaliski

* Pl414 Koniński

* PL415 Miasto Poznań

• Pl42 Zachodniopomorskie

* Pl421 Szczeciński

* Pl422 Koszaliński

• Pl43 Lubelskie

* Pl431 Gorzowski

* Pl432 Zielonogórski

Pl5 Region Południowo-Zachodni

• Pl51 Dolnośląskie

* Pl511 Jeleniogórsko-wałbrzyski

* Pl521 Legnicki

* Pl513 Wrocławski

* Pl514 Miasto Wrocław

• Pl52 Opolskie

*Pl520 Opolski

Pl6 Region Południowy

• Pl61 Kujawsko-pomorski

* Pl611 Bydgoski

* Pl612 Toruńsko-włocławski

• Pl62 Warmińsko-mazurski

* Pl621 Elbląski

* Pl622 Olsztyński

* Pl623 Ełcki

• Pl63 Pomorskie

* Pl631 Słupski

* Pl632 Gdański

* Pl633 Gdańsk - Gdynia - Sopot

Metody badania w geografii tur. Ogólny podział metod badań. Metody i techniki.

1. Pozyskiwanie danych

2. Opracowywanie danych

Rodzaje informacji i pozyskiwania danych:

1. Informacje wtórne (dane w spisach statystycznych, rejestrach, przedstawione na mapach)

2. Informacje pierwotne (dane z badań ankietowych, obserwacji i wywiadu)

Według S.J. Squiro (1994) dane pochodzą także z analizy przewodników, pocztówek, map, ogłoszeń reklamowych, pamiątek, programów i imprez tur, literatury pięknej

INFORMACJE PIERWOTNA

1. Formularz

• formularz jest drukiem mającym zastosowanie w badaniach statystycznych

• w geograficznej formie formularza wyróżnia się część tytułową (nagłówek), część merytoryczną i część końcową

* część tytułowa formularza

- zawiera nazwę i adres instytucji, która przeprowadza badanie, a na formularzach sprawozdawczości statystycznej i adres jednostki sprawozdawczej

- w tej części znajduje się tytuł określający treść formularza

- są też inne elementy

* część merytoryczna

- zawiera zagadnienia i pytania , na które należy udzielić odpowiedzi, część ta może mieć formę pytań

słownych lub formę tabelaryczną

- może też mieć formularz formę mieszaną to jest pytań i tabel (pot.: K-t1 sprawozdanie obiektów

noclegowych odnośnie liczby turystów przeprowadzane raz na 9 miesięcy od stycznia do września)

* część końcowa

- ta część obejmuje podpisy osób zbierających informacje lub sporządzających sprawozdanie i datę

2. Kwestionariusz

3. Wywiad

4. Ankieta

• jest metodą badań sądów, opinii, preferencji, motywacji osób, do których jest kierowana, na temat pewnego zjawiska

• jej przedmiotem mogą być opinie dotyczące np. przygranicznej turystyki handlowej, wyjazdów weekendowych, motywów wyjazdów tur i innych

5. Inne dokumenty zbierane metodą ankiety

INFORMACJE WTÓRNE

1. Roczniki statystyczne branżowe wydawane przez wyspecjalizowane organizacje (GUS, ONZ, UNESCO)

2. Inne zestawienia zbiorowe dokonywane dla potrzeb strategicznych w różnych jednostkach

Metody opracowywania danych w geografii według Berezowskiego

1. Metody realne (jakościowe)

2. Metody formalne (ilościowe)

3. Metody zasadnicze

4. Metody studyjne

5. Metody rzeczowe

6. Metody techniczne

METODY FORMALNE w szerokim znaczeniu są:

• metodami statystycznymi z zakresu statystyki opisowej (średnia, mediana, kwartale, odchylenie standardowe itd.)

• metody parametryczne (korelacja, regresja)

• analiza wariancji (wariancja to wartości skrajne)

• testy nieparametryczne (chi-kwadrat)

• tablica statystyczna jest formą uporządkowania danych liczbowych dotyczących jednej lub więcej zbiorowości według przyjętych kryteriów (cech)

Elementy składowe tablicy statystycznej

1. Numer tablicy

2. Tytuł tablicy

3. Właściwa treść tablicy

4. Objaśnienia

5. Źródło

Właściwa treść tablicy czyli liczbowe informacje o badanej zbiorowości (zbiorowościach) zawarte są w kolumnach i wierszach, których rodzaj określają główka i boczek tablicy

Znaki umieszczone w tablicach

(-) pozioma kreska - opisane w tablicy zjawisko nie występuje

(0) zero - opisane w tablicy zjawisko w rzeczywistości występuje ale w rozmiarze mniejszym od podstawowej

jednostki miary przyjętej w tablicy

(.) kropka - dane zjawisko występuje ale brak jest o nim wiarygodnych danych

(x) iks - wpisane liczby są nielogiczne

Inne metody ilościowe

1. Metody taksonomiczne

2. Metody czynnikowa (matematyczna)

3. Metody grawitacji i potencjału (fizyczna i oddziaływanie mas)

4. Metody analizy strategiczne

5. Metody wieloczynnikowe (Gołębiewski)

6. Metody systemowe (terytorialny system regionalizacji, analiza struktur i powiązań)

7. Metody modelowe

8. Metody bonitacji punktowej itd.

WYKŁAD 5 11.03.2008

Metody badawcze w geografii turystycznej.

Metoda Bonitacji punktowej

* Algorytm metody:

1. Określenie zadania

2. Wskazanie cech środowiska geograficznego poddanych ocenie

3. 
   Opracowanie skal ocen dla każdej wskazanej cechy

4. 
   „Cząstkowa” ocena poszczególnych cech

5. Ocena ogólna (zintegrowana)

6. Analiza ocen

* Zaleta metody to możliwe dokonanie pomiaru zbiorowości na podstawie wartości kilku cech

* Wady:

• Z uwagi na zbyt dużą dowolność wyboru skali wartości i określenia przyjmowanych kryteriów jest metodą subiektywną

• Subiektywność i dowolność wyrażająca się m.in. w takich nieprecyzyjnych określeniach jak: Bardzo dobry, dobry, zły, duży, mały, średni, wybitnie, silnie itd.

Podejście systemowe i metoda analizy systemowej ukierunkowana podejściem systemowego badania w geografii tur

• 
  kompleksowy charakter przedmiotów badań (system tur i regiony tur)

• 
  szeroki zakres powiązań wewnątrz regionalnych i międzygałęziowych

• zróżnicowane funkcje społecznych, czynników i warunków

• przestrzenny charakter i formy organizacji działalności tur

Wykorzystanie metod podejścia systemowego w geografii tur, pozwoliło określić koncepcję systemu tur (rekreacyjnego). Złożoności modeli bazowych i modeli funkcjonalnych, porównać programy badań interdyscyplinarne oraz wyróżnić trzy odmienne płaszczyzny badawcze:

• poszukiwań i opracowania modeli obiektów badawczych

• opracowania i analizy informacji źródłowej istniejącego systemu normatywnych i ograniczeń, określenia kryteriów społeczno-ekonomicznych (dochód)

• 
  opracowania algorytmów rozwiązań zadania i syntezy określania optymalnej struktury terytorialnego systemu tur zgodnie z przyjętą funkcją celu

Przyrodnicze komponenty oceny.

Podstawowe komponenty (elementy, czynniki) oceny atrakcyjności środowiska naturalnego dla rozwoju funkcji tur:

1. Urzeźbienie terenu

2. Sieć wód powierzchniowych

3. Szata roślinna

4. Mezoklimat - topoklimat - mikroklimat

5. Gleby

URZEŹBIENIE TERENU

• wysokość bezwzględna (maksymalna i minimalna)

• wysokość względna

• konfiguracja grzbietów

• nachylenie stoków ( w przedziałach 2⁰, 2-4⁰, 4-9⁰, 9-19⁰, 19-49⁰, 45-60⁰, >60⁰)

• długość stoków

• ekspozycja stoków

• stopień rozczłonkowania terenu np. Wysoczyzna Gdańska

• stosunek powierzchni poziomych do nachylonych

Spadki terenu

W gleboznawstwie przyjmuje się pięciostopniową skale zagrożenia gleb erozją (Uggla 1979)

Natężenie procesów erozyjnych Spadek w %

Erozja słaba 0-5

Erozja umiarkowana 5-10

Erozja intensywna 10-18

Erozja silna 18-27

Erozja bardzo silna >27

GLEBY

Według obowiązującego prawa w Polsce gleby najlepsze są chronione przed przeznaczeniem ich na cele inne niż użytkowanie rolnicze. Dotyczy to gleb klas bonitacyjnych I, II, III co odpowiada w obrębie gruntów ornych następującym kompleksom (1-4) glebowo-rolniczym:

Kompleks 1:

• pszenny bardzo dobry

• obejmuje gleby I i II klasy o poziomie próchniczym ponad 30cm

• położone na terenie równym lub prawie równym

• rośliną wskaźnikową jest pszenica ozima

Kompleks 2:

• pszenny dobry

• gleby klasy IIIA i IIIB

• tern równy lub lekko sfalowany

• umożliwia uprawę tych samych roślin co w kompleksie 1, lecz uzyskuje się niższe plony

Spadki terenu

Kategoria terenu Spadek w %

• tereny płaskie o słabym zagrożeniu erozją, przydatne dla budownictwa < 5

• tereny o umiarkowanym nasileniu procesów erozyjnych, dostateczne dla budownictwa 5-10

• tereny o intensywnej erozji, słabe dla budownictwa 10-18

• tereny praktyczne nieprzydatne dla rolnictwa i budownictwa >18

W kwalifikacji terenu dla budownictwa przyjmuje się trzy stopniową skale przydatności (Rożycka 1971)

1. nieodpowiednie do zabudowy są obszary o spadku 0-5%

2. nadające się do zabudowy 5-20%

3. niekorzystne dla zabudowy >2%

SIEĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH

• powierzchnie zbiorników wodnych (w ha)

• powierzchnie zajmowane przez wody w danej jednostce przestrzennej (w ha lub %)

• wielkość przepływu cieków (średni roczny, średni miesięczny)

• temperatura wody (w ⁰C)

• stan wody głębinowej (średnia maksymalna i minimalna)

• rodzaj brzegów (kamieniste, żwirowe, piaszczyste, muliste i strome, płaskie, wypukłe, wklęsłe)

• stan biologiczny (darń, wiklina)

• rodzaj dna (kamieniste, żwirowe, piaszczyste, muliste)

• szybkość płynięcia wody (średnia i maksymalna)

• spadek (przeciętny na danym odcinku załamania, spadki, progi, wodospady)

• szerokość korytarza rzeki

• stan rozwinięcia doliny

• klasa czystości wody (I-III i IV wody nie nadające się do użytkowania)

• przezroczystość (przezroczysta z naturalna zawiesiną)

Czystość wód

1. klasa pierwsza - wody nadające się do zaopatrzenia ludności w wodę, do picia, zaopatrzenia zakładów wymagających wody, o jakości wody do picia (głównie zakładów przemysłu spożywczego i farmaceutycznego), bytowania w warunkach naturalnych ryb łososiowych

2. klasa druga - wody nadające się do bytowania w warunkach naturalnych innych ryb niż łososiowatych, chodu i hodowli zwierząt gospodarstw, celów rekreacyjnych, uprawiania sportów wodnych oraz do urządzania zorganizowanych kąpielisk

3. klasa trzecia - wody nadające się do zaopatrzenia zakładów innych niż zakłady wymagające wody o jakości wody do picia, wody do nawadniania terenów rolniczych, wykorzystywanych do upraw pod szkłem lub innymi osłonami

4. klasa czwarta - wody o zanieczyszczeniu wyższym niż wody trzeciej klasy, określają się jako wody nie odpowiednie normą. W systemie ocen czystości wód jeziornych dobór wskaźników i ich normatywy zostały dostosowane do specyfiki wód jeziornych

WYKŁAD 6 18.03.2008

SZATA ROŚLINNA

• powierzchnia (w ha) lasów, trwałych użytków zielonych

• udział procentowy wyżej wymienionych form użytkowania w ogólnej powierzchni badanej jednostki przestrzennej

• typ siedliskowy lasów, trwałych użytków zielonych

• skład gatunkowy i wiek drzewostanu

• skład gatunkowy trwałych użytków zielonych

• klasa bonitacyjna lasów według typu siedliskowego

• stopień zniszczenia lasów na skutek działalności człowieka

KLIAMAT

• KLIAMT I TEMPERATURA

• termiczne pory roku - określenie progów termicznych

• przebieg roczny średnich miesięcznych temperatur powietrza, średnie temperatury dnia, średnie maksymalne i minimalne, absolutne maksymalne i minimalne

• liczba dni z temperaturą średnią dobową >15⁰C

• liczba dni oraz pierwszy i ostatni dzień z przymrozkiem

• liczba dni mroźnych (temperatura maksymalna <0⁰C)

• liczba dni z silnym mrozem (temperatura minimalna <-10⁰C)

• KLIMAT I WIATRY

• liczba dni z ciszą

• liczba dni z wiatrem silnym >10m/s

• liczba dni z wiatrem bardzo silnym >15m/s

• KLIMAT I OPADY

• przebieg roczny miesięcznych sum opadów w mm

• liczba dni z opadem (według miesięcy)

• przeciętna liczba godzin z opadem na dzień

• przebieg roczny średniej miesięcznej liczby dni z opadem >0,1mm, 1,0mm, >10mm (według miesięcy)

• początek i koniec pokrywy śnieżnej (pojawienie się i zanik - ślady, płaty)

• początek i koniec stałej pokrywy śnieżnej

• liczba dni z pokrywą śnieżną

• liczba dni z stałą pokrywą śnieżną

• średnia miesięczna grubość pokrywy śnieżnej

• równoważniki wodne śniegu

METODA WIELOWYMIAROWEJ ANALIZY PORÓWNAWCZEJ

Algorytm wielowymiarowej analizy porównawczej

1. Definicja wielowymiarowej analizy porównawczej

2. Podział WAP

3. Cel metody

4. Przedmiot i przestrzeń

5. Mierniki, ich zastosowanie i wzory

6. Podsumowanie

Istota wielowymiarowej analizy porównawczej

• zbiór metod służących do porównywania zbiorowości wielowymiarowych obiektów badań

• obiekty badania są opisywane przez stosunkowo liczne zestawy ich własności, w celu wykrywania prawidłowości w tych obiektach

• taksonomia

• analiza czynnikowa

• taksonomia jest nauką o zasadach i metodach klasyfikowania w szczególności o tworzeniu i opisywaniu jednostek systematycznych - taksonów

• natomiast analiza czynnikowa jest metodą statystyczną służącą odnajdywaniu struktur w zbiorze zmiennych losowych

Porównywanie obiektów

• porządkowanie

• grupowanie w podzbiory jednostek

• wybór reprezentantów otrzymanych grup obiektów

• porównanie obiektów obejmuje zarówno porządkowanie zbioru obiektów jaki i ich grupowanie w podzbiory jednostek podobnych do siebie ze względu na charakteryzujące je właściwości oraz wybór reprezentantów otrzymanych grup obiektów

Podstawowe przesłanki porównywania zbiorów obiektów

• zredukowanie ilości nagromadzonych informacji

• otrzymanie jednorodnych grup odbiorców

• zmniejszenie nakładów czasu i kosztów badania

• porównywanie zbiorowości obiektów służy zredukowaniu dłużej ilości nagromadzonych informacji do kilku podstawowych kategorii, które mogą być traktowane jako przedmiot dalszej analizy

• dzięki porównaniu otrzymamy również jednorodne grupy obiektów ze względu na charakteryzujące je właściwości, co ułatwia ustalenie ich zasadniczych właściwości

• kolejnym wynikiem jest zmniejszenie nakładów czasu i kosztów badania przez oprogramowanie rozważań do najbardziej typowych zjawisk procesów i kategorii

Przedmiot analizy porównawczej

• są obiekty, które mogą być jednostkami przestrzennymi, zmiennymi lub jednostkami czasu lub ich iloczyny kartezjańskie (figury geometryczne - długość, szerokość i wysokość, widok 3D)

Przestrzeń analizy porównawczej

• obejmuje właściwości obiektów czyli wartości dwóch pozostałych elementów, które mogą być przedmiotem analizy porównawczej

Mierniki atrakcyjności obszaru

• wykorzystywane są do oceny atrakcyjności turystycznej i inwestycyjnej badanych regionów

• ludzie jako obsługa

• baza materialna czyli obiekty, komunikacja, gastronomia

• efekty oddziaływania czyli zasoby ludzkie oddziaływujące na bazę materialną powodują np.: wzrost turystów

• warunkiem określenia atrakcyjności obszaru z punktu widzenia uwarunkowań rozwoju turystyki, jest oszacowanie wartości zasobów determinujących tę wartość

Miernik Hellwiga

• jednym z mierników jest zaproponowana przez Z. Hellwiga miara rozwoju

• jest on wypadkową wszystkich analizowanych zmiennych, pozwala na uporządkowanie jednostek w zależności od ich odległości od pewnego sztucznie skonstruowanego wzorca rozwoju

Macierz obserwacji

• zasadnicze znaczenie ma zastosowanie macierzy obserwacji, zawierającej identyfikatory (cechy) ilustrujące obiekty badanej zbiorowości

• postać macierzy obserwacji

x₁₁ x₁₂ x_{1n gdzie: i - numer jednostki (i= 1, …, m)}

[x_j] = x₂₁ x₂₂ x_{2n j - numer jednostki (j=1, …., n)}

… … … x_ij- wartość j-tej cechy w i-tej jednostce

x_m1 x_m2 x_mn

Elementy macierzy obserwacji

• zestawione w macierzy zmienne mają charakter stymulant lub destymulant

• stymulanta to taka cecha, której wzrost łączy się ze wzrostem oceny („im więcej tym lepiej”), w przypadku destymulant sytuacja jest odwrotna - wzrost wartości oznacza spadek oceny („im mniej, tym gorzej”)

• analizowanie cechy opisującej różnice właściwości obiektów, występują zatem w różnych jednostkach miary, co uniemożliwia prowadzenie jakichkolwiek działań arytmetycznych

Model standaryzacji

x_ij - x_j gdzie: Z_ij - standaryzacja wartości j-tej zmiennej w i-tej jednostce

Z_ij = x_j - średnia arytmetyczna j-tej zmiennej

S_j S_j - odchylenie standardowe j-tej zmiennej

Model odległości taksonomicznej

C_io gdzie: C_io - odległość i-tej jednostce od wzrostu

D_i = 1 - C_o , S_o- odpowiednio średnia arytmetyczna i odchylenie

C_o + S_o standardowe odległości i-tej jednostki od wzorca

Z_ij - standardowa wartość j-tej zmiennej we wzorcu

C_io= √∑(Z_oj - Z_ij)²

Łysica 612

Wierzyca 329

Systemy prawne, polityczno-administracyjne

System- zorganizowana całość

METODY OCENY ŚRODOWISKA

KLASYFIKACJA ŚRODOWISKA

---