PRAWO KARNE

1.ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO

Podstawowym źródłem prawa karnego jest kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 roku.

Składa się z 3 części:

1. Część ogólna- Uregulowania podstawowych zagadnień prawa karnego np. kary, przedawnienia

2. Część szczególna- zbiór przepisów, z których każdy odnosi się do konkretnego przestępstwa np. art. 278 kradzież, art. 280 rozbój

3. Część wojskowa- zawiera ogólne i szczegółowe przepisy karne odnoszące się do żołnierzy

Niektóre akty normatywne mogą zawierać przepisy prawa karnego.

2.ZAKRES OBOWIĄZYWANIA PRAWA KARNEGO

Przestępstwo uważa się za popełnione w miejscu gdzie: sprawca dopuścił się czynu, nastąpił skutek, skutek miał nastąpić.

Sprawa obowiązywania prawa karnego rozpatrywana jest na 2 płaszczyznach:

1. W czasie- Na podstawie przepisów ustawy karnej mogą być sądzone tylko te przestępstwa, które zostały popełnione w czasie jej obowiązywania (nie przed jej wejściem w życie ani po jej uchyleniu).

W polskim prawie karnym obowiązuje zasada lex retro non agit- ustawa nie działa wstecz.

Odstępstwa od tej zasady były w przeszłości wyjątkowymi przypadkami np.:

• w sprawie wymiaru kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy.

• przedawnienia przestępstw przeciwko życiu, zdrowiu, wolności i wymiarowi sprawiedliwości, popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych (komunizm 1944- 1989)

Zasada lex retro non agit jest stosowana także przy zmianie przepisów.

Jeśli nowa ustawa przewiduje surowszą karę od starej- sąd wymierza karę według starej, a jeśli nowa jest względniejsza- to według nowej. ZASADA: sądzenie według przepisu, który jest korzystniejszy dla oskarżonego

2. W przestrzeni- zależnie od tego, kto popełnił przestępstwo i gdzie zostało ono popełnione polska ustawa karna znajduje lub nie znajduje zastosowania.

1. Polskie przepisy karne stosuje się do osób, które popełniły przestępstwo na terytorium Polski, polskim statku powietrznym lub wodnym- obywatelstwo sprawcy nie ma znaczenia.

Orzecznictwu polskich sądów ani polskim przepisom nie podlegają:

• Szefowie przedstawicielstw państw obcych uwierzytelnieni w Polsce (ambasador, poseł nadzwyczajny)

• Personel dyplomatyczny tych przedstawicielstw

• Personel administracyjny i techniczny tych przedstawicielstw

• Rodziny wymienionych osób, jeśli pozostają we wspólnocie domowej

• Inne osoby korzystające z immunitetu dyplomatycznego

2. Polską ustawę karną stosuje się do obywateli polskich, którzy popełnili przestępstwo za granicą. Postępowanie zostaje wszczęte nawet, gdy sprawca został już ukarany za granicą.

• warunkiem odpowiedzialności za czyn popełniony za granicą jest uznanie go za przestępstwo również tam, za granicą, w miejscu jego popełnienia (np. nie można skazać kogoś kto palił marihuanę w Holandii)

• jeżeli zachodzą różnice między polskim a obcym prawem karnym (np. wysokość kary), sąd może je uwzględnić na korzyść sprawcy.

• obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą i powrócił do kraju nie wydaje się władzom obcego państwa. To samo dotyczy cudzoziemców korzystających z prawa azylu.

3. Polskie prawo karne może być stosowane do cudzoziemca, który popełnił przestępstwo za granicą, jeśli:

a) przestępstwo jest skierowane przeciwko interesom państwa polskiego, polskiego obywatela, polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej,

b) jeśli przestępstwo jest w polskim prawie karnym zagrożone karą przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności a sprawca przebywa na terytorium Polski i nie postanowiono go wydać.

4. Polskie prawo karne stosuje się w razie popełnienia przestępstwa:

1. Przeciw bezpieczeństwu państwa polskiego

2. Przeciw polskim funkcjonariuszom publicznym i urzędom

3. Przeciwko interesom gospodarczym

4. Fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego

5. Ściganego na mocy umów międzynarodowych

Odpowiedzialność karną mają w zasadzie obywatele, którzy popełnili przestępstwa po ukończeniu 17 roku życia, w szczególnych przypadkach np. zabójstwo, porwanie samolotu od 15 roku życia.

3.POJĘCIE PRZESTĘPSTWA

*Przestępstwo- zawiniony czyn człowieka społecznie niebezpieczny zabroniony pod groźbą kary.

Definicja wywodzi się z 2 innych:

• definicja materialna- przestępstwo to czyn człowieka społecznie niebezpieczny bezprawny karalny i zawiniony.

• definicja formalna- Przestępstwo to czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia

Każde przestępstwo ma charakterystyczne cechy pozwalające je odróżnić od innych przestępstw- są to znamiona przestępstwa. (np. znamiona kradzieży: zabranie cudzej rzeczy ruchomej - której właścicielem była druga osoba - celem jest przywłaszczenie rzeczy).

W każdym przestępstwie występują 4 elementy:

1. podmiot przestępstwa- sprawca, lub sprawcy

2. przedmiot przestępstwa- dobro przeciw któremu przestępstwo było skierowane (skradziona rzecz, życie człowieka, wolność)

3. strona przedmiotowa przestępstwa - sposób popełnienia przestępstwa i okoliczności faktyczne w jakich do niego doszło (czas, miejsce, użyte narzędzia, pozostawione ślady)

4. strona podmiotowa przestępstwa - okoliczności związane z psychiką sprawcy- przede wszystkim wina sprawcy

4.RODZAJE PRZESTĘPSTW

1. Ze względu na wysokość grożącej kary przestępstwa dzielą się na:

• Zbrodnie- czyn zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata albo karą surowszą

• Występki- czyn zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającej miesiąc, karą ograniczenia wolności lub grzywny powyżej 30 stawek dziennych.

2. Z uwagi na skutek

• Przestępstwa materialne- składa się na nie: działanie sprawcy oraz skutek działania. Wystąpienie obu elementów jest konieczne (rozbój, kradzież..)

• Formalne- Do jego popełnienia dochodzi przez samo działanie sprawcy. Wystąpienie- lub nie- skutku nie jest istotne dla bytu przestępstwa (nieudzielanie pomocy człowiekowi, któremu grozi uszczerbek na zdrowiu np. tonącemu - nie ma znaczenia czy się uratuje)

3. Ze względu na rodzaj winy sprawcy

• Umyślne- występuje wina umyślna sprawcy w postaci zamiaru bezpośredniego lub ewentualnego

• Nieumyślne- w postaci lekkomyślności lub niedbalstwa

4. Ze względu na sposób zachowania się sprawcy

• Popełnione przez działanie

• Popełnione przez zaniechanie

5. Przestępstwa można też podzielić na:

• zasadnicze- można wyodrębnić grupę przestępstw podobnych do siebie przy czym jedno z nich odgrywa rolę zasadniczą (np. kradzież wśród przestępstw przeciwko mieniu) a pozostałe różnią się dodatkowymi cechami

• kwalifikowane- posiadające takie cechy dodatkowe które powodują ze jest ono społecznie niebezpieczniejsze od zasadniczego. =>kara jest też wyższa (rozbój wyższy od kradzieży)

• uprzywilejowane- Posiada takie dodatkowe cechy które czynią je mniej niebezpiecznym niż przestępstwo zasadnicze =>kara jest też niższa (zabójstwo w afekcie niższe niż zabójstwo)

6. Ze względu na sposób ścigania

• ścigane z urzędu- przez oskarżyciela publicznego, najczęściej prokuratora (wszystkie poważne przestępstwa)

• ścigane z oskarżenia prywatnego- przestępstwa popełnione na szkodę jednostki, o niewielkiej szkodliwości społecznej. Pokrzywdzony występuje w roli oskarżyciela.

7. Ze względu na rodzaj dóbr chronionych przez prawo karne

• polityczne- przeciwko podstawom ustroju państwa, sprawdza działa z pobudek politycznych

• pospolite- wszystkie pozostałe przestępstwa.

5.ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY

Mówiąc o związku przyczynowym w prawie karnym mamy na myśli związek zachodzący między działaniem sprawcy a skutkiem przestępnym, wywołanym przez działanie. Problem ten występuje tylko przy przestępstwach materialnych.

Istnienie związku przyczynowego jest warunkiem odpowiedzialności karnej (prokurator musi udowodnić, że skutek jest konsekwencją działania sprawcy)

Można wyróżnić związki konieczne i przypadkowe. Konieczny związek przyczynowy zachodzi tylko wtedy, gdy określone działanie z reguły pociąga za sobą dany skutek przestępny.

Warunkiem odpowiedzialności sprawcy czynu jest istnienie między jego działaniem a przestępnym skutkiem takiego właśnie koniecznego związku przyczynowego. Oskarżenie o zabójstwo człowieka, który uderzył drugiego nożem wymaga udowodnienia, że ofiara zmarła w skutek rany tym nożem zadanej.

6. FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA

Przestępcą może być ktoś, kto sam nie dopuścił się zabronionego działania a tylko w określony sposób przyczynił się do popełnienia czynu przestępnego przez inną osobę.

Formami popełnienia przestępstwa są

1. sprawstwo- sprawcą jest przede wszystkim ten kto:

- wykonuje czyn zabroniony

- kieruje wykonaniem czynu przez inną osobę

- wykorzystuje uzależnienie innej osoby od siebie i poleca jej wykonanie przestępstwa.

2. przygotowanie- sprawca chcąc popełnić przestępstwo wykonuje czynności mające stworzyć ku temu odpowiednie warunki. Z reguły nie jest karalne. Karalne jest tylko w przypadkach wyraźnie przewidzianych przepisami szczególnymi prawa karnego- jednak w tych przypadkach przygotowanie nie jest karalne, jeśli sprawca dobrowolnie od niego odstąpi.

3. podżeganie- polega na nakłanianiu innej osoby do popełnienia określonego przestępstwa (słowa, gesty, zachęty..)

Podżegacz ponosi odpowiedzialność w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. Nie ponosi odpowiedzialności, jeśli dobrowolnie zapobiegł dokonaniu przestępstwa.

4. pomocnictwo- ułatwienie sprawcy popełnienia przestępstwa. Pomocnik chcąc, aby sprawca dopuścił się czynu zabronionego swoim zachowaniem umożliwia lub ułatwia mu osiągnięcie tego celu.

Za pomocnictwo grozi kara w granicach przewidzianych za sprawstwo. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary

5. usiłowanie- sprawca w zamiarze popełnienia przestępstwa swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje. Brak rezultatu stanowi istotę usiłowania.

Usiłowanie dzielimy na:

• udolne- Osiągnięcie celu jest obiektywnie możliwe, lecz sprawcy staje coś na przeszkodzie (zostaje przyłapany, nie trafia strzelając)

• nieudolne- sprawca nie uświadamia sobie, że w okolicznościach, w jakich działa osiągnięcie zamierzonego celu nie jest w ogóle możliwe- wynika to z braku przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim przestępstwa, bądź też z użycia nieskutecznego środka (włamanie do kasy, która jest pusta)

Usiłowanie jest karalne w tych samych granicach co za dokonanie. Sprawca nie ponosi odpowiedzialności za usiłowanie, jeśli dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkom przestępnym. W przypadku usiłowania nieudolnego sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary bądź odstąpić od jej wymierzenia.

7.WINA

Wina jest jednym z niezbędnych elementów przestępstwa. Bez winy nie ma przestępstwa.

* Wina to określony psychicznie stosunek sprawcy do popełnionego czynu.

Wina jest, więc, w przeciwieństwie do pozostałych cech przestępstwa, cechą subiektywną związaną z psychiką sprawcy.

Zależnie od stopnia świadomości i natężenia złej woli prawo karne odróżnia winę umyślną i nieumyślną. Każda z nich występuje w 2 formach

1. Wina umyślna ma postać

• zamiaru bezpośredniego- gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony

• zamiaru ewentualnego- sprawca nie dąży do przestępstwa, lecz do innego celu, zdając sobie sprawę, że jego osiągnięcie wiąże się z popełnieniem przestępstwa i zgadza się na to

b) Wina nieumyślna ma postać

• lekkomyślności- sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa lecz bezpodstawnie przypuszcza że zdoła go uniknąć

• niedbalstwa- sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego choć powinien i może przewidzieć

Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie. Koniecznym elementem zbrodni jest zamiar bezpośredni lub zamiar ewentualny.

Występek można popełnić także nieumyślnie, jeśli przepis dotyczący danego przestępstwa uznaje za wystarczające lekkomyślność i niedbalstwo, w zasadzie, więc i do występku konieczna jest wina umyślna

*Przypadek to czyn zakazany przez prawo karne, ale w działaniu sprawcy nie ma winy. Nie chciał popełnić przestępstwa, nie mógł ani nie powinien przewidywać jego popełnienia. Czyn taki nie jest przestępstwem ze względu na brak winy, za czyn taki sprawca nie odpowiada.

8.OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ

Okolicznościami wyłączającymi odpowiedzialność karną są te wszystkie okoliczności, które powodują, że popełniony czyn przestępny nie pociąga za sobą wymierzenia sprawcy kary.

W jednych przypadkach powodem jest stan psychiczny sprawcy lub uzasadnione przekonanie, iż dany postępek był nieszkodliwy i słuszny.

W innych przypadkach sprawcy dopuszczają się czynu zabronionego jako przestępstwo i zagrożonego karą, ale okoliczności, w jakich czyn zostaje popełniony są szczególne, nietypowe. One właśnie powodują, że czyn przestaje być szkodliwy dla społeczeństwa.

Tak, więc okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną dzielimy na:

1. Okoliczności wyłączające winę

1. niepoczytalność- określony stan psychiczny człowieka polegający na tym że nie rozpoznaje on znaczenia swoich czynów lub nie może kierować swoim postępowaniem. Przyczyną może być niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna..

* O ograniczonej poczytalności mówimy wtedy, gdy zdolność człowieka do rozpoznawania znaczenia czynów i kierowania postępowaniem nie jest całkowicie wyłączona, leczy tylko ograniczona. =>nie wyłącza odpowiedzialności karnej, możliwe nadzwyczajne złagodzenie kary. Nie jest istotne czy sprawca jest poczytalny w czasie rozpoznawania sprawy, lecz jaki jest stan jego psychiki w momencie popełniania przestępstwa

2. błąd

- błąd faktyczny nie popełnia przestępstwa ten, kto dopuszcza się czynu pod wpływem błędu, co do okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego (myśliwy zabija pijanego, który udaje dzika podczas polowania)

- błąd prawny- sprawca nie wie, że popełniany przez niego czyn jest zabroniony. Błąd prawny wyłącza winę, a w rezultacie odpowiedzialność karną, gdy jest usprawiedliwiony. Są to przypadki wyjątkowe, powszechnie obowiązuje maksyma ignorantia iuris nocet (nieznajomość prawa szkodzi)

2. Okoliczności wyłączające bezprawność czynu

1. Obrona konieczna- działanie człowieka, które zmierza do odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro społeczne lub jakiekolwiek dobro jednostki.

Czyn obrony koniecznej nie jest społecznie szkodliwy, a wręcz pożyteczny, ponieważ zmierza do udaremnienia przestępstwa. Przedmiotem obrony koniecznej może być jakiekolwiek dobro chronione prawem, własne lub cudze. Zamach, przeciwko któremu jest skierowane działanie w obronie koniecznej musi być bezprawny, bezpośredni-musi zagrażać lub trwać w chwili podjęcia obrony koniecznej, oraz musi być rzeczywisty, a nie urojony.

Nasilenie obrony powinno być proporcjonalne do zagrożenia. Zastosowanie metody zbyt gwałtownej lub niewspółmiernych środków obrony koniecznej nosi nazwę przekroczenia granicy obrony koniecznej, co grozi odpowiedzialnością karną.

Sąd nie może wymierzyć kary, jeśli nastąpiło wprawdzie przekroczenie granic obrony koniecznej, ale było ono wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.

2. stan wyższej konieczności- poświęcenie cudzego dobra w celu zapobieżenia niebezpieczeństwu grożącemu jakiemukolwiek dobru społecznemu lub dobru jednostki.

Poświęcenie cudzego dobra jest dopuszczalne tylko wtedy, jeśli niebezpieczeństwa nie można odwrócić i inny sposób. Poświęcone dobro nie może mieć wartości większej niż dobro chronione. Istotą stanu wyższej konieczności jest istnienie niebezpieczeństwa.

W razie przekroczenia granic wyższej konieczności sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet odstąpić od jej wymierzenia.

Ze stanu wyższej konieczności nie mogą skorzystać policjanci, strażnicy itp..

3. rozkaz przełożonego- nie popełnia przestępstwa ten żołnierz który dopuszcza się czynu zabronionego będącego wykonaniem rozkazu chyba ze wykonując rozkaz umyślnie popełnia przestępstwo

4. zgoda pokrzywdzonego- zgoda pokrzywdzonego jest okolicznością wyłączającą bezprawność czynu jedynie w odniesieniu do tych przestępstw które są skierowane wyłącznie przeciwko interesom jednostki nie zaś przeciwko interesom społecznym.

Czyn przestępczy dokonany za zgodą zainteresowanego nie podlega karze. Dotyczy to na przykład wielu przestępstw przeciwko mieniu. Zgoda pokrzywdzonego nie wyłącza natomiast odpowiedzialności przy takich przestępstwach jak zabójstwo, uszkodzenie ciała itp..

5. działanie w granicach uprawnień lub obowiązku prawnego- nie jest bezprawnym działanie osób które dopuszczają się czynów, w innych warunkach zabronionych, realizując ciążący na nich obowiązek urzędowy, zawodowy lub wychowawczy (policjant, żołnierz, komornik)

W wielu przypadkach wykonywanie określonego zawodu daje prawo do działań normalnie zabronionych- lekarz nie idzie do więzienia za uszkodzenie ciała w czasie operacji.

6. ryzyko nowatorstwa- doświadczenia, próby, eksperymenty prowadzą niekiedy do wystąpienia skutków zabronionych przez prawo karne.

Nie popełnia przestępstwa ten, kto podejmuje decyzję o przeprowadzeniu eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeśli oczekuje się po nim istotnych korzyści a to oczekiwanie a także sposób przeprowadzenia eksperymentu są uzasadnione aktualnym stanem wiedzy. Przy eksperymencie należy udzielić uczestnikowi wszelkich informacji, ma on prawo do wycofania się w każdym etapie eksperymentu.

9. ZBIEG PRZESTĘPSTW

*Zbieg przestępstw, gdy sprawca popełni kilka przestępstw przed wydaniem pierwszego wyroku, odnoszącego się do jednego z nich.

Zbieg przestępstw:

1. jednorodny- gdy sprawca popełnia kilka przestępstw tego samego rodzaju np. kradzież, rozbój, przywłaszczenie (przeciwko mieniu)

2. różnorodny- gdy sprawca popełnia kilka przestępstw różnego rodzaju np. podrobi czek i pobije sąsiada.

Sąd każde przestępstwo rozpatruje oddzielnie a za każde przestępstwo wymierza osobną karę i później je łączy. W Polsce sąd orzeka karę łączną, która nie może być niższa od najwyższej z kar, ani wyższa od sumy tych kar.

10.ZBIEG PRZEPISÓW USTAWY

Zbieg przepisów ustawy ma miejsce wtedy, kiedy czyn wyczerpuje jednocześnie znamiona kilku przestępstw.

Jeżeli więc czyn sprawcy wyczerpuje znamiona określone w 2 lub więcej przepisach kodeksu karnego, sąd wymierza karę zasadniczą na podstawie tego przepisu który jest najsurowszy.

11.PRZESTĘPSTWO CIĄGŁE

Z przestępstwem ciągłym mamy do czynienia wtedy, kiedy sprawca popełnia w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu dwa lub więcej przestępstw zanim zapadł pierwszy wyrok. Traktuje się je jako jeden czyn i wymierza jedną karę stosując nadzwyczajne zaostrzenie kary.

Przestępstwo trwałe- przestępstwo składające się z czynu oraz utrzymującego się przez pewien czas bezprawnego skutku.

12.KARA I ŚRODKI KARNE

I. Istota kary

Kara jest to środek przymusu państwowego stosowany przez sądy wobec sprawców przestępstwa i polegający na sprowadzeniu pewnej dolegliwości. Kara jest zawsze wyrazem społecznego potępienia dla przestępcy.

Sprowadzona przez karę dolegliwość polega na pozbawieniu sprawcy jakichś praw lub dóbr (wolności, składników majątkowych itd.)

Cel kary był rozumiany różnie. Kiedyś uważano, że podstawowym celem kary jest odwet (oko za oko ząb za ząb). Później na pierwszy plan zaczęto wysuwać prewencyjne zadania kary-ma zapobiegać ponownemu popełnieniu przestępstwa przez sprawce (Prewencja szczególna) oraz powstrzymać inne osoby od popełnienia przestępstwa (Prewencja ogólna).

Dziś głównym celem kary jest reedukacja skazanego, jego poprawa. W pełni aktualne są też prewencyjne cele kary.

Obok kar kodeks karny przewiduje także środki karne. Kary mają charakter samoistny i mogą występować samodzielnie, środki karne występują jako dodatek do kary zasadniczej- nie mają samoistnego charakteru.

II. Rodzaje kar:

1. Pozbawienia wolności- trwa, co najmniej miesiąc, najwyżej 15 lat, odrębne kary są: kara 25 lat pozbawienia wolności i kara dożywotniego pozbawienia wolności.

Karę tę wykonuje się w zakładach karnych, które dzielą się na

- ZK dla młodocianych

- zakłady karne dla odbywających karę po raz pierwszy

- dla recydywistów penitencjarnych

- dla odbywających karę aresztu wojskowego.

Zakłady karne to zakłady typu zorganizowanego, półotwartego lub otwartego. Różnią się stopniem zabezpieczenia, izolacji więźniów i zakresem ich praw oraz obowiązków.

Nadzór nad legalnością i prawidłowością przebiegu kary PW sprawuje sędzia penitencjarny.

2. Kara ograniczenia wolności- pozbawienie skazanego niektórych praw oraz obciążenie go dodatkowymi obowiązkami.

• skazany nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu,

• jest zobowiązany do wykonywania wskazanej przez sąd nieodpłatnej pracy na cele społeczne (od 20-40 godzin miesięcznie)

• ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

Jeśli skazany jest zatrudniony sąd może orzec zamiast prac społecznym potrącenie 10-25% wynagrodzenia na rzecz Skarbu Państwa lub inny cel społeczny. Kara ograniczenia wolności jest wymierzana na czas nie krótszy niż miesiąc i nie dłuższy niż 12 miesięcy. Po wykonaniu połowy kary sąd może zwolnić skazanego z odbycia reszty.

3. Kara grzywny jest karą pieniężną. Wymierzana jest w stawkach dziennych (określając liczbę stawek i wysokość jednej stawki), w wysokości nie mniejszej niż 10 stawek i nie większej niż 360, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej. Sąd ustala stawkę w granicach 10zł - 2000zł.

Sąd może wymierzyć grzywnę obok kary PW jeśli sprawca dopuścił się przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowych lub gdy taką korzyść osiągnął.

Sąd nie orzeka grzywny, jeśli jest przekonany, że sprawca nie będzie w stanie uiścić grzywny.

III. Środki karne

1. pozbawienie praw publicznych - utrata czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach państwowych i samorządowych, utrata prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, utrata prawa pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządowych, utrata posiadanego stopnia wojskowego.

2. zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej- w przypadku nadużycia stanowiska lub zawodu albo okazanie że dalsze sprawowanie stanowiska zagraża prawnie chronionym dobrom.

3. zakaz prowadzenia pojazdów- sąd orzeka w razie skazania za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwo w komunikacji.

4. przepadek przedmiotów- Odnosi się do narzędzi związanych z przestępstwem. Przechodzą one na własność Skarbu Państwa chyba że są własnością pokrzywdzonego lub innej osoby- wtedy zwrot

5. obowiązek naprawienia szkody- Sąd nakłada na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby

6. nawiązka- Kwota pieniężna przysądzana na rzecz pokrzywdzonego lub organizacji społecznej. Ma charakter represyjno-odszkodowawczy

7. świadczenie pieniężne- Sąd orzeka według ustawy na określony cel społeczny

8. podanie wyroku do publicznej wiadomości- Sąd morze orzec w przypadkach przewidzianych w ustawie

IV. Zasady wymiaru kar i środków karnych

Przepisy części szczególnej, k.k. nie określają przepisów w sposób sztywny. Wyznaczają jedynie granice, w jakich sąd powinien wymierzyć karę- sąd dysponuje dużą swobodą w wymierzaniu kary.

Sąd wymierza karę według swojego uznania w granicach przewidzianych przez ustawę. Sąd przy wymierzaniu kary często uwzględnia takie okoliczności jak motywacja i sposób zachowania się sprawcy, popełnione przestępstwa wspólnie z nieletnim, ujemne skutki przestępstwa, zachowanie się pokrzywdzonego oraz, jako okoliczność łagodzącą, porozumienie pomiędzy pokrzywdzonym a sprawdzą.

Wymierzając karę nieletniemu lub młodocianemu sąd kieruje się przede wszystkim potrzebą wychowania sprawcy.

Pozbawienie praw publicznych oraz środki karne obejmujące zakaz orzeka się na okres od roku do 10 lat i obowiązują one od chwili uprawomocnienia wyroku.

13.NADZWYCZAJNE ZŁAGODZENIE KARY

Polega na tym że sąd może wymierzyć karę niższą od najniższej przewidzianej za dane przestępstwo albo też zastosować łagodniejszy rodzaj kary. Można ją zastosować, np. wobec sprawczy eutanazji, w przypadku uprowadzenia statku wodnego lub samolotu, jeśli sprawca przekazał statek lub kontrolę nad nim osobie uprawnionej, wobec świadka, który złożył fałszywe zeznanie i dobrowolnie jest sprostował przed podaniem wyroku.

Sąd może też zastosować NZK w szczególnie uzasadnionych przypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa, w szczególności zaś;
- jeśli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą

- szkoda została naprawiona

- ze względu na postawę sprawcy

-jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego bliski odniósł Poważny uszczerbek na zdrowiu.

14.NADZWYCZAJNE ZAOSTRZENIE KARY

Polega na wymierzeniu przez sąd kary wyższej niż w warunkach normalnych, sąd może wyjść ponad górną granicę kary przewidzianą w ustawie dla danego przestępstwa.

Stosuje się je wobec recydywistów i sprawców przestępstw ciągłych.

W wymienionych przypadkach sąd może wymierzyć karę nie przekraczającej górnej granicy zagrożenia ustawowego zwiększonego o połowę.

15.ŚRODKI PODDAJĄCE SPRAWCĘ PRÓBIE

I. Uwagi wstępne

Podstawowym celem kary jest resocjalizacja sprawcy. Czasem możliwe jest podjęcie próby resocjalizacji bez wykonania, w całości lub części, wymierzonej kary lub też bez jej wymierzania.

Temu celowi służą następujące środki:

• Warunkowe umorzenie postępowania karnego- stosowane, jeżeli występują następujące przesłanki:

a) wina sprawcy i społeczna szkodliwości czynu nie są znaczne

b) okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości

c) sprawca nie był karany za przestępstwo umyślne

d) jego warunki osobiste oraz sposób życia pozwalają przypuszczać ze nie dopuści się on już przestępstwa

e) za przestępstwo grozi kara nie przekraczająca 3 lat PW lub 5 lat PW

Okres próby przy warunkowym umorzeniu postępowania wynosi od roku do 2 lat. Sprawca może być oddany pod dozór kuratora lub odpowiedniej instytucji.

Sąd podejmie postępowanie karne, jeśli sprawca w okresie próby popełni przestępstwo umyślne i zostanie za nie skazany, lub narusza porządek prawny.

• Warunkowe zawieszenie wykonania kary- Samo postępowanie karne stanowi czasem tak silny wstrząs psychiczny, że sąd nabiera przekonania, iż sprawca pomimo niewykonania kary będzie w przyszłości przestrzegał porządku prawnego i nie popełni przestępstwa. Stosuje się je w przypadku kary:

a) Pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat

b) ograniczenia wolności

c) grzywny orzeczonej jako kara samoistna

Nie stosuje się w zasadzie do recydywistów..

Stosuje się na okres próby, który wynosi od 2-5lat (pozbawienie wolności) i od 1-3 lat (ograniczenie wolności i grzywna). Okres próby dla młodocianych to 3-5 lat.

Sąd przy zawieszeniu kar PW i Ogr.W może równolegle nałożyć grzywnę od 180 - 90 stawek dziennych oraz nałożyć szereg innych obowiązków.

Po okresie próby, jeśli sprawca nie popełnił w nim przestępstwa, po upływie 6 dalszych miesięcy skazanie ulega zatarciu z mocy prawa i jest uważane za niebyłe- Z rejestru usunięta zostaje informacja o wymierzonej karze.

Sąd zarządza wykonanie kary, jeśli sprawca dopuści się w okresie próby podobnego umyślnego przestępstwa lub będzie zakłócać porządek prawny.

• Warunkowe przedterminowe zwolnienie

Skazanego na karę PW można przedterminowo zwolnić z odbycia reszty kary, jeżeli jego zachowanie uzasadnia przypuszczenie, że nie popełni nowego przestępstwa i będzie przestrzegać porządku prawnego. O zwolnieniu decyduje sąd, może ono nastąpić po odbyciu przez skazanego, co najmniej połowy kary, nie wcześniej niż po 6 miesiącach. Skazanego na 25 lat można warunkowo zwolnić po upływie 15 lat. Skazanego na dożywocie- po 25 latach kary. Czas pozostały do odbycia kary stanowi okres próby trwający od 2 - 5 lat, a 10 lat w przypadku dożywocia.

Okresu spędzonego na wolności nie wlicza się do odbytej kary. Sąd może odwołać warunkowe zwolnienie, jeśli sprawca nie przestrzega porządku prawnego lub popełni przestępstwo.

Po okresie próby, jeśli nie nastąpi odwołanie od warunkowego zwolnienia, po kolejnych 6 miesiącach karę uważa się za odbytą w całości- jednak wyrok nie znika z rejestru.

16.POWRÓT DO PRZESTĘPSTWA

• Recydywa- sprawdza skazany za przestępstwo umyślne na karę PW po odbyciu, co najmniej 6 miesięcy tej kary dopuszcza się w ciągu 5 lat ponownie przestępstwa umyślnego. Za recydywiste uważany jest także ten, kto poprzednio był skazany za przestępstwo umyślne odbył co najmniej rok kary PW i w ciągu 5 lat po odbyciu jej w całości lub części popełnia umyślnie przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu, dopuszcza się gwałtu lub przestępstwa przeciwko mieniu z użyciem przemocy.

17.AMNESTIA I ABOLICJA

• Amnestia jest generalnym aktem łaski państwa. Akt ten nie odnosi się do konkretnego człowieka, lecz do szerokiej rzeszy osób odbywających kary. Polega na całkowitym lub częściowym darowaniu kar prawomocnie orzeczonych za przestępstwa popełnione przed określoną w ustawie amnestyjnej datą. Całkowitemu darowaniu podlegają najczęściej kary najniższe, a inne tylko skróceniu. Amnestia jest ogłaszana w formie ustawy. O amnestii decyduje sejm.

• Abolicja ma podobny charakter do amnestii. Jest generalnym aktem łaski odnoszącym się do tych przestępców którzy nie zostali jeszcze prawomocnie osądzeni.Zakazuje wszczynania postępowania karnego w sprawach o określone przestępstwa, a tam gdzie zostało już wszczęte- umorzyć.

18.PRAWO LASKI

Jest to indywidualny akt łaski państwa wobec przestępcy skazanego na karę sądową. Przysługuje ono głowie państwa- Prezydentowi.

Polega ono na darowaniu kary w całości, zmniejszeniu jej wymiaru lub zamianie na łagodniejszą.

Prośba o ułaskawienie jest rozpatrywana w specjalnym postępowaniu sądowym, prowadzonym z udziałem prokuratora generalnego.

Sprawę najpierw rozpatruje sąd, który wydał wyrok w pierwszej instancji, a następnie sąd odwoławczy. Sąd przekazuje całą sprawę prokuratorowi generalnemu, a on przedstawia ją prezydentowi. Ponowna prośba o ułaskawienie winna być wniesiona po upływie roku od wniesienia poprzedniej.

19.PRZEDAWNIENIE

Po upływie pewnego okresu czasu stosunkowo długiego nie można już sprawcy pociągnąć do odpowiedzialności karnej. Rozróżniamy:

a) Przedawnienie ścigania- biegnie, gdy postępowania karnego w ogóle nie wszczęto. Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu popełnienia minęło:

- 30 lat- zabójstwo

- 20 lat- inna zbrodnia

- 10 lat- występek zagrożony karą 3 lat PW

- 5 lat- czyn zagrożony karą PW mniejszą niż 3 lata

- 3 lata- czyn zagrożony karą ogranicz. Woln. Lub grzywny

b) Przedawnienie wyrokowania- postępowanie karne zostało wszczęte, lecz nie doszło do wydania wyroku. Przestępstwo przedawnia się jeżeli od czasu jego popełnienia minął okres przedawnienia ścigania przedłużony o 5 lat.

c) Przedawnienie wykonania kary- postępowanie karne zakończyło się prawomocnym wyrokiem skazującym, ale kara z jakiejś przyczyny nie została wykonana. Okres przedawnienia biegnie od uprawomocnienia się wyroku i wynosi:

- 30 lat- przy skazaniu na 5 lat PW lub karę surowszą

- 15 lat- kara pozbawienia wolności do lat 5

-10 lat- inna kara

Przedawnieniu nie ulegają zbrodnie przeciwko pokojowi i ludzkości oraz przestępstwa wojenne a także ciężkie umyślne przestępstwa np. zabójstwo.

20.ZATARCIE SKAZANIA

Polega na urzędowym puszczeniu skazania w niepamięć.

Przesłanką jest przestrzeganie przez skazanego porządku prawnego oraz niepopełnienie w danym okresie kolejnego przestępstwa.

Okres niezbędny do zatarcia skazania zależy od rodzaju wymierzonej kary. W przypadku kary PW zatarcie skazania następuje z mocy prawa po upływie 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od jej przedawnienia.

W przypadku kary nieprzekraczającej 5 lat PW sąd może zarządzić zatarcie skazania po upływie 5 lat. W przypadku dożywocia do zatarcia skazania dochodzi po upływie 10 lat od wykonania, darowania lub przedawnienia kary.

Jeśli sprawca w okresie wymaganym do zatarcia skazania popełni przestępstwo i zostanie za nie skazany na karę PW, okres ten zaczyna się od początku i biegnie wspólnie dla obu przestępstw.

2

---