Niesteroidowe leki przeciwzapalne, NLPZ, NSLPZ - to szeroka, niejednorodna grupa leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. Ich działanie polega na hamowaniu cyklooksygenazy prostaglandynowej (COX). Nazywane są niesteroidowymi ze względu na strukturę, odmienną od innych leków mających właściwości przeciwzapalne - kortykosteroidów.
Najbardziej znanym lekiem z tej grupy jest aspiryna, czyli kwas acetylosalicylowy. Poszczególne leki zaliczane do grupy NLPZ-ów różnią się przede wszystkim siłą działania i toksycznością.
Zastosowanie
Stosowane objawowo w zwalczaniu gorączki, bólów o różnym pochodzeniu i małym lub średnim nasileniu. Bywają stosowane w połączeniach z innymi środkami farmaceutycznymi w celu wzmocnienia lub zmienienia profilu ich działania. Hamowanie stanów zapalnych.
Poszczególne leki należące do tej szerokiej grupy różnią się profilem działania. Jedne (np. paracetamol) mają silniej zaznaczone działanie przeciwbólowe, a słabo działają przeciwzapalnie, inne (np. ASA) działają silnie zarówno przeciwzapalnie jak i przeciwbólowo
Działania niepożądane
Leki z grupy NLPZ mają podobną gamę działań niepożądanych, choć ich natężenie jest różne w zależności od preparatu. Zahamowanie wytwarzania prostaglandyn PGE2 i PGI2, znosi ich działanie ochronne dla błony śluzowej przewodu pokarmowego, zmniejsza się wytwarzanie śluzu i uwalnianie wodorowęglanów, co ułatwia działanie czynników szkodliwych na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Powoduje to podrażnienia i zwiększa ryzyko powstania wrzodów żołądka.
Objawami są łagodne nudności, uczucie ciężaru, dyskomfortu w nadbrzuszu. Poważniejszymi objawami są krwawienie z przewodu pokarmowego i następstwa w postaci niedokrwistości mikrocytarnej. W skrajniejszej postaci owrzodzenia i perforacje wrzodów żołądka. Na takie działania niepożądane narażeni są bardziej chorzy z chorobą wrzodową w wywiadzie, z reumatoidalnym zapaleniem stawów i w podeszłym wieku.
Inne skutki zmniejszenia poziomu prostaglandyn
Nasilanie prawdopodobieństwa krwotoków z uwagi na działanie antyagregacyjne (patrz: krzepliwość krwi).
Wywoływanie skurczu oskrzeli (tzw. astma aspirynowa). Mechanizm nie jest udowodniony, zakłada się jednak, że NLPZ hamują cyklooksygenazę, nie hamując lipooksygenazy. Prowadzi to do zwiększonego wytwarzania leukotrienów odpowiedzialnych za kurczenie naczyń.
Możliwość zamknięcia przewodu tętniczego u płodu - przeciwwskazane jest podawanie NLPZ w okresie ciąży.
NLPZ mogą wywoływać reakcje uczuleniowe, objawiające się głównie zmianami skórnymi. Mogą też zmieniać reakcję organizmu alergeny, samemu nie wywołując objawów alergii. Przypadki zmiany reakcji immunologicznej odnotowano u pszczelarzy, normalnie mało wrażliwych na jad pszczeli - po zastosowaniu przez nich leków z tej grupy i następnie użądleniu przez pszczołę obserwowano u tych osób bardzo silną, uogólnioną reakcję uczuleniową. Taka zwiększona wrażliwość utrzymywała się przez ok. tydzień od zażycia leku.
Niektóre leki z tej grupy mogą być hepatotoksyczne. Niektóre wycofane z użycia preparaty mogły powodować uszkodzenie szpiku.
Interakcje
Łączenie leków I generacji (hamujących głównie COX-1) łącznie z pochodnymi kumaryny zwiększa ryzyko powikłań krwotocznych pooperacyjnych.
alkohol (zwiększa możliwość krwawienia z przewodu pokarmowego)
Zasady terapii lekami z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych
Stosowanie tylko jednego leku z tej grupy (wyjątek - stosowanie małych dawek (75 mg) kwasu acetylosalicylowego (aspiryna) w prewencji udaru mózgu i choroby niedokrwiennej serca).
Stopniowe zwiększanie dawek do osiągnięcia dawki maksymalnej, a nie łączenie z innymi lekami.
Przed ewentualną decyzją o zmianie preparatu - odpowiednio długie jego stosowanie.
Wybieranie leku o najlepszej skuteczności przy możliwie najmniejszych działaniach niepożądanych.
Monitorowanie działań niepożądanych oraz unikanie interakcji lekowych.
Paracetamol - lek o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym , pochodna acetanilidu. W odróżnieniu od leków przeciwbólowych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych wykazuje tylko bardzo słabe działanie przeciwzapalne[5] i nie zaburza procesu krzepnięcia krwi.
Stosowany u osób dorosłych oraz dzieci. Może być podawany doustnie, doodbytniczo oraz dożylnie. Dostępny bez recepty w postaci tabletek, czopków oraz syropów dla dzieci.
Wskazaniami do podawania paracetamolu są bóle mięśni, stawów, kości, zębów, nerwobóle, ból pleców, barku i głowy, ból miesiączkowy oraz stany gorączkowe, a także ból po zabiegach stomatologicznych i chirurgicznych.
Paracetamol występuje również w złożonych preparatach przeciwbólowych, na przykład w kombinacji z kodeiną, kofeiną, kwasem acetylosalicylowym, ibuprofenem, difenhydraminą, dekstrometorfanem, fenylefryną, propyfenazonem, tramadolem czy witaminą C. W połączeniu z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi i opiodowymi środkami przeciwbólowymi jest stosowany w leczeniu silniejszych bóli[7].
Działa przez blokowanie enzymu cyklooksygenazy prostaglandynowej w ośrodkowym układzie nerwowym, hamując syntezę prostaglandyn, aczkolwiek mechanizm nie został jeszcze do końca wyjaśniony.
Nie wolno łączyć paracetamolu z izoniazydem, diflunisalem, ryfampicyną i barbituranami. Wykazuje poważne interakcje z większością leków przeciwwirusowych.
U chorych z niewydolnością nerek sprzężony paracetamol kumuluje się we krwi.
Paracetamol - lek uśmierzający ból i obniżający podwyższoną temperaturę ciała - stosuje się w następujących przypadkach:
bólu zęba,
bólach menstruacyjnych,
bólu mięśniowym,
chorobie zwyrodnieniowej stawów (lekkie i średnio nasilone bóle w artrozie biodra i kolana),
bólu po szczepieniu,
bólach pooperacyjnych,
bólach nowotworowych (pojedynczo oraz w połączeniu z kodeiną lub innym opioidem)[3].
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Nadwrażliwość na paracetamol lub którykolwiek ze składników pomocniczych[49].
Nie zaleca się długotrwałego, ani częstego stosowania paracetamolu.
Należy zachować ostrożność w przypadku zaburzenia funkcji wątroby i nerek, systematycznego spożywania napojów alkoholowych, stanu niedożywienia i odwodnienia.
Dożylne podawanie paracetamolu należy ograniczyć wyłącznie do szczególnych przypadków klinicznych.
W przypadku homozygotycznych pacjentów chorych na fenyloketonurię należy w przypadku tabletki do ssania wliczyć ilość fenyloalaniny w dietę[3].
Nie zaleca się ponownego podawania dzieciom, u których wystąpiła encefalopatia po wcześniejszym podaniu paracetamolu[38].
Nie powinny przyjmować paracetamolu osoby z wrodzonym niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej[11].
Osoby, u których stwierdzono występowanie zepołu Gilberta, zespołu Criglera-Najjara lub zespołu Dubina-Johnsona powinny skonsultować ewentualne zażycie paracetamolu z lekarzem.
Paracetamolu nie powinny przyjmować osoby z niedokrwistością[11].
Paracetamol jest przeciwwskazany w pierwszym trymestrze ciąży. Po upływie 3 miesiąca ciąży oraz w okresie laktacji - wyłącznie po zasięgnięciu opinii lekarza[11].
Różne badania naukowe wykazały związek pomiędzy stosowaniem paracetamolu a diagnozowaniem nowo powstałej astmy oskrzelowej u dorosłych - o 63% więcej przypadków w grupie osób systematycznie zażywających paracetamol w porównaniu do grupy osób nie zażywających paracetamolu. Przypuszcza się, że mechanizm tego fenomenu może mieć związek ze zmniejszeniem ilości glutationu w płucach oraz stresem oksydacyjnym[50][51]. Autorzy stwierdzają, że nie ma jeszcze wystarczających dowodów, aby uznać paracetamol za lek przeciwwskazany dla pacjentów z astmą oskrzelową i sugerują przeprowadzanie dalszych badań w celu potwierdzenia lub wykluczenia związku pomiędzy paracetamolem a astmą oskrzelową[52]. W badaniu z 2008 stwierdzono związek pomiędzy podawaniem paracetamolu niemowlętom i dzieciom, a częstszym występowaniem astmy w wieku 6-7 lat[53].
Działania niepożądane
W dawkach terapeutycznych paracetamol nie wykazuje zbyt wielu działań niepożądanych oraz nie drażni błony śluzowej żołądka i jelit, tym niemniej przy zalecanych dawkach mogą pojawić się:
uszkodzenie wątroby (żółtaczka, martwica) i nerek (zapalenie, martwica), głównie podczas długotrwałego przyjmowania wysokich dawek;
zaburzenia w układzie krwiotwórczym: methemoglobinemia, agranulocytoza, trombocytopenia[3].
Interakcje
Kofeina wzmaga działanie paracetamolu. Interakcja wykorzystana w preparatach złożonych[11].
Salicylamidy wydłużają okres działania paracetamolu[11].
Jednoczesne stosowanie aspiryny i paracetamolu prowadzi do podwyższenia stężenia obu leków we krwi[54].
Działanie doustnych leków przeciwzakrzepowych może ulec wzmożeniu podczas długotrwałego stosowania wysokich dawek paracetamolu.
Węgiel aktywny i cholestyramina osłabiają wchłanianie paracetamolu.
Spożywanie napojów alkoholowych łącznie z paracetamolem może prowadzić do toksycznego uszkodzenia wątroby nawet w przypadku stosowania zalecanych w ulotce dawek.
Jednoczesne stosowanie innych leków indukujących enzymy wątrobowe (cytochrom P450), do których należą np. barbiturany, izoniazyd, rifampicyna, karbamazepina, fenytoina może prowadzić do toksycznego uszkodzenia wątroby nawet w przypadku stosowania dawek zalecanych w ulotce.
Przy jednoczesnym i systematycznym stosowaniu paracetamolu z zydowudyną częściej dochodzi do neutropenii, najprawdopodobniej ze względu na zmniejszenie metabolizowania zydowudyny[3].
Paracetamol wyraźnie wydłuża okres półtrwania chloramfenikolu[49].
Jednoczesne stosowanie paracetamolu z innym lekiem z grupy NLPZ zwiększa ryzyko uszkodzenia nerek
Ibuprofen - niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ). Pochodna kwasu propionowego o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym.
Zmniejsza obrzęk, poprawia ruchomość stawów i usuwa uczucie zdrętwienia w stawach. Hamuje agregację płytek krwi, zmniejsza krzepliwość krwi. Działanie przeciwbólowe występuje po około 30 min i utrzymuje się przez 4-6 h. Ibuprofen jest wydalany z moczem w 60-90% w postaci metabolitów. Nie kumuluje się w organizmie. U noworodków urodzonych przed 34 tygodniem ciąży stosowany we wlewie dożylnym w celu zamknięcia przetrwałego przewodu tętniczego.
Działanie
Działanie leku polega głównie na hamowaniu cyklooksygenaz: (1) konstytutywnej (COX-1) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn spełniających funkcje fizjologiczne w przewodzie pokarmowym i nerkach; (2) indukowanej (COX-2) odpowiedzialnej za syntezę prostaglandyn pozapalnych w miejscu zapalenia. Z przewodu pokarmowego wchłania się bardzo szybko, częściowo w żołądku i w większym stopniu w jelicie cienkim. Maksymalne stężenie w osoczu osiąga 1-2 h po podaniu tabletki, a 1 h po podaniu zawiesiny. Metabolizm zachodzi w wątrobie. t1/2 we krwi wynosi 2 h. W 90% wiąże się z białkami osocza. Wydala się z moczem w postaci 2 nieczynnych metabolitów. Eliminowany całkowicie z krwi po 24 h po podaniu ostatniej dawki. Hamuje agregację płytek krwi (słabiej i krócej niż kwas acetylosalicylowy).
Wskazania
Jako lek przeciwbólowy (łagodne i średnie bóle) i przeciwzapalny w reumatoidalnym zapaleniu stawów, chorobie zwyrodnieniowej stawów obwodowych i kręgosłupa oraz innych chorobach reumatycznych. Również w leczeniu zmian pourazowych, przeciążeniowych i zapalnych tkanek okołostawowych: ścięgien, więzadeł, mięśni, torebek stawowych, kaletek maziowych i pochewek ścięgnistych. Także w innych stanach bólowych (m.in. bóle głowy, zębów, miesiączkowe) oraz w gorączce.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na ibuprofen i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne, czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, skaza krwotoczna. Ostrożnie w astmie oskrzelowej, niewydolności nerek, wątroby i serca oraz u dzieci poniżej 12 roku życia.
Interakcje
Jeśli równocześnie stosuje się doustnie leki przeciwzakrzepowe z grupy kumaryn, mogą wystąpić krwawienia. Zwiększa toksyczność metotreksatu, zmniejsza działanie leków moczopędnych zwiększa stężenie litu i digoksyny. W razie równoczesnego stosowania kortykosteroidów zwiększa się ryzyko działań niepożądanych w przewodzie pokarmowym, włącznie z krwawieniami. Antagoniści receptora H2 zmniejszają działanie leku. Probenecyd i sulfinpirazon przedłużają działanie ibuprofenu. Alkohol nasila działanie leku. Łączne podawanie z innymi NLPZ może wywołać alergię krzyżową.
Działania niepożądane
Ogólne: odbijanie, niestrawność, nudności, bóle w nadbrzuszu, wzdęcia, biegunka, zaparcie, brak łaknienia, rzadziej wrzód żołądka lub dwunastnicy, krwawienie z przewodu pokarmowego;
Odczyny alergiczne: skórne reakcje uczuleniowe, rumień, obrzęki, osutka, pokrzywka, nieżyt nosa, astma oskrzelowa: w razie dużych dawek bóle i zawroty głowy, osłabienie, zmęczenie, zatrzymanie płynów, obrzęki, zaburzenia widzenia, senność, upośledzenie czynności nerek; rzadko w długotrwałym leczeniu może wystąpić niedokrwistość hemolityczna, granucytopenia i małopłytkowość. W przypadku stosowania deksibuprofenu możliwe jest zmniejszenie częstości występowania niektórych działań niepożądanych.
Kwas acetylosalicylowy- Popularny środek o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym. Przy stosowaniu długotrwałym wykazuje działanie przeciwzakrzepowe. Składnik wielu leków złożonych
Kwas acetylosalicylowy ma własności przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne - należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Mimo że jest tak starym lekiem, w większości krajów jest nadal najczęściej stosowanym specyfikiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym (obok paracetamolu).
Długotrwałe przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego może mieć jednak skutki uboczne. Do najważniejszych należą uszkodzenia błony śluzowej żołądka, których konsekwencją są krwawienia z przewodu pokarmowego oraz wrzody żołądka. Często przyczyną powstawania tych problemów jest niewłaściwe samoleczenie - pacjent przyjmuje kilka tabletek preparatów o różnych nazwach handlowych, nie zwracając uwagi na to, że w każdym z nich znajduje się ta sama substancja: kwas acetylosalicylowy. Tym sposobem przekracza on bezpieczną dobową dawkę leku. Jest to szczególnie groźne, jeśli leki przeciwbólowe zażywane są często, na przykład przy uporczywych bólach głowy
Przeciwwskazania
Kwas acetylosalicylowy nie powinien być stosowany przez kobiety w ciąży - badania wykazały korelację między jego zażywaniem przez matki a występowaniem rozszczepu podniebienia, wad serca i mniejszej masy urodzeniowej u noworodków. Salicylany zażywane w ciąży zwiększają też ryzyko powikłań okołoporodowych, gdyż zaburzają syntezę pochodnych kwasu arachidonowego. Kwasu acetylosalicylowego nie należy podawać małym dzieciom oraz młodzieży w leczeniu objawowym grypy, przeziębienia i innych chorób wirusowych, ponieważ może to spowodować wystąpienie zespołu Reye'a. Nie może być stosowany u osób z astmą indukowaną przez kwas acetylosalicylowy. Leki zawierające w swym składzie kwas acetylosalicylowy są przeciwwskazane dla osób cierpiących na chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy. Leki zawierające acetylosalicylany (wszystkie piryny) nie powinny być też stosowane przez osoby ze skazami krwotocznymi, jak hemofilia lub choroba von Willebranda, ponieważ obniżają krzepliwość krwi.
Metamizol sodowy (pyralgina) Ma stosunkowo słabe działanie przeciwzapalne, a silne (jednak słabsze od aminofenzonu) przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Dodatkowo wykazuje niewielkie działanie uspokajające i zwiotczające dla mięśni gładkich. Mechanizm jego działania polega na hamowaniu aktywności enzymu - cyklooksygenazy w ośrodkowym układzie nerwowym.
Działania niepożądane
Długotrwałe podawanie może wywołać leukopenię, agranulocytozę, uszkodzenie wątroby i nerek. Możliwe uszkodzenia układu krwionośnego, zaburzenia pokarmowe, zmiany skórne. Sporadycznie u osób nadwrażliwych na ten lek może występować wstrząs po podaniu dożylnym[3].
Naproksen - organiczny związek chemiczny, pochodna kwasu naftalenooctowego o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i przeciwgorączkowym, zaliczana do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Działa na zasadzie "wyłączania" (blokowania) hormonów odpowiedzialnych za ból i stany zapalne. Stosowany jest przy uśmierzaniu bólu, a także przy leczeniu stanów zapalnych takich jak: zapalenia tkanek miękkich, zapalenia mięśni, bóle menstruacyjne, reumatyzm, osteoporoza, artretyzm. Działa długofalowo. Stosowany w formie tabletek bądź maści do użytku zewnętrznego