1. Socjologia jako dyscyplin naukowa: geneza, przedmiot, funkcje socjologii.

Socjologia jest jedną z gałęzi społecznych zbioru dyscyplin naukowych. Jest to nauka badająca naturę zachowania ludzkiego oraz związków miedzy ludzkich oraz ich rezultaty. Podstawowym jej założeniem jest myśl, że egzystencja ludzka jest egzystencją społeczną. Socjologia przedstawia pogląd na warunki ludzkiego bytu.

Nauka pojawiła się w pierwszej połowie XIX w. Augusta Comte'a uważa się za twórcę tego kierunku. Koncentrował się on na dwóch aspektach życia społecznego. Po pierwsze na porządku i stabilizacji a po drugie na zmianach społecznych określonych mianem dynamiki społecznej. Comte uważał, ze te czynniki łączą społeczeństwo i decydują o jego przemianach.

Ważną rolę odegrał również Herbert Spencer, był on prekursorem myśli socjologicznej -

Strukturalistyczno-funkcjonalistycznej, głównym jej założeniem jest stwierdzenie, że można

wyjaśniać różne zjawiska a szczególnie struktury społeczne w kategoriach konsekwencji ich istnienia.

Natomiast poglądy Karola Marksa stały się fundamentem socjologicznej „ szkoły konfliktu „.

Ujmował on historię świata w kategoriach walki i klas np. ziemianie przeciwko chłopom, właściciele niewolników przeciwko niewolnikom. Pogląd ten został nazwany materializmem dialektycznym. Zakładał on, że nowe struktury będą doskonalsze od starszych.

Max Weber zajmował się badaniami, których główną dziedziną były badania społeczne takie jak wartości, przekonania oraz postawy kierujące ludzkim zachowaniem.

Prace Georgea Simmela doprowadziły do badań nad typami społecznymi. Jego szczegółowa analiza „ obcego” uchwyciła wszystkie subtelności dotyczące roli społecznej.

Przedmiotem socjologii są:

1. Społeczne uwarunkowania człowieka ( jego cech, zachowań ), cechy osobowości społecznej człowieka.

2. Społeczne działania ( oddziaływania ) ludzi:

- stosunki społeczne pomiędzy ludzmi

- stosunki społeczne pomiędzy grupami, zbiorowoścami

- stosunki społeczne wewnątrz nich

- konflikty, walka, współpraca, współdziałanie

3) Rozwój współżycia społecznego - procesy społeczne.

4) Kultura ( wytwory działalności ludzkiej materialne i niematerialne )

5) Formy współżycia ( struktura społeczna )

Socjologię dzieli się na:

- ogólną ( teoretyczną ): metodologia, struktur społecznych, zmian społecznych

- szczegółową ( badawczą ): kultury ( np. masowej ) medycyny, sportu, pracy, nauki i wiedzy, rodziny, wychowania, religii, prawa, patologia życia społecznego.

Podstawowe funkcje socjologii:

1:Diagnostyka społeczna (socjografia) dąży do zebrania danych o rozmaitych dziedzinach życia społecznego w sposób intersubiektywnie sprawdzalny i systematyczny, a przy tym subiektywnie rozumiany. Początek jej dały badania Fryderyka Engelsa dotyczące położenia klasy robotniczej w Anglii. Bada ją socjologia diagnostyczna.

2: Funkcja apologetyczna ujawnia się wtedy, gdy dzięki zebranym w wiedzę socjologiczną danym dla celów pozanaukowych chwali się pewne sytuacje społeczne, instytucje, koncepcje. Tak wykorzystywana była między innymi w III Rzeszy, ale w wersji subtelniejszej jest używana także w innych państwach i okresach historycznych. Dzieje się tak dlatego, że w naukach społenczych można dobierać dla z góry przyjętej tezy dogodną argumentację.

3:Funkcja demaskatorska może być rozumiana na dwa sposoby: metodologiczny i oceniający. W rozumieniu metodologicznym demaskowanie to ukazywanie pewnych cech, które nie są łatwo uchwytne na pierwszy rzut oka lub wskazywanie na zmienne niezależne, które tkwią u podstaw pewnych zjawisk, a są przesłonięte przez pozorne zmienne niezależne. W rozumieniu emocjonalnym albo oceniającym chodzi o wskazywanie pewnych rzeczywistych motywacji, które są celowo lub nieświadomie ukrywane. Demaskatorstwo emocjonalne polega na ujawnianiu motywów, które chciałoby się starannie ukryć. Przykładem może być faktyczna i normatywna skuteczność przepisu prawnego.

4:Funkcja teoretyczna to zarówno przygotowanie modelu teoretycznego dla uporządkowania zbioru zgromadzonych wcześniej danych empirycznych jak i wyjaśnienie opisywanych zależności, rozumienie wielości możliwych sytuacji międzyludzkich. Uzyskiwane dane mogą jednak wspierać rozmaicie sformułowane hipotezy ogólne. Jest obok funkcji diagnostycznej główną funkcją nauki socjologii.

5:Funkcja socjotechniczna rozumiana jest jako zespół pewnych zleceń dotyczących tego, jak przy uwzględnieniu istniejących ocen społecznych dokonywać świadomych przekształceń po to, by osiągnąć zamierzone cele. Może obsługiwać zarówno oceny społecznie wartościowe jak i naganne. Jej zadaniem jest zarówno dawanie zaleceń w poszczególnych dziedzinach życia społecznego jak i przede wszystkim proponowanie ogólnych założeń praktycznego działania.

Występują 4 metody badawcze socjologii:

- metoda obserwacyjna - pozbawione wszelkich odniesień do teorii społecznych badanie zachowań jednostek w danej sytuacji

- metoda eksperymentalna - eksperymentalna weryfikacja faktów

- metoda porównawcza - porównywanie podobnych zjawisk w tym samym czasie

- metoda historyczna - porównywanie jednego zjawiska lub oceny w różnych okresach historycznych.

2) Społeczeństwo: struktura społeczna, stratyfikacja społeczna, zróżnicowanie nierówności i podziałów społecznych, zbiorowości społeczne.

Społeczeństwo jest zbiorem ludzi o wspólnej kulturze jak i również terytorium i wspólnej tożsamości a wspólna kultura jest dla nich wzorem życia. Życie społeczne to struktura związków miedzy ludzkich. Interakcje społeczne nie istnieją przypadkowo, gdyż istnieje ogólny wzór zachowania człowieka, który jest jednostką społeczną . I tym samym struktura społeczna jest to trwały układ relacji między elementami społeczeństwa.

Do tych elementów zaliczamy:

- grupy, status, rola, organizacje, instytucje, wspólnoty.

Struktura społeczna jest układem stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi i organizacjami.

(Struktura społeczna jest oryginalnym wytworem socjologii polskiej, wiąże się ono z 4 nazwiskami:

1. Stanisław Rykliński lata 30-ste

2. Stanisław Ossowski lata 50,60,70 - te i dalej

3. Paweł Rybicki lata 60,70 -te

4. Piotr Sztompka

Elementy struktury społecznej:

- struktura masowa

- struktura warstwowa

- struktura zawodowa

- struktura demograficzna

Stratyfikacja społeczna - inaczej uwarstwienie społeczne oznacza, że wszelka społeczności składa się z poziomów pozostających ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania. Istnieje 5 podstawowych zasobów społecznych:

- władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie, zdrowie.

Innymi słowy stratyfikacja oznacza, że każde społeczeństwo ma system rang: pewne warstwy stoją wyżej, inne niżej. Ich suma stanowi stratyfikacyjny danego społeczeństwa.

Znamy cztery podstawowe systemy stratyfikacji społeczeństw:

- niewolnictwo

- system kastowy ( system zamknięty)

- system stanowy

-system klasowy ( forma otwarta )

Teorie stratyfikacji:

- teoria funkcjonalistyczna mówi nam o tym, że dobra społeczne zawsze będą rozdzielone nierówno, ponieważ na głównych pozycjach społeczeństwo umieści jednostki o niezbędnych umiejętnościach i przygotowaniu

- teoria konfliktu mówi nam o tym, że istnieją dwie podstawowe klasy społeczne: na tych, którzy posiadają środki produkcji i na tych, którzy ich nie posiadają.

System nierówności: klasowe, etniczne, płci. Istnieje wówczas, gdy jakaś kategoria społeczna otrzymuje więcej niż inna kategoria, cenionych w danym społeczeństwie dóbr.

Nierówności w społeczeństwie związane są ze zróżnicowaną dystrybucją wartościowych dóbr miedzy różne kategorie ludzi ze względu na:

- klasy

- narodowości

- płeć

Przedmiotem zainteresowania socjologii są te różnice miedzy ludzmi, które określają pozycje społeczne, wyznaczają role społeczne i są podstawą niektórych podziałów społecznych i zróżnicowania społecznego. Nierówności i hierarchie występują we wszystkich zbiorowościach nie tylko ludzkich.

Zbiorowości społeczne to dowolne skupienie ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje, chociażby przez krótki okres czasu więź społeczna.

Wyróżniamy następujące rodzaje zbiorowości:

1. grupa społęczna

2. para ( dwójka )

- więź stosunków pokrewieństwa

- więź pokrewieństwa

- para przyjaciół

- para połączona stosunkiem pomocy

- para połączona stosunkiem wychowawczym

- para połączona stosunkiem zwierzchnictwa

- para połączona stosunkiem przelotnym krąg społeczny

3. krąg społeczny

- stycznościowy

- koleżeński

- przyjacielski

4. społeczność ( wspólnota )

5) zbiorowości oparte na podobieństwie zachowań

- zbiegowisko

- publiczność: zebrana, rekreacyjna, szukająca informacji

- tłum: agresywny ( linczujący, terroryzujący, walczący, uciekający, nabywający, demonstrujący, psychologiczny, impulsywny

5. zbiorowości wyróżnione na podstawie odrębnej kultury

- rody

- klany

- plemiona

- lud

- naród

Wg Sztomki wyróżnia się następujący podział społeczeństwa:

- demograficzne

- grupowe

- systemowe

- strukturalne

-aktywistyczne

- kulturalistyczne

- zdarzeniowe

Wikipedia:

Społeczeństwo, jedno z podstawowych pojęć socjologicznych, różnie definiowane i rozumiane. Najczęściej określa się społeczeństwo jako wszelkie formy życia zbiorowego w ramach jednego narodu czy państwa, oparte na zasadzie odrębności, utrzymujące swój byt przez dłuższy okres. Szeroko również upowszechnione są poglądy, które upatrują istotę społeczestwa w fakcie istnienia organizacji społecznej, w związku z czym społeczeństwo definiowane jest jako ogół instytucji i urządzeń zapewniających ludziom wspólne zaspokajanie potrzeb, zorganizowane współżycie i rozwój. Społeczeństwo uważane jest także za system grup społecznych wzajemnie zależnych, podlegających przeobrażeniom.

Na gruncie socjologii wyróżnia się:

1) społeczeństwo globalne oznaczające dużą zbiorowość, żyjącą na rozległej przestrzeni, w której wytworzyły się i utrzymują więzi społeczne oparte na wspólnym dorobku kulturowym, na funkcjonowaniu instytucji nieformalnych i wzorów zachowania.

2) społeczeństwo lokalne (społeczność), czyli zbiorowość ludzką mieszkającą na określonym terytorium (np. osiedle mieszkaniowe, dzielnica miasta, wieś), w której więzi społeczne oparte są na wspólnocie warunków życia, sąsiedztwie, wspólnej kulturze, ścisłej społecznej kontroli.

3. Grupy społeczne: struktura, elementy, pozycja, status, rola społeczna, rodzaje i funkcje grupy.

Grupa społeczna to przynajmniej dwie osoby podzielające wspólny wzór kulturalny. Osoby te powiązane są systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadających pewne wspólne wartości i podzielonych od innych zbiorowości pewną zasadę odrębności.

Grupą społeczną nie jest np. zbiorowość, czyli grupa osób nie wchodzących ze sobą w interakcje społeczne i nie mających odrębności. Zbiorowością a nie grupą jest tłum, grupa osób na dworcu czekająca na pociąg.

Grupa społeczna posiada świadomość wspólnoty i odrębności.

Struktura grupy to układ wszystkich elementów i zasad ich wzajemnego przyporządkowania :

- mikrostruktura ( układ pozycji członków, wzory wzajemnych oddziaływań, wzory stosunków, wartości, postawy )

- makrostruktura ( struktura ludnościowa, zawodowa, klasowo- warstwowa, wykształcenia, ekologiczna i inne struktury: polityczna i administracyjna )

Cechy grupy:

- istnienie zbiorowości co najmniej dwóch osób

- istnienie bezpośredniej interakcji pomiędzy członkami grupy

- istnienie celu grupowego

- pełna akceptacja przynależności do grupy

- istnienie norm społecznych ( czasami ustalone odgórnie )

- istnienie wewnętrznej struktury grupowej

- wspólne wartości

- trwała więź społeczna

Znaczenie grupy społecznej:

- umożliwia realizować cele, które niemożliwe sa do osiągnięcia samodzielnie

- jest źródłem wiedzy i doświadczenia

- przekazuje swoim członkom wartości, postawy, normy, życia w grupie ( pożądanie i niepożądanie )

Cechy wyróżniające grupy:

- organizacja wewnętrzna

- własne wartości

- świadomość członków o przynależności do grupy

- „ zasada odrębności „

Aspekty przynależności do grupy:

- formalny

- obiektywny

- subiektywny

Przynależność do grupy:

- realna

- ideologiczna

Klasyfikacja grup:

1 ) ze względu na rodzaj struktury:

- małe

- duże

2) ze względu na typ więzi:

- pierwotne

- wtórne

3. ze względu na stopień sformalizowania instytucji:

- formalne

- nieformalne

4. ze względu na stopień trudności wejścia do grupy:

- inkluzywne

- ekskluzywne

5. klasy społeczne

6. grupy terytorialne

7. grupy wspólnych wartości kulturowych

8. grupy celowe:

- zrzeszenia

- grupy celowe przymusowe

Solidarność grupy - to poczucie wspólności, identyfikacja poszczególnych jednostek należących do grupy z innymi członkami, identyfikacja osobistych interesów każdego członka z interesami wszystkich członków.

4. Osobowość społeczna: socjogenne elementy (osobowość podstawowa, kulturowy ideał osobowości, układ ról społecznych, wzór osobowy), jaźń (ja) społeczne (subiektywna, obiektywna, odzwierciedlona, fasadowa).

Osobowość społeczna to ogół społecznych wzorów, jakie realizuje i ról jakie pełni jednostka wobec innych ludzi jako członków społeczeństwa. Na osobowość społeczną składa się wiele elementów, które kształtują się we toku rozwoju społecznego jednostki pod wpływem oddziaływania najbliższego środowiska, wychowania, własnej aktywności oraz wrodzonych i dziedzicznych zadatków organizmu.

Do najważniejszych składników osobowości zaliczamy: potrzeby, motywacje, zainteresowania, poglądy, wartości, postawy, temperament, inteligencje i zdolności.

Socjogenne elementy osobowości: wyróżnia się cztery podstawowe socjogenne elementy osobowości:

1. Kulturowy ideał osobowości - narzucany przez społeczeństwo w toku socjalizacji (proces uspołeczniania, wchodzenia w kulturę) i wychowania;

2. Role społeczne - pełnione w grupach społecznych, polegające na wykonywaniu pewnych układów czynności w sposób formalnie lub nieformalnie ustalonych przez te grupy;

3. Jaźń subiektywna - czyli wyobrażenie o własnej osobie, wytworzone pod wpływem innych ludzi;

4. Jaźń odzwierciedlona - czyli sposób wyobrażeń o sobie odczytanych z wyobrażeń innych ludzi o nas samych. Np. ktoś uważa nas za piękność i my sami zaczynamy o sobie tak myśleć

Osobowość podstawowa - elementy osobowości występujące u przedstawiciela określonej kultury, zharmonizowane z jej instytucjami. Jest to podłoże postaw uczuciowych i systemu wartości właściwemu zbiorowości, w której wychowany został człowiek. Różnice w osobowościach podstawowych powstają na drodze wychowania.

Najważniejsze znaczenie dla kształtowania się osobowości mają doświadczenia dzieciństwa, odmienne osobowości podstawowe w poszczególnych kulturach wiązane są z różnicami w sposobach wychowania dzieci. Inna jest dyscyplina i rygoryzm oraz okazywanie uczuć.

Układ ról społecznych - W każdej grupie społecznej do której należymy (rodzina, szkoła) mamy określoną pozycję, pełnimy pewną rolę społeczną. Rola społeczna to pozycja w każdej z grup, pewne prawa i obowiązki, które wynikają z zajmowanej pozycji oraz społeczne wyobrażenie o pełnieniu tej roli społecznej. Istnieje pewien wzorzec oczekiwany w stosunku do ról społecznych. Pełnione przez człowieka role muszą być komplementarne, muszą się wzajemnie uzupełniać. Może dochodzić do konfliktu ról - pełnione role społeczne wykluczają się wzajemnie, np. prawnik będący członkiem mafii.

Wzór osobowy - model idealnego członka danej grupy społecznej, wyznaczony przez zespół norm i wyobrażeń związanych z pełnieniem określonych ról społecznych.

Jaźń fasadowa - kreowaniu swojego obrazu wobec innych.

Jaźń obiektywna - zespół cech, postaw, zachowań czy emocji które faktycznie pokazujemy w relacjach z innymi ludźmi.

5. Kultura: masowa, symboliczna, systemy wartości, normy społeczne, znaki i symbole.

Kultura - oznacza wszystko co jest stworzone przez człowieka, co jest przez niego nabywane przez uczenie się i przekazywanie innym ludziom, a także następnym pokoleniom w drodze informacji pozagenetycznej.

Charakterystyka kultury jako atrybutu człowieka:

• Kultura obejmuje całość życia człowieka (np. jedzenie - kultura wpływa na to jak jemy: pałeczki, łyżka itp. i na to co jemy: Chińczycy psa, Francuzi - żabie udka)

• Słowo kultura nie ma znaczenia wartościującego - kulturą nie jest tylko to co dobre i szlachetne ale wszystko co jest dziełem człowieka. Pewne praktyki wzbudzają w nas sprzeciw ale i tak są elementami kultury np. kanibalizm;

• Kultura to twór zbiorowy a nie indywidualny - powstaje i rozwija się w drodze kontaktów miedzy osobnikami przekazującymi sobie różne informacje i uczącymi się od siebie nawzajem, jak zachowywać się w różnych okolicznościach.

• Kultura narasta i przekształca się w czasie

Kultura dała ludziom lepszy i szybszy sposób przystosowania się do wszelkich zmian. Związek między kulturą a ludźmi ma charakter wzajemny, bowiem to co najczęściej uważne jest za naturalne i oczywiste stanowi produkt określonej kultury. Pomimo ograniczeń ( prawo, które jest wynalazkiem kultury zabrania pewnych zachowań ) kultura sprzyja wolności wyzwalając jednostkę od ograniczających ją a wyznaczających z góry zachowań dyktowanych przez instynkt. Ludzie zmieniają działanie w zależności od sytuacji dokonują wyborów, choć ich liczba może być ograniczona. Kultura ma charakter restryktywny, to jednak często pozwala na wybór spośród akceptowanych opcji np. styl ubierania.

Kultura wyzwala w społeczeństwie wyzwala w nas także od przymusu ciągłego odkrywania wszystkich niezbędnych aspektów życia społecznego. Niezliczone czynności jakie człowiek wykonuje codziennie a także nie zliczone wytwory materialne są produktami kultury i dzięki nim jest czas na rozwój ludzkiej kreatywności i odkrywczości .

Składniki kultury

• kultura materialna - wszystkie dotykane, konkretne wytwory społeczeństwa np. odkrycia archeologiczne. Obejmuje ona również tak różne obiekty jak telewizory, ubrania, pralki automatyczne. Bez względu na zachodzące zmiany składniki kultury materialnej są ważną częścią fizycznego środowiska społeczeństwa.

• kultura niematerialna są to duchowe wytwory społeczeństwa przekazywanych przez pokolenia, stanowiące ośrodek życia społecznego. Na aspekt kultury niematerialnej składają się poglądy na temat świata, które są częścią kulturowego dziedzictwa wszystkich społeczeństw. Pojęcie wiedza odnosi do zbioru tych poglądów, które są oparte na wnioskach pochodzących z doświadczenia empirycznego, natomiast przekonania są poglądami nie popartymi wiedzą empiryczną w takim stopniu ,który umożliwiałby uznanie ich za niewątpliwie prawdziwe.

Treści kultury:

Wartości -to dowolny przedmiot materialny lub idealny, w stosunku do którego jednostka lub zbiorowość przyjmuje postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus. Możemy tu zaliczyć np. mieszkanie, samochód, zdrowie, wolność, miłość.

W różnych zbiorowościach może obowiązywać różne dążenie do realizacji różnych wartości - zbiorowości mają różne systemy wartości.

Możemy wyróżnić wartości:

• wartości uznawane - to takie o których człowiek wie, że powinny być dla niego atrakcyjne i że powinien je cenić. Człowiek je akceptuje i dążąc do ich realizacji może odczuwać przymus zewnętrzny;

• wartości odczuwane - są wchłonięte i stały się częścią wewnętrznego świata człowieka, a dążenie do ich osiągnięcia odczuwane jest jako własna potrzeba. Są to wartości zinternalizowane.

• Wartości realizowane - mogą być zarówno uznawane jak i odczuwane. Jednak nie wszystkie wartości których ludzie uznawanie deklarują, są przez nich realizowane w życiu codziennym.

Realizacja wartości odczuwanych przychodzi nam łatwiej, ale częściej realizujemy uznawane.

Konflikt wartości - następuje wtedy gdy rezygnujemy z realizacji wartości odczuwanej na rzecz realizacji wartości uznawanej.

Normy społeczne: to prawidła i reguły wedle których żyje grupa. Normy wyrastają z wartości. Wiążą się z poczuciem powinności. Wiele norm przyswajają sobie ludzie spontanicznie w procesie wzajemnego obcowania. Normy określają moralność, obyczaje, zwyczaje.

Znaki - to każdy przedmiot czy zjawisko które ludzie odnoszą do czegoś innego. Znak charakteryzuje stosunek do tego co oznacza. Jest to stosunek między znaczonym a znaczącym. Taki stosunek zachodzi np. miedzy czerwonym światłem na skrzyżowaniu (znaczące) a nakazem zatrzymania się (znaczone).

Najpowszechniejszym systemem znaków jest język.

Symbole - to wartości o wielkiej wadze, część przynależnego im respektu spływa na ich znak (krzyż w kulturze chrześcijańskiej). Nie mają naturalnego pochodzenia: są arbitralnie słusznymi przedstawieniami ( słowa , gesty ), które zyskują znaczenie dzięki umowie. Np. flaga narodowa jako symbolu odzwierciedlającej wszystko co jest ważne dla społeczeństwa. Ludzie umierają w jej obronie, ale nie robią tego dla kawałka materiału.

Kultura masowa to termin z zakresu socjologii i antropologii kulturowej oznaczający charakterystyczny dla społeczeństw nowoczesnych typ kultury, którego treści adresowane są do masowego odbiorcy i cechują się wysokim stopniem standaryzacji.

Cechy kultury masowej

Za podstawowe kryteria wyróżniające kulturę masową uznaje się kryterium ilości i kryterium standaryzacji^[. Pierwsze z nich oznacza, że produkty kulturowe emitowane są z nielicznych źródeł, adresowane są natomiast do masowego odbiorcy. Odbiorcy kultury masowej tworzą publiczność, czyli rozproszoną przestrzennie zbiorowość skoncentrowaną na konkretnym przekazie kulturowym. Odbiorcą kultury nie masowej (np. koncertu kameralnego) jest natomiast audytorium, czyli zbiorowość pozostająca w bliskości fizycznej. Kryterium standaryzacji oznacza, że produkty kultury masowej są zestandaryzowane zarówno co do formy jak i do treści. Kryteria ilości i standaryzacji spełniane są np. przez muzykę popularną (np. piosenki radiowe), filmy telewizyjne czy reklamy. Cechy kultury masowej wynikają z charakteru środków masowego przekazu, które umożliwiają jej funkcjonowanie. Dzięki radiu, prasie czy telewizji możliwe jest dotarcie do masowego odbiorcy. Charakter tych mediów sprawia jednak, że przekaz jest jednostronny, a masowy odbiorca staje się odbiorcą biernym. Media wymuszają także standaryzację i formalizację przekazów kulturowych. Niski poziom treści kultury masowej wyjaśnia koncepcja wspólnego mianownika - aby treści kulturowe mogły być zrozumiałe dla wszystkich, muszą być one przedstawione w najprostszej formie, nie wyrafinowanej, przez co są tak dobierane, aby mogły dotrzeć do jak największej liczby odbiorców. Jeżeli różnice kulturowe między nimi są zbyt duże, koncepcja wspólnego mianownika zakłada, że będą jeszcze bardziej upraszczane. Przykładem mogą być np. treści filmów produkowanych w Hollywood, które to filmy przygotowywane są z myślą nie tylko o widzach amerykańskich, ale także o widzach w krajach Trzeciego Świata. Z powodu tych cech przyrównuje się często tworzenie kultury masowej do produkcji przemysłowej. Dzieła kultury określane są mianem produktów, a sam proces tworzenia mianem produkcji. Obieg kultury przyrównuje się do rynku, gdzie poszczególne produkty kulturalne konkurują ze sobą w walce o uwagę konsumentów.

Kultura symboliczna (zwana również kulturą duchową) - sfera kultury stojąca w opozycji do kultury materialnej. Często w naukach społecznych pojęcie kultury jest zawężane do kultury symbolicznej, zaś pojęcie cywilizacji (zwanej też kulturą techniczno-użytkową) wiązane jest z kulturą materialną. W jej skład wchodzą takie dziedziny jak: język, obyczaj, sztuka, magia, religia, filozofia, nauka, prawo i inne. Najistotniejszą cechą kultury symbolicznej jest to, że jej wytwory mogą zostać spożytkowane (użyte, skonsumowane, zrozumiane) tylko wówczas, gdy ten, kto je wykorzystuje, rozumie takie same reguły kulturowe (konwencje), jak twórca tych wytworów. Dzięki temu odbiorca jest w stanie zrozumieć sens symboli zastosowanych w przekazie. Przykładowo - dla Polaka zdanie wypowiedziane w języku zulu nic nie znaczy, stanowi jedynie zbiór dźwięków. Polak nie zrozumie sensu wypowiedzi, bo nie respektuje norm rządzących językiem zuluskim; krócej - nie zna zuluskiego. Natomiast ten sam Polak bez większych problemów opanuje posługiwanie się wytworami cywilizacji, np. pistoletem, ponieważ w przypadku kultury techniczno-użytkowej, spożytkowanie jej wytworów nie wymaga znajomości reguł, które doprowadziły do powstania tego wytworu (w przypadku pistoletu te reguły to prawa chemii, fizyki, matematyki). Kultura symboliczna wiąże się z zaspokajaniem potrzeb wtórnych, a więc wyższego rzędu. Jest to świat wartości, estetyki, piękna, niezależnie od jego natury i środków wyrazu. Do jej wytworów należą w szczególności dzieła literackie, malarskie, muzyczne, teatralne, architektoniczne i, coraz częściej, elektroniczne.

6. Zachowania, działania i interakcje społeczne.

Interakcja społeczna - jest takim działaniem społecznym, które wynika z orientowania się na innych ludzi i jest odpowiedzią na ich zachowania działania. W pojęciu interakcji uwypuklony zostaje element wzajemnego oddziaływania interakcji. Z takim oddziaływaniem mamy do czynienia wtedy kiedy poszczególni osobnicy wzajemnie na siebie wpływają i każdy z nich modyfikuje swoje zachowania w odpowiedzi na zachowania pozostałych. Uczestników interakcji określa się mianem aktorów społecznych bądź aktorów. To wszystkie osoby które podejmują działania społeczne. Interakcje społeczną możemy ogólnie określić jako proces wzajemnego oddziaływania co najmniej dwóch osobników ludzkich. Mówiąc o interakcji ma się najczęściej na myśli oddziaływanie wzajemne w sytuacji bezpośredniego kontaktu. Dwa podejścia socjologiczne do interakcji:

1. interakcja postrzegana jako wzajemne oddziaływanie racjonalnych podmiotów, które dążą do realizacji własnych interesów, czyli do osiągania jak największych zysków przy jak najmniejszych kosztach. To interakcja rozpatrywana w kategorii: wymiany (dobrowolne transakcje polegające na przekazywaniu różnego rodzaju dóbr między dwoma lub więcej osobnikami z czego wszyscy odnoszą korzyść. Przekazywane dobra mają zarówno naturę materialną jak i niematerialną) i - gry (interakcja pojmowana jako gra miedzy podejmującymi decyzję racjonalnymi osobnikami w sytuacji, kiedy stopień zaspokajania potrzeb któregokolwiek z nich zależy nie tylko od jego sposobu postępowania, ale również od sposobu postępowania innych. Analiza tej interakcji prowadzona jest za pomocą sformalizowanych modeli matematycznych.. 2. tu interakcja rozumiana jest jako komunikacja partnerów którzy swoim działaniom przypisują znaczenia i poddają je interpretacji.

2. Interakcja jako komunikacja: partnerów, którzy swoim działaniom przypisują znaczenie i poddają je interpretacji. Rozpatrywana w trzech aspektach: - jako komunikacja symboliczna - u jej podstaw stoi koncepcja człowieka jako istoty, która potrafi tworzyć symbole posługiwać się nimi. Np. Kiwanie głową w Polsce i Bułgari ma odwrotne znaczenie - manipulowanie wrażeniami - gdzie są scena, kulisy i występ np. przyjecie imieninowe.- - ukryte założenia i milczące przyjmowanie procedur interakcji

Działanie społeczne: różni się od zachowania tym, że składają się na nie tylko dające się obserwować z zewnątrz jego przejawy, ale także niedostępna bezpośredniej obserwacji świadomość działającego osobnika: to w jaki sposób interpretuje daną sytuację i zachowania innych, jakie znaczenie nadaje swojemu zachowaniu, a także jakie ma zamiary i jak widzi cel, którego realizacji określone działanie ma służyć.

Zachowanie: zewnętrznie obserwowalny ruch fizyczny przejawiany przez ludzi. W ujęciu behawioralnym zachowanie jest poddającą się pomiarowi odpowiedzią na bodźce, które można zidentyfikować i których siłę można zmierzyć. Bodźce te są przyjemnę lub przykre. Operując bodźcami w postaci kar i nagród można modyfikować zachowania istot żywych.

7. Procesy społeczne: rozwój, zmiana społeczna, modernizacja społeczna.

Proces społeczny - to serie zjawisk dotyczące osobowości grup społecznych zbiorowości , w taki sposób , że są one seriami zjawisk tylko społecznych .

Z definicji tej wynika , że procesami społecznymi nazywamy tylko te procesy , które są seriami zjawisk społecznych w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Jednak nazwy „procesy społeczne ` częściej używa się w szerokim znaczeniu i w tym przypadku są to wszystkie serie zjawisk powiązanych ze sobą zależnościami przyczynowo skutkowymi.

Rodzaje procesów społecznych

Procesy społeczne dzielą się na pięć podstawowych kategorii :

• procesy interpersonalne - wszystkie zjawiska, które zachodzą w osobowości człowieka i sprowadzają się do zjawisk psychicznych a niektóre z nich mają charakter społeczny. Badaniem procesów interpersonalnych zajmuje się przede wszystkim psychologia społeczna .

• procesy zachodzące pomiędzy dwoma jednostkami - sprowadzają się one do powstawania różnego rodzaju stosunków rodzaju stosunków, przystosowania , współpracy, przyjaźni, konfliktów , wrogości .

• procesy zachodzące między jednostką a grupą - zachodzą one w sytuacjach , gdy jednostka zastanawia się nad swoją przynależnością do grupy .W wyobrażeniach jednostki grupa jawi się jako całość, a jej stosunek kształtuje się nie wobec indywidualnych członków, ale wobec całości tych wszystkich elementów, które się na tę całość składają ( np. podporządkowanie, dążenie do dominowania nad innymi, sprzeciw, bunt, itp. )

• procesy zachodzące między dwoma grupami - mamy tu do czynienia ze świadomością „my” obu grup. Stosunki między dwoma grupami mogą mieć postać współpracy , współistnienia pokojowego, wzajemnej pomocy, tolerowania, a także niechęci, konkurencji, konfliktu, wrogości, walki .

• procesy rozwojowe - zmieniające organizację i strukturę grup. Najczęściej w strukturze społecznej są one wywoływane pojawieniem nowych elementów w grupie społecznej , zmianami stosunków między istniejącymi elementami czy też ich zanikaniem. Występują one pod postacią dekadencji, reorganizacji, dezorganizacji, modernizacji.

Rozwój społeczny - ukierunkowany proces społeczny, w wyniku, którego następuje ciągły wzrost pewnych istotnych dla danego społeczeństwa czy społeczności zmiennych. Ukierunkowany ciąg zmian korzystnych dla danej zbiorowości określa się, jako postęp społeczny. Natomiast ukierunkowany ciąg zmian niekorzystnych dla danej zbiorowości określany jest, jako regres.

Zmiana społeczna to termin odnoszący się do szeroko rozumianej przemiany instytucji, norm, kultury, czy też struktury społecznej. Jest to różnica pomiędzy stanem systemu społecznego w pewnej chwili a jego stanem po upływie określonego czasu. Zachodzi ona wtedy, gdy w pewnym systemie, organizacji lub grupie społecznej powstają nowe elementy lub zanikają elementy dotychczas występujące. Zmiana społeczna prowadząca do wzbogacenia i zróżnicowania elementów składowych systemu nazywana jest rozwojem społecznym.

Modernizacja społeczna: oznacza proces zmian prowadzących do powstania nowoczesnego społeczeństwa przemysłowego. Odnosi się do szerokiego zakresu zjawisk, w najróżniejszy sposób i w rozmaitym stopniu powiązanych z uprzemysłowieniem. Należą do nich upowszechnienie umiejętności czytania i pisania, rozwój oświaty, miast i dróg, kanalizacji, opieki medycznej, systemów komunikacji. Za przejaw modernizacji uważa się także zmiany w sposobie patrzenia na świat i systemach wartości, które towarzyszą rozwojowi społeczeństwa przemysłowego oraz kształtowanie się osobowości człowieka nowoczesnego.

---