F I N A N S E
dr. Sebastian Susmarski
konsultacje: pok. 202, piątek 15.00 - 16.00, w dni zjazdów
bastian@wzr.ug.edu.pl
Zaliczenie: w sesji, na początku - test
WYKŁAD 1 03.03.2012 r.
CWS - to instrument pochodny, który jest ubezpieczeniem spłaty kredytu
Funkcje pieniądza:
miernik wartości
środek wymiany
środek płatniczy
środek tezauryzacji (gromadzenie i przechowywanie bogactwa)
międzynarodowy środek płatniczy
SWR - jest to międzynarodowa jednostka walutowa (specjalne prawa ciągnienia) o charakterze pieniądza bezgotówkowego emitowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy po 1790 r., oparta na koszyku 5 walut, w skład którego wchodzi 16 krajów
ECU - Jednostka monetarna Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej używana w międzynarodowych rozliczeniach finansowych, w roku 1999 zastąpiona wspólną walutą - euro.
RT -
Formy pieniądza:
pieniądz papierowy (nie ma związku ze złotem, oparty na przymusie prawnym, co czyni go obowiązującym środkiem płatniczym w kraju) i pieniądz zdawkowy (monety)
pieniądz państwowy, państwo gwarantuje:
autentyczność znaków pieniężnych
honorowanie znaków pieniężnych przez uczestników obrotu gospodarczego
możliwość nabycia przez posiadacza pieniądza papierowego różnych towarów/usług zaspokajających potrzeby ludzkie
zabezpieczony towarami i usługami (pieniądz substancjonalny)
Problem: zachowanie zgodności , wartości nominalnej pieniądza z wartością substancjonalną
(zjawiska inflacyjne)
pieniądz kredytowy (krąg żyrowy), źródłem pieniądza jest kredyt bankowy
Funkcje finansów:
DYSTRYBUCYJNA (rozdzielcza), realizowana w sposób:
ostateczny - towar opuszcza rynek i nie jest przedmiotem dalszych transakcji
transakcyjny - towar pozostaje w obrocie handlowym
transferowy - ruch pieniądza bez przepływu rzeczowego
STYMULACYJNA (bodźcowa) - w sposób zaplanowany można osiągnąć wyznaczone cele
ALOKACYJNA
Systematyka zjawisk finansowych:
Związane z zasobami (pieniądz w bezruchu) - przychód
Związane ze strumieniami pieniężnymi (pieniądz w ruchu) - inwestowanie, oszczędzanie, zakup środków trwałych, restrukturyzowanie, „procesy finansowe”.
Z j a w i s k a :
rynkowe (ekwiwalentne) - świadczenie zwrotne - zapłata
transferowe
kredytowe
oszczędnościowe
Rynkowe - relacje miedzy dostawcą a odbiorcą powinny być ekwiwalentne (?), odbywać się na zasadach rynkowych.
Np. Pracodawca płaci (wypłata) swojemu pracownikowi za wykonaną pracę
Transferowe - nie odbywają się na zasadach rynkowych i nie opierają o ekwiwalentność, bez świadczenia zwrotnego.
Np. renta, stypendium, podatek
Kredytowe - zaangażowany jest pieniądz bankowy, wpływ środków pieniężnych a później wypływ (spłata kredytu), ryzyko spłaty kredytu plus odsetki
Oszczędnościowe - przepływ pieniądza zatrzymany w czasie
Kategorie finansowe:
przychodowe
dochodowe
wydatkowo - kosztowe
podatkowe
dłużne
Przychodowe:
cena:
funkcje cen:
przychodowa (dochodowa)
alokacyjna
redystrybucyjna
motywacyjna
informacyjna
agregacyjna - zbiory dóbr i usług
przychód - efekty czerpane z działalności gospodarczej człowieka lub przedsiębiorstwa
Dochodowe:
dochód
z pracy
z kapitału
zysk
ekonomiczny (P-K + k.alt + ryzyko utraty kapitału)
księgowy
z działalności gospodarczej
kapitałowy - największe ryzyko, opcja walutowa
procent
odsetki od kapitału
dyskonta weksli i innych papierów wartościowych
renta pieniężna
ekonomiczna
z kapitału (odsetki)
społeczna
Renta ekonomiczna - nadwyżka, która właściciel osiąga z tytułu zastosowania zasobów ponad alternatywny koszt ich zastosowania
Systematyka:
czysta renta ekonomiczna - występuje, gdy koszt alternatywny zastosowania zasobów jest równy 0.
powszechna renta ekonomiczna - występuje, gdy koszt alternatywny zastosowania zasobu jest rożny od 0.
Wydatkowo - kosztowe :
wydatek
koszt (alternatywny, stały, zmienny, całkowity, krańcowy)
amortyzacja (liniowa, przyspieszona)
WYKŁAD 2 01.04.2012 r.
Kategorie podatkowe:
Cechy stałe podatkowe
pieniężne, przymusowe, ogólne (powszechne), nieodpłatne, bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych
Kategorie dłużne:
Kredyt - funkcje:
emisyjna (emisja pieniądza)
kreacji pieniądza
dochodowa
alokacyjna
kontrolna
Pożyczka pieniężna
Deficyt finansowy
ex ante ; ex post (przeszłe, bierzące)
bilansu płatniczego, budżetowego, ekonomicznego, sektora finansów publicznych
kasowy i memoriałowy
przedsiębiorstwa
Dług finansowy:
publiczny (zbywalny, niezbywalny)
płynny i fundowany
reproduktywny i martwy
rządowy i samorządowy
państwowy
krajowy i zagraniczny
umarzalny (amortyzowany)
wieczny (rentowy)
Gospodarka finansowa - czynności polegające na racjonalnym uruchamianiu strumieni pieniężnych oraz ich osiadaniu, czyli tworzeniu oszczędność związanej z „nieruchomieniem” pewnego, większego lub mniejszego zasobu pieniędzy
Czynności w sferze gospodarki finansowej:
poprzedzające ruch pieniądza
związane z rzeczywistą realizacją operacji pieniężnych
polegające na podejmowaniu decyzji w sferze rzeczywistego oraz finansowego zarządzania przedsiębiorstwem
System finansowy - zespół norm prawnych, zasad i szeroko rozumianych instytucji, służących do wykonania funkcji finansów i regulowania przez władze państwowe i samorządowe zjawisk finansowych
Normy prawne - to główne przepisy z zakresu prawa gospodarczego i finansowego, wsparte na rygorze wykonawczym i sankcjach.
Zasady - stanowią o sposobie racjonalnego postępowania, nie mającego rygoru wykonawczego
Instytucje - to zarówno podmiotowe jak i przedmiotowe rozwiązania oraz konstrukcje, służące do regulacji zjawisk finansowych
Rozliczenia pieniężne - operacje bankowe polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują takie zmiany
gotówkowe - równoczesna wymiana pieniądza na towar i towaru na pieniądz
bezgotówkowe - moment otrzymania zapłaty jest opóźniony w stosunku do wydania /sprzedaży towaru
Czek gotówkowy - zwany zwykłym lub kasowym ; upoważnia posiadacza czeku do podjęcia gotówki po sprawdzeniu przez bank pokrycia na koncie trasanta lub do dokonania za jego pomocą zapłaty wierzycielowi kwoty zobowiązania.
Czek gotówkowy może być przekształcony na rachunkowy (po umieszczeniu na nim „do rozrachunku”)
Polecenie przelewu - przekazanie środków pieniężnych z jednego rachunku bankowego na drugi (niekoniecznie w tym samych banku). Dyspozycja klienta banku, obciążenie jego rachunku określoną kwotą przy jednoczesnym uznaniu tą kwotą innego wskazanego rachunku.
Polecenie zapłaty - po wcześniejszym wyrażeniu zgody dłużnika na tę formę rozliczenia z wierzycielem. Inicjowanie płatności należy do wierzyciela, który zleca swojemu bankowi pobranie określonej kwoty należności z rachunku dłużnika. Bank wierzyciela przesyła polecenie zapłaty do banku dłużnika, ten z kolei obciąża żądaną kwotą wskazany rachunek i przekazuje środki pieniężne do banku wierzyciela w celu zapisania ich na rachunku zleceniodawcy. Jednoczesne zlecenie w odniesieniu do osoby fizycznej nie może przekraczać równowartości 1 000 EURO, a dla podmiotów gospodarczych jest to granica 50 000 EURO.
Czek rozrachunkowy :
stanowi dyspozycję dostawcy czeku udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą na którą czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku
na wniosek wystawcy czeku bank może potwierdzić czek rozrachunkowy, rezerwując jednocześnie na rachunku wystawcy odpowiedni fundusz na pokrycie czeku.
Bank może potwierdzić również czek niezupełny (np. bez daty)
może być przedstawiony do rozrachunku ze skutkami zapłaty bezpośrednio u trasata lub w banku, w którym posiadacz czeku ma rachunek,
uznanie rachunku posiadacza czeku sumą czekową następuje po uznaniu przez bank posiadacza czeku od trasata środków wystarczających do zapłaty czeku
Akredytywa :
zabezpiecza interesy zarówno dostawcy jak i odbiorcy
dostawcy pozwala natychmiast otrzymać swoją należność
odbiorca może w pełni uzależnić zapłatę od spełnienia przez dostawcę ustalonych warunków (dostarczenie faktury, dokumentów ubezpieczeniowych)
zostaje otwarta na wniosek dłużnika (odbiorcy) złożony w oddziale jego banku, wskazujący wierzyciela (dostawcę) i oddział jego banku, w którym będą dokonywane wpłaty
wniosek określa jakie dokumenty będzie zobowiązany złożyć dostawca dla uzyskania wpłaty
rozliczenie za pomocą akredytywy polega na wykrywaniu przez oddział banku, właściwy dla wierzyciela,
określonych wierzytelności z wyodrębnieniem na ten cel środków dłużnika z ustalonych warunków
Rodzaje:
charakter zobowiązania banku importera:
odwołalna
nieodwołalna
gotówkowa
dyskontowa
akceptacyjna
gwarancyjna
ze względu na beneficjenta:
przenośna
nieprzenośna
ze względu na rolę, jaką pełni bank pośredniczący:
potwierdzona
awizowana
negocjacyjna
ze względu na kwestie techniczno - finansowe:
pokryta z dołu
pokryta z góry
rembursowa
Specjalne rodzaje akredytyw:
w formie listu kredytowego
rewolwingowa (odnawialna)
typu stand - by (zabezpieczająca)
typu back to back
zaliczkowa (red clause, green clause)
Weksel:
jest papierem wartościowym, w którym wystawca bądź wskazana przez niego osoba zobowiązuje się do bezwarunkowego zapłacenia w oznaczonym czasie i do rąk osoby wymienionej w wekslu określonej kwoty.
Weksel własny - sola weksel:
wystawca weksla zobowiązuje się w nim do zapłaty określonej kwoty,
jeżeli twojej firmie brakuje środków na zapłatę zobowiązań, możesz wystawić wierzycielowi weksel,
Weksel transowany (ciągniony):
wystawca zleca wskazanej w wekslu osobie (transatowi) zapłacenie określonej kwoty na rzecz osoby trzeciej (remitenta)
kiedy firma jako producent nie jest w stanie zapłacić za dostawę materiałów dopóki odbiorca produktów nie ureguluje wobec ciebie zobowiązań, weksel transowany rozwiązuje ten problem wystawiając go poleca odbiorcy (transatowi) aby bezpośrednio uregulował zobowiązania wobec dostawcy
weksel jest dokumentem w którym wystawca zobowiązuje odbiorcę produktów (transata) do zapłaty określonej sumy twojemu dostawcy, którego nazwisko będzie wyszczególnione na wekslu.
Weksel wg rodzaju remitenta:
na zlecenie - upoważnia do przeniesienia prawa do wierzytelności w drodze indosu. Aby indosować weksel, czyli przekazać swoje prawa na inną osobę, wystarczy napisać na jego odwrocie „Ustępuje na rzecz (imię i nazwisko” ; (indos imienny), „Indosuję” i podpisać się. Każdy dodatkowy podpis na wekslu jest dodatkową gwarancją spłaty długu
imienny - zawiera ściśle określone osoby remitenta
na okaziciela
Inkaso:
polega na złożeniu przez dostawcę w swoim banku polecenia pobrania należności od odbiorcy w zamian za wydanie odbiorcy dokumentów przekazanych przez sprzedającego
najczęściej wykorzystywane jest przy eksporcie
Etapy Inkasa:
1. Dostawca wysyła towar do odbiorcy
2. Dostawca składa w swoim banku dyspozycję pobrania należności od odbiorcy oraz składa w banku dokumenty określone w umowie z odbiorcą, upoważniające do odbioru towaru (faktura, dokumenty celne, transportowe, ubezpieczeniowe, weksel)
3. Bank dostawcy kontaktuje się z bankiem inkasującym (z reguły będącym bankiem odbiorcy) i przekazuje mu dokumenty otrzymane od dostawcy
4. Bank inkasujący kontaktuje się z odbiorcą żądając wykupienia inkasa
5. Aby otrzymać dokumenty, odbiorca musi wykonać instrukcje określone w inkasie (z reguły spłacić należność lub zaakceptować czek). Po wykonaniu instrukcji (np. wpłacie należności do banku inkasującego) bank wydaje mu dokumenty otrzymane od banku dostawcy.
6. Bank inkasujący przekazuje należność do banku dostawcy
7. Bank dostawcy przekazuje należność dostawcy
Rodzaje inkasa:
Rodzaj dokumentów:
finansowe - przedmiotem inkasa są dokumenty finansowe, np. weksle lub inne podobne instrumenty zabezpieczające należność eksportera. W tym przypadku czynnością, którą musi wykonać odbiorca aby uzyskać dokumenty jest z reguły akceptacja weksla.
dokumentowe - przedmiotem inkasa są dokumenty handlowe (faktury, dokumenty transportowe, dokumenty stwierdzające tytuł własności, dokumenty ubezpieczeniowe)
Sposób zapłaty:
płatne z góry (a'vista) - w tym przypadku odbiorca, aby otrzymać dokumenty musi opłacić należność
terminowe - w tym przypadku otrzymanie płatności za dokumenty odbywa się w określonym terminie po ich wydaniu. Z reguły aby zabezpieczyć płatność odbiorca musi zaakceptować weksel transowany z określonym terminem płatności
Okresowe rozliczenia saldami:
tylko wówczas, gdy kontrahenci wzajemnie świadczą sobie usługi lub dostawy i występują wobec siebie w podwójnym charakterze: jako dostawca i odbiorca, czyli jako wierzyciel i dłużnik
istota okresowych rozliczeń polega na zaniechaniu realizowania poszczególnych należności o ewidencjowaniu wzajemnych świadczeń
wprowadzenie okresowych rozliczeń saldami wymaga zawarcia umowy przez rozliczające się przedsiębiorstwa, której treść należy podać do wiadomości obsługującym kontrahentów oddziałom banków
Rozliczenia planowe:
mogą być przydatne do rozliczania dostaw o charakterze periodycznym
zamiast indywidualnych faktur dostawca może wystawić jedną zbiorczą fakturę obejmującą dostawy, np. z całego miesiąca
odbiorca porówna fakturę z dokonanymi przelewami a różnice przekaże dostawcy poleceniem przelewu. Jeśli saldo rozliczeń wypadnie na jego korzyść, różnicę potrąci z następnego przelewu
chociaż inicjatywa dokonywania periodycznych przelewów pieniędzy spoczywa w rękach odbiorcy, umowne terminy planowanych wpłat zabezpieczają interes dostawcy. Natomiast odbiorca kontroluje dostawcę, ponieważ może nie opłacić dostawy niezgodnej z warunkami umowy
Instrumenty finansowe:
dowody potwierdzające tytuł własności lub długu (ujęcie węższe)
ogół narzędzi o charakterze pieniężnym, które są wykorzystywane przez różne podmioty do kształtowania różnych dziedzin życia gospodarczego i społecznego (ujęcie szersze)
Systematyka instrumentów finansowych:
Funkcje ekonomiczne:
rozliczeniowe
dłużne
zaspokajające popyt na pieniądz
inwestowania
bodźcowe
ograniczające ryzyko
potwierdzające tytuł własności
Rodzaje rynków finansowych:
pieniężny
kapitałowy
instrumentów pochodnych
walutowy
Instrumenty finansowe rynku pieniężnego:
Bony skarbowe - krótkoterminowe papiery wartościowe, emitowane przez Skarb Państwa na okres od 1 dnia do 52 tygodni
Determinanty atrakcyjności:
dochodowość
bezpieczeństwo
płynność
Rynek pierwotny bonów skarbowych - oferowanie ich sprzedaży przez MF, działającego w imieniu SP na cotygodniowych przetargach. Rynek ten jest obsługiwany przez NBP
Rynek wtórny - brak ograniczeń co do podmiotów uczestniczących