KOŚCI
Ze względu na kształt wyróżniamy: *długie (k. kończyn), *krótkie (nadgarstek, kości stępu), *płaskie (k. Sklepienia czaszki, mostek, łopatka, kości biodrowe), *różnokształtne (kręgi, kości części twarzowej czaszki), *pneumatyczne (zawierają jamy wypełnione powietrzem np. kość klinowa, sitowa i skroniowa w czaszce).
TKANKA KOSTNA zbudowana jest z 2 warstw: * istota zbita - trzon, * istota gąbczasta - nasady.
Z kości zbitej zbudowane są trzony kości długich i powierzchnie warstwy kości płaskich. Istota gąbczasta wchodzi w skład końców kości długich, znajduje się między blaszkami zbitymi kości płaskich, jest również tworzywem większej części kości krótkich i różnokształtnych.
OKOSTNA jest to błona włóknista pokrywająca kość. Zbudowana jest ona z 2 warstw: 1) zewnętrznej - bogato unaczyniona, zbudowana z tkanki łącznej, włókna sprężyste i klejodajne; 2) wewnętrznej - przylegającej bezpośrednio do kości, zawiera liczne elementy komórkowe, z których komórki kościotwórcze (OSTEOBLASTY) biorą udział w budowie i odtwarzaniu kości.
SZPIK KOSTNY. Kości posiadają jamy zwane szpikowymi (kości długie i płaskie). W kościach płaskich znajduje się jama zawierająca szpik czerwony, czyli kościotwórczy (wytwarza erytrocyty). W kościach długich jama szpikowa wypełniona jest szpikiem żółtym, czyli tłuszczowym. We wszystkich kościach płodu, noworodka i dzieci do lat 6 występuje tylko szpik czerwony. W miarę wzrostu organizmu szpik czerwony przemienia się w szpik żółty. Szpik czerwony w organizmach dorosłych występuje tylko w niektórych kościach. Są to kręgi, mostek, żebra, łopatka.
SKŁAD KOŚCI: *składnik organiczny (osseina) - nadaje kości elastyczność. *składniki nieorganiczne, nadają kości twardość: fosforan wapnia - 85%, węglan wapnia -11%, fosforan magnezu - 1,5%, sole sodu i potasu, chlorek wapnia, fluorek wapnia.
RODZAJE POŁACZEŃ KOŚCI. * połączenia ścisłe: więzozrosty, chrząstkozrosty, kościozrosty, * połączenia ruchowe (stawy).
Więzozrosty: * więzozrost włóknisty, zawiera dużo włókien klejodajnych, błona międzykomórkowa łącząca kości przedramienia, podudzia; * więzozrost sprężysty - elastyczny, rozciągający się (szwy, wklinowania) Szwy: proste, klinowate, łuskowate, wklinowania.
Chrzątkozrosty. Chrząstka włókniosta (np. spojenie łonowe, krążki międzykręgowe).
Kościozrosty. Materiałem łączącym jest tkanka kostna (np. kość krzyżowa).
Staw. Połączenie ruchome co najmniej 2 kości stykających się powierzchniami stawowymi. Elementami stałymi stawu są: *torebka stawowa - funkcja jej polega na utrzymywaniu kości oraz ochrania staw. Zbudowana z warstw: zewnętrznej (błona włóknista) i wewnętrznej (błona maziowa, produkuje maź stawową). *Jama stawowa. Elementy dodatkowe stawu: *więzadła stawowe (pasma tkanki włóknistej wzmacniającej staw), *obrąbki stawowe - pierścienie zbudowane z chrząstki włóknistej, ich rola związana jest z pogłębieniem panewki stawowej, *krążki stawowe - twory włókniste, dzielą jamę stawową na dwa piętra, *łąkotki stawowe - dzieli częściowo jamy stawowe, dopasowują powierzchnie stawowe, pełnią rolę amortyzatorów w stawie.
RODZAJE STAWÓW.
PODZIAŁ STAWÓW ZE WZGLĘDU NA LICZBĘ KOŚCI: *stawy proste - staw tworzy dwie kości, *stawy złożone - staw utworzony przez więcej niż 2 kości.
PODZIAŁ STAWÓW ZE WZGLĘDU NA RUCHY I KSZTAŁT POWIERZCHNI STAWOWYCH: *stawy jednoosiowe - ruch odbywa się dookoła jednej osi (+staw zawiasowy - zginanie i prostowanie; +staw obrotowy - ruchy obrotowe np. staw promieniowo-łokciowy bliższy; +staw śrubowy - np. staw zęba kręgu obrotowego) *stawy dwuosiowe (+staw eliptyczny - zginanie i prostowanie, przywodzenie i odwodzenie, np. promieniowo-nadgarstkowy; +staw siodełkowaty - przywodzenie i odwodzenie, przeciwstawianie i odprowadzanie, np. staw śródręczno-nadgarstkowy kciuka) *stawy trójosiowe (+staw kulisty: wolny - główka głęboko wnika w panewkę np. staw biodrowy; panewkowy - główka głęboko wnika w panewkę np. staw biodrowy; ruchy - zginanie i prostowanie, przywodzenie i odwodzenie, skręt na zewnątrz i do zewnątrz; +staw płaski; +staw nieregularny - trudno określić kształt powierzchni stawowych np. staw obojczykowo-barkowy, staw mostkowo-obojczykowy)
ZABEZPIECZENIA STAWÓW: *kostne - ukształtowanie powierzchni stawowych (dopasowanie); *więzadłowy - aparat więzadłowy; *mięśniowy - otaczając staw chronią go.
ZAKRES RUCHU W STAWIE ZALEŻY OD: *kształtu kości budujących staw; *od kształtu i budowy mięśni otaczających staw; *od elastyczności torebki stawowej i więzadeł, które występują w stawie.
MIĘŚNIE.
Układ mięśniowy uważany jest za czynny układ ruchu, ponieważ przyczynia się do przemieszczania człowieka w przestrzeniu. Podstawowym elementem budulcowym mięśnia jest włókno mięśniowe. Wewnątrz włókna znajduje się włókienko kurczliwe zwane miofibrylą.
RODZAJE TKANEK MIĘŚNIOWYCH.
Tkanka mięśniowa gładka - zbudowana jest z komórek (miocytów), nazywanych włóknami mięśniowymi. W zależności od umiejscowienia różnią się swym kształtem, długością i układem włókien. Włókna te mają jądro położone w centralnej części cytoplazmy.
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana - występuje w mięśniach szkieletowych, zbudowana jest z włókien mających wiele jąder. Włókna te mają kształt walcowaty bądź cylindryczny.
Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana mięśnia sercowego - włókna nie są ułożone równolegle do siebie. Oddają one odnogi, odchodzące pod ostrym kątem, którymi łączą się z sąsiednimi włóknami, w wyniku czego powstaje siatka mięśniowa z wieloma szczelinami wypełnionymi dobrze unaczynioną tkanką łączną. Włókna mięśnia sercowego mają jądra położone centralnie.
BUDOWA MIKROSKOPOWA MIĘŚNIA POPRZECZNIE PRĄŻKOWANEGO. Miofibryle tworzą pęczek włókien mięśniowych, włókna łączą się ze sobą za pomocą śródmięsnej, pęczki łączą się ze sobą za pomocą omięsnej tworząc mięsień. (omięsna - wewnętrzna, zewnętrzna). Grupę pęczków lub kilka mięśni otacza powięź. Powięź ma włókna ułożone poprzecznie w stosunku do włókien mięśniowych.
RODZAJE MIĘŚNI: *mięśnie długie (obręb kończyn), *mięśnie szerokie (grzbiet, klatka piersiowa), *mięśnie krótkie (wokół kręgosłupa), *mięsień wachlarzowaty (m. zębaty przedni), *mięśnie mieszane (mięśnie okrężne - zwieracze, m. twarzy).
PODZIAŁ MIĘŚNI ZE WZGLĘDU NA UŁOŻENIE WŁOKIEN I ŚCIĘGNA: *wrzecionowate (układ włókien m. i ścięgna biegną w jednej lini), *półpierzaste (wł. Mięśniowe odchodzą od ścięgna pod pewnym kątem z jednej strony), *pierzaste (wł. m. odchodzą od ścięgna pod pewnym kątem z obu stron), *dwubrzuśćcowe (w przebieg włókiem włączone jest ścięgno).
PODSTAWOWE ELEMENTY STRUKTURALNE MIĘŚNIA: *brzusiec - zbudowany z włókien mięśniowych, jest to część czynna, czyli kurczliwa barwy ciemnoczerwonej; *ścięgno - zbite z tkanki łącznej włóknistej zbitej, bogatej w włókna kolagenowe, ubogie w naczynia krwionośne, przeważnie mają kształt walcowaty. Ścięgno może rozciągnąć się do 4% swojej długości. Mięsnie szerokie i płaskie mają ścięgna w postaci mocnych blaszek zwanych rozścięgnami. * przyczepy mięśniowe (początkowy i końcowy). Najczęściej mięśnie przyczepiają się do kości, przyczepiają się również do skóry. W kończynach: przyczep początkowy - leży bliżej głowy lub bliżej płaszczyzny pośrodkowej ciała. Część mięśnia leżąca blisko przyczepu początkowego mięśnia nazywamy głową mięśnia, koniec dalszy ogonem.
PRACA MIĘSNI WYRAŻA SIĘ ICH SKURCZEM. Skurcz zależy od długości włókien mięśniowych, od kąta ich przyczepu do ścięgna. Mięsień może skurczyć się do 50% swojej długości. Siła skurczu zależy również od przekroju mięśnia. Miarą siły mięśnia jest ciężar jaki może unieść.
PODZIAŁ MIĘŚNI ZE WZGLĘDU NA POŁOŻENIE: *zginacze (położone od przodu do osi stawu), *prostowniki (położone od tyłu w stosunku do osi stawu), *odwodziciele (leżą z boku osi stawu), *przywodziciele (biegną przyśrodkowo w stosunku do osi stawu), *ruchy rotacyjne (biegną skośnie w stosunku do osi stawu).
Mięśnie współpracujące ze sobą w wykonywaniu określonego ruchu nazywamy mięśniami synergistycznymi, natomiast mięśnie o przeciwnym działaniu nazywamy mięśniami antagonistycznymi. Aby doszło do określonego ruchu obydwa rodzaje mięśni muszą współpracować ze sobą.
Jeżeli mięsień cały czas pracuje, ale praca nie jest za ciężka dla niego, to taki mięsień nie męczy się szybko. Jeżeli mięsień nie pracuje, to włókna mięśniowe będą ulegać zanikowi, spowodowane jest to brakiem stymulacji mięśni. Do całkowitego zaniku mięśnia prowadzi uszkodzenie nerwu biegnącego w nim. Zanikowi mięśni przeciwdziałamy poprzez ćwiczenia ruchowe, masaż. Mięsień bardzo trudno się regeneruje. Ścięgna regenerują się dużo szybciej.
KRĘGOSŁUP
KRĘGI SZYJNE. Odcinek szyjny jest to odcinek najbardziej zróżnicowany, kręgi w tym odcinku są najdrobniejsze. Charakteryzują się tym, że ich wyrostki poprzeczne posiadają otwory zwane otworami wyrostka poprzecznego. Przez ten otwór biegnie tętnica kręgowa. Wyrostki stawowe ułożone są prawie poziomo.
I kręg szyjny nazywany jest szczytowym tzw. atlas. Dźwiga on czaszkę, nie ma trzonu, natomiast ma dwa łuki, które łącząc się ze sobą tworzą wyrostki poprzeczne. Na łuku tylnym nie ma wyrostka kolczystego, na łuku przednim widać zagłębienie - dołek zębowy. I kręg nie ma wyrostków stawowych, ale są powierzchnie stawowe górne i dolne. Z I kręgiem szyjnym łączy się kłykieć.
II kręg szyjny tzw. obrotowy (axis). Łączy się on z pierwszym kręgiem szyjnym tworząc ząb kręgu obrotowego. To połączenie pozwala na wykonywanie ruchów obrotowych. Budowa: posiada trzon własny i przyrośnięty do niego trzon kręgu szczytowego w postaci wyrostka sterczącego ku górze (ząb). Krąg II posiada typowy wyrostek poprzeczny (z otworem) i wyrostek kolczysty rozdwojony.
III-IV - mają typowe budowy kręgów.
VII- nabiera cech odcinka następnego, posiada długi, dobrze rozwinięty wyrostek kolczysty.
ODCINEK PIERSIOWY. Odc. piersiowy liczy 12 kręgów, wszystkie te kręgi łączą się stawowo z żebrami na boku trzonu i na przedniej powierzchni wyrostków poprzecznych. Na końcu długich wyrostków poprzecznych leży dołek żebrowy wyrostka poprzecznego. Wyrostki kolczyste są dobrze rozwinięte i zachodzą na siebie dachówkowato. Dwa ostatnie kręgi piersiowe mają słabiej rozwinięte wyrostki poprzeczne.
ODCINEK LĘDŹWIOWY. Odcinek lędźwiowy składa się z 5 kręgów. Mają mocno rozwinięte trzony kręgowe w kształcie nerkowatym. Wyrostki kolczyste są płaskie i szerokie. Wyrostki stawowe ułożone są w ten sposób, że górne obejmują dolne. Wyrostki poprzeczne zanikają, a w ich miejscu znajdują się wyrostki żebrowe (szczątkowe żebra). Kręgi odcinka lędźwiowego są grube i masywne.
ODCINEK KRZYŻOWY. Wszystkie 5 kręgów są zrośnięte ze sobą w kość krzyżową. Jest to odcinek szczątkowy. Kręgi zatraciły charakter typowych kręgów. Odcinek krzyżowy ma budowę trójkąta zwróconego podstawą ku górze. Wyróżniamy dwie powierzchnie : [* miedniczna (przednia) - posiada układ lini poprzecznych, otwory krzyżowe (wchodzą przez nie nerwy rdzeniowe); * grzbietowa (tylna) - zagłębienia i wyniosłości, w lini środkowej biegnie grzebień krzyżowy, po bokach biegną wyniosłości tworzące rodzaj grzebienia, bocznie widoczna jest wyniosłość powstała ze zrośnięcia lini poprzecznych.] Boczne powierzchnie kości krzyżowej są mocno rozbudowane, stanowią one połączenie kości krzyżowej z kośćmi miednicznymi (powierzchnie uchowate). Część kanału w kości krzyżowej nazywamy kanałem krzyżowym. Z boku kości krzyżowej widoczna jest guzowatość krzyżowa, jest to przyczep więzadeł krzyżowych.
ODCINEK GUZICZNY. Jest to odcinek zanikający u człowieka. Wyróżnia się od 4 do 5 kręgów guzicznych.
POŁĄCZENIA W KRĘGOSŁUPIE: * krótkie - występują pomiędzy poszczególnymi kręgami; * długie - wspólne dla całego kręgosłupa.
Pomiędzy sąsiadującymi kręgami w kręgosłupie z prawej i lewej strony dzięki wcięciom kręgowym po stronie górnej i dolnej każdego kręgu powstają otwory międzykręgowe, przez które przechodzą nerwy rdzeniowe i naczynia krwionośne. Kręgi połączone są stawowo i wyrostki stawowe górne kręgu położonego niżej łączą się z wyrostkami stawowymi dolnymi.
Pomiędzy poszczególnymi kręgami znajdują się krążki międzykręgowe. Każdy krążek składa się z pierścienia włóknistego zbudowanego z tkanki chrzęstnej oraz jądra miażdżystego położonego wewnątrz. Jest to galaretowata substancja. Funkcje krążków: amortyzują wstrząsy tarcze kręgów o siebie w czasie chodzenia, łączą kręgi ze sobą.
POŁĄCZENIA KRÓTKIE W KRĘGOSŁUPIE: * trzony połączone są za pomocą chrząstkozrostów (krążki międzykręgowe), * więzozrosty - łuki kręgów połączone są ze sobą za pomocą więzadeł żółtych; * wyrostki kolczyste połączone są więzadłami międzykolczystymi; * wyrostki poprzeczne połączone są więzadłami międzypoprzecznymi; * więzadła: podłużne poprzeczne, podłużne tylne, nadkolcowe - łączy wyrostki kolczyste, nadkolcowe w odcinku szyjnym nosi nazwę karkowego; połączenia stawowe: sztywno - obrotowe.
KRĘGOSŁUP JAKO CAŁOŚĆ. Ma kształt litery S. Kręgosłup noworodka jest prosty. Wygięcie do przodu nazywamy lordozą (lędźwiowa część), natomiast wygięcie do tyłu nazywamy kifozą (odcinek piersiowy).
KLATKA PIERSIOWA.
Na szkielet klatki piersiowej składa się 12 par żeber, mostek, 12 kręgów piersiowych.
Żebra: * prawdziwe - 7 par, łączą się z mostkiem; * rzekome - 3 pary, są razem złączone, * wolne - 2 pary łączą się z kręgami piersiowymi i są zakończone w jamie brzusznej.
Żebra pokryte są chrząstką żebrową, pozostałe części to głowa żebra, szyjka żebra oraz guzek żebra, łączy się z wyrostkiem poprzecznym kręgów piersiowych.
Żebra mają postać wygiętych półksiężycowato blaszek kostnych. Każde z nich ma koniec przedni, czyli mostkowy, trzon i koniec tylny - kręgosłupowy. Koniec przedni kości żebrowej łączy się z chrzęstnym przedłużeniem żebra, zwanym chrząstką żebrową. Zgrubiały koniec tylny nosi nazwę głowy żebra. Nieco bocznie od niej leży guzek żebra. Głowa żebra łączy się z dołkami żebrowymi leżącymi na krawędziach trzonów kręgowych. Guzek żebra jest miejscem połączenia stawowego z dołkiem żebrowym wyrostka poprzecznego.
Żebra mają powierzchnię: * zewnętrzną - gładką; * wewnętrzną - posiada zagłębienie (bruzda żebra), biegną w nich naczynia krwionośne i nerwy. Pierwsze i dwa ostatnie żebra bruzdy żebrowej nie posiadają.
Trzon: najdłuższa część żebra, łukowato wygięty.
Mostek: ma on kształt płaskiej kości ograniczającej od przodu klatkę piersiową. Rozróżniamy: * rękojeść mostka - rozszerzona część górna, * trzon mostka - wydłużona część środkowa, * wyrostek mieczykowaty - mała, zwężająca się część dolna.
Na rękojeści znajdują się wcięcia szyjne, po bokach obojczykowe do połączenia z obojczykami.
W trzonie występuje wcięcie żebrowe do połączenia mostka z żebrami. Wyrostek mieczykowaty może mieć różną wielkość i różny kształt.
POŁĄCZENIA KLATKI PIERSIOWEJ: * stawy główek żebrowych - staw utworzony pomiędzy głową żebra a trzonem, * staw żebrowo-poprzeczny - staw między guzkiem żebrowym a powierzchnią wyrostka.
Główka żebra pierwszego i dwóch ostatnich żeber posiada pojedynczą powierzchnię stawową i łączy się z pojedynczym dołkiem żebrowym na trzonie odpowiedniego kręgu. Natomiast główki żeber od 2 do 10 mają powierzchnie stawowe podzielone grzebieniem i łączą się z powierzchniami dwóch sąsiednich trzonów kręgów.
Pierwsze żebro łączy się z mostkiem za pomocą chcrząstkozrostu. Kolejne łączą się stawami i mostkiem. W początkowym okresie życia połączenia są chrzęstne, a z wiekiem ulegają kostnieniu. Stawy żebrowo-mostkowe wzmocnione są przez liczne więzadła. Wzmacniają one stawy żebrowo-mostkowe tworząc na przedniej i tylnej ścianie mostka błonę mostkową.
KLATKA PIERSIWA JAKO CAŁOŚĆ ma kształt ściętego stożka, spłaszczonego od przodu ku tyłowi. Rozróżnia się otwór górny klatki piersiowej oraz znacznie większy otwór dolny. Otwór górny ograniczają trzon pierwszego kręgu piersiowego, pierwsze żebra i górny brzeg rękojeści mostka. Płaszczyzna otworu jest pochylona do przodu. Dolny otwór klatki piersiowej ograniczają trzon dwunasty kręgu piersiowego, dwunaste żebra, końce żeber jedenastych, chrząstki żeber rzekomych i wyrostek mieczykowaty mostka. Płaszczyzna otworu dolnego klatki piersiowej pochylona jest ku tyłowi. Ścianę klatki piersiowej tworzą żebra (między nimi znajdują się przestrzenie międzyżebrowe), mostek i odcinek piersiowy kręgosłupa.
MIĘSNIE KLATKI PIERSIOWEJ.
Mięśnie powierzchowne mają przyczepy do klatki piersiowej i kończyny górnej. Mięśnie głębokie leżą głębiej (pod mięśniami powierzchownymi), mają przyczepy tylko w obrębie klatki piersiowej. Mięśnie klatki piersiowej unerwione są przez nerwy międzyżebrowe
MIĘŚNIE POWIERZCHOWNE.
Mięsień piersiowy większy - największy z mięśni klatki piersiowej. Jego przyczep początkowy jest szeroki. Przyczepia się on do: [* przymostkowej części obojczyka (do obojczyka przyczepia się też mięsień naramienny, te dwa mięśnie nachodzą na siebie tworząc trójkąt naramienno-obojczykowy), * przedniej powierzchni mostka i chrząstek żebrowych od 1 do 6 żebra. * Trzecim miejscem gdzie mięsień ma swój przyczep początkowy to część brzuszna i zaczyna się na pochewce mięśnia prostego brzucha.] Przyczep końcowy znajduje się na grzebieniu guzka większego kości ramiennej. Część obojczykowa - podnosi ramię i obraca nim. Część mostkowo-żebrowa - obniża podniesione ramię. Część brzuszna - obniżanie ramienia. Te części mięśnia działają jako mięśnie wdechowe i są unerwione przez nerwy międzyżebrowe.
Mięsień piersiowy mniejszy - przykryty jest przez mięsień piersiowy większy. Jego włókna przebiegają pionowo. Przyczepy początkowe: części kostne żeber od 3 do 5, przyczep końcowy znajduje się na wyrostku kruczym łopatki. Mięsień ten obniża łopatkę, podnosi żebra. Jeżeli chodzi o oddychanie - działa tak samo jak mięsień piersiowy większy.
Mięsień podobojczykowy - mały, płaski mięsień, rozpięty jest pomiędzy częścią kostną 1 żebra, a kończy się na końcu barkowym obojczyka. Mięsień ten ma za zadanie umocowanie obojczyka w stawie mostkowo-obojczykowym.
Mięsień zębaty przedni - jest szeroki i płaski. Zaczyna się na zewnątrz powierzchni 9 pierwszych żeber. Biegnie on po bocznej ścianie klatki piersiowej i kończy się na przyśrodkowym brzegu łopatki. Mięsień ten umocowuje łopatkę w klatce piersiowej.
Unerwienie tych mięśni pochodzi ze splotu ramiennego.
MIĘŚNIE GŁĘBOKIE wypełniają przestrzenie międzyżebrowe i naszą nazwę mięśni międzyżebrowych.
Mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne - leżą one w ścianie klatki piersiowej od kręgosłupa ku przodowi do granicy między częścią kostną i chrzęstną żeber. Dalej do mostka wypełnione są więzadłami międzyżebrowymi zewnętrznymi. Jest to mięsień wdechowy - unosi żebra. Unerwiony przez nerwy międzyżebrowe.
Mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne - wypełniają one przestrzenie międzyżebrowe idąc do części chrzęstnej żeber ku tyłowi do kątów żeber. Dalej przestrzeń wypełniona będzie przez więzadła międzyżebrowe wewnętrzne. Unerwiony przez nerwy międzyżebrowe. Jest to miesień wydechowy - opuszcza żebra.
Mięsień poprzeczny klatki piersiowej - leży po wewnętrznej stronie mostka. Jego włókna rozchodzą się wachlarzowato na trzon i wyrostek mieczykowaty oraz na chrząstki żeber od 2 do 6. Jego rola związana jest z oddychaniem - obniża żebra (mięsień wydechowy).
Przepona - jest szerokim, cienkim i wysklepionym kopulasto ku górze mięśniem. Składa się z części mięsnej i ścięgnistej. Część mięsna położona jest obwodowo. Składa się z 3 części: * część mostkowa - najmniejsza część, przyczepia się do wyrostka mieczykowatego i pochewki mięśnia prostego brzucha, * część żebrowa - przyczepia się do wewnętrznej powierzchni 6 dolnych żeber, * część lędźwiowa - przyczepia się do 4 trzonów kręgów lędźwiowych. Włókna te biegną zbierznie do środka, do części ścięgnistej. Część ścięgnista - przypomina kształtem listek koniczyny. Położenie i kształt przepony zależy od fazy oddechowej. Przepona to główny mięsień oddechowy. Przy wdechu przepona obniża się. Przy wydechu przepona zostaje wysklepiona ku górze. Przepona działa jako tłocznia brzuszna - będzie działała na narządy w jamie brzusznej (udział w oddawaniu moczu, kału,...).
MECHANIKA KLATKI PIERSIOWEJ.
Ruchy klatki piersiowej są możliwe dzięki połączeniom stawowym części kostnej. Przy wydechu zwiększa się wymiar klatki piersiowej, a przy wydechu zmniejsza.
MIĘŚNIE BRZUCHA:
*mięśnie proste - leżą z przodu przy lini środkowej ciała i z tyłu - tworzą przednią i tylną ścianę brzucha, *mięśnie skośne - będą tworzyły boczną stronę brzucha.
MIĘŚNIE PROSTE.
Mięsień prosty brzucha. Przyczep początkowy: od góry chrząstki żeber od 5 do 7 oraz wyrostek mieczykowaty, od dołu dochodzi do kości łonowej. Mięsień ten jest podzielony na kilka części poprzez obecność smug ścięgnistych. Mięsień prosty jest okryty pochewką mięśniową. Pochewka mięśniowa utworzona jest przez rozścięgna mięśni skośnych brzucha. Wzdłuż tego mięśnia ciągnie się także linia biała (od wyrostka mieczykowatego do spojenia łonowego). Działanie tego mięśnia może być różnorodne. Funkcje: tworzy ścianę brzucha, współdziała z przeponą jako tłocznia brzuszna, kurcząc się może zginać klatkę piersiową do przodu, unosi miednicę. Unerwienie pochodzi ze splotu lędźwiowego.
Mięsień czworoboczny lędźwi. Dosyć gruby i krótki mięsień, który leży z tyłu jamy brzusznej. Wypełnia przestrzeń między ostatnim żebrem a grzebieniem biodrowym. Przyczepia się do wyrostków poprzecznych kręgów lędźwiowych. Czynność: zgina klatkę piersiową w bok, obniża żebra (m. wydechowy), bierze udział w utrzymaniu pionowej pozycji ciała. Unerwienie pochodzi ze splotu lędźwiowego.
MIĘŚNIE SKOŚNE.
Mięsień skośny zewnętrzny. Biegną one z boku, tworząc boczną ścianę brzucha. Przyczepy: od góry przyczepia się do zewnętrznej powierzchni żeber od 5 do 12, u dołu do grzebienia biodrowego. Przyczep końcowy (rozścięgno) tworzy więzadło pachwinowe, które to więzadło rozpięte jest pomiędzy przednim górnym kolcem biodrowym, a guzkiem kości łonowej. Przy działaniu jednej ze stron następuje skręcenie w bok w stronę przeciwną do działającego mięśnia. Jeżeli mięsień działa obustronnie: obniża lub podnosi klatkę piersiową, może zginać kręgosłup. Unerwienie pochodzi od splotu nerwowego lędźwiowego.
Mięsień skośny wewnętrzny. Leży pod mięśniem skośny, zewnętrznym. Przyczepy: u góry przyczepia się do 3 ostatnich żeber, a u dołu do grzebienia biodrowego i do więzadła pachwinowego. Tworzy on na końcu przyczepu szerokie rozścięgno, które przyczynia się do utworzenia pochewki mięśnia prostego brzucha. Czynność: *jednostronna - skręcanie tułowia w stronę działającego mięśnia, *obustronna - zginanie kręgosłupa, obniżanie klatki piersiowej.
Mięsień poprzeczny brzucha. Przyczepem początkowym u góry jest 6 ostatnich żeber, u dołu przyczepia się do grzebienia biodrowego i więzadła pachwinowego. Tworzy na przyczepie końcowym szerokie rozścięgno, które przyczynia się do tworzenia pochewki mięśni prostych brzucha. Funkcje: *zwężanie dolnego otworu klatki piersiowej, *współudział w tworzeniu tkanki brzusznej, *działa jako mięsień, który otacza jamę brzuszną. Unerwienie: splot lędźwiowy, nerwy międzyżebrowe.
MIĘŚNIE GRZBIETU:
MIĘŚNIE POWIERZCHOWNE GRZBIETU- charakteryzują się tym, że mają jeden przyczep na grzbiecie, a drugi na kończynie górnej. Unerwienie pochodzi z przedniej gałęzi nerwów rdzeniowych. Cechą charakterystyczną jest to, że są płaskie, szerokie i rozległe.
Mięsień czworoboczny (inaczej kapturowy). Przyczepy: pierwszy w części szyjnej - więzadło karkowe, mięsień biegnie do góry i dochodzi do kości potylicznej, potem schodzi ku dołowi i przyczepia się do wyrostka kolczystego ostatniego kręgu szyjnego i wszystkich wyrostków kręgów piersiowych. Włókna mięśnia zbiegają się w kierunku łopatki i przyczepiają się do 1/3 bocznej części obojczyka, wyrostka barkowego i do grzebienia łopatki. Włókna mięśniowe biegną w różnych kierunkach, tworząc 3 części: 1)część górna mięśnia czworobocznego - włókna mięśniowe biegną z góry do dołu. Ta część jest odpowiedzialne za podnoszenie barku ku górze, 2) część środkowa mięśnia czworobocznego - włókna biegną w kierunku prawie poziomym. Ta część zbliża łopatkę do kręgosłupa, 3) część dolna mięśnia czworobocznego - włókna mięśniowe biegną z dołu do góry. Ta część odpowiada za obniżanie barku.
Mięsień najszerszy grzbietu. Razem z mięśniem czworobocznym pokrywają cały grzbiet. Przyczepia się w kilku miejscach: rozpoczyna się od 6 dolnych kręgów piersiowych, potem przebiega przez wyrostki kolczyste kręgów lędźwiowych, dalej do grzebienia kości biodrowej, potem 3 dolne żebra i kończy się na kończynie górnej na guzku mniejszym kości ramiennej. Czynności: obniża podniesione ramię, przywodzi ramię do tyłu, bierze udział w oddychaniu (przy ustalonej kończynie górnej).
Mięsień równoległoboczny. Podzielony jest na dwie części: górną i dolną. Przyczep początkowy: wyrostki kolczyste 2 ostatnich kręgów szyjnych i 4 górnych kręgów piersiowych, przyczep końcowy: brzeg przyśrodkowy łopatki. Czynności: podnoszenie łopatki, przyciąganie łopatki do lini środkowej.
Mięsień dźwigacz łopatki. Mięsień ten przyczepia się do 4 górnych kręgów szyjnych (wyrostki poprzeczne), przyczep końcowy znajduje się na przyśrodkowym końcu łopatki. Czynność: podnosi łopatkę do góry.
Mięsień zębaty tylny górny - mały mięsień przykryty przez mięsień równoległoboczny. Przyczepy: przyczepia się do wyrostków kolczystych 2 ostatnich kręgów piersiowych, potem biegnie jako cztery pasma i przyczepia się do żeber od 2 do 5.
Mięsień zębaty tylny dolny - mały, płaski mięsień, przykrywa go mięsień najszerszy grzbietu. Przyczepy początkowe: wyrostki kolczyste 2 dolnych kręgów piersiowych i 2 górnych kręgów lędźwiowych. Biegnie 4 pasmami do 4 ostatnich żeber. Czynność: obniża żebra (m. wydechowy).
MIĘŚNIE GŁĘBOKIE GRZBIETU: *pasmo przyśrodkowe - w jego skład wchodzą głównie mięśnie krótkie, *pasmo boczne - w jego skład wchodzą głównie mięśnie krótkie jak i długie. Współdziałają ze sobą przy prostowaniu kręgosłupa.
Mięśnie krótkie: mięsień płatowaty głowy i szyi.
Mięśnie długie: m. biodrowo-żebrowy, m. najdłuższy grzbietu. Ich wspólne przyczepy początkowe tworzą wspólną masę mięśniową mięśnia prostownika grzbietu. Rozpięta jest między kością krzyżową, grzebieniem biodrowym i wyrostkami kolczystymi kręgów lędźwiowych. Potem biegną do góry jako 2 oddzielne pasma mięśni.
Mięsień płatowaty głowy i szyi. Ma dwie części. Przyczep początkowy: od 3 kręgu szyjnego do 5 piersiowego. Część głowowa - od przyczepu początkowego kieruje się w kierunku czaszki, do kości potylicznej i kończy się na wyrostkach sutkowatych kości skroniowych. Czynność: zginanie szyi do tyłu, obracanie głowy.
Mięsień biodrowo-żebrowy: Ze względu na przyczepy końcowe wyróżnia się: część lędźwiową, klatki piersiowej, szyjna.
Mięsień najdłuższy grzbietu. Wyróżnia się 3 części: klatka piersiowa, szyja, głowa.