PROBLEMY DO ZALICZENIA PRZEDMIOTU

1. Kto był twórcą nowoczesnej psychologii eksperymentalnej i na czym polegają założenia tego kierunku?

ODPOWIEDŹ|:

Twórcą nowoczesnej psychologii naukowej, zwłaszcza eksperymentalnej, był W. Wundt / 1832-1920 /, z wykształcenia lekarz i fizjolog,

w 1879 r. założył w Lipsku laboratorium psychologiczno - badawcze

był autorem dwóch programów badań psychologicznych:

- eksperymentalnej psychologii fizjologicznej

- psychologii ludów

2. Kto był twórcą psychoanalizy i na czym polegały założenia tego kierunku w psychologii /teoria libido, teoria osobowości/?

ODPOWIEDŹ|:

• system poglądów Freuda to teoria libido oraz teoria osobowości

• zgodnie z teorią libido u podstaw niemal każdego zachowania ludzkiego leży nieświadoma energia libido czyli instynkt /popęd/ seksualny

Fazy rozwoju libido Freuda:

• faza “oralna” - drażnienie ust, ssanie

• faza “analna” - czynności wydalania

• okres “falliczny” - organy płciowe, dziecięca masturbacja

• faza “genitalna” - organy płciowe, inni ludzie

Osobowość według Freuda:

Id /Ono/- to sfera wrodzonych, biologicznych, instynktownych popędów /libido - popęd seksualny, popęd życia; thanatos - popęd śmierci/, które leżą u podstaw każdego zachowania człowieka; są one siłą napędową, ukierunkowują to zachowanie

Ego /Ja, jaźń/ - jest świadomością jednostki, rozsądkiem, którym człowiek kieruje się w swoim postępowaniu; działa pomiędzy dwoma warstwami Id i Superego; jest mediatorem, który godzi dwie przeciwstawne /podświadome/ tendencje

Superego/nad-Ja, nadjaźń/ - sumienie utożsamiane z sumieniem jednostki, ze zinterioryzowanymi normami moralnymi i zasadami postępowania wykształconymi w procesie socjalizacji; Superego kształtuje się i funkcjonuje w podświadomości

3. Co jest głównym przedmiotem zainteresowania psychologii /def.psychologii/?

ODPOWIEDŹ|:

• T. Tomaszewski „Psychologia to nauka o regulacji wzajemnych stosunków organizmów żywych z ich otoczeniem bądź nauka o czynnościach człowieka
  i o człowieku jako ich podmiocie”

• J. Kozielecki „Psychologia to nauka o człowieku, która bada prawa zachowania się oraz czynniki środowiskowe i osobowościowe, które sterują nimi”

• Gerrig R. J., Zimbardo P. G. „Psychologia zajmuje się naukowym badaniem zachowania jednostek i ich procesów psychicznych”, s. 4

DZIEDZINY PSYCHOLOGII

4. Jakie są najważniejsze dziedziny psychologii?

ODPOWIEDŹ|:

PSYCHOLOGIA
Psychologia teoretyczna	Psychologia stosowana
-Psychologia ogólna -Psychologia społeczna -Psychologia zwierząt -Psychologia człowieka: Psychologia dzieci Psychologia młodzieży Psychologia dorosłych	- Psychologia wychowawcza - Psychologia kliniczna - Psychologia sądowa - Psychologia pracy - Psychologia propagandy -Psychologia produkcji i recepcji kulturowej -Psychologia wychowawcza

5. Jakie są cechy dobrej obserwacji i jej rodzaje?

ODPOWIEDŹ|:

• powinna być obiektywna

• powinna mieć jasno postawione zadanie

• powinna być dokładna i szczegółowa

• powinna być przygotowana i związana z posiadanymi wiadomościami o obserwowanym zjawisku

• powinna być systematyczna i planowa

• powinna być zakończona słownym sformułowaniem jej wyników

6. Na czym polega eksperyment w psychologii i jego rodzaje?

ODPOWIEDŹ|:

Istota eksperymentu polega na wywołaniu przez badacza, w warunkach przez niego ustalonych, określonego zjawiska psychicznego lub wprowadzeniu pewnych zmian w tym zjawisku, z możliwością zarejestrowania reakcji

Możliwości eksperymentu:

• możliwość kontroli czynników, od których zależy dane zjawisko i które mają wpływ na osobę badaną w trakcie eksperymentu

• możliwość obiektywnego rejestrowania reakcji osoby badanej

• możliwość powtarzania eksperymentu dowolną ilość razy

Rodzaje eksperymentu:

A. Laboratoryjny

• podstawową wadą eksperymentalnej metody laboratoryjnej jest sztuczność warunków i jednostronność badanego zjawiska

B. Naturalny

• badanie człowieka w jego naturalnych warunkach życia i pracy

7. Jaka jest różnica między metodami badawczymi rozmowy i wywiadu w psychologii?

ODPOWIEDŹ|:

Rozmowa	Wywiad
Rozmowa z osobą badaną	Rozmowa z osobami trzecimi na temat osoby badanej
Rozmowa stosowana w życiu "na co dzień"; nie jest więc metodą naukową	Rozmowa jako metoda naukowa, prowadzona w celach badawczych
Rozmowa swobodna, nieskategoryzowana, nieznormalizowana	Rozmowa kierowana, skategoryzowana, planowa, znormalizowana

Etapy prowadzenia rozmowy:

• odpowiednie przygotowanie się badacza do przeprowadzenia rozmowy

• stworzenie odpowiedniej atmosfery

• przeprowadzenie rozmowy

• zaprotokołowanie

Odpowiednie przygotowanie się badacza do rozmowy

• zdobycie przy pomocy innych źródeł jak największej wiedzy o osobie badanej

• dokładne określenie celu badania jaki zamierza się osiągnąć

• opracowanie szczegółowego planu rozmowy

• ustalenie i przygotowanie miejsca prowadzenia rozmowy

• ustalenie sposobów utrwalania rozmowy oraz wyników i rezultatów obserwacji

8. Jakie są podobieństwa i różnice w stosowaniu ankiet oraz kwestionariuszy?

ODPOWIEDŹ|:

Ankieta lub kwestionariusz - to zbiór specjalnie dobranych pytań, z odpowiedzi na które - po analizie statystycznej i merytorycznej - wnioskujemy o pewnych właściwościach psychicznych osoby, której te pytania dotyczą.

ANKIETA	KWESTIONARIUSZ
Służy do badań masowych	Służy do badań jednostkowych
Szereg pytań zadawanych ustnie lub pisemnie	Arkusz z napisanymi pytaniami, badany odpowiada pisemnie
Metoda stosowana przy pomocy pośrednictwa osób lub instytucji: poczta, prasa, radio, internet itp.	Metoda stosowana bezpośrednio badacz wykonuje czynności w trakcie badania
Jest to metoda, w której posługujemy się kwestionariuszem	Jest to druk / formularz / zawierający pytania
Każdy zbiór pytań, np. dotyczący warunków mieszkaniowych	Zbiór pytań stosowany tylko w socjologii i psychologii
Jest to zbiór pytań, pozostawiający całkowitą swobodę odpowiedzi. Badany pisze odpowiedź słownie	Jest to zbiór pytań z odpowiedziami skategoryzowanymi

9. Jak zbudowany jest układ nerwowy człowieka?

ODPOWIEDŹ|:

10. Jak powstaje odruch warunkowy i czym się różni od bezwarunkowego?

ODPOWIEDŹ|:

ODRUCH BEZWARUNKOWY I WARUNKOWY

Odruch jest to reakcja organizmu zachodząca za pośrednictwem układu nerwowego.

Istnieją dwa rodzaje odruchów: bezwarunkowy i warunkowy. Podstawowe różnice między odruchem bezwarunkowym a warunkowym są następujące:

Odruch bezwarunkowy: Odruch warunkowy:

- reakcja wrodzona, dziedziczna - nabyta

- reakcja stała, regularna - zmienna, mało regularna

- reakcja gatunkowa - indywidualna

- reakcja zachodzi w całym układzie nerwowym - tylko w mózgu

- reakcja mało zróżnicowana - bardzo zróżnicowana

Aby powstał odruch warunkowy:

• powinien działać bodziec mający znaczenie dla organizmu (bezwarunkowy)
  i bodziec nie mający znaczenia, obojętny (warunkowy)

• należy zapewnić zbieżność działania tych obu bodźców w czasie, przy czym bodziec obojętny powinien wyprzedzać działanie bodźca bezwarunkowego

• powinien być zachowany określony stosunek siłowy między bodźcem bezwarunkowym i warunkowym; bodziec bezwarunkowy musi być fizjologicznie silniejszy

• kora mózgowa powinna być czynna

11. Z jakich elementów składa się czteroczynnikowa teoria rozwoju psychicznego i czym się one charakteryzują?

ODPOWIEDŹ|:

CZTEROCZYNNIKOWA TEORIA ROZWOJU SPOŁECZNEGO

Zadatki wrodzone - to zespół cech biologicznych związanych przede wszystkim z typem układu nerwowego i budową receptorów (zmysłów). Cechy te mogą sprzyjać rozwojowi lub hamować ten rozwój.

Środowisko - to złożone i zmienne otoczenie geograficzno - klimatyczne, materialne
i społeczne człowieka.

Wychowanie i nauczanie - odgrywają decydującą rolę w powstawaniu i kształtowaniu niemal wszystkich cech psychicznych człowieka.

Działanie - to aktywna postawa człowieka wobec świata, wobec podstawowych obowiązków rodzinnych, szkolnych, zawodowych i obywatelskich, to świadome kształtowanie swojej osobowości. Trzy podstawowe formy działania w różnych okresach życia to: zabawa, nauka, praca.

12. Na jakie główne okresy można podzielić rozwój psychiczny człowieka?

ODPOWIEDŹ|:

FAZY ROZWOJU PSYCHICZNEGO

I okres - wczesne dzieciństwo - dzieli się na dwie fazy:

1) faza niemowlęca - 1 rok życia

2) faza poniemowlęca - 2 i 3 rok życia

II okres - przedszkolny - od 4 do 6 roku życia

III okres - szkolny - od 7 do 14 lat

IV okres - dorastania - od 14 do 17 lat,

V okres - młodzieńczości - od 18 do 22, nawet 25 lat

13. W jaki sposób powstają wrażenia wzrokowe?

ODPOWIEDŹ|:

Wrażenie jest powstającym w mózgu odzwierciedleniem /obrazem/ cech przedmiotów lub zjawisk / barw, dźwięków, smaku/ w wyniku oddziaływania bodźców na zakończenia nerwowe w narządach zmysłowych,

14. Na czym polegają główne wady widzenia?

ODPOWIEDŹ|:

WADY WZROKU

• Krótkowzroczność polega na tym, że na skutek większej niż normalna odległości siatkówki od soczewki punkt skupienia znajduje się przed siatkówką

• Dalekowzroczność polega na tym, że punkt skupienia fal wpadających do oka znajduje się za siatkówką

• Niezborność (astygmatyzm) wynika z niesymetryczności (nieregularności) soczewki, która spośród fal wpadających do oka jedne załamuje normalnie inne - mniej lub bardziej odchyla od fal sąsiednich

Wady widzenia barw:

• protanopia (ślepota na czerwień)

• deuteranopia (ślepota na zieleń)

• tritanopia (ślepota na barwę niebieską)

• achromatopsja (nieodróżnianie w ogóle barw)

15. Jak powstają wrażenia słuchowe?

ODPOWIEDŹ|:

DZIAŁANIE UCHA

• fale dźwiękowe przenoszone przez małżowinę uszną i zewnętrzny przewód słuchowy, wprawiają w drgania błonę bębenkową,

• drgania te pobudzają kosteczki ucha wewnętrznego - młoteczek, kowadełko i strzemiączko,

• ich mechaniczne drgania przekazywane są przez okienko owalne do ślimaka, gdzie wprawiają w ruch płyn w jego przewodach,

• cienkie komórki włosowate, wyścielające zwiniętą w ślimaku błonę podstawową, wyginają się pod wpływem ruchu płynu, pobudzając łączące się z nimi zakończenia nerwowe

• w ten sposób energia mechaniczna przekształcana jest w energię przesyłaną do mózgu przez nerw słuchowy

16. Jakie są cechy pamięci i czym się charakteryzują?

ODPOWIEDŹ|:

CECHY PAMIĘCI

• Pojemność pamięci i szybkość (łatwość) zapamiętywania.Im człowiek więcej materiału (różnorodnego) może zapamiętać, tym pojemniejszą ma pamięć. Mierzy się ilością materiału zapamiętanego w jednostce czasu. Wiąże się ściśle z głębokością wiedzy człowieka

• Twałość pamięci. Im człowiek dłużej pamięta, tym trwalszą ma pamięć. Mierzy się ilością materiału odtwarzanego (przypominanego lub rozpoznawanego) po pewnym czasie decyduje o trwałości wiedzy

• Wierność pamięci - zgodność odtwarzanego materiału z zapamiętanym. Decyduje ona o dokładności; im dokładniej człowiek odtwarza, tym wierniejszą ma pamięć. Mierzy się stosunkiem trafnych przypomnień lub rozpoznań do wszystkich możliwych. Ma wpływ na rzetelność wiedzy

• Gotowość pamięci. Im szybciej człowiek potrafi przypomnieć sobie co chce i kiedy chce, tym bardziej gotową ma pamięć. Mierzy się czasem przypominania, który z reguły związany jest ze stopniem usystematyzowania wiadomości. Gotowość pamięci decyduje o użyteczności i giętkości wiedzy

17. Co to są: wiedza, nawyki i umiejętności oraz zjawisko transferu i interferencji?

ODPOWIEDŹ|:

Wiedza - to system obiektywnych wiadomości (informacji) o świecie - o przedmiotach i zjawiskach, ich wzajemnych stosunkach i związkach przyczynowych. Wiedza powinna się charakteryzować dużą rzetelnością, głębokością, trwałością, elastycznością i użytecznością .

Nawyki - to działania zautomatyzowane.

Etapy kształtowania nawyków

• analityczny - polega na świadomym opanowywaniu każdego elementu danego działania

• syntetyczny to łączenie poszczególnych elementów w całościowe działanie

• automatyzacji polega na usunięciu wewnętrznego napięcia, zmniejszeniu kontroli wzrokowej i zwiększeniu ruchowej oraz całkowitym uwolnieniu uwagi

Zjawiska przenoszenia nawyków

• pozytywne zjawisko transferu - opanowanie jednego nawyku ułatwia opanowanie innego

• negatywne zjawisko interferencji - opanowanie jednego nawyku utrudnia opanowanie innego lub tego samego, lecz w sposób prawidłowy

Nawyki wynikające z wewnętrznej potrzeby i nie zamierzone świadomie nazywamy przyzwyczajeniami.

18. Na czym polegają główne procesy myślenia?

ODPOWIEDŹ|:

1. Analiza jest to proces myślowego rozkładania przedmiotów i zjawisk na ich elementy składowe

2. Synteza to proces myślowego łączenia części lub elementów przedmiotów i zjawisk w pewne całości

3. Uogólnianie jest myślowym dochodzeniem do tego co ogólne oraz stanowi cechę wspólną i wyróżniającą dany zespół przedmiotów i zjawisk wśród innych zespołów

4. Abstrahowanie to proces myślowego odrywania się od tego co jednostkowe i szczególne, właściwe pojedynczym przedmiotom i zjawiskom

5. Porównywanie jest myślowym ustalaniem podobieństw i różnic miedzy przedmiotami oraz zjawiskami lub ich elementami

6. Klasyfikowanie polega na porządkowaniu przedmiotów i zjawisk lub ich elementów według jakiegoś klucza lub z góry przyjętego kryterium

7. Wnioskowanie jest to proces dochodzenia do nowych twierdzeń (sądów) na podstawie myślowego zestawienia twierdzeń (sądów) już istniejących i znanych. Wnioskowanie może być indukcyjne i dedukcyjne. Pierwsze polega na wyprowadzaniu ogólnego wniosku z twierdzeń szczegółowych, drugie na wyprowadzaniu wniosku szczegółowego z twierdzenia ogólnego

19. Jaka jest różnica między myśleniem algorytmicznym i heurystycznym?

ODPOWIEDŹ|:

Myślenie algorytmiczne lub analityczne - to skończony ciąg operacji myślowych, które należy przeprowadzić, aby znaleźć rozwiązanie.

Myślenie heurystyczne (z gr. heurisko - znajduję) - polega na intuicyjnym lub innym nie schematycznym myśleniu. Umożliwia rozwiązywanie nowych, nieznanych problemów, które nie dają się rozwiązywać za pomocą algorytmów lub czas ich rozwiązywania byłby zbyt długi.

Przykład myślenia heurystycznego:

Metoda brainstorming - polega na wysuwaniu w małym gronie osób różnych pomysłów rozwiązania, przy absolutnym zakazie ich bieżącej oceny lub krytyki /reguła „odroczonej oceny”/. Ułatwia przełamywanie utartych schematów myślenia , stereotypów

Efektywność jest osiągana dzięki:

1. wzajemnej inspiracji uczestników

2. „klimatowi” spowodowanego odroczeniem oceny

20. Co to jest uwaga i jakie są jej rodzaje?

ODPOWIEDŹ|:

UWAGA

Uwagą nazywamy skierowanie świadomości na jakiś przedmiot lub zjawisko świata zewnętrznego i wewnętrznego.

Uwaga mimowolna wywoływana jest przez jakiś przedmiot lub zjawisko zewnętrzne, posiadające pewne charakterystyczne cechy. Nie wiąże się z żadnym celem i nie wymaga wysiłku.

Uwagę mimowolną wywołują:

• podniety silniejsze od innych

• podniety odmienne jakościowo od tła (niezwykłe, nowe, nieoczekiwane, nieznane)

• ruch (przedmioty lub zjawiska znajdujące się w ruchu)

• podniety zabarwione uczuciowo (zarówno przykre, jak i przyjemne)

• podniety zaspokajające potrzeby lub sygnalizujące to zaspokojenie

• podniety interesujące, zajmujące (mające związek z indywidualnymi zainteresowaniami człowieka)

Uwaga dowolna jest celowa i z reguły wiąże się z pewnym wysiłkiem. Łączy się ściśle z osobowością, jest nabytą właściwością psychiczną, występującą tylko u człowieka
w wyniku procesu wychowania i nauczania.

Uwagę dowolną wywołują:

• cel, do którego osiągnięcia człowiek dąży, bez względu na motywy, jakimi się w tym dążeniu kieruje

• rozumienie i docenianie potrzeby skupienia swej uwagi jako istotnego warunku osiągnięcia tego celu

• wykształcona umiejętność organizowania i koncentrowania uwagi dowolnej

21. Co pobudza i ukierunkowuje uwagę?

ODPOWIEDŹ|:

22. Jakie są podstawowe cechy uwagi i czym się charakteryzują?

ODPOWIEDŹ|:

Cechy uwagi

• Trwałość uwagi jest to zdolność koncentrowania (skupiania) swej świadomości w ciągu długiego czasu na jednym przedmiocie

• Zakres uwagi jest to zdolność jednoczesnego obejmowania jednym aktem uwagi pewnej liczby niezależnych od siebie elementów w polu wrażeniowym (polu widzenia, słyszenia itd.). Zakres uwagi waha się zwykle od 4 do 6 elementów

• Podzielność uwagi zdolność jednoczesnego wykonywania więcej niż jednej czynności

• Przerzutność uwagi jest to zdolność szybkiego przenoszenia świadomości z jednego przedmiotu lub czynności na inny przedmiot lub czynność

23. Co to są uczucia i jakie są symptomy /objawy/ uczuć?

ODPOWIEDŹ|:

Uczucia polegają na odzwierciedlaniu stosunku człowieka do rzeczywistości, do innych ludzi, do siebie samego i do tego wszystkiego co człowiek przeżywa

Stosunek ten, może być:

• bezpośredni, tzn. odnosić się do różnych elementów rzeczywistości aktualnie oddziałujących na człowieka

• pośredni i odnosić się wyłącznie do wspomnień, wyobrażeń, myśli
  i innych przeżywanych procesów psychicznych

• Uczucia są zaangażowane we wszystkie procesy psychiczne - wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia,pamięć, myślenie mogą być przyjemne lub nieprzyjemne

• Uczucia mogą mieć różny stopień intensywności w zależności od podmiotu, tzn. osoby przeżywającej oraz od przyczyn, które je wywołują

Symptomy (objawy) uczuć

• zmiany w układzie oddechowym

• zmiany w układzie krążenia, zwłaszcza w ciśnieniu krwi, pulsu, a nawet chemizmu krwi

• zmiany w układzie mięśniowym - wzrost lub odpływ energii

• zmiany w układzie pokarmowym

• zmiany w czynnościach wydzielniczych np. płacz, pocenie się (wydzielanie potu tzw. odruch skórno - galwaniczny)

• zmiany w prądach czynnościowych organizmu: mózgu - elektroencelofalografia, serca - elektrokardiografia, mięśni - elektomiografia

• zmiany mimiki (ruchy mięśni twarzy), pantomimiki (postawa i ruchy całego ciała)

i głosu ( intensywność, intonacja i barwa głosu)

• zmiany w zachowaniu się człowieka

• wypowiedzi słowne i pisane

24. Co to są afekty i jakie są ich cechy?

ODPOWIEDŹ|:

AFEKTY

• afekty są uczuciami powstającymi najczęściej pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych, zwłaszcza działających nagle

• czasami afekty są ze względu na swoją intensywność nazywane emocjami

• do najbardziej typowych afektów zaliczymy gniew (złość), rozpacz, radość i strach

Cechy afektów

• szybko opanowują człowieka i ustępują, są krótkotrwałe

• są silne, mają przebieg ostry, burzliwy

• wyraźnie ujawniają się na zewnątrz

• towarzyszy im przymglenie świadomości

• najczęściej ich przyczyna jest znana, a przedmiot ma charakter jednostkowy

25. Co to są nastroje i czym się charakteryzują?

ODPOWIEDŹ|:

NASTROJE

• nastroje nie muszą posiadać wyraźnej zewnętrznej przyczyny w postaci silnego bodźca

• mogą być wywoływane również przez drobne wydarzenia, stan organizmu, pogodę, przyrodę itp. Czasami wystarcza tylko jedno błahe wspomnienie lub wyobrażenie

• typowymi nastrojami są: zadowolenie lub niezadowolenie, wesołość lub smutek, zmartwienie, niepokój, dobre lub złe samopoczucie, tęsknota itd.

Cechy nastrojów

• wolno opanowują człowieka i ustępują

• najczęściej są długotrwałe

• mają przebieg łagodny i nie ujawniają się wyraźnie

• mają wpływ na całe zachowanie się człowieka

• ich przyczyna często nie jest w ogóle znana, a przedmiot ma charakter nie jednoskowy

26. Na czym polegają namiętności?

ODPOWIEDŹ|:

NAMIĘTNOŚCI

• namiętności są to trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów i afektów
  w związku z określonymi celami dążeń człowieka

• namiętność to nie jest więc aktualny stan uczuciowy, lecz trwała skłonność do przeżywania pewnych uczuć podczas osiągania jakiegoś celu

• rodzaje namiętności: miłość, nienawiść, chciwość, ambicja, kolekcjonerstwo, namiętności twórcze itp.

Cechy namiętności

• po osiągnięciu celu namiętności z reguły słabną lub nawet zanikają

• namiętności nie mają biernego charakteru jak nastroje, lecz posiadają dużą siłę pobudzającą

• wpływ ten ma jednocześnie charakter pozytywny(organizujący) i negatywny (dezorganizujący)

• namiętności ukierunkowują spostrzeżenia, pamięć, myśli, a także działanie człowieka na przedmiot jego namiętności, natomiast odwracają uwagę od innych form działania (czynią człowieka ślepym na inne sprawy)

27. Jakie są główne rodzaje uczuć wyższych i czym się charakteryzują?

ODPOWIEDŹ|:

UCZUCIA WYŻSZE

UCZUCIA MORALNE (ETYCZNE)

• to przeżywanie pozytywnego lub negatywnego stosunku do innych ludzi i ich czynów, a także do zwierząt

• zależą od systemu norm moralnych panujących w społeczeństwie, a także od norm własnych /sumienie/

• uczucia odnoszące się do osób, z którymi człowiek pozostaje w ciągłym kontakcie (np. przyjaźń, koleżeństwo, solidarność, nienawiść)

• uczucia odnoszące się do całego społeczeństwa (np. patriotyzm)

UCZUCIA ESTETYCZNE

• to przeżywanie stosunku do formy przedmiotów, zjawiska i innych elementów rzeczywistości

• człowiek przeżywa w nich swój stosunek do piękna lub brzydoty i wszelkich form pośrednich

• powstają głównie podczas recepcji sztuki (plastyki, literatury, muzyki itd.), przyrody ożywionej i nieożywionej

• potrzeba tych uczuć jest cechą wykształconą pod wpływem wychowania i nauczania

• zaliczymy do nich wszelkie stany przyjemne lub nieprzyjemne, w tym także zachwyt, wstręt itp.

UCZUCIA INTELEKTUALNE

• to przeżywanie stosunku do procesów poznawczych oraz do swojej lub innych wiedzy i niewiedzy

• na przykład, człowiek cieszy się, że wie lub martwi się, że nie wie

• przykładem jest zdziwienie lub jego silna asteniczna postać - zdumienie

28. Jakie są rodzaje sytuacji trudnych i czym się charakteryzują?

ODPOWIEDŹ|:

SYTUACJE TRUDNE

Jeżeli wewnętrzna równowaga sytuacji normalnej zostanie zakłócona tak, że normalny przebieg aktywności podstawowej zostanie zakłócony i prawdopodobieństwo realizacji zadania na poziomie normalnym stanie się mniejsze, mówimy o sytuacjach trudnych.

Zależnie od rodzaju zakłóceń sytuacji normalnej, możemy wyróżnić pięć głównych rodzajów sytuacji trudnych:

• deprywacji

• przeciążenia

• utrudnienia

• konfliktowe

• zagrożenia

SYTUACJA DEPRYWACJI - to sytuacja, w której nie są zaspokojone podstawowe potrzeby podmiotu.

Mogą to być:

1/ potrzeby fizjologiczne, np.sytuacje głodu, pragnienia, duszności, bezsenności, wahań ciśnienia itp.,

2/ potrzeby społeczne, np.sytuacje izolacji, osamotnienia,

3/ potrzeby psychiczne, np.sytuacje niepowodzenia, pokrzywdzenia, zawodu itp.

SYTUACE PRZECIĄŻENIA - powstają wtedy, gdy trudność zadania jest na granicy jego sił fizycznych, umysłowych lub wytrzymałości nerwowej, np.

• kiedy człowiek słaby fizycznie musi dźwigać wielkie ciężary

• kiedy człowiek o niskich kwalifikacjach ma do wykonania zadania wymagające wysokich kwalifikacji

• kiedy człowiek o słabym układzie nerwowym pracuje w sytuacji o silnym natężeniu bodźców, przy wielkiej odpowiedzialności, wielkim ryzyku, w wielkiej niepewności

SYTUACJE UTRUDNIENIA - powstają wskutek pojawienia się:

A/ przeszkód:

a/ fizycznych - np. przegrody, zamknięte wejścia lub wyjścia, ciasne pomieszczenia ograniczające swobodę ruchów

b/ umysłowych -zasłony ograniczające pole widzenia, czynniki rozpraszające uwagę, reguły i zakazy wykluczające stosowanie pewnych metod

B/ braków:

a/ przedmiotowych- np. brak odpowiednich materiałów, narzędzi, środków lub pomocników

b/ informacyjnych- np. przerwanie łączności, zamilknięcie źródeł informacji, dopływ informacji niepełnych itp.

SYTUACJE KONFLIKTOWE - powstają wtedy, gdy człowiek znajduje się w polu działania sił przeciwstawnych. Mogą to być siły fizyczne, jak i sprzeczne naciski społeczne lub moralne np. sprzeczne wartości, sytuacje walki (konkurencji, współzawodnictwa, gry, przetargu, sprzeczności interesów, a także sytuacje dyskusji i dialogu).

SYTUACJE ZAGROŻENIA - występują wtedy, gdy istnieje prawdopodobieństwo, naruszenia wartości cenionej przez podmiot działający, życia, zdrowia, jego samego
i jego bliskich, własności, uprawnień, pozycji społecznej, dobrego imienia, własnego dzieła, poglądów, dobrego samopoczucia lub samooceny itp.

29. Jakie są źródła stresu i czym się charakteryzują?

ODPOWIEDŹ|:

STRES

Źródła stresu

• FIZYCZNE: klimatyczne (wilgotność, ciśnienie atmosferyczne, temperatura), hałas, oświetlenie, promieniowanie jonizujące, przyśpieszenia, nieważkość

• CHRONOBIOLOGICZNE: rytm okołodobowy, przekraczanie stref czasu (tzw. Jet pilot syndrome), rytm tygodniowy i miesięczny, rytm sezonowy

• PSYCHOLOGICZNE: przeciążenie, przeszkody (zakłócenia), konflikty (wymagań, potrzeb, wartości), zagrożenia (fizyczne, społeczne), deprywacje (sensoryczna, społeczna)

• SOCJOLOGICZNE: konflikt interesów grupowych, nieformalna lub formalna struktura grupy, style kierowania, dynamika grupy

Ogólny syndrom przystosowania wg Selye'go

Stres według H. Selye'go jest nieswoistą reakcją organizmu na wszelkie stawiane mu żądania lub niespecyficznym syndromem choroby.

30. Jakie są rodzaje reakcji na stres i czym się charakteryzują?

ODPOWIEDŹ|:

Rodzaje reakcji na stres

• FIZJOLOGICZNE - niedostępne bezpośredniej obserwacji i charakteryzujące mobilizację organizmu do walki ze stresem

• EMOCJONALNE - obejmujące wyrażanie stanów emocjonalnych, towarzyszących stresowi lub wywołanych przez stres, jak np. ekspresja emocjonalna (mimika i pantomimika), lęk itp.

• BEHAWIORALNE - to obserwowalne zmiany zachowań zewnętrznych pod wpływem działania stresu, jak np. nad aktywność, apatia, senność, stupor itp.
  

• POZNAWCZE - to obserwowalne zmiany w jakości i sprawności funkcjonowania umysłowego, jak np. szybkie rozwiązywanie problemów (zmiany pozytywne), błędy w rozumowaniu (zmiany negatywne)

31. Co to jest osobowość i z jakich elementów /cech/ się składa?

ODPOWIEDŹ|:

OSOBOWOŚĆ

Osobowość to zespół ściśle ze sobą związanych, istotnych, względnie stałych i trwałych cech psychicznych, ukształtowanych w konkretnych warunkach życia społecznego, określających zachowanie się i działanie każdego człowieka.

Cechy osobowości:

• potrzeby (motywy)

• zainteresowania

• zdolności

• inteligencja

• temperament

• charakter

• światopogląd

32. Jakie są główne rodzaje potrzeb i czym się charakteryzują?

ODPOWIEDŹ|:

33. Czym się charakteryzują zainteresowania?

ODPOWIEDŹ|:

Charakterystyka zainteresowań

• są przedmiotowe, kierunkowe - zawsze są skierowane na jakiś przedmiot, co ma wpływ na selekcję i dobór aktualnych spostrzeżeń, wyobrażeń, wspomnień, myśli itp.

• pobudzają człowieka do działania, wywołują chęć (pragnienie) poznania przedmiotu lub zjawiska

• są zabarwione uczuciowo, i to zawsze przyjemnie. Są źródłem uczuć pozytywnych

• sprawiają, że działanie człowieka nie jest nużące, wyczerpujące

• są istotnym czynnikiem rozwoju osobowości

34. Co to są zdolności i jakie są ich rodzaje?

ODPOWIEDŹ|:

Zdolności to właściwości psychofizyczne człowieka warunkujące jego sprawne działanie
w jakimś kierunku.

Rodzaje zdolności

35. Co to jest inteligencja i w jaki sposób określamy jej stopień?

ODPOWIEDŹ|:

INTELIGENCJA

Inteligencja to ogólna zdolność do rozwiązywania problemów w oparciu o sprawne procesy myślenia.

• stopień inteligencji jest określany za pomocą tzw. ilorazu inteligencji

• otrzymujemy go dzieląc wiek inteligencji (W.I.) przez wiek życia (W.Ż.) w miesiącach

• obliczanie wieku inteligencji opiera się na wynikach specjalnych testów

36. Jaką typologię temperamentu prezentował Pawłow?

ODPOWIEDŹ|:

37. Co to jest charakter i z czego się składa?

ODPOWIEDŹ|:

Charakter to zespół właściwości psychicznych (postaw), które określają stosunek człowieka do rzeczywistości, znajdują wyraz w jego ukierunkowanym i świadomym postępowaniu oraz podlegają ocenie.

• charakter człowieka przejawia się w jego cechach, postawach: wobec siebie, innych ludzi i wobec różnych wartości

• postawy wobec wartości to:

• postawy wobec natury martwej i żywej

• wobec głównych form działania i zachowania się ludzi (zabawy, nauki, pracy, odżywiania się, wypoczynku, mieszkania, czystości itp.)

• wobec wytworów tego działania (nauki, religii, sztuki, techniki, własności, prawa itp.)

38. Jakie są główne rodzaje oligofrenii i czym się charakteryzują?

ODPOWIEDŹ|:

OLIGOFRENIA

OLIGOFRENIA, czyli upośledzenie umysłowe - to najczęściej wrodzona anomalia psychiczna, charakteryzująca się brakami, w zakresie intelektu.

• stopnie niedorozwoju umysłowego:

• nieznaczny: I.I.= 68- 85 - infantylizm

• lekki: I.I. = 67- 52 - debilizm

• umiarkowany: I.I.=51- 36 - imbecylizm /głupactwo/

• znaczny: I.I.=35- 20 - imbecylizm /głupactwo/

• głęboki: I.I.= 19 i niżej - idiotyzm / kretynizm /

Cechy charakterystyczne dla lekkiego niedorozwoju umysłowego /debilizm/ I.I.=67-52

• niezdolność do myślenia abstrakcyjnego

• sugestywność i łatwowierność

• naśladownictwo, niesamodzielność

• niezdolność przewidywania, planowania

• niezdolność odróżniania rzeczy istotnych od mało ważnych, stereotypowość, schematyzm

• powolność przebiegu procesów psychicznych, takich jak: spostrzeganie, zapamiętywanie, przypominanie, myślenie

Cechy charakterystyczne dla umiarkowanego i znacznego niedorozwoju umysłowego
/ imbecylizm/ I.I.=51-20

• zasób słów 50-150 wyrazów

• wypowiedzi są niegramatyczne, a wymowa przeważnie wadliwa

• pojmują większość prymitywnych poleceń, w związku z czym mogą uczyć się wykonywania prostych czynności

• ze względu na kompletny bezkrytycyzm popadają w konflikt z prawem

• nierzadko popełniają przestępstwa seksualne

• wyraz ich twarzy, postawa, ruchy sygnalizują głęboki niedorozwój, aczkolwiek zdarzają się imbecyle o inteligentnym wyrazie twarzy

Cechy charakterystyczne dla głębokiego niedorozwoju umysłowego /idiotyzm/
I.I.=19 i niżej

• tępy wyraz twarzy, nieproporcjonalna budowa czaszki i ciała, nieporadny chód, wadliwa koordynacja ruchów

• starszy wiekiem, dysponuje zwykle kilkoma szczątkowymi wyrazami

• większość z nich jest niemrawa, odrętwiała

• bywają idioci wykazujący tendencje niszczycielskie, są podnieceni ruchowo

• nie mogą przystosować się do samodzielnego życia, pracy, zabawy

• potrafią najwyżej sami jeść, utrzymywać czystość, rozróżniać przedmioty

39. Co to jest psychopatia, socjopatia i charakteropatia?

ODPOWIEDŹ|:

PSYCHOPATIE to trwałe anomalie osobowości w zakresie charakteru, a w szczególności w dziedzinie życia emocjonalnego /uczuć wyższych, moralnych/, popędowego i napędu psychoruchowego.

• Anomalię charakteru, która rozwinęła się pod wpływem szkodliwych wpływów środowiska społecznego u osobnika z nieuszkodzonym mózgiem, określamy mianem SOCJOPATII

• Anomalie charakteru, uwarunkowane organicznym uszkodzeniem mózgu, nazywamy ENCEFALOPATIĄ z zaburzeniami charakteru bądź ( za Bilikiewiczem ) CHARAKTEROPATIĄ lub ZESPOŁEM RZEKOMO PSYCHOPATYCZNYM.

40. Co to są psychozy i ich rodzaje?

ODPOWIEDŹ|:

PSYCHOZA - to choroba psychiczna, którą cechuje brak zdolności kontaktowania się społecznego, ograniczony krytycyzm oraz występowanie urojeń.

• PSYCHOZY ENDOGENNE - czynnik wywołujący je zależy od zmian zachodzących wewnątrz organizmu:
  - schizofrenia
  - psychoza maniakalno - depresyjna
  - paranoja / obłęd /
  - psychozy inwolucyjne / okresu przekwitania i starzenia się/

• PSYCHOZY EGZOGENNE - czynnik wywołujący je leży poza organizmem:
  - pourazowe / po urazie mózgu /
  - poinfekcyjne- zakaźne / wywołane przez zakażenie organizmu /
  - intoksykacyjne- wywołane zatruciem organizmu / alkoholem, lekami, środkami
  chemicznymi, narkotykami itp. /
  - reaktywne - w przebiegu padaczki / epilepsji /

UKŁAD NERWOWY

Ośrodkowy układ nerwowy

(mózg i rdzeń kręgowy)

Obwodowy układ nerwowy

(tkanka nerwowa poza mózgiem

i rdzeniem kręgowym)

Somatyczny układ nerwowy

(nerwy czuciowe i ruchowe)

Autonomiczny układ nerwowy

(układy wewnętrzne, mimowolne)

Układ sympatyczny

(„ratownik”)

Układ parasympatyczny

(„gospodarz”)

UWAGA

Mimowolna

Dowolna

GENIUSZ

Uzdolnienia

Talent

Ogólne

Specjalne

ZDOLNOŚCI

---