1. POWSTANIE I ROZWÓJ DYDAKTYKI

•Etymologia wyrazu dydaktyka:

gr. didaktikos - pouczający, didasko - uczę

W pierwszym znaczeniu dydaktyka oznacza te treści , które służą nauczaniu, czyli obejmują działania nauczającego, więc nauczyciela.

• Historia

Twórcą dydaktyki jest Jan Amos Komeński (1592-1670), filozof, napisał pierwsze dzieło pedagogiczne pt. Wielka dydaktyka. Zajął się w nim problemem doboru treści nauczania dzieci i młodzieży.

Jan Fryderyk Herbart (1776-1841) tworząc pierwszą samodzielną teorię pedagogiczną, faktycznie podjął badania nad współczesną dydaktyką.

•Jego teoria nauczania wychowującego w centrum środków wychowania sytuuje nauczanie według przyjętych tzw. czterech stopni formalnych, prowadzących do przyswojenia przez uczniów prawidłowych wyobrażeń o świecie, które zawarte są tylko w wiedzy naukowej.

Celem wychowania , według Herbarta, jest ukształtowanie silnego moralnie charakteru.

•Silny moralnie charakter oznacza postępowanie zgodne z własną wolą.

•Aby tak się stało, nauczyciel poprzez nauczanie w szkole, powinien dążyć do przyswojenia przez uczniów wiedzy naukowej, która zawsze realizuje wartości: wolność duchową, doskonałość, życzliwość, prawo, sprawiedliwość.

•Dodatkowo należy stosować takie środki, jak rząd wychowawczy - dyscyplinowanie uczniów, oraz hodowanie - zaspokajanie potrzeb uczniów ( odżywianie, bezpieczeństwo, zdrowie, ubranie).

CZTERY STOPNIE FORMALNE NAUCZANIA

•1. Jasność

•2. Kojarzenie

•3. System

•4. Metoda

Schemat stadiów nauczania

JASNOŚĆ

nauczyciel prezentuje dane

szczegółowe

KOJARZENIE

nauczyciel prowadzi swobodną

rozmowę

SYSTEM

nauczyciel dąży do

usystematyzowania wiedzy i

stwarza okazję do operowania

pojęciami

METODA

nauczyciel organizuje uczniom

okazję do osiągania wprawy

•Opracowanie na podstawie: C. Kupisiewicz (2005): Podstawy dydaktyki ,s.55,56.

Schemat stadiów przyswajania treści

ZGŁĘBIANIE SPOCZYWAJĄCE

pierwszy kontakt ucznia z nowym materiałem , uchwycenie szczegółów

ZGŁĘBIANIE POSTĘPUJĄCE umysł wędruje pomiędzy: wiem - nie wiem, uczeń ogarnia uwagą większą liczbę szczegółów

OGARNIANIE SPOCZYWAJĄCE apercepcja, operowanie pojęciami, tworzy się wzbogacona masa wyobrażeniowa

OGARNIANIE POSTĘPUJĄCE

utrwalanie przez odrabianie zadań

We współczesnej dydaktyce ta strategia nauczania nazywa się strategią podającą.

•Nauczyciel naucza poprzez wybranie i dostosowanie do poziomu percepcji ucznia określonej wiedzy naukowej.

•Główne metody tej strategii to: wykład, pogadanka, praca z podręcznikiem, wyjaśnienie.

•Uczeń uczy się przez przyswojenie - akomodację (ustrukturyzowanie), zapamiętanie gotowej wiedzy.

•Podstawowe metody uczenia się to: powtarzanie, strukturyzowanie, kreślenie map poznawczych, sposoby mnemotechniczne.

•Ten sposób nauczania i uczenia się sprawdza się w realizacji treści opisowych, jak pojęcia, terminy, teorie, prawa.

JOHN DEWAY (1859-1952)

•Strategia uczenia się przez rozwiązywanie problemów.

•Problem - trudność poznawcza wynikająca z braku pełnych danych, aktywizująca do działania.

STRATEGIA UCZENIA SIĘ PRZEZ ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW

1. Postawienie ucznia w sytuacji problemowej, przed trudnością poznawczą w rzeczywistości o niepełnych danych, uświadomienie, co wie i czego nie wie.

2. Sformułowanie problemu - pytań dotyczących tego, czego nie wie.

3. Opracowanie strategii rozwiązywania problemu.

4. Rozwiązywanie problemu - działanie.

5. Weryfikacja rozwiązania.

Dwa typy problemów:

•Problem typu odkryć - jedno poprawne rozwiązanie, dotrzeć do tego obszaru rzeczywistości, która istnieje, ale człowiek o niej nie wie. Uczeń sam dochodzi do określonej wiedzy.

•Problem typu wynaleźć - wiele poprawnych rozwiązań, poprzez nowe powiązania istniejącej wiedzy wytworzyć wiedzę nową. Taki charakter mają wynalazki techniczne, dzieła artystyczne.

Ta strategia weszła na stałe do współczesnej dydaktyki i jest szczególnie ceniona we współczesnym nauczaniu.

•Nauczyciel naucza przez postawienie ucznia w sytuacji problemowej - przed trudnością poznawczą.

•Uczeń uczy się przez dochodzenie do brakujących danych samodzielnie.

•Jest skuteczna w realizacji treści wyjaśniających, czyli typu czy tak jest lub jak jest, jak może być.

•Stosowane metody nauczania to: metoda problemowa oraz tzw. metody aktywizujące: drama, projekt, dyskusja, symulacja, inscenizacja, techniki myślenia twórczego.

Pedagogika Deweya doprowadziła do powstania licznych szkół eksperymentalnych, a tym samym do intensywnego rozwoju dydaktyki w stronę przełamywania zjawiska herbartowskiego encyklopedyzmu (przeładowania programów kształcenia pamięciową wiedzą).

•Na bazie psychologii czynnikowej

•(m.in. Cattella -http://pl.wikipedia.org/wiki/Czynnikowa_teoria_osobowości ) powstaje metodologia testu dydaktycznego.

•Następny przełom nastąpił w latach 50. na bazie strukturalizmu.

•W roku 1956 Abraham Bloom ogłosił swoją teorię operacjonalizacji celów kształcenia oraz pierwszą taksonomię celów.

Psycholog J. Piaget stworzył swoją teorię uczenia się przez dzieci, która dzisiaj przywoływana jest w dydaktyce jako konstruktywistyczna.

•Dzisiaj wiodącą teorią dydaktyczną jest konstruktywizm.

•Według tej teorii uczenie się jest biologiczną funkcją mózgu pełniąc funkcję przetrwania. Aby przeżyć, człowiek musi się uczyć.

•Nikt nikogo nie może niczego nauczyć bez udziału jego woli i aktywności.

•Człowiek przyswaja już od urodzenia w sposób niekontrolowany tylko taką wiedzę, która ma dla niego sens. Każdy jest sam odpowiedzialny za swój rozwój.

•Od dostępu do informacji i ich prawidłowej interpretacji - konstruowania - zależy nasze przetrwanie i jakość życia.

•Nauczyciel jedynie pokazuje drogi dochodzenia do wiedzy, ułatwia nadanie im sensu i przyswojenia, wykazuje błędy w interpretacji.

POLSCY DYDAKTYCY

Okres międzywojenny

- Bogdan Nawroczyński - łączył nauczanie z uczeniem się uczniów;

-Kazimierz Sośnicki - autor podręcznika Dydaktyka ogólna - 1935 r.

Okres powojenny - PRL

-Wincenty Okoń - przeniósł do dydaktyki strategię problemowego nauczania, opracował zasady uczenia się w małych grupach, jest twórcą koncepcji wielostronnego kształcenia.

-Cz. Kupisiewicz - autor podręcznika dydaktyki.

-Władysław Zaczyński

-Stanisław Palka

-Krzysztof Kruszewski

-Bolesław Niemierko - twórca polskiej wersji metodologii testu dydaktycznego.

-Do dzisiaj ich osiągnięcia liczą się we współczesnej dydaktyce.

Wniosek

•Dydaktyka ogólna jest podstawową dyscypliną pedagogiczną, jedną z czterech wyróżnionych.

•Ma charakter teoretyczny, tzn. , że zajmuje się badaniami bez konieczności wdrażania wyników w praktycznej działalności pedagogicznej.

3. ZJAWISKO DYFERENCJACJI W DYDAKTYCE OGÓLNEJ

•Dyferencjacja - pojęcie geologiczne oznaczające rozpad pod wpływem zjawisk atmosferycznych jednolitej skały na drobne części, które zachowując budowę skały macierzystej, pełnią różne funkcje w przyrodzie.

4. PRZEDMIOT BADAŃ DYDAKTYKI OGÓLNEJ

•Dydaktyka XIX w. uprawiana była w ramach pedagogiki jako pedagogiczna teoria wychowania nauczającego i koncentrowała się na czynnościach nauczyciela.

•Od Deweya dydaktyka zaczęła się wyodrębniać z pedagogiki jako jej subdyscyplina , a jej przedmiotem badań stały się też czynności uczenia się uczniów.

•Współczesna dydaktyka zajmuje się poszukiwaniem takich prawidłowości zorganizowanego procesu nauczania i uczenia się uczniów, które znajdują zastosowanie we wszystkich formach kształcenia, na każdym poziomie i wszystkich treści.

Pojęcia w żółtych kwadratach są specyficzne dla dydaktyki współczesnej.

•Są to: kształcenie, nauczanie, uczenie się.

•Kształcenie prowadzi do wykształcenia, które jest wartością i prowadzi do określonej pozycji społecznej potwierdzanej certyfikatem. Odbywa się w sposób zorganizowany w instytucjach społecznych.

•Nauczanie odnosi się do zaplanowanych czynności nauczyciela.

•Nie ma jednej definicji uczenia się, tutaj dydaktyka korzysta z dorobku psychologicznego, teorii uczenia się towarzyszących koncepcji człowieka.

6. GŁÓWNE KATEGORIE DYDAKTYCZNE

1.Gdzie uczyć? - Szkoła

2.Po co uczyć? - Cele kształcenia, globalne(ogólne), zadaniowe, operacyjne

3.Czego uczyć? -Treści kształcenia, materiał nauczania, program kształcenia

4.Czego nauczyliśmy? - Ocenianie osiągnięć szkolnych uczniów - formy oceniania, funkcje oceniania, metody oceniania

5.Jak uczyć? - Organizacja kształcenia - strategie i metody kształcenia, środki dydaktyczne, formy organizacyjne nauczania i uczenia się uczniów

6.Kto uczy? - Kompetencje zawodowe i funkcje nauczyciela

---