Pytania na egzamin z filozofii

1. Pochodzenie nazwy filozofia?

2. Źródła doświadczenia filozoficznego

3. Zdziwienie jako doświadczenie filozoficzne

4. Wątpliwości jako doświadczenia filozoficzne

5. Filozofia a nauki szczegółowe

6. Pytania empiryczne i pytania filozoficzne

7. Filozofia a religia

8. Filozofia a sztuka

9. Podstawowe problemy filozofii. Na podstawie przypowieści Platona „o jaskini”

10. Podział filozofii : filozofia teoretyczna, filozofia praktyczna

11. Filozofowie starożytności - wymienić (Platon, Arystoteles…)

12. Filozofowie średniowiecza - wymienić + daty ich życia

13. Filozofowie ery nowożytnej - wymienić (Kartezjusz…)

14. Wymienić polskich filozofów (Tatarkiewicz, Kołakowski, Tischer…)

15. Co to jest ontologia?

16. Scharakteryzuj system filozoficzny Platona

17. Ontologia platońska

18. Co to jest idealizm metafizyczny?

19. Co to jest materializm metafizyczny?

20. Metafizyka Arystotelesa

21. Akt i potencja - wyjaśnij pojęcia Arystotelesa

22. Co to jest substancja?

23. Substancja a przypadłość - wyjaśnij

24. Materia a forma

25. Istota a istnienie - wyjaśnij

26. Filozofia religii

27. Wyjaśnij pojęcie sacrum w kontekście Rudolfa Otto

28. Misterium fascinosum, misterium tremendum - wyjaśnij

29. Filozofia religii w ujęciu Mirchy Iliade ( cokolwiek to znaczy)

30. Człowiek jako homo religiosus

31. Czas świecki i czas sakralny - wyjaśnij

32. Przestrzeń świecka, przestrzeń święta

33. Sacrum i profanum - wyjaśnij

34. Neotomistyczna koncepcja filozofii religii

35. Co to znaczy, że religia jest ontyczną i osobową relacją między człowiekiem a Bogiem?

36. Co to jest panenteizm w ujęciu Alfreda Antona Whitehead'a

37. Wyjaśnij pojęcia: panteizm, deizm, teizm, panenteizm, ateizm

38. Co to jest antropologia filozoficzna?

39. Czy człowiek jest strukturą wyłącznie materialną?

40. Człowiek własnym demiurgiem

41. Człowiek w myśli filozoficznej Nietzsche'go

42. Człowiek stworzony przez Boga czy przez ewolucję

43. Człowiek trzciną myślącą

44. Człowiek misterium wolności

45. Człowiek w świecie wartości

46. Sumienie człowieka, czy jest znakiem transcendencji bytu ludzkiego?

47. Człowiek wobec nadziei

48. Człowiek jako mikrokosmos - skomentuj

49. Człowiek istotą religijną

50. Co to jest aksjologia?

51. Co to jest estetyka?

52. Co to jest moralność?

53. Co to jest etyka?

1.Pochodzenie nazwy filozofia??

Filozofia pochodzi z języka greckiego. PFILEO- kochać, SOPHIA- biegłość, wiedza, mądrość

Mądrość= cnota( zdolność do czynienia dobra) + sztuka życia(dzieło artysty)

Filozofia to umiłowanie mądrości, to miłość życia dobrego wyjątkowego

Pitagoras jako pierwszy użył słowa filozofia

Sokrates utrwalił sens tego słowa, które obowiązuje do dnia dzisiejszego

3 elementy mądrości: prawda, dobro, piękno

2.Źródła doświadczenia filozoficznego

Doświadczenie - które rodzi się w świecie potocznym, w świecie którego doświadczamy, w

którym się dobrze orientujemy, ale filozof (ktoś kto filozofuje) przede wszystkim ma

doświadczać świata. W tym momencie bardzo często uświadamiamy sobie, że ten świat za

oknem jest doświadczany w doświadczeniu przednaukowym, potocznym (nasze bycie w

świecie nie jest doświadczaniem świata w sposób naukowy. Świat doświadczenia to świat

potoczny i w języku potocznym ten świat nam się uobecnia.

3. Zdziwienie, jako doświadczenie filozoficzne

Zdziwienie- występuje wtedy, gdy świat zaczyna tracić swojskość, kiedy doświadczamy sytuacji granicznych-przekraczanie granicy między bytem a niebytem. Stoimy wtedy w obliczu walki, śmierci, cierpienia, winy, samotności.

4. Wątpliwości, jako doświadczenia filozoficzne

Wątpliwości - tradycja zna również inne bodźce, które skłaniają do zadawania pytań filozoficznych - to są wątpliwości. Pragnienie uzyskania wiedzy pewnej - utrata oczywistości czyni wiedzę doświadczalną wiedzą wątpliwą. Człowiek poprzez krytykę wiedzy doświadczalnej osiąga inną wiedzę - wiedzę pewną. Musimy szukać tej wiedzy pewnej. Tylko człowiek, który stawia pytania zdoła wątpliwość usunąć - ten zdobywa wiedzę pewną, kto przezwycięża sceptycyzm. Filozofia uczy przezwyciężania sceptycyzmu, wątpliwości są punktem wyjścia filozofowania, mają prowadzić do tego, w co nie sposób jest zwątpić. Filozofia odrzuca w efekcie radykalne wątpienie. Wątpienie prowadzi do wiedzy pewnej, niezaprzeczalnej, niepodważalnej, do prawdy, wiedzy wewnętrznej, która jest prawdą.

5. Filozofia a nauki szczegółowe

Filozofowanie to ciągła próba odpowiedzi na fundamentalne pytania. Filozofia to specyficzny sposób bycia. Nie daje gotowych rozwiązań. Jest to paradoks, który polega na tym, że możemy mieć wiedzę, ale nie wiemy czy ją wykorzystamy na miarę swoich potrzeb. Sens filozofowania nie polega na znalezieniu gotowych rozwiązań, aby wiedzieć jak żyć, ale polega na ponownym poszukiwaniu odpowiedzi na te same pytania, którzy stawiali wcześniejsi filozofowie. Samo szukanie jest sensem filozofowania.

Do filozofii teoretycznej zaliczamy:

-Ontologia (nauka o bycie jako bycie, interesuje nas rzeczywistość)

-Filozofia przyrody (filozoficzna nauka o przyrodzie w odróżnieniu od empirycznych nauk

przyrody)

-Antropologia (filozoficzna nauka o człowieku w odróżnieniu od różnych antropologii jako nauk szczegółowych)

-Teologia filozoficzna (filozoficzna nauka o Bogu w odróżnieniu od teologii opartej na

objawieniu)

-Teoria poznania (filozoficzna nauka o poznaniu, teoria rozumienia, inne niż poznanie potoczne)

Filozofia uczy krytycyzmu poznawczego

Filozofia praktyczna (dopełniaczowa) jest to taki obszar refleksji filozoficznej, który jest skoncentrowany na działaniu, twórczości człowieka:

• Etyka - to nauka o działaniu mającym znaczenie moralne (co jest dobre a co złe, jak postępować dobrze), koncentruje się na jednostce, głównie zajmuje się normami, próbuje dokonać naukowej refleksji na temat życia moralnego

• Estetyka ( tzn. filozofia sztuki, muzyki, sportu, edukacji)

Filozofując zwracamy się albo ku rzeczywistości, ku bytowi albo zwracamy się ku podmiotowi (czyli jak ja poznaje tą rzeczywistość) lub koncentrujemy się na poznającym człowieku lub mamy nastawienie praktyczne więc wtedy koncentrujemy się na etyce, estetyce

6. Pytania empiryczne i pytania filozoficzne

Pytania empiryczne związane są z naukami stosowanymi. Można na nie odpowiadać za pomocą badań.

Pytania filozoficzne

Co to jest człowiek?

Co to jest życie?

Co to jest poznanie?

Co to jest prawda?

Na czym polega sens ludzkiego istnienia?

Co to jest dobro moralne?

Co to jest sztuka?

Czy dzieje ludzkości maja sens?

Czy istnieje Bóg?

7. Filozofia a religia

FILOZOFICZNE KONCEPCJE RELIGII, BOGA

Psychologiczne koncepcje religii

Psychiczna refleksja nad religią polemizuje z socjologicznymi koncepcjami religii

I KONCEPCJA - KONCEPCJA FREUDA :

• religia nerwicą ludzkości

• psychika ludzka składa się z 3 warstw:

- sfera podświadomości (ID) - zakorzenione są w niej popędy, kompleksy

- sfera nadświadomości (SUPEREGO) - nad jaźń, mieszczą się tu surowe nakazy, osądy, ideał

samego siebie oraz świadomość

- sfera EGO - to wszystko co jest we mnie samouświadomione

• wg Freuda o zachowaniu człowieka decydują 2 popędy:

- eros - dążenie do życia i przyjemności

- tanatos - popęd śmierci, popęd zniszczenia

- Freud twierdził, że gdy te popędy są trzymane w karbach (czyli normy moralne (sumienie)

utrzymują je w równowadze - religia jest źródłem norm moralnych, które się mieszczą w

sumieniu)

- wg Freuda religia tłumi te 2 popędy - sublimacja -> popędy, które są poddawane

normom sumienia są sublimowane

- Freud zauważył jednocześnie, że normy moralne rodzą nerwicę, a więc chorobę

- religia jest dla Freuda kolektywną nerwicą, ale zauważył on również, że religia uśnieża ból

istnienia → człowiek religijny to człowiek, który zmaga się ze swoimi popędami,

sublimuje je, ale to mu daje jednocześnie uśnieżenie bólu istnienia

• Teoria Freuda jest przykładem redukcjonizmu, czyli uproszczenia, ponieważ Freud opisuje

jedynie pewien jeden typ religijności - religijności chorej, w której człowiek ma wizje Boga

jako surowego Ojca. Freudowska koncepcja religii jest karykatura religii → człowiek jest

dzieckiem, a Bóg karzącym Ojcem, człowiek jest słaby i kruchy.

II KONCEPCJA RELIGII - C.G. JOUNGA

C.G. JOUNG - twórca psychologii analitycznej, uczeń Freuda.

Głosi, że religia jest faktem psychicznym, doświadczeniem które dzieje się w psychice jednostki

• Koncepcja człowieka - zdaniem Jounga człowiek jest istotą, która wyłoniła się z jakiegoś

ograniczonego procesu życia dzięki świadomości.

- Głosi, że dzięki świadomości istnienia między człowiekiem a natura istnieje przepaść.

- Człowiek wg Jounga dąży do przezwyciężania tej przepaści,

- świat ludzki dzieli się na wewnętrzny i zewnętrzny

świat wewnętrzny - to nieświadomość zbiorowa

świat zewnętrzny - to świadomość zbiorowa (wartości i normy, które tworzą kulturę),

która posiadamy jako gatunek ludzkości, pamięć naszego gatunku, którą dziedziczymy

• Archetyp - są to niezależne od naszej woli i myśli reakcje na pewne typowe sytuacje

przejawiające się przeważnie w postaci symboli i mitów

• wg Jounga religia jest koniecznym elementem życia psychicznego polegającym na

przeżywaniu przez człowieka integracji duchowej.

• Joung pokazuje pozytywne cechy religii - człowiek religijny to człowiek zintegrowany

psychicznie

• Analizuje religię jako przeżycie, człowiek to podmiot przeżycia religijnego

FROMM

• Istota ludzka wg Fromma należy do królestwa zwierząt, ale jednocześnie wykracza poza ten

świat - ma specyficzne potrzeby ludzkie, np. miłość

• Elementami tworzącymi miłość jest:

1) troska

2) odpowiedzialność za kogoś

3) poszanowanie

4) chęć poznania

• Formy miłości:

1) miłość braterska

2) miłość matczyna

3) miłość erotyczna

4) miłość samego siebie

5) miłość Boga

• wg Fromma religia jest najwyższa formą miłości - to znaczy, że każdy człowiek ma potrzebę

religii, bo każdy człowiek chce kochać i być kochanym

• Podstawą kultury naszego świata jest Bóg, ale nie jest on pewny czy Bóg naprawdę istnieje

8. Filozofia a sztuka

9. Podstawowe problemy filozofii. Na podstawie przypowieści Platona „o jaskini”

Przypowieść:

Spróbujmy oczyma wyobraźni ujrzeć ogromną ciemną jaskinię, w której przebywają ludzie przykuci doń kajdanami. Za plecami więźniów, na zewnątrz coś się dzieje i oświetla te wydarzenia blask porannego słońca. Ludzie nie mogą opuścić pieczary, wolno im jedynie śledzić wzrokiem ruchy cieni pojawiających się na ścianie, do której są przykuci. W pewnym momencie nie odczuwają już ucisku łańcuchów- są przekonani, że dane im jest obserwować życie wolne i autonomiczne. Cienie, z którymi przyszło im współistnieć poczynają traktować jako istniejące rzeczywiście i posiadające byt niezależny.

Podstawowe problemy filozofii (nie są na podstawie tej przypowieści, ale to jedyne, co znalazłam ):

• Nie można definiować filozofii niezależnie od określonych koncepcji filozofowania. Nie można więc wprowadzić w filozofowanie bezstronnie - wraz z ogólnym obrazem filozofii zmienia się też rozumienie jej metod.

• Filozofia w języku greckim oznacza "umiłowanie mądrości”, ale byłby w błędzie ten, kto by twierdził, że to wystarczy, aby wyjaśnić, czym ona jest. Wszakże niewielu z tych, którzy się obecnie nią parają, powiedziałoby, że czyni to z miłości do mądrości.

• Konflikt pomiędzy zwolennikami mortalizmu i zwolennikami immortalizmu - czyli spór pomiędzy tymi, którzy uważają, że śmierć biologiczna jest ostatecznym kresem istnienia człowieka, a tymi, którzy twierdzą, że to tylko przejście do innego rodzaju egzystencji.

• Konflikt pomiędzy zwolennikami optymalizmu antropologicznego a zwolennikami minimalizmu antropologicznego. Ci pierwsi utrzymują, że człowiek to najdoskonalszy spośród bytów istniejących, ostateczny wytwór rzeczywistości. W związku z tym uznają, że osoba ludzka stoi w hierarchii wartości na szczycie. Ci drudzy natomiast przekonują, iż człowiek to wytwór przypadku, jakaś zupełna niedorzeczność ontyczna.

• Konflikt pomiędzy zwolennikami metafizycznej tezy, że byt jest w swej istocie racjonalny, a zwolennikami twierdzenia, że wręcz przeciwnie (irracjonalizm).

10. Podział filozofii: filozofia teoretyczna, filozofia praktyczna

Do filozofii teoretycznej zaliczamy:

-Ontologia (nauka o bycie jako bycie, interesuje nas rzeczywistość)

-Filozofia przyrody (filozoficzna nauka o przyrodzie w odróżnieniu od empirycznych nauk

przyrody)

-Antropologia (filozoficzna nauka o człowieku w odróżnieniu od różnych antropologii jako nauk szczegółowych)

-Teologia filozoficzna (filozoficzna nauka o Bogu w odróżnieniu od teologii opartej na

objawieniu)

-Teoria poznania (filozoficzna nauka o poznaniu, teoria rozumienia, inne niż poznanie potoczne)

Filozofia uczy krytycyzmu poznawczego

Filozofia praktyczna (dopełniaczowa) jest to taki obszar refleksji filozoficznej, który jest skoncentrowany na działaniu, twórczości człowieka:

• Etyka - to nauka o działaniu mającym znaczenie moralne (co jest dobre a co złe, jak

postępować dobrze), koncentruje się na jednostce, głównie zajmuje się normami, próbuje

dokonać naukowej refleksji na temat życia moralnego

• Estetyka ( tzn. filozofia sztuki, muzyki, sportu, edukacji)

Filozofując zwracamy się albo ku rzeczywistości, ku bytowi albo zwracamy się ku podmiotowi (czyli jak ja poznaje tą rzeczywistość) lub koncentrujemy się na poznającym człowieku lub mamy nastawienie praktyczne więc wtedy koncentrujemy się na etyce, estetyce

11. Filozofowie starożytności wymienić

Tales z Miletu, Anaksymander z Miletu, Anaksymenes, Heraklit z Efezu, Pitagoras z Samos, Parmenides, Empedokles, Demokryt, Protagoras, Sokrates, Platon, Arystoteles, Epikur, Filon, Plotyn,

12. Filozofowie średniowiecza- wymienić + daty ich życia

Święty Augustyn (ur. 354, zm. 430)

Tomasz z Akwinu (ur. prawdopodobnie w 1224 lub 1225, zm.1274)

Św. Anzelm z Canterburry (ur. 1033/1034 r., zm.1109 r.)

Eckhart ( ur. 1260 r., zm.1327/1328 r.)

13. Filozofowie ery nowożytnej- wymienić

Kartezjusz (ur.1596 r. w zm. 1650 r.)

Blaise Pascal (ur. 1623 r., zm. 1662 r.)

Tomasz Hobbes (ur. 1588 r., zm. 1679 r.)

Benedykt Spinoza (ur. 1632r., zm.1677 r.)

John Locke (ur.1632 r., zm.1704 r.)

George Berkeley (ur.1685 r., zm.1753 r.)

David Hume (ur. 1711 r., zm. 1776 r.)

J.J.Rousseau (ur. 1712 r.,zm. 1778 r.)

Immanuel Kant (ur. 1724 ., zm. 1804 r.)

Wolter (ur.1694 r., zm.1778 r.)

14. Wymienić polskich filozofów

• Kazimierz Ajdukiewicz

• August Cieszkowski

• Józef Gołuchowski

• Leszek Kołakowski

• Mikołaj Kopernik

• Tadeusz Kotarbiński

• Józef Kremer

• Stanisław Lem

• Stanisław Leśniewski

• Wincenty Lutosławski

• Jan Łukasiewicz

• Alfred Tarski

• Władysław Tatarkiewicz

• Bronisław Trentowski

• Kazimierz Twardowski

• Stanisław Ignacy Witkiewicz

• Florian Znaniecki

• Józef Tischner

15. Co to jest ontologia?

Ontologia ( po grecku on - byt, czyli nauka o bycie)

Ontologia dokonuje przede wszystkim krytyki świata, który odsłania nam się w potocznym doświadczeniu, dokonuje krytyki świata zjawisk, dokonuje krytyki rozróżniania między tym co istnieje a tym co jest pozorem istnienia. Wie, że świat zjawisk fenomenów to nie to samo co świat realnie istniejących rzeczy. Ontologia nie pyta, zatem o ten lub o inny byt, ale pyta czym jest byt ogółem. Ontologia jest wiedza fundamentalną i uniwersalną. Twórcą ontologii był filozof grecki Arystoteles, który określił ją, jako naukę pierwszą.

16. Scharakteryzuj system filozoficzny Platona

PLATON - stworzył dualistyczną koncepcję bytu - podzielił to co istnieje na to co jest istnieniem rzeczywistym, trwałym, który nazwał światem idei, a drugi to materia.

Naczelne idee wg Platona:

- dobro

- piękno

- prawda

Definicja idei - pojęcie filozoficzne, wprowadził je Platon. Jest to niematerialny byt, który nie jest nam bezpośrednio dany. Idea wiąże się z tym, że istnieją dwa byty, dwa światy:

1) świat niedoskonały, zmieniający się, nietrwały

2) świat doskonały, świat przedmiotów idealnych, wiecznie trwałych

Wg Platona cały otaczający nas świat został ukształtowany na wzór idei. Tworzywem tego świata jest materia, która istnieje podobnie jak idee, czyli wiecznie, z ta różnicą, że materia naznaczona jest niebytem, jest nieokreślona, niejednoznaczna

Demiurg - stwórca świata jest to jakiś byt osobowy, który nie stwarza świata leczy go tworzy. Platon nie utożsamia idei Demiurga smz Bogiem osobowym, absolutem, który stwarza z

nicości byt. Musi istnieć jakiś byt. Demiurg nie jest kimś kto wyłania z siebie istnienie.

Wg Platona ten świat, który zastajemy jest to świat, który został spowodowany przez jakąś katastrofę. Człowiek jest dusza uwięziona w materii.

Transcendencja (przekraczający). Ja jako człowiek wychodzę poza istniejący realnie świat (transcenduję)

Determinizm metafizyczny (ontologiczny) - jest to pogląd, który wynika z ontologii Platona - to znaczy, że bieg zdarzeń jest wyznaczony przyczynowo lub celowo, czyli jest jakaś przyczyna poza nami, która nadaje bieg światu, celowość światu

System filozoficzny Platona zwłaszcza w odniesieniu do Demiurga zawiera wiele twierdzeń

kosmologicznych (spójną wizję świata) - wizje kosmosu, gdzie materia jest odseparowana od świata idei, świata duchowego

17. Ontologia Platońska

Ontologia Platona (jako pierwszy stworzył system filozoficzny, był mistrzem Arystotelesa) - wg Platona prawdziwie wieczny byt to idee, a rzeczywistość materialna jest odbiciem idei wiecznych, trwałych, niezmiennych. Relacje między światem idei a światem materialnym podobne są do relacji odbicia. Głosi postawę dualizmu bytowego - idealna i materialna (gdzie materia zależy od idei). Najwyższa formą bytu jest idea dobra. Idea dobra obdarza inne byty istnieniem. W tym systemie ontologicznym Platona materia jest poddana celowości. Celem materii jest zjednoczyć się ze światem idei. Człowiek to dusza uwięziona w materii.

18. Co to jest idealizm metafizyczny?

Idealizm filozoficzny ontologiczny (metafizyczny) - zakładający realność świata idei. Świat materialny jest nierówny w stosunku do świata idei tzn, że świat idei ma charakter nadrzędny w stosunku do świata materii, że świat idei determinuje świat materii. W skrajnych postaciach idealizmu odrzuca się istnienie świata materii uważając go za złudzenie.

idealizm metafizyczny (idealizm ontologiczny), filoz. stanowisko w metafizyce występujące w odmianie obiektywnej i subiektywnej; i.m. obiektywny (realizm ontologiczny) głosi, że byt samoistny przysługuje wyłącznie ideom (m.in. Platon, G.W.F. Hegel); i.m. subiektywny przyjmuje za istniejące jedynie indywidualne podmioty, ich wrażenia i pojęcia (m.in. G. Berkeley).

19. Co to jest materializm metafizyczny?

Człowieczeństwo:

Czy człowiek to byt materialny ?

Próba ujęcia człowieka od tej strony to główny powód powstania nurtu - materializm Materialistyczna interpretacja bytu ludzkiego (sprowadzenie wyłącznie do materii) sugeruje najpierw próbę redukcji człowieka wyłącznie do jednej formy bytu

1) człowiek w ujęciu antropologii filozoficznej to cząstka kosmosu

2) materialistyczna koncepcja człowieka jest przeciwieństwem postawy - spirytualizm - pogląd ten uznaje realność i autonomię elementu duchowego, nie materialistycznego w bycie ludzkim

3) materialistyczna koncepcja człowieka powoduje, że człowiek interpretuje siebie jako osobę rozdartą, rozdwojoną

4) historia zna różne formy materializmu

teoria materializmu - zaczęła się od refleksji nad kosmosem,ta refleksja umożliwiła oddzielenie człowieka od świata, zakorzeniony antropocentryzm. Człowiek jest bytem obcym,

wyalienowanym człowiekiem nie jest od momentu urodzenia się, człowiekiem stajemy się przez całe życie.

Heraklit Anaksymander Głoszą materializm (teoria bytu)

Materializm - jest to ogólna nazwa systemów filozoficznych twierdzących, że jedynym bytem jest świat materialny zaś wszelkie inne byty są wytworem fizyki, np. cała kultura jest emanacją materii

1. materializm mechanistyczny - głosili filozofowie greccy - Demokryt w V w.p.n.e. → człowiek nie różni się jakościowo od drzewa czy budynku, różnice polegają na ilości elementów i sposobie ich ułożenia

2. materializm dynamiczny

3. materializm dialektyczny (marksistowski) - głosi, że człowiek jest częścią przyrody,

człowieka, ale również wierzył, ze człowiekiem można kierować.

- To była utopijna wiara w człowieka ale

przede wszystkim, że w przyrodzie są pewne prawa dialektyczne i człowiek również podlega

tym prawom.

- Wierzono, że człowiek może być istotą, która potrafi sama się wychować, potrafi zapanować

nad prawami przyrody, w tym nad prawami społecznymi. Wierzył w- można założyć, że ten system załamał się, gdyż przecenił człowieka.

- Materializm dialektyczny głosił, że człowiek jest twórcą samego siebie (demiurg samego siebie), ale był jeden warunek - że człowiek zbuntuje się przeciwko Bogu. Bóg był źródłem alienacji (wyobcowaniem). Relacja człowiek-absolut powoduje, że człowiek nie może być wyzwolony. Między człowiekiem a absolutem stała antynomia. → antropologia materialistyczna rozwinęła się we Francji w połowie XVIII W - człowiek jest częścią kosmosu i człowiek łącznie ze sferą myśli, woli jest zdeterminowany Człowiek zredukowany do wymiaru biologicznego - antropologia biologiczno - witalistyczna. materializm dialektyczny- głosi, że w materii dokonują się przemiany dialektyczne tzn. że

podstawą istnienia są zjawiska fizyczne, chemiczne, ale w materii istnieje jakaś mądrość , jakaś organizująca ją zasada, zasada powoduje tworzenie się doskonalszych form materii, materia jest poddana prawom dialektyki, czyli przeciwieństw, które są mechanizmem istnienia rozwoju materii.

- materializm mechanistyczny - teoria ta zakłada, że wszystko da się wyjaśnić do prostych oddziaływań materii.

-Materializm fenomenologiczny - utrzymuje, że dogłębna analiza świata fenomenów (a więc zjawisk, które poznajemy) docierających do naszego umysłu i które możemy opisać językiem są realnie jedynie istniejącą formą bytu (tak naprawdę istnieje tylko świat, który istnieje w naszym umyśle, zjawiska które poznajemy)

20. Metafizyka Arystotelesa

Metafizyka (teoria bytu) Arystotelesa sprzeciwiła się ontologii Platona. Termin „metafizyka” wynalazł Arystoteles. Arystoteles wymyślił pojęcie substancji.

1) Arystoteles odrzucił platoński dualizm rzeczy materialnych i idei

2) w miejsce dualizmu platońskiego wstawił jeden byt zwany substancją

3) powstał inny dualizm - materii i formy

- Forma była odpowiednikiem idei platońskiej

- forma to nie osobowy byt, nie jest to byt niezależny, jest to coś, co nadaje kształt, postać materii, którą moglibyśmy określić mianem tworzywa

- relacje pomiędzy formą a materią można sobie wyobrazić, jako relacje między np. wodą a miską

- formy rożnych substancji nie mogą istnieć bez materii, ale z drugiej strony sama materia bez formy nie posiadałaby kształtu.

- forma nadaje istotę materii

- rzeczywistość jest to równowaga między chaosem (materia bez formy) a światem, jako substancją (bytem) → między chaosem a ładem

- świat to nierozerwalna kombinacja materii i formy (idei) → ciągły proces przemiany, przechodzenia między materią a formą.

- wg Arystotelesa cała rzeczywistość nas otaczająca składa się z substancji

- w każdej rzeczy tkwi potencja

POTENCJA - możliwość zaistnienia bytu, która to możliwość staje się aktualnością dzięki formie → wg Arystotelesa to co się naprawdę zmienia to ciągłe przechodzenie od potencji (tego co może być) do tego co będzie. W materii istnieje wielość potencji.

21. Akt i potencja- wyjaśnij pojęcia Arystotelesa

Akt oraz możność/potencja (łac. "actus et potentia") to integralne składniki każdego z bytów (oprócz Boga). Akt to element czynny, determinujący, zaś możność to element bierny, determinowany. Akt to spełnienie, wykonanie możności, będącej z kolei realną dyspozycją danego bytu jednostkowego.

POTENCJA - możliwość zaistnienia bytu, która to możliwość staje się aktualnością dzięki formie → wg Arystotelesa to co się naprawdę zmienia to ciągłe przechodzenie od potencji (tego co może być) do tego co będzie .W materii istnieje wielość potencji.

POTENCJA możność- filozoficzny termin wprowadzony przez Arystotelesa, oznaczający w bycie to, co jest nieokreślone i podlega określeniu ze strony aktu (tego, co w bycie jest faktyczne i zrealizowane). W esencjalizmie arystotelesowskim potencja w każdym przypadku utożsamiała się z materią, a akt z formą.

22. Co to jest substancja?

SUBSTANCJA (łac.) w filozofii oznacza niezbędny element, bez którego nie może istnieć materia. Według Arystotelesa cała rzeczywistość nas otaczająca składa się z substancji. Substancja jest bytem samoistnym. Jest to zespół właściwości, dzięki którym byt jest tym, czym jest. Substancja decyduje, zatem o istocie i naturze bytu, a także konstytuuje jego najważniejsze cechy. Substancja decyduje o charakterze, przeznaczeniu i istocie danego bytu.

23. Substancja a przypadłość wyjaśnij.

Substancja jest bytem samoistnym, natomiast przypadłości są zmienne. Wg niego substancja to zespół właściwości, dzięki którym byt jest tym, czym jest. Substancja decyduje, zatem o istocie i naturze bytu, a także konstytuuje jego najważniejsze cechy. Natomiast przypadłość jest to zespół cech i przymiotów małoistotnych, które mogą się zmieniać, ale przez te zmiany byt nie. traci niczego ze swej substancji Np.: substancją dla człowieka jest psychofizyczna jego natura. Stanowi ona konstytutywną cechę osoby ludzkiej i dzięki niej człowiek jest osobą, a więc bytem wolnym i myślącym. Natomiast w przypadku człowieka przypadłościami będą cechy małoważne dla istnienia człowieka, takie jak: kolor włosów, kolor oczu, wzrost itp. O istocie człowieka i jego naturze nie decyduje, bowiem ani kolor włosów ani wzrost, ale przede wszystkim rozum i wolna wola. substancja decyduje o charakterze, przeznaczeniu i istocie danego bytu. Natomiast przypadłości mogą się zmieniać bez wpływu na naturę i istotę bytu.

24. Materia a forma.

Złożenie bytu z materii i formy. Wg niego materia obejmuje to wszystko, co jest z natury nieokreślone. Materię rozumiał on, jako budulec, tworzywo i nieokreślone podłoże zjawisk oraz wszelkich nieokreślonych ich przemian. Natomiast forma bytu wg niego była dla niego czymś konstytutywnym, istotnym i niezbędnym. Dlatego też byt ulegając zniszczeniu tracił swoją formę zachowując jednak materię. Np. wazon wykonany z porcelany, jeżeli został stłuczony na kawałki to wtedy zniszczeniu uległa jego forma, natomiast materia pozostawała bez zmian. Jeżeli rzeźbiarz otrzymywał materiał do pracy w postaci pnia drewna to wówczas miał on materię natomiast formę nadawał zależnie od inwencji twórczej. Podobnie wyglądała sprawa z innymi bytami czy rzeczami, które w wyniku działania sił zewnętrznych traciły formę a zachowywały materię np. budynek zburzony w wyniku wybuchu bomby zachowuje swoją materię a traci formę. Dla Arystotelesa najważniejsza była forma, która decydowała o rodzaju bytu.

Powstał dualizm - materii i formy

- Forma była odpowiednikiem idei platońskiej

- forma to nie osobowy byt, nie jest to byt niezależny, jest to coś, co nadaje kształt, postać materii, którą moglibyśmy określić mianem tworzywa

- relacje pomiędzy formą a materią można sobie wyobrazić, jako relacje między np. wodą a miską

- formy rożnych substancji nie mogą istnieć bez materii, ale z drugiej strony sama materia bez formy nie posiadałaby kształtu.

- forma nadaje istotę materii

- rzeczywistość jest to równowaga między chaosem (materia bez formy) a światem, jako substancją (bytem) → między chaosem a ładem

- świat to nierozerwalna kombinacja materii i formy (idei) → ciągły proces przemiany, przechodzenia między materią a formą.

25. Istota a istnienie wyjaśnij

złożenie z istoty (essentia), która jest możnością, i istnienia (existentia), które jest aktem. Istotą każdej rzeczy jest to, co wspólne jej gatunkowi i zawarte w definicji. Istota Boga jest taka, że implikuje jego istnienie. Natomiast istota rzeczy stworzonych istnienia nie implikuje; z ich istoty nie wynika, że muszą istnieć. Rzeczy stworzone istnieją nie dzięki swej "istocie", lecz dzięki jakiemuś innemu czynnikowi. W tym leży zasadnicza różnica między Bogiem a stworzeniem. Bóg jest bytem koniecznym (musi istnieć, bo to leży w Jego istocie) i niezależnym (istnieje z własnej natury), a stworzenie jest bytem przygodnym i zależnym (bo istnienie nie leży w jego naturze). Stąd Bóg jest bytem prostym, a stworzenie - złożonym, bo składa się przynajmniej z formy i istnienia.

Byty postrzegał, jako złożone z istoty (essentia) i istnienia (existentia). Istotą każdej rzeczy jest to, co wspólne dla jej gatunku i zawarte w definicji. Jedynie z istoty Boga wynika to, że musi On istnieć, nie znamy jednak Boskiej istoty i dlatego należy dowieść rozumem Jego istnienia. Tomasz z Akwinu podał 5 takich dowodów:
1) "z ruchu" (jeżeli świat jest w ruchu, musi istnieć Pierwszy Poruszyciel),
2) "z niesamoistności świata" (nic nie istnieje samo z siebie, musi więc istnieć jakiś Byt samoistny),
3) "z przypadkowości rzeczy" (jeżeli wszystko jest przypadkowe, musi być Istota konieczna),
4) "z różnic w doskonałości" (w hierarchii doskonałości jest Istota Najdoskonalsza),
5) "z celowości przyrody" (Bóg ustanawia cele). Wg Tomasza z Akwinu Bóg jest czystym aktem istnienia, świat został stworzony z niczego (ex nihilo), wprost przez Boga, aktem Jego woli i ma budowę hierarchiczną.

26. Filozofia religii

Filozofia Boga, religii (teologia filozoficzna) - filozofia może być skoncentrowana na bycie

Absolutnym.

Teorie psychologiczne religii. Przykłady redukcjonizmu filozoficznego.

1. Marksistowska koncepcja religii.

Przykład redukcjonizmu.

Teoria filozofii głosi materializm ( istnienie jedynie rzeczywistości materialnej). Fałszywa świadomość bytu to: modlitwa, chodzenie do kościoła, symbole religijne itd. Marks powiedział, że religia to opium dla ludu. Pozytywne lekarstwo dla spracowanego ludu daje nadzieje. Marksistowska koncepcja religii zbudowana jest na teorii materialistycznej. Redukuje ona fenomen religii do faktu zjawiska socjologicznego, do zjawiska. Które możemy zrozumieć socjologicznie. Religia jest formą życia zbiorowego człowieka. Daje tożsamość zbiorową, przynależność do jakiejś instytucji. Marks nie propagował walki z religią. Pokazywał jedynie negatywne jej skutki- religia jest niebezpieczna dla jednostki.

2. Wprowadził pojęcie alienacji- religia wyobcowuje człowieka, czyni go nieautentycznym, nie jest tym, kim jest w rzeczywistości.

3. Proponował odrzucenie religii i zmienianie rzeczywistości. Likwidacja kapitalizmu, na którego usługach jest religia.

Marksizm okazał się utopią. Marks opisuje karykaturę religii, religię chorą. Relacja ja- Bóg na zasadzie Boga, jako pocieszyciela. Nie można utożsamiać Boga z pocieszycielem ojcem.

4. Marksizm zaczął zwalczać religię wtedy, gdy stał się podstawą systemu socjalistycznego w ZSRR. Marksizm się skompromitował, jako system filozoficzny.

TEIZM- jest to wiara w istnienie absolutu (byt nieskończony, wieczny i pełny), który jest jednocześnie osobą, jakimś ja. Jest kreatorem rzeczywistości, tego, co jest, nadaje rzeczywisty ład etyczny ( to, co jest dobre i złe). Newton „istnieje absolut jego emanacją jest ład etyczny”. Należy mu się szacunek, poważanie. Tak pojmowany byt aktywnie uczestniczy w dziele tworzenia. Dzięki tej religii człowiek może nawiązać kontakt z absolutem. Inicjacja z absolutem odbywa się przez instytucje (Żydzi, chrześcijanie, muzułmanie).

ATEIZM- negacja teizmu, nie istnieje absolut

DEIZM- synteza teizmu i ateizmu, znalezienie złotego środka, przekonanie, że istnieje absolut, ale jest on jedynie stwórcą świata, któremu nadał prawa i ład. Potem wycofał się ze świata, jest nieaktywny. Absolut istnieje, jest kreatorem rzeczywistości, ale nie ingeruje, nie jest odpowiedzialny za zło, które dzieje się na świecie. Odrzucenie praktycznej obecności Boga w życiu.

PANTEIZM- przeciwieństwo deizmu. Przekonanie, że nie ma przepaści między Bogiem a światem. Typowe w Azji. Przyroda jest manifestacją nadrzędnej pełni bytu. Miejsca w kosmosie były czczone. Przyroda ziemia jest żywa istotą- Gają. Rzeczywistość podporządkowana człowiekowi. Absolut- przyroda.

RELIGIA ROZUMU- w XVIII w. racjonalne podejście do religii, świadomość, że oprócz chrześcijaństwa są jeszcze inne religie.

27. Wyjaśnij pojęcie sacrum w kontekście Rudolfa Otto

Rudolf Otto - „świętość”

Święty Tomasz - fenomenologia religii - traktować fenomen Boga jako absolut, widzimy w Bogu najwyższą formę bytu

→ Rudolf - koncentruje się nie na absolucie tylko na człowieku, który przeżywa doświadczenie religijne, koncentruje się na opisie zjawisk religijnych

• Rudolf koncentruje się na świętości

• co to jest świętość? - wg niego jest przedmiotem przeżycia religijnego

• wg niego możemy opisać świętość

• świętość - zjawisko swoiste to znaczy, że świętości nie możemy zredukować do moralności.

Święty to nie musi być ktoś kto jest moralny. Świętość to nie jest też coś co możemy nazwać

najwyższą moralnością

• aby podkreślić swoistość tego co święte Otto wprowadził termin nominozum (numen - bóstwo)

Zdolność doświadczania świętości nie jest nam dana w taki sam sposób. Jedni posiadają głębokie, wrażliwe dno duszy, natomiast drudzy suche i niewrażliwe

28. Misterium fascinosum, misterium tremendum- wyjaśnij

Misterium tremendum (doświadczenie grozy, lęku, zdziwienia)

Misterium fascinozum (tajemnica fascynacji, przeżycie miłości prowadzącej do szczęścia)

• człowiek doświadcza tajemnicę świętości wtedy, gdy przeżywa z jednej strony misterium

tremendum, ale z drugiej strony przeżywa także misterium fascinozum

• Dusza wg Ottona - siedzibą doświadczenia tremendum i fascinozum jest specjalny obszar w ludzkiej psychice - dno duszy.

PODSUMOWUJĄC

1) czym jest religia ? - doświadczeniem świętości, które przeżywamy poprzez misterium tremendum i fascinozum

2) jaka ocena? - religia jest zjawiskiem nieredukowalnym do innych fenomenów kulturowych

- pojęcie świętości nominozum jest szersze od pojęcia osobowego absolutu

- Otto dokonał rozdzielenia doświadczenia religijnego od sfery moralności

29. Filozofia religii w ujęciu Mirchy Iliade

Mircha Iliade - on również jest filozofem idącym w nurcie fenomenologii religii

• pojęcie religii - jednostkowe przeżycie religijne, ale jednak szukał istoty religii głosi:

- wszędzie i zawsze człowiek okazuje się bytem nomreligiozos - tzn. że człowiek ma naturalną potrzebę więzi ze świętością

- wprowadza nowe pojęcie profanum - to znaczy świeckie, nie święte

• wg niego człowiek żyje w dwóch sferach:

- sfera sacrum

- sfera profanum (pozór istnienia)

✔ Człowiek rozdarty jest pomiędzy poszukiwaniem bytu i uwikłaniem w pozorność.

Przejawem tego jest czas świecki i sakralny:

✗ czas świecki - przeżycie czasu, bieg ku nicości

✗ czas sakralny - pora świętowania, jest odwracalny, wieczny, np. rytm powtarzających się Świąt Bożego Narodzenia

→ Czas sakralny ma kształt koła, natomiast czas świecki to strzała biegnąca w jednym kierunku. My istniejemy w tych dwóch wymiarach

✔ również przestrzeń wg Eliade ma charakter przestrzeni świeckiej i świętej

Hierofania - objawienie się świętości, zawiera miejsca, w których człowiek przeżywa pojawienie się sacrum, natomiast sfera profanum jest zdesakralizowana. Sacrum i profanum to rzeczywistości jakościowo różne, jednak przeplatające się ze sobą. Trwała jest więź z sacrum - więź ta dokonuje się poprzez symbole religijne, mity i rytuały:

✗ symbol - znak odsyłający nas do innej rzeczywistości, którą dany znak oznacza

✗ mit - w potocznym znaczeniu jest to fantazja, ale mit jest to opowieść symboliczna a jakiejś rzeczywistości przekraczającej możliwości racjonalne

✗ rytuały - ciąg pewnych czynności symbolicznych, w którym przeżywamy doświadczenie świętości

PODSUMOWANIE:

1) Religia jest więzią człowieka z sacrum jako z tym co najbardziej rzeczywiste i znaczące.

2) Religia jest zjawiskiem powszechnym w sposób konieczny ściśle związanym z naturą.

30. Człowiek, jako homo religiosus

Homo religiosus. Termin ten oznacza najogólniej człowieka religijnego. Samo to złożenie w odniesieniu do tego rodzaju podobnych określeń sugeruje, ze jakoby religijność przynależy do niezbywalnych wymiarów natury ludzkiej, innymi słowy, że człowiek z natury jest istotą religijną. W starożytności, jeszcze przed chrześcijaństwem terminem tym oznaczano osobę oddającą cześć bogom, wypełniającą określone przez religię obowiązki społeczne. W chrześcijaństwie określenie to odnoszono do osób i społeczności zakonnych. Religioznawcy posłużyli się tym terminem na opisanie osób pełniących religijne praktyki i pozostających przez to w kontakcie z Istotą Najwyższą, Bogiem. W tradycyjnej teologii kategorii tej używano przy wyjaśnianiu genezy religii. Stąd określenie homo religiosus miało oznaczać, że człowiek ze swej natury jest istotą religijną. Uważano, że religijność jest albo zakodowana we wnętrzu człowieka, albo też znajduje się w nim jakby specjalny potencjał skierowany ku religii, wybitne zapotrzebowanie na nią, które realizuje się na skutek różnorakich przeżyć egzystencjalnych człowieka.

31. Czas świecki i czas sakralny- wyjaśnij

Czas świecki i czas święty:

Podział na czas święty i czas świecki to zwykłe trwanie czasowe, w które wpisują się akty pozbawione charakteru religijnego. Człowiek może przechodzić ze zwykłego czasu do sakralnego.

Różnica:

Czas święty z natury jest odwracalny, w tym sensie, że jest to czas praczas mityczny. Czas sakralny daje się, więc bez końca odzyskiwać, bez końca powtarzać. Przy każdym okresowym święcie odnajduje się ten sam czas sakralny, co w poprzednim święcie. Dla człowieka religijnego świat odnawia się, co roku, z każdym nowym rokiem świat odzyskuje pierwotna świętość. Święto nie jest upamiętnieniem wydarzenia mitycznego jest jego REAKTUALIZACJĄ.

Człowiek rozdarty jest pomiędzy poszukiwaniem bytu i uwikłaniem w pozorność.

Przejawem tego jest czas świecki i sakralny:

✗ czas świecki - przeżycie czasu, bieg ku nicości

✗ czas sakralny - pora świętowania, jest odwracalny, wieczny, np. rytm powtarzających się Świąt Bożego Narodzenia

→ Czas sakralny ma kształt koła, natomiast czas świecki to strzała biegnąca w jednym kierunku. My istniejemy w tych dwóch wymiarach

32. Przestrzeń świecka, przestrzeń święta

Święty obszar i sakralizacja świata:

Przestrzeń święta jest to obszar święty, więc mocny i ważny. Są inne obszary nieuświęcone a więc pozbawione struktury i konsystencji jednym słowem -AMORFICZNE.

Aby żyć świecie trzeba go ustawić, założyć, a żaden świat nie może się narodzić w chaosie jednorodności i względności przestrzeni świeckiej. Odkrycie lub ustalenie punktu oparcia jest równoznaczne z odkryciem świata.

Człowiek od wieków dzielił, bowiem przestrzeń na świętą, zwaną sacrum, i świecką, czyli profanum, nieznaną, groźną i daleką od Boga.

33. Sacrum i profanum- wyjaśnij

Sacrum (łac.) - sfera świętości, przeciwieństwo profanum - sfery świeckiej. Wokół niej koncentrują się wierzenia i praktyki religijne. Właściwość (stała bądź ulotna), która przysługuje niektórym przedmiotom (narzędzia kultu religijnego - naczynia, święte księgi, szaty), istotom (król, kapłan), przestrzeniom (świątynia, wzniesienie), okresom (niedziela, czas postu, Wielkanoc). Siedzibą sacrum może stać się wszystko, nawet zwykłe przedmioty; miejsca czy osoby mogą otrzymać tę właściwość, lub ją utracić.

Przeciwieństwem sacrum jest profanum - przestrzeń przeznaczona dla niewtajemniczonych. Profanum (łac.) - sfera świeckości, przeciwieństwo sacrum - sfery świętej. W sferze tej odbywają się wszystkie codzienne wydarzenia z życia człowieka.

34. Neotomistyczna koncepcja filozofii religii.

Neotomizm - współczesna wersja tomizmu, główny kierunek filozoficzny neoscholastyki, popularny w łonie katolicyzmu. Neotomiści opowiadają się za tzw. klasyczną koncepcją filozofii, akcentują różnicę między nauką a religią i sztuką; za "filozofię pierwszą" uznają teorię bytu.

36. Co to jest panenteizm w ujęciu Alfreda Antona Whitehead'a

37. Wyjaśnij pojęcia: panteizm, deizm, teizm, panenteizm, ateizm

TEIZM- jest to wiara w istnienie absolutu (byt nieskończony, wieczny i pełny), który jest jednocześnie osobą, jakimś ja. Jest kreatorem rzeczywistości, tego, co jest, nadaje rzeczywisty ład etyczny ( to, co jest dobre i złe). Newton „istnieje absolut jego emanacją jest ład etyczny”. Należy mu się szacunek, poważanie. Tak pojmowany byt aktywnie uczestniczy w dziele tworzenia. Dzięki tej religii człowiek może nawiązać kontakt z absolutem. Inicjacja z absolutem odbywa się przez instytucje (Żydzi, chrześcijanie, muzułmanie).

ATEIZM- negacja teizmu, nie istnieje absolut

DEIZM- synteza teizmu i ateizmu, znalezienie złotego środka, przekonanie, że istnieje absolut, ale jest on jedynie stwórcą świata, któremu nadał prawa i ład. Potem wycofał się ze świata, jest nieaktywny. Absolut istnieje, jest kreatorem rzeczywistości, ale nie ingeruje, nie jest odpowiedzialny za zło, które dzieje się na świecie. Odrzucenie praktycznej obecności Boga w życiu.

PANTEIZM- przeciwieństwo deizmu. Przekonanie, że nie ma przepaści między Bogiem a światem. Typowe w Azji. Przyroda jest manifestacją nadrzędnej pełni bytu. Miejsca w kosmosie były czczone. Przyroda ziemia jest żywa istotą- Gają. Rzeczywistość podporządkowana człowiekowi. Absolut- przyroda.

PANENTEIZM- (gr. pan en theo - wszystko w bogu) lub pananteizm - pogląd, że świat jest częścią Boga. W odróżnieniu od panteizmu nie utożsamia świata tylko z Bogiem. Bóg zawiera świat, ale jest czymś większym.

38. Co to jest antropologia filozoficzna?

Człowiek - antropologia filozoficzna - filozofia skoncentrowana jest na człowieku, filozof bada samego siebie, wnętrze, skoncentrowany jest na duchowym wnętrzu człowieka, filozofowi chodzi o nawiązanie kontaktu z samym sobą. Antropologia filozoficzna bada strukturę bytu ludzkiego i pyta czy człowiek to tylko ciało czy to coś więcej. Antropologia filozoficzna jest to np. refleksja nad strukturą bytu ludzkiego, dział, który koncentruje się na człowieku.

39. Czy człowiek jest strukturą wyłącznie materialną?

Człowieczeństwo:

Czy człowiek to byt materialny ?

Próba ujęcia człowieka od tej strony to główny powód powstania nurtu - materializm

Materialistyczna interpretacja bytu ludzkiego (sprowadzenie wyłącznie do materii) sugeruje najpierw próbę redukcji człowieka wyłącznie do jednej formy bytu- materii

1) człowiek w ujęciu antropologii filozoficznej to cząstka kosmosu

2) materialistyczna koncepcja człowieka jest przeciwieństwem postawy - spirytualizm - pogląd ten uznaje realność i autonomię elementu duchowego, nie materialistycznego w bycie ludzkim

3) materialistyczna koncepcja człowieka powoduje, że człowiek interpretuje siebie jako osobę rozdartą, rozdwojoną

4) historia zna różne formy materializmu

1. materializm mechanistyczny - głosili filozofowie greccy - Demokryt w V w.p.n.e. → człowiek nie różni się jakościowo od drzewa czy budynku, różnice polegają na ilości elementów i sposobie ich ułożenia

2. materializm dynamiczny

3. materializm dialektyczny (marksistowski) - głosi, że człowiek jest częścią przyrody, ale przede wszystkim, że w przyrodzie są pewne prawa dialektyczne i człowiek również podlega tym prawom.

- Wierzono, że człowiek może być istotą, która potrafi sama się wychować, potrafi zapanować nad prawami przyrody, w tym nad prawami społecznymi. Wierzył w człowieka, ale również wierzył, ze człowiekiem można kierować.

- To była utopijna wiara w człowieka - można założyć, że ten system załamał się, gdyż przecenił człowieka.

- Materializm dialektyczny głosił, że człowiek jest twórcą samego siebie (demiurg samego siebie), ale był jeden warunek - człowiek zbuntuje się przeciwko Bogu. Bóg był źródłem alienacji (wyobcowaniem). Relacja człowiek-absolut powoduje, że człowiek nie może być wyzwolony. Między człowiekiem a absolutem stała antynomia.

→ antropologia materialistyczna rozwinęła się we Francji w połowie XVIII W - człowiek jest częścią kosmosu i człowiek łącznie ze sferą myśli, woli jest zdeterminowany

Człowiek zredukowany do wymiaru biologicznego - antropologia biologiczno - witalistyczna

40. Człowiek własnym demiurgiem.

Materializm dialektyczny głosił, że człowiek jest twórcą samego siebie (demiurg samego siebie), ale był jeden warunek - człowiek zbuntuje się przeciwko Bogu. Bóg był źródłem alienacji (wyobcowaniem). Relacja człowiek-absolut powoduje, że człowiek nie może być wyzwolony. Między człowiekiem a absolutem stała antynomia.

41. Człowiek w myśli filozoficznej Nietzsche'go.

F. Nicze (Niemiec) - był spadkobiercą takich nurtów filozoficznych jak:

- scjentyzm

- sensualizm

- naturalizm

- materializm

- wyznawca darwinizmu

Głosił, że człowiek i jego życie nie wykracza poza płaszczyznę biologiczno - wegetatywną Człowiek wg Niczego jest to synteza, sprzężenie takich cech jak: chęć trwania, walka o byt i w końcu śmierć. Fundamentalna zasadą ludzkiego życia wg Niczego miał być dobór naturalny Darwina - człowiek był potraktowany, jako integralna część przyrody

1) człowiek nie jest dziełem Boga, lecz chorym zwierzęciem - najbardziej nieudolnym zwierzęciem

2) dostrzegał wyższa duchową aktywność człowieka, ale duchowość życia człowieka nie była czymś bardziej autonomicznym, wyjątkowym od świata przyrody

3) był przekonany, że człowiek przechodząc ze świata przyrody do świata kultury więcej stracił niż zyskał - stracił bezpośrednią więź z przyrodą, naturalną równowagę

4) głosił: - odrzućcie starą etykę, Bóg umarł, (czyli nie ma absolutu, który stoi za ta etyką)

- kierujcie się instynktami - mówił o nadczłowieku, który nie będzie zdeterminowany etyką, nie będzie dobry ze strachu, który będzie ponad dobrem i złem. Człowiek w ujęciu Niczego ma być sam twórcą wartości etycznych, ma wskazywać normy dla moralnego postępowania bez strachu przed karą.

42. Człowiek stworzony przez Boga czy przez ewolucję.

Chrześcijanie od początku zakładali, że człowiek został stworzony przez Boga, do czasu, kiedy Darwin ogłosił swoją teorię ewolucji. Po fakcie tym, papież Pius XII wydał encyklikę, w której dopuścił możliwość powstania ludzkiego ciała w drodze ewolucji, lecz stwierdził, że dusza ludzka została stworzona w procesie bezpośredniego aktu stworzenia przez Boga.

Następnie, francuski jezuita, ks. Piotr Teilhard de Chardin zespolił tradycyjny kreacjonizm chrześcijański z teorią ewolucji świata organicznego. Stwierdził obecność Boga w procesie przemian kosmosu, a akt twórczy jako długotrwały proces jednoczenia. Istota ludzka swoimi korzeniami sięga ewolucji struktur biologicznych i jednocześnie inicjuje etap spirytualizacji. Zwieńczeniem ewolucji jest personalizacja. Bóg jest przyczyną sprawczą ewolucji i punktem docelowym. Postępujący proces spirytualizacji znajdzie swoje zakończenie w spotkaniu z Bogiem.

Wniosek: Kreacjonizm i ewolucja nie wykluczają się.

43. Człowiek trzciną myślącą.

„Człowiek jest tylko trzciną, najwątlejszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą”.

Pascal stwierdził, że "Człowiek jest trzciną najsłabszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą. Nieco mgły, kropla wody starczy, by go zabić. Lecz niechby był zgnieciony przez wszechświat cały, to jeszcze byłby szlachetniejszy od tego, co go zabija: gdyż on wie, że umiera. Cała tedy godność nasza leży w myśli". Taka wypowiedź świadczy, że autor wie, iż człowiek jest słaby i jego jedyną bronią w walce z silną przyrodą jest umysł.

Zdawał sobie sprawę z małości człowieka względem otaczającej go przyrody. Istota ludzka zdaję sobie sprawę z tego, że kiedyś jego egzystencja się skończy. Tak, więc stoi on wobec skończoności swego życia, jak i zarówno wieczności swej duszy.

44. Człowiek misterium wolności.

45. Człowiek w świecie wartości.

46. Sumienie człowieka. Czy jest znakiem transcendencji bytu ludzkiego?

Wielu filozofów twierdzi, że człowiek jest jednocześnie immanentny i transcendentny. Człowiek rozwija się duchowo, nie ogranicza swojego życia do czystej biologii. Dlatego też sumienie odróżnia ludzi od świata zwierząt. Wszelkie postępowanie wbrew zasadom, zamiarom może być źródłem zmartwienia. Sumienie to nic innego jak znajomość samego siebie, swoich czynów, motywów i myśli. Wiedza ta uzupełniana jest na bieżąco przez całe życie. Sumienie pełni rolę sędziego, który zabiera głos po wykonaniu złego czynu. Można powiedzieć, że składa się z obawy o to, co mogą powiedzieć inni, bojaźni wobec Boga, przesądów, z przyzwyczajenia i z samych doświadczeń człowieka. Sumienie okazuje się być z jednej strony pomocne w rozstrzyganiu o tym, za czym należy podążać, a czego się wystrzegać, a z drugiej strony czymś, co wpisuje się w twórczy charakter człowieka jako osoby. Sumienie ma sens etyczny i głęboko antropologiczny, bowiem odsłania w pewien sposób podmiotowość i nieredukowalność człowieka. Osoba poprzez wolne sumienie i twórcze działanie jawi się jako jednostka spełniająca się. Sumienie chore, faryzejskie lub "milczące" dewaluuje osobę i możliwość jej rozwoju ku pełni bycia. Człowiek jako część natury ma szczególne uzdolnienia i możliwości przystosowawcze oraz twórcze. Człowiek kreuje swój świat symboliczny (kulturę), który choć zakorzeniony jest w naturze, to jednak na wiele sposobów wykracza poza nią, co nierzadko prowadzi do konfliktów (np. wyrzuty sumienia) i to zarówno w stosunkach ludzkości z przyrodą, jak i w osobowym, wewnętrznym życiu jednostki.

47. Człowiek wobec nadziei

48. Człowiek jako mikrokosmos- skomentuj

49. Człowiek istotą religijną.

a) Freud

Religia jest nerwicą ludzkości.

Istnieją 2 popędy = eros i tanatos. Człowiekiem religijnym jest ten, który zmaga się z tymi popędami. ( Popędy te nie zagrażają społeczeństwu, trzymają normy moralne). Człowiek religijny to człowiek grzeszny. Freud opisuje religijność uproszczoną – chorą, w której Bóg jest surowym ojcem a człowiek jest ułomnym bytem, słabym – ciągle grzeszy.

b)Carl Gustaw Jung

Religia dzieje się w psychice jednostki. Wiara jest koniecznym elementem życia psychicznego, polegającym na przeżywaniu przez człowieka integracji duchowej. Pokazuje pozytywne funkcje religii. Człowiek religijny to człowiek zdrowy; zintegrowany psychicznie. Jest podmiotem przeżycia religijnego.

c)Eric From

Człowiek należy do królestwa zwierząt, ale jednocześnie wykracza poza ten świat. Ma inne potrzeby : miłości, która przekracza naturę, daje siłę. Do form miłości należy miłość do Boga. Religia jest najwyższą formą miłości, umożliwia poświęcenie się, gdyż jeśli kocham Boga- kocham w ogóle. Każdy ma potrzebę religii, każdy jest istotą religijną.

50. Co to jest aksjologia?

Aksjologia- jest to filozoficzna koncepcja na temat wartości.

Aksjologia mówi, ze istniejemy w obliczu dwóch wartości: dobra i piękna. Te dwie sfery, w których żyjemy one stanowią o naszej tożsamości jako ludzi.

Aksjologię dzielimy na 2 działy:

-wartości moralne- etyka

- wartości piękne- estetyka

51. Co to jest estetyka?

Estetyka jest jednym z działów aksjologii. Zajmuje się ogólnym pojęciem piękna i jego formami, w jakich przejawia się ono w codziennym życiu. Zajmuje się również rozpatrywaniem wartości estetycznych, jak i zarówno ocen.

52. Co to jest moralność?

MORALNOŚĆ- postępowanie dobre, czynienie dobra. Dyscypliną naukową, która to bada i uzasadnia jest etyka. Nie ma jednego, uniwersalistycznego systemu etycznego. Wynika to z tego, że ludzkość jest zróżnicowana kulturowo, cywilizacyjnie i wartościowo.

53. Co to jest etyka?

54. Nacjonalizm

Nacjonalizm (z łac. natio - naród) - postawa społeczno-polityczna uznająca naród za najwyższe dobro w sferze polityki. Nacjonalizm uznaje sprawy własnego narodu za najważniejsze. Głosi solidarność wszystkich grup społecznych danego narodu. W XIX-wiecznym nacjonalizmie istotnym elementem był darwinizm społeczny, który zakładał, że życiem społeczeństw rządzą te same zasady, co światem przyrody. Według nacjonalistycznej interpretacji historii świat był i jest areną walk pomiędzy różnymi narodami, z których tylko najsilniejsze mają prawo do przetrwania.

55. Scharakteryzuj empiryzm teoriopoznawczy

Empiryzm teoriopoznawczy jest jednym ze źródeł poznania o świecie. Empiria - doświadczenie. Źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie bodźce zmysłowe, docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego, zaś wszelkie idee teorie schematy myślowe, są wtórne w stosunku do poznania zmysłowego. Przeciwieństwo racjonalizmu filozoficznego(źródło poznania - rozum). Teoretycy: Bacon, Lock, Berkeley, Hume. Źródłem poznania jest doświadczenie, także sztuczne, laboratoryjne. (Wykład 11.01.2010)

56 Sceptycyzm poznawczy czy jakoś tak

57. Agnostycyzm poznawczy

Agnostycyzm poznawczy to pogląd filozoficzny polegający na przyjęciu niemożności pełnego, rozumowego lub empirycznego ustalenia prawdziwości kluczowych faktów z dziedziny teorii bytu, takich jak istnienie materii, Boga, czy nawet realności świata zewnętrznego. Agnostycyzm poznawczy w odróżnieniu od agnostycyzmu religijnego nie musi stać w ostrej sprzeczności z religiami - głosi tylko, że religie to kwestia pozarozumowej wiary.

58. Najważniejsi przedstawiciele empiryzmu.

Empiryzm - źródłem ludzkiego poznania są wyłącznie bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego

• Franciszek Bacon (1561 - 1626) - za swoje zadanie uznał "systematyczne uzasadnienie i przedstawienie całej nauki". Uznał, że właściwą metodą, służącą osiągnięciu prawdziwego poznania i pozbyciu się złudzeń, jest indukcja (metodyczne i eksperymentalne postępowanie, polegające na zbieraniu i porównywaniu obserwacji, aby następnie w procesie sukcesywnego uogólniania, dotrzeć do ogólnej formy przyrody). Przy czym indukcja nie wychodzi od przypadkowych doświadczeń, lecz odwołuje się do zaplanowanych, uporządkowanych obserwacji i celowych eksperymentów.

• John Locke (1632 - 1704) - twórca klasycznej postaci empiryzmu; rozpowszechnił koncepcję „tabula rasa” (człowiek rodzi się jako czysta, niezapisana karta, dopiero życie tę kartę zapisuje i kształtuje człowieka)

• George Berkeley (1685 - 1753) - z jego poglądów wynika dla nauk przyrodniczych, że nie mają one do czynienia z procesami zachodzącymi między rzeczami materialnymi, lecz z obserwacją i opisem prawidłowości odpowiadających stałemu,

• boskiemu porządkowi, dzięki któremu idee mogą powstawać i być powiązane. Celem Berkeleya było wzmocnienie, poprzez swą naukę, moralności i wiary, ponieważ uznawał, iż materializm prowadzi do ateizmu

• David Hume (1711 - 1776) - za swoje podstawowe zadanie uznał "wprowadzenie do nauki o człowieku metody badań empirycznych". Chciał oprzeć się na doświadczeniu i obserwacji, przy czym reprezentował umiarkowany sceptycyzm, który krytycznie ograniczył poznawcze możliwości człowieka.

---