Wstęp do kulturoznawstwa

18.10.10

Słowo kultura - łc. uprawiać (ziemię) wspólne cechy: wysiłek i

Cycero poszerzył znacznie o uprawianie umysłowe (nie tylko ziemi) zmiana (przeobrażanie

w coś nowego)

Cyceron: środek + dorobek= kultura

• Pojęcie- kultura często używane jest (bardzo niesłusznie) jako określenie wartościujące (my mamy kulturę, wy nie= jesteście gorsi)

J.G. Herder XVIII w.

• Kulturę cechuje powtarzalność (zjawisko trwałe)

• Kultura rekompensuje człowiekowi pewne braki w walce o byt. Różnimy się od zwierząt tworząc kulturę

• 
  Specyfika człowieka: długie dzieciństwo (wychowywanie) człowiek nabywa kulturę przez wychowanie, utrwalanie pewnych wzorców (tradycja)

• Jednostka nie tworzy kultury

• Zwierzęta zdane są na doświadczenia indywidualne, a człowiek nie, ponieważ kultura to twór społeczny po przez socjalizację

Malinowski

• 
  Artefakty- coś stworzonego sztucznie przez człowieka w danym celu powstaje środowisko = kultura

• 
  
  Środowisko początkowo zaspokaja podstawowe potrzeby podtrzymywanie i rozwój poprzez społeczność rośnie status, rosną potrzeby

• Potrafimy działać w sposób nierutynowy

• Szukamy nowych rozwiązań

• Posługujemy się symbolami, mową

• Język- konieczny do przekazywania tradycji

• Możliwość włączania doświadczeń jednostki do wspólnego dorobku- po przez komunikowanie się

• Nie ewolucja warunkuje kulturę, ale kultura ewolucję

Herder

• Kulturę posiadają wszyscy , tylko w różnych formach

Czy istnieją uniwersalne cechy kultury?

Claude Levi Strauss:

• Zakaz kazirodztwa

• Pochówek

• Religia

• Zastanawiał się dlaczego istnieją wspólne cechy, ale inaczej wygladają w różnych kulturach

Kroeber i Kluckhohn

Definicja kultury wg. Edwarda Burnetta Taylor'a (1871):

• Kultura- czyli cywilizacja, złożona całość. Obejmuje: wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdobycze i nawyki zdobyte przez ludzi jako członków społeczeństwa.

Zarzut do tej def.- wyliczanie ma charakter dowolny i przypadkowy.

Ruth Benedict

• Kultura to złożona całość zdobyta przez człowieka jako członka społeczeństwa

Różne definicje:

• Historyczne- tradycja warunkuje kulturę

• Normatywne - normy warunkują kulturę

• Psychologiczne- skupiają się na procesie uczenia się

• Strukturalistyczne- z uwzględnieniem wew. Doświadczeń

• Genetyczne-kultura- efekt życia społecznego, zjawisko przeciwne naturze

Zachowania i przedmioty (efekty tych zachowań)

• 
  Przedmioty kultury nie mogą być rozpatrywane w oderwaniu od ludzi ważne są antropologiczne i socjologiczne aspekty przedmiotów

• Aspekt socjologiczny:

Prof. Ossowski- kultura to społecznie upowszechnione cechy psychiczne ludzkich indywidualności

• Rzeczowe korelaty kultury

• Wzory relacji uczuciowych

Stefan Czarnowski:

• Kultura to zbiorowy dorobek, dobro, przy wspólnym, przetwórczym wysiłku

• 
  Twórcza inteligencja ma charakter pozaspołeczny

przykład

Kasztan dla szczęścia stanie się kulturą jeśli się nim podzielę z

do zrobienia ludzika innymi

• Aby dane odkrycie miało charakter kulturowy, musi być zachowane

• Pojęcie „rafy koralowej” Rafa koralowa to koralowce, to co pomiędzy nimi i nabudowujące się nowe koralowce. (metafora oczywiście :P )

• Człowiek zatopiony jest w środowisku kulturowym i wszelkie jego dokonania uwarunkowane są kulturą (nawet natchnienie poety)

Powstawanie kultury:

• Coś musi się stać wspólnym dobrem - nie ma kultury poszczególnej rodziny, ale rodzina ma udział w kulturze

Malinowski. Warunki wejścia do kultury:

• Ogłoszenie

• Użyteczność (zespół zbiorowego organizowania)

Malinowski. ważne pytanie: Nie co wchodzi do kultury, ale jak?

• Aby coś stało się kulturą musi przejść do sfery uniwersalnej i musi rozszerzać się w przestrzeni

• Funkcje „tego czegoś” określane są na podstawie wspólnych działań

• Konsumpcja uwarunkowana jest normami etycznymi

Najważniejsze formy organizacji:

• Reprodukcja (rodzina itp.)

• Sąsiedztwo (współdziałanie)

• Instytucje ze względu na wiek

• Zawód, wiek

• Naród

Czarnowski:

• Jest kultura dominująca i kultura alternatywna (posiada duży potencjał kulturalny mimo odrzucenia) stąd np. krytyka głównego nurtu kultury.

(Fakt otrzymania dyplomu danej instytucji- dowód uczestniczenia w dorobku danej kultury)

25.10.10

• Subkultura- tworzy się albo poprzez negacje kultury dominującej lub nie, np. kultura zawodowa.

Cechy kultury:

• Regularność (cechy powtarzające się)

• Ma charakter wyuczony

• Związane z człowiekiem

• Ma charakter czasoprzestrzenny

• Aparat przystosowawczy (łączy nas ze światem)

Kultura:

• Materialna

• symboliczna

• elementy: zachowania

• normy i wartości

2 aspekty:

• atrybutywne- kultura- ogólnie dla całej ludzkości, cecha gatunku

• dystrybutywne- kultura- w pojęciu cząstkowym- np. etniczna, narodowa, klasowa

Zjawiska związane z kulturą:

• Duża dynamika zmian

• Globalizacja- przyspieszony transfer wzorców

• Inny styl życia wśród przedstawicieli innych kręgów kulturowych

Rzeczywistość myślowa + społeczne praktyki = kultura

Religia praktyki religijne

• Akulturacja- wprowadzenie do kultury- powstaje poziom, który niepoddawany jest refleksjom, gdyż staje się to niepotrzebne (robimy coś bez zastanowienia, bo tak mamy w zwyczaju- uwarunkowanie kulturowe)

Poziom:

Wartości + Normy = zapewniają ład w kulturze

1. 
   Wartości - coś co jest podzielane przez wszystkich członków zbiorowości; uświadomienie standardów i celów w życiu

• Gotowość na przestrzeganie wspólnych wartości

• Działanie, reakcja emocjonalna wyznaczniki grupy

• Ocena dla zjawisk uwarunkowane kulturowo

Wartości

Odczuwane uznawane realizowane

Odczuwam jako własne wiem, że powinnam je cenić mogą być zarówno odczuwane

Dążenie do realizacji jak i uznawane, lub być z nimi

sprzeczne

konflikty wartości

2. Normy- nieprzestrzegani lub przestrzeganie wystawia jednostkę na osąd grupy (stąd określenia: normalny i nienormalny). Normy posiadają różną skalę ważności i konsekwencji.

Charakterystyczne dla danej kultury:

• Światopogląd- stała interpretacja rzeczywistości

• Poczucie wzajemnego zrozumienia

• Poczucie wspólnoty

Wzory:

• Ukryte - znajdują realizację ale nie są uświadomione, mogą być obserwowane np. przez badacza (choć on tez nie jest bezstronny- należy do jakiejś kultury)

• Idealne -powszechne uczucie jak powinniśmy się zachowywać na pogrzebie

Postrzeganie w świetle kultury

Spotkanie z innością

Negatywne nastawienie

Zachwianie naszej kultury

• Relatywizm wartości- nie ma wartości uniwersalnych

• Człowiek jest stworzony przez naturę

Claude Levi Strauss:

• Jeśli wszystko przyjmiemy bez krytyki, tolerancyjnie, to co zrobimy ze złem w naszej własnej kulturze?

Kultura

Szerokie rozumienie np. kultura polityczna

• Jawne - zdajemy sobie z nich sprawę, umiemy je zwerbalizować

• Realne - dostrzegamy pewne regularności, nie wynikające z powinności np. sjesta

Egocentryzm

Relatywizm

Wąskie rozumienie (nacisk na komunikowanie symboliczne)

• Film, literatura

Tworzenie znaczeń akceptowanych przez społeczeństwo

Dwa poglądy:

1. Wszystko w kulturze jest symboliczne

2. Maszyny i narzędzia nie działają w sposób semiotyczny

Chleb może być symbolem, ale symbol nie zastąpi chleba

Cep nie wymaga schematu działania, ale komputer już tak.

Nie są symbolami komunikującymi się, ale by być użytecznymi muszą nabrać wartości symbolu.

Kultura techniczna- to umiejętność operowania schematami działania na maszynach. (odczytywania symboli)

Wytwór kultury umieszczony poza kontekstem często traci znaczenie (Mickiewicz po chińsku :P)

Znaczenie nie jest przypisane naturalnie do obiektu kultury

Wytwory kultury nie mogą być rozpatrywane w oderwaniu od ludzi

Ważny podział kultury:

• Materialna

• Produkcja

• Konsumpcja

• Symboliczna

• wartości symboliczne znajdujące swój zewnętrzny wyraz

• autoteliczność

• instrumentalność ma charakter wtórny: symbol jest sam w sobie wartością

• przerost semiozy (Semioza, proces użycia języka, w którym ujawnia się znaczenie znaków)

• najważniejsze impulsy twórcze

• Społeczna (socjetalna)

• Społeczna sieć powiązań, mających wpływ na kulturę, tworząca wzory

• Twarde fakty np. dostęp do dóbr w sensie fizycznym

Religia -autoteliczność - potrzeba kontaktu z sacrum

Nauka - autoteliczność - pragnienie poznania

Sztuka - autoteliczność - pragnienie wyrażania pewnej ekspresji twórczej

Zabawa - autoteliczność - pragnienie zabawy ;)

• Nie można nikogo zmusić do zabawy

• Nie powinna ona przynosić innych korzyści ( zatem, czy zawody sportowe to zabawa? )

Znak odsyła do czegoś, czym sam nie jest.

E. Cassier- autor pojęcia animal symbolicum

• Forma symboliczna - kategoria dająca kształt doświadczeniu

• Każde doświadczenie posiada aprioryczny (powzięty z góry, niezależny od doświadczenia) rys zorganizowania

• Kultura jest dynamiczna

• Świat nie jest dany nam w postaci czystej, zawsze istnieje jakieś zapośredniczenie, np. czasu i przestrzeni

• Sztuka religii - najważniejsza sztuka wyrażania

• Nauka - dominująca funkcja - czyste znaczenie, strefa emocji odsunięta

08.11.10

poznanie symboliczne poznawanie zjawisk

• Inaczej w sferze sztuki i religii, gdzie funkcją jest wyrażanie, słowo ma znaczenie samo w sobie

• Nauka - funkcja czystego znaczenia - najwyższa nauka pod względem poznawczym, bo możemy tu tworzyć abstrakcyjne światy

Czarnowski:

• Sprzeciw podziałowi na psychiczne / materialne zjawisk społecznych, ponieważ nie ma np. religii bez obrzędów

• Materia uspołeczniona - to jak jemy jest uwarunkowane kulturowo (społeczeństwo ją przetworzyło i ono ją zużytkowuje. A jedna i druga czynność- produkcja i spożycie - związane są z wyobrażeniami, tyle że nie podmiotowymi, u poszczególnych jednostek różnymi, ale przedmiotowymi, w tym rozumieniu, że w danej chwili, w danej zbiorowości narzucają się one poszczególnym świadomościom z cechami faktów zewnętrznych)

• Jak nadajemy znaczenie elementom kultury materialnej:

Wartość = stopień pożądania przez ludzi

• Jak to się dzieje, że niektóre elementy symboliczne, materialne i duchowe trwają lub zanikają? - Odp.: Narzędzie wędruje, również po przez znaczenie - by coś się przyjęło musi być motywacja

Pojawienie się komputera przeobrażenia komunikacji społecznej Lęk przed zmianami

• Kultura symboliczna i materialna przenikają się

• Symbole istnieją w sferze rytuałów i indywidualnego wyrażania się (np. symbole narodowe)

Specyfika tworów symbolicznych:

• 
  Tworzone zbiorowo, rozumiane indywidualnie

• Podatne na manipulacje

• 
  Kultura socjetalna (str.6)+ kultura symboliczna

Powstanie zbioru wartości (kanon)

A kanon łączy się z kulturą dominującą

• Kanon stanowi jeden z warunków przynależenia do danej grupy kulturowej 9także język oraz normy i wartości)

• Kanon nie wyklucza możliwości dyskusji

P. Bourdieu:

• Stworzył pojęcie „przemoc symboliczna”, związane z kultura dominującą

Przymus i wpajanie kanonicznych wartości klasom niższym.

Klasa społeczna uwarunkowana jest kapitałem kulturowym (nie ekonomicznym)

Kanon nie jest przymusem ekonomicznym lub prawnym, ale wymaga wpajania szacunku dla wartości = należy się podporządkować, aby powstał kanon

Sztuka i nauka wykorzystane do dominacji klasowej

Kultura symboliczna

Ludowa popularna elitarna

Kultura ludowa

• Wynika z doświadczeń zbiorowych

• Posiada jednolity charakter

• Jest demokratyczna

• Nie jest odbierana jako coś zewnętrznego,

• Ale wywiera duży wpływ poprzez tradycję

Kultura popularna

• Utożsamiana przez niektórych z kulturą masową

• Inni uważają, że wyrasta z kultury ludowej

• Jest demokratyczna w odbiorze

• Stworzona w sposób profesjonalny

Kultura elitarna

• Tworzona profesjonalnie

• Wyznacza kanon - proces negocjacji, często kwestia ideologiczna (np.. jakie lektury dla młodzieży). Kanon ustalają naukowcy

• Ustala wzorce oceny innych dzieł np. jak ocenić kulturę popularną

• Nie jest demokratyczna (trzeba mieć pewne kompetencje kulturowe, by w niej uczestniczyć, dlatego Bourdieu zwrócił uwagę na kapitał kulturowy)

• Cechuje ją konsolidacja symboli (bardzo ważna cecha)

Kultura narodowa

• Do XIX w. istniał podziałna kulturę elit i kult. Narodową (inny zakres niż dzisiaj, kwestia idei narodu nie zawsze była tak oczywista)

• Od XIX w.- kultura narodowa- całokształt dorobku wspólnego

• 
  Realizuje się w różnych swoich wariantach ( np. gwara, dialekt)

• Trudno dokładnie określić z czego się składa

• Staje się problematyczna w dobie globalizacji (rozprzestrzeniania się, lub zacierania granic między kulturami)

• Pytania: czy to nie niszczy wspólnot? Ja- bardziej łącze się z graczem z gry internetowej niż z sąsiadem

• Nowe pokolenie w kontrze ze starszym pokoleniem

Globalizacja

• Masowe komunikowanie - wielość wzorców i zapożyczeń (wieloplemienność)

• Żadna kultura nie może się zamknąć na wpływy zewnętrzne, a jeśli próbuje, to często prowadzi to do nacjonalizmu

Transmisja kulturowa:

• Trzy układy kultury symbolicznej (pisze o nich m.in. Kłoskowska)

1. W małych społecznościach, kontakt bezpośredni, nieformalny, nie ma podziału na odbiorców i nadawców, wspólnotowość dzięki wzajemnym doświadczeniom

2. Bezpośredni i instytucjonalny charakter komunikacji, są role, np. uczeń, nauczyciel, powstaje nadawca i odbiorca role podlegają wymianie (lekarz- pacjent, a potem pacjent/ sprzedawca - lekarz) Role wymagają przygotowani teoretycznego.

3. Relacje zapośredniczone przez środki komunikacji, nieliczne źródła, liczni odbiorcy- związane z kulturą masową

• Powstaje pytanie: w jaki sposób uczestniczymy w danych układach/ formach? Z czym wiążą się: 1) kultura bytu 2) transmisja kanonu 3) masowość.

• Badanie kultury współczesnej polega na badaniu relacji miedzy układami

Kultura a komunikacja

• Kultura = system komunikowania

• Kultura i życie społeczne w ścisłym związku z komunikowaniem

• Ważne pytania: Kto jest nadawcą, a kto odbiorcą? Jaka jest specyfika kanału? Jakie niesie konsekwencje dla uczestników i układów?

• Komunikowanie- służy do zrzeszania się, bycia w relacjach.

• Komunikować można się na różnych poziomach

• Znaki w komunikacji mają charakter umowny. Uniwersalność znaków jest stopniowalna. Istnieją znaki zrozumiałe tylko dla wąskiego grona, np. tajnych służb

• Ważne kwestie kompetencji zależą od pozycji danej jednostki w układzie i od procesu wprowadzenia w kulturę.

Malinowski:

instytucje

• 
  Relacja: jednostka kultura

Bezpieczeństwo

Harmonia w tych relacjach

Stabilność

Zniewolenie

Nacisk wobec jednostki

• Kultura jako twór zbiorowy, nie istnieje inaczej niż w jednostkach (jednostkowe potrzeby ulegają zobiektywizowaniu) zbiorowość = zbiór jednostek

Potrzeby jednostki - uogólnienie (zobiektywizowanie) - powtórnie staje się schematem postępowania dla jednostki

Chcę jeść - jedzenie- jak się je w Europie

Osobowość:

• Odczytujemy przez konkretne interakcje

• Właściwość danej jednostki- sposób postrzegania świata, życie wewnętrzne

• 
  Czynniki biogenne (genetyczne) np. rasa

• Czynniki socjogenne czynniki składowe osobowosci

• Czynniki psychogenne

• Istnieją typy osobowości:

• Osobowość podstawowa - elementy osobowości występujące u przedstawiciela określonej kultury, zharmonizowane z jej instytucjami.

• Osobowość modalna - typ osobowości najczęściej występujący w danej populacji.

• Czy istnieje osobowość człowieka nowoczesnego?

• Kultura tłumi osobowość (przemoc, represja, stłumienie, wyparcie)

• Ruth Benedict: Kultura to osobowość przeniesiona na jednostki

• Osobowość - kultura - wartości dominującej w danej kulturze

• Jakie istnieją instytucjonalne formy kontroli społecznej i jak one działają?

Malinowski:

• Instytucja- grupa jednostek powiązana wspólnym celem

• Zauważył relację między kultura a potrzebami ludzkimi

• Nowy instytucjonalizm - instytucje, wzory działań, reguły zachowań ludzkich, które porządkują interakcję i określają ramy gier. (instytucje prowadzą gry)

• Jednymi z najważniejszych instytucji są te, mające wpływ Ana socjalizację (wprowadzaja nas w kulturę)

• Kompetencje kulturowe, dzięki którym, w toku rozwoju osobowość harmonizuje się z instytucjami:

• Wzmacnianie (system kar i nagród)

• Naśladowanie

• Przekaz symboliczny

• Osobowość jest ściśle związana z rolami

Tożsamość:

• Samookreślenie siebie w relacji ze sobą (odp. Na pyt. Kim jestem? )

• Poczucie własnej tożsamości, ale w sieci społecznych relacji (to jak nas widzą, ma wpływ na postrzeganie siebie)

• Tożsamość społeczna (ja widzę się po przez innych)

• Zbiorowa: ja - oni

• Społeczno/kulturowa

Umiejętności poruszania się w tym podziale dostarcza socjalizacja

Możemy brać udział w większej ilości grup i ról, a wcześniej wszystko było obwarowane sferą obrzędów (z ucznia do mistrza)

Nasza tożsamość ulega upłynnieniu - podstawowy problem egzystencjalny - coraz więcej wzorców, coraz więcej możliwości przynależności do różnych grup i ról.

15.11.10

Physei - to, co stworzone przez bogów - natura

Thesei - to co stworzone przez ludzi

• Ze względu na stanowisko antropocentryczne kładziemy nacisk na umowę społeczną w orzekaniu co jest naturalne, a co nie.

• Średniowiecze: to co ludzkie posiada znikomą wartość, mniej istotna była także refleksja nad kulturą

• Renesans: refleksja ukierunkowana na poszczególne dziedziny, uprawa poszczególnych dziedzin

Samuel Pufendorf XVII w.

• Badacz, który przeciwstawia wyraźnie kulturę ze stanem naturalnym

• Kultura kontra człowiek dziki

• Kultura związana jest z rozumem

• Odmawia się posiadania kultury dzikim (wizja egocentryczna)

Russou:

• Kultura kontra natura

• Rozwój ludzkości- stopniowe oddalanie się od tego, co naturalne

• Dziki zatopiony jest w tym, co naturalne

• Kultura - zaprzeczenie tego, co emocjonalne

• Podążanie za tym co naturalne - droga do upadku

Herder:

• Kultura to narzędzie przystosowawcze

• Nacisk na role języka w socjalizacji

• Człowiek z natury jest zdolny do tworzenia kultury

• Aby człowiek stał się człowiekiem w pełni, musi zostac wprowadzony w kulturę

• Webber i H. Rickert powtarzają te tezy

Różnice między naturą, a kulturą:

Natura:

• Chaos, niezróżnicowanie, to co pierwotne

• To, co pierwotne, bezpośrednie nieprzetworzone

• Zwierzęcość, instynkty

• Wolność, spontaniczność

• To, co biologiczne

• Ciągłość

• To, co determinowane biologicznie jest zawsze obecne

• Charakteryzują ją ustalone prawa

• Samowystarczalna - jej istnienie rozumie się samo przez się

• Po prostu ją mamy i nie nabywamy

Kultura:

• Porządek

• Posiada organizację na zasadach rozumu

• To, co sztuczne

• To, co się nabudowuje na pierwotnym

• Organizacja społeczna

• Normy, wartości, ograniczenie

• To, co mentalne

• Brak ciągłości, zmienność

• Kultura nie jest samowystarczalna

• Jest niezrozumiała bez odniesienia do natury

• Musimy ją nabyć

Pytania: natura to raj utracony, czy to co dziwne i prymitywne, a odejście od niej to rozwój? Co oddziela naturę od kultury?

Wykorzystywanie argumentu natury wielokrotnie prowadzą do nierówności społecznych.

Konkwistadorzy nie uważali Indian za ludzi.

Stereotyp - kobiety silnie związane ze sfera natury

- mężczyźni związani ze sferą kultury - rodzą sztucznie - tworzą kulturę

• Zestawienie natura / kultura często wykorzystywana jako narzędzie do dyskryminacji

• Kultura - coś zewnętrznego, zniewalającego

• Socjologia kultury: kultura wynika z natury w sensie filogenetycznym / traktowana jako naturalna funkcja człowieka

• Kumulatywny charakter kultury - żadna jednostka nie może dostać się sama do kultury - trzeba poddać się ograniczeniom - dzieci nie powinny załatwiać potrzeb fizjologicznych publicznie

• Jednostka mająca wpływ na kulturę, nie zmieni jej, całkowicie ją negując

Czarnowski:

• Człowiek jest zanurzony w kulturze, więc odczuwa w ten, a nie inny sposób

• Porządek myślenia zawsze wypływa z kontekstu grupy

• 
  Problem relacji z środowiskiem

• Ekologia (na kulturoznawstwie pojęcie rozumiane szerzej) - zbiór relacji i wpływ na siebie poszczególnych elementów

• Antropologia - od początku uważa, że kultura wynika również z uwarunkowań klimatycznych

• Ekologia kulturowa - środowisko - zewnętrzny czynnik mający wpływ na kulturę

• Jak kultura korzysta z warunków naturalnych - odzwierciedlenie np. w języku - Eskimosi i pojęcie „śnieg”

• Nie możemy wyjaśnić zjawisk kultury bez odniesienia do ekosystemu

• Kultura - sposób datacji

• Kultura nie działa w próżni

• Interpretacja świata zależy od kultury (chmura burzowa - dla nas źle - dla ludzi n pustyni to błogosławieństwo)

• Związek kultura/ natura jest tym mniej widoczny im wyższy stopień rozwoju państwa.

Kultura + środowisko naturalne = pewna całość

• Zmiana środowiska naturalnego wymaga tworzenia nowych form kultury

Zdrowy tryb życia - nie było tego pojęcia w średniowiecz, bo nie było ono potrzebne

Cywilizacja - pojęcie:

• Łączy się z ideą postępu

• Wydźwięk pozytywny - doskonalenie ludzkich dokonań

• Nacisk na doskonalenie pewnych form

• Cywilizacja może mieć negatywny wydźwięk - np. rozwój militarny

• Cywilizacja występuje w liczbie pojedynczej

Rozumienie francuskie, angielskie i szkockie pojęcia ewolucjonizmu:

• Ewolucjonizm = cywilizacja

Rozumienie niemieckie:

• Cywilizacja = rozwój ducha

Cywilizacja:

• 
  Podlega rozwojowi o charakterze kumulatywnym - coraz bardziej się rozwija

• Cywilizacja jest stopniowalna, jest jej coraz więcej

Ogładzony, cywilizowany - Poli / Police - obyty w sensie porządku cywilizacyjnego

• Wiek XVIII połączył oba pojęcia

Kultura - dzikość

Cywilizacja - natura

Pogląd H. Rickerta i Alfreda Webbera:

• Wyodrębnienie nauk przyrodniczych od nauk o kulturze (społecznych)

Myśl niemiecka i Rickerta:

• Człowiek w odróżnieniu od natury działa intencjonalnie - powodowany wartościami

A. Webber:

• Wyróżnia cywilizację, kulturę i proces społeczny. Nie przeciwstawia cywilizacji kulturze -widzi w nich pewne przedłużenie.

• Opanowanie kultury to nie tylko powstanie narzędzi, ale i organizacja społeczna

• Cywilizacja - sfera rozumu, zaspokajania potrzeb

• Kultura - pojawia się, gdy podstawowe potrzeby są zaspokojone

• Kultura nie ma związku z uwarunkowaniem biologicznym - kulturą się nie najemy

• Kultura ma charakter bezinteresowny (religia, sztuka)

• Kultura nie ma celu, do którego zmierza - nie opiera się na procesie racjonalizacji.

• 
  Kultura nie jest uniwersalna, gdyż nie odpowiada na uniwersalne potrzeby

• Cywilizacja - instrumentalna - służy opanowaniu natury

• Cywilizacja ma charakter kumulatywny - rozwijamy nasze możliwość opanowywania natury.

• Kultura nie ma rysu praktycznego - nie widzimy jej w kategorii postępu, od cywilizacji różni ją trwałość

• Kultura jest zrozumiała tylko w pewnym, historyczno - społecznym kontekście.

XXw.

• Odchodzi się od myślenia o cywilizacji w kategorii postępu

• Jest wiele cywilizacji - każdy ja posiada (tylko na różnych etapach rozwoju)

• Kryzys wiary w kulturę zachodu (od XXw.)

O. Spengler „Zmierzch zachodu”:

• Zauważa wielość kultur niezależnych od siebie. Kultury te przechodzą różne fazy rozwoju (jak ludzie od dzieciństwa do starości)

• Holizm - pojęcie całościowe kultury, a on szuka wspólnych elementów kultur.

• Nie istnieją prawa uniwersalne dla kultury!

• Kultury charakteryzują konflikty (historia ludzkości to historia walk na tle narodowym, klasowym itp.)

• Cywilizacja - stan w którym siły duchowe ulęgają wyczerpaniu

• Przeciwstawienie cywilizacji względem kultury, choć z siebie wynikają (cywilizacja z kultury). Kultura łączy się z duchowością, a cywilizacja już nie.

• Cywilizacja - pozór, upadek. Dominują: intelekt, masa (ludzi) i pieniądz.

• 
  Cywilizacja - najsilniej związana z miastami przemysłowymi nowy typ mentalności - masowa - ludzie nawzajem są sobie obcy

• Miasto - nadmiar bodźców - wszystko zostało zracjonalizowane i przekłada się na gosp. Pieniężną.

• Kultura, tak jak natura, przechodzi stadia rozwoju

• Proces cywilizacyjny - zanegowanie dominacji rozwoju Zachodu

A. Toynbec:

• Skupia się na wyliczaniu cywilizacji (podstawowych jednostek historycznych) na podstawie kryterium duchowego/religijnego

• Uważał, że kultury nie rozwijają się w próżni, z daleka od siebie

• Spotkania kultur są bardzo ciekawe (np. kult. zach./ kult. arab. = krucjaty)

• Tym, co decyduje o rozwoju cywilizacji jest relacja: twórcze elity / masa

Elity nadają kierunek kulturze, ale relacja ta musi mieć charakter harmonijny.

Masy naśladuja elity, przywódców duchownych = cywilizacja to proces uduchowienia.

N. Elias:

• Cywilizacja - rozwój - proces na poziomie jednostek jak i całej zbiorowości

• W wyniku tego procesu, człowiek staje się coraz bardziej odległy od zwierząt - wytwarza „habitus” - drugą naturę, wszystko to, co w procesie socjalizacji sprawia, że działamy tak, a nie inaczej. Działamy nienaturalnie, nieświadomie

• Dzieki socjalizacji stajemy się dorosłymi

• Socjalizacja służy - regulowaniu swoich zachowań, wzg. relacji z innymi (samokontrola, by budowac właściwe relacje). Jest to wewnętrzny przymus.

• Cywilizajc anie ma poziomów rozwoju

Każdy naród ma cywilizację, musi zwalczać te same problemy, ale w różny sposób.

• Zmiany myentalne jednostki nigdy nie są wolne od wpływu grupy - zalezność od kontekstu społecznego, nawet wtedy gdy jestesmy sami (samokontrola)

• Ważny jest tez kontekst historyczny - ma wpływ na sferę emocjonalna i popędową

• Nie ma ahistorycznej osobowości cżłowieka

• Rozwój cywilizacji = rozwój psychiczny człowieka

Rozumienie francuskie, angielskie i szkockie pojęcia cywilizacji:

• Wynalazki i osiągnięcia duchowe

• Kultura: człowiek rozpatrywany w kontekście jego dokonań duchowych

Rozumienie niemieckie:

• Cywilizacja to przeciwieństwo duchowych osiągnięć - wszystko to co materialne

• Kultura: człowiek rozpatrywany w pryzmacie wartości.

22.11.10

Temat: kultura popularna i masowa

• To, co jest trudniejsze w odbiorze jest wartościowane wyżej

• Problem postawienia granicy, lub nie między kulturą popularna, a masową

Są różne stanowiska:

• Jedni badacz eutożsamiaja kult. pop. z kult. masową

• Inni nie, choć uważają, że ich zakresy częściowo się pokrywają, ale nie do końca (my przyjmujemy tę wersję)

Kłoskowska „Trzeci układ kultury”:

• Kultura masowa i popularna zawsze przeciwstawiane elitarnej

• Umasowienie zachodzi w 3 etapach:

• Poprzez prasę

• Radio, telewizję

• Wynalazki związane z komputerami

• Termin „kultura masowa” powstał w latach `40

• Krytycy kultury masowej: Dwight McDonald i Szkoła Frankfurdzka

• 
  Badania nad kulturą popularną nasilają się w latach `20/ '30. Lata '60 - nasileniebrytyjskich badańn kulturowych

• Potrzeba nowego określenia na te zjawiska - w kontrze do Szkoły Frankfurdzkiej

• Podkreślano elitaryzm badaczy frankfurdzkich

• Polezmizowano z wizja biernych odbiorców, ofiar narzucanych im treści

• Kultura popularna wywodzi się z kultury ludowej i mieszczańskiej, zawiera elementy świeckie i religijne, kierowana do większej grupy odbiorców, kładzie duzy nacisk na rozrywkę

• Definicja: Kultura masowa obejmuje zjawisko współczesnego przekazywania

Wielkim masom odbiorców identycznych treści płynących z nielicznych źródeł.

• Co jest w tej def. istotne?

• Mamy nieliczne źródła i licznych odbiorców - treści musza być zestandaryzowane

• Kłoskowska podkreśla rolę przemian technologicznych - okres po rewolucji przemysłowej - XIX w. (kono, dom towarowy)

• Nie chodziło tylko o pojawienie się wyanalazków, al. Etez o ich zaakceptowanie - przemiant społeczne i mentalne

• Warunek upowszechnienia wynalazku - dostepność

Np. umiejętność czytania jest konieczna do przyswojenia wiadomości z prasy.

• Warunki zaisteniea wynalazków:

• Industrializacja

• Przemiany społeczne

• Dostepność

• Pojawia się wizja dawnych, dobrych czasów -sprzed rewolucji przemysłowej

• Nowe formy organizacji społecznej:

• Dlaczego upadła kultura ludowa

• Zamiana ludu w masę (po przez nowe formy pracy)

• 
  Ludzi ew miastach często pozostaja anonimowi, samotni, oderwani od korzeni

• Kino - to co łaczy

• Nowe formy spędzani awolnego czasu- laicyzacja tego czasu

• Jest to okres, w którym przedłuzeniu uleg aludzkie życie

• Demokratyzacja życia

• Szkoła Frankfurdzka mówi: kult. masowa - manipulacja, ogłupianie

• Rozwój gospodarki kapitalistycznej

• Pojawia się prasa - reklamy - konsumpcjonicm

E. Morin:

• Kultura masowa - wytwarzan azgodnie z uwzględniającymi masę towarową normami produkcji przemysłowej. Rozprzstrzeniana przy pomocy technik przekazu masowego, zwracajaca się do mas społecznych, tzn. do gigantycznego zbiorowiska jednostek ludzkich.

• Ważne hasła z powyższej definicji:

• Mas towarowa (wytwory, które schodzą z taśmy)i normy produkcji towarowej

• Brak rysu indywidualnej twórczości

• Cel kulury pop/mas. - ważny jest zysk

Dominic Strinati i John Storey:

• Kultura masow = kultura pop., tworzona przez masową technikę przemysłową i sprzedawana dla zysku masowej publiczności konsumentów. Kultura komercyjna produkowana masowo dla masowego rynku

• Podkreslenie procesu produkcji i motywacji i masowych środków przekazu. Pytanie: Co jest komercją? To na czym zarabiamy.

• Charakter środków przekazu wskazuje różnice między kulturą popularną, a kult. masową.

Walki gladiatorów - kultura popularna, igrzyska olimpijskiew Pekinie - kult. masowa (wg dostepności)

• Zestandaryzowane treści (dopasowane do wielu odbiorców)

• Zarzut - media graja n aemocjach - dziąłają na podświadomość (wywodzi się z krytyki kultury masowej i pop.)

• Ważne nie tylk oco pokazuje, ale też jak

• Krytyka - traktowanie odbiorców jako jednolitą masę - sakłada się, że każdy zareaguje tak samo, „normalny widz”, „zwykły widz” - reprezentant masy

• Nie wszyscy się z tym zgadzają

• Różnicowanie publiczności (różne motywacje do odbioru tekstu kultury - budzą różne emocje)

• Elementy kultury wysokiej również się pojawiają

• Figura odbiorcy zastępuje mecenasa (płaci)

• Krytyka kultury masowej

• brak autonomii artystycznej, bo np. nie ma na coś popytu.

• Jest uzalezniona od zysków, kultury religijnej, narodowej i produkcji.

• Nastawiona na rozrywkę = ludyczność

• Twórca pozbawiony rysu indywidualnego - zestandaryzowanie

• Kultura masowa to silne źródło wzorców i odniesień życiowych - ma to dobre i złe stany - w niej widzimy odbicie naszego życia i kreujemy nasze życie wg niej - a że ta kultura jest ograniczona, to i nasze życie staje się zubożałe.

• Pojawia się nowa mitologia, nowi bogowie

• Źródłem kultury masowej była myśl zachodnia

Wady i zalety (na zmianę) kultury masowj i popularnej:

• Kultura pop/mas. rzeruje na treściachkultury wysokiej i je przeinacza (np. skrzypce elektryczne)

• Popularyzuje treści, które inaczej są chermetyczne np. muzyk apoważna

• Propaganda, manipulacja polityczna, ideologiczna - narzędzie do sprawowania władzy nad masami

• Może stać się sposobem walki z systemem - blogersi chińscy

• Propaguje bierne (bezrefleksyjne postawy)

• Powstaja nowe formy np. fanów, które zacheca się do interakcji z tekstem, a wcześniej nie było to możliwe

• Czyni zycie uboższym intelektualnie i emocjonalnie, zjada czas, ograniczanie świata i informacji: homogenizacja

• Publiczność nie jest homogeniczna, a krytycy nie dostrzegaja jej różnorodności. Kultura pop. Stanowi odp. na zróżnicowane potrzeby- łatwiej dzięki homogenizacji

• Nastawieni na zysk, manipulacja ekonomiczna, kształtowanie nowych potrzeb

• Kultura wysoka również bywa nastawiona na zysk

• Kult. pop. - promuje nieprawdziwy, komercyjny obraz świata

• Czy opera przedstawia prawdziwy obraz świata?

• Za dużo podniet - obniża próg wrażliwości

• Masowe zrywy charytatywne

• Promuje negatywne stany moralne u dzieci

• Ma też aspekt edukacyjny

• Ucieka od odpowiedzialności za wspólne wartości, problemy

• Ma charakter demokratyczny, liberalny. Może skłaniać do większej odpowiedzialności, świadomości

• Propaguje sytuację zaniku więzi międzyludzkich a nawet konflikty np. piłka nożna. Krytyka: wynika to stąd, że tworzy społeczności łączone tylko przez wspólne cele np. kibice

• Powstaja nowe formy społecznościowe, powstaja oddolnie, np. fani

• Zabija twórczość

• Prawdziwa twórczość i tak zawsze rozwijała się na marginesie a nie w głównym nurcie. A twórczość ta może niekiedy przenikać do głównego nurtu

• Zagrożenie dl atradycyjnej kultury

• Wzbogaca ją

Dalsze rozważania:

• Krytyka kultury pop/mas. odbywa się z pozycji kultury wysokiej

• Co uprawnia takie akurat spojrzenie? Dlaczego akurat dane wartości są podstawą oceny?

• Dla kultury wysokiej (przedtsawicieli) stanowi problem, ale dla członków kultury pop już nie

• Dyskusja odbywa się na polu wroga (jesteśmy teraz na uniwerku ;) )

• Czy łatwo wskazać granicę między kult. pop. a wysoką?

• Komunikuja się: Kultura wysoka - przez 2 układy - pop rzez 3 układy (str. 9)

• Koncert emitowany - staje się kulturą pop

• Kiedyś uważano, że płyta to profanacja muzyki

• Krytyka opiera się na przekonaniu o szczególnej roli elity - chącej bronić „prawdziwej kultury”

• Często tez krytyka wychodziła ze str. osób, które chciały utrzymać status quo.

• Rola edukacyji - umożliwiająca masom udział w kulturze - zagrożenie czy nie?

• Pojęcie autentyczności - kto posiada wzorzec autentyczności?

• 
  Czy kultura wysoka jest skanonizowana, czy nie? (w sensie kanonu sztuki)

• Czy granica między kulturami pop., mas. i wysoka zawsze przebiegaja w tym samym miejscu?

• Czy odbiorcy to jednolita masa?

• Kto ustala co jest bez gustu, a co z gustem?

• Wszystko zależy od uwarunkowania historycznego.

7.12.10

Dominic Strinati:

• Kultura masowa umożliwia masom udział w kulturze

• Władza manipuluje masami

• Amerykanizacja - negatywne skutki kultury pop kojarzy się z Ameryką

• Zarzut krytyki: wartości kultury masowej - amerykańskie wartości związane z tym, co złe. Zarzut ten wynika z historycznego konfliktu W. Bryt./ USA - zmniejszenie znaczenia elit angielskich i brytyjskiej klasy robotniczej

• Kultura robotnicza - bliższa ludowej, a amerykanizacja zaczęła ją niszczyć

• Muzyka pop uznana była za niski poziom, a kino (np. o gangsterach) za niebezpieczne. Wzorce moralne - niebezpieczne dla młodzieży

• Inni badacze: amerykańskie wartości wynikają z odkryć technicznych i walczą z przesądami

• W filmie ludzie mogą odnaleźć samych siebie

• Teksty kultury nie są odbierane biernie, ale wpółkonstruowane

• Amerykańskość - zbiornik wyobrażeń mitycznych, z którego możemy konstruować

• Strinati uważa, że kultury masowej nie używa się już w dyskusjach i myślenie o niej całkowicie krytycznie już nie występuje - wciąż bywa krytykowana, ale nie trzeb wszystkiego bronić, bo wtedy uznaje się wszystkie zarzucane wady

• Nowe zjawiska:

• 
  Szybki rozwój techniczny

• Rozwój kult. konsumpcyjnej przyczyniają się do homogenizacji, czy nie?

• Globalizacja

• Internet nie jest masmedium jak mówi Kłoskowska

• Prosument = styk produkcji i konsumpcji

• Powstaje dyskusj an temat odbiorców, czy oni się zmienili?

Konkretne (i sprzeczne) stanowiska na temat kultury masowej (Majewski):

• Szkoła Frankfurdzka (Frankfurdzka Szkoła Badań Społecznych)

• 
  T. Adorno

• M. Horkheimer przedstawiciele

• H. Marcuse

• Początek lat 20.

• Byli to emigranci z Niemiec, pochodzenia żydowskiego. Niektórzy z nich wrócili potem do Niemiec, al. Najgorętszy okres w USA.

• Opierali się na marksizmie

• Podstawa krytyki: konsumpcja, kapitalizm, polityka w Nimczech oraz wartości oświeceniowe - rozwój techniczny (umysłowy) prowadzi do zniewolenia

• Teoria fałszywych potrzeb - tworzonych przez kapitalizm (dzięki nim się utrzymuje) - a klasa robotnicza musi akceptować ten system, bo ich świadomość jest zdominowana przez towary - nie są wolni

• Przemysł kulturowy utrzymuje fałszywe potrzeby - kształtuje masom gust

• Dominacja wartości wymiennych nad użytkową - przeniesienie w sferę kultury

• 
  Fetyszyzm towarowy - towar staje się fetyszem

Skutki

• Brak świadomości autentycznych potrzeb

• Zanik autentyczności i indywidualności (zhomogenizowane masy)

• Konformizm ogólny - poddajemy się całkowicie odgórnej kontroli

Zarzuty przeciwko Szkole Frankfurdzkiej:

• 
  Nieprzystępność ich tekstów (nie posługują się językiem kultury pop. Sposób napisania ich tekstów miał oprzeć się fetyszyzmowi. Teksty te miały wyrwać się ze standardów języka niezrozumiałość tekstów)

• Brak dowodów w wywodach

• Kultura pop była bardziej zróżnicowana a publika bardziej wymagająca niż myśleli

• Krytyka pojęcia fałszywych potrzeb: jak oddzielić potrzeby zwykłe od fałszywych, skoro obcowanie ze sztuką zaklasyfikowane zostało do potrzeb zwykłych? Dlaczego inne potrzeby nie?

• Walter Benjamin (Niemiec) „Dzieło w dobie reprodukcji technicznej”

• Zwraca uwagę, że gdy następuje masowa techniczna reprodukcja - dzieło traci aurę (pierwiastek mistyczny)

Przeciwstawny pogląd innych badaczy: reprodukcja = upowszechnienie i to również dzieł wyższych

• Niebezpieczeństwo populizmu (bezwzględne uznanie wyższości kult. pop nad kult. wysoką)

• Brytyjskie Studia Kulturowe (CCCS)

• S. Hall

• Uniwersytet w Birnigam

• Za istotne uznali definiowanie kultury w kontekście politycznym jako miejsce podziałów i konfliktów

• Aspiracje marksizmem

• Postrzeganie kultury w relacjach: produkcja - konsumpcja. Są przez nią aktywnie tworzone, nie tylko wpływają na nią.

• Kultura to teksty i praktyki życia codziennego - dzięki takiemu szerokiemu ujęciu, możliwe stały się badania nad kultura pop, nie zepchnęli jej poza nawias

• Teoria artykulacji - Hall: znaczenie zawsze jest efektem pewnego aktu artykulacji produkcji przez użycie

• Znaczenie - po przez konflikty i napięcia - wytwór społeczny

• Nacisk na konsumeryzm - jedna z bolączek marksizmu

• W czasie istnienia CCCS upadł komunizm (źródło inspiracji kaput)

• Większość skupiła się na konsumeryzmie i pojęciu „przyjemności”

Strinati, przemyślenia:

• Populizm to lustrzane odbicie elitaryzmu frankfurdzkiego

• Należy wprowadzić korektę do krytyki kultury masowej

Obrona kultury pop:

• Richard Shusterman (estetyk „Estetka pragmatyczna”):

• Sztuka popularna może być wyzwaniem artystycznym

• Spostrzegł, że kultura popularna, brzmi lepiej niż masowa

• Utwory w zależności od interpretacji mogą być dziełem kultury pop i wysokiej np. Szekspir w epoce elżbietańskiej lub opera Carmen

• Granice między sztuką elit, a pop nie są ustalone i wieczne

• Powód obrony kult. pop - daje nam ona, również intelektualistom, przyjemność i estetyczną satysfakcję

• Wskazanie 4 czynników, które pokazują trudność w obronie kultury pop:

• Trzeba bronić na terenie wroga (uniwerek :P ), językiem akademickim

• Obrońcy zamiast udowadniać estetyczna wartość, usprawiedliwiają i Bronia, czyli w zasadzie uznają tylko zarzuty

• Obrońcy kultury wysokiej powołują się na najwybitniejsze dzieła wysokie i najgorsze dzieła pop-u

• Termin ”estetyczny” - rezerwowany jest dla kultury wysokiej - wyrafinowanie stylu

---