SYLABA
Symbole:
V - samogłoska,
C - spółgłoska (CL - spółgłoski płynne, czyli [l] lub [{]),
S - półsamogłoska
Znakiem podziału na sylaby w transkrypcji jest / (ten sam znak, który używany jest do zaznaczenia krótkiej pauzy).
Sylaba jest pojęciem fonetycznym - dotyczy języka mówionego, a nie pisanego. Podziału na sylaby dokonuje się więc tylko na wyrazie zapisanym w transkrypcji fonetycznej.
Podział na sylaby (fonetyczny) nie jest więc tożsamy z podziałem wyrazu (typograficznym) przy przenoszeniu z linijki do linijki!
Przykład: examen `egzamin'
podział typograficzny: e-xa-men
podział fonetyczny: [EgñzañmE)]
Sylaba to odcinek wypowiedzi, którego niezbędnym elementem w języku francuskim (podobnie, jak i w polskim) jest samogłoska. Sylaba może składać się z pojedynczej samogłoski lub też z samogłoski i jednej lub kilku spółgłosek i/lub półsamogłosek.
Przykłady
été `lato' [ete] - schemat: V/CV
pierwsza sylaba składa się z pojedynczej samogłoski,
druga sylaba składa się z samogłoski poprzedzonej spółgłoską ;
parler `mówić' [pa{le] - schemat: CVC|CV
pierwsza sylaba składa się z samogłoski otoczonej dwoma spółgłoskami,
druga sylaba składa się z samogłoski poprzedzonej spółgłoską ;
arbre `drzewo' [a{b{] - schemat: VCCC
jedna sylaba, złożona z samogłoski i następujących po niej trzech spółgłosek;
oui `tak' [wi] - schemat: SV
jedna sylaba, złożona z samogłoski i poprzedzającej ją półsamogłoski;
apparition `pojawienie się' [añpañ{iñsjç)] - schemat: V|CV|CV|CSV
pierwsza sylaba : pojedyncza samogłoska,
druga sylaba : samogłoska poprzedzona spółgłoską,
trzecia sylaba : samogłoska poprzedzona spółgłoską,
czwarta sylaba : samogłoska poprzedzona spółgłoską i półsamogłoską.
Na sylaby można dzielić również fragmenty tekstu dłuższe niż pojedynczy wyraz - tzw. grupy rytmiczne, inaczej: wyrazy fonetyczne (patrz rozdział „Grupa rytmiczna”).
Ex. : les enfants `dzieci' [leñzA)ñfA)], trop aimable `zbyt uprzejmy' [t{çñpEñmabl]
Sylaba otwarta/sylaba zamknięta
Sylaba otwarta to sylaba zakończona (wymawianą) samogłoską.
éléphant `słoń' [eñleñfA)] : VñCVñCV
- trzy sylaby otwarte
Sylaba zamknięta to sylaba zakończona wymawianą spółgłoską lub półsamogłoską.
secteur `sektor' [sEkñtø{] : CVCñCVC
- dwie sylaby zamknięte;
feuilleton `felieton' [føjñtç)] : CVSñCV
- dwie sylaby zamknięte;
parler `mówic' [pa{ñle] : CVCñCV
- pierwsza sylaba - zamknięta,
- druga sylaba - otwarta;
horreur `okropność' [çñ{ø{] : VñCVC
- pierwsza sylaba - otwarta,
- druga sylaba - zamknięta;
arbitraire `arbitralny' [a{ñbiñt{E{] : VCñCVñCCVC
- pierwsza sylaba - zamknięta,
- druga sylaba - otwarta,
- trzecia sylaba - zamknięta.
Ważne: nie należy mylić pojęć sylaba otwarta/zamknięta i samogłoska otwarta/zamknięta !
Sylaba jest otwarta lub zamknięta w zależności od charakteru (samogłoskowego lub spółgłoskowego) jej ostatniego dżwięku.
Samogłoska jest otwarta lub zamknięta w zależności od stopnia rozwarcia warg przy jej artykulacji.
Sylaba otwarta może kończyć się zarówno samogłoską otwartą, jak i zamkniętą!
mais `ale' [mE] - e otwarte, sylaba otwarta;
thé `herbata' [te] - e zamknięte, sylaba otwarta,
W sylabie zamkniętej spółgłoska może być poprzedzona zarówno samogłoską zamkniętą, jak i otwartą!
rose `róża' [{oz] - o zamknięte, sylaba zamknięta;
homme `człowiek' [çm] - o otwarte, sylaba zamknięta
Uwaga: najczęściej w sylabie otwartej pojawia się samogłoska zamknięta (dotyczy to w szczególności [o], [e], [O], a w zamkniętej - otwarta [ç],[E]). Nie jest to jednak regułą bez wyjątków!!!
Podział na sylaby
Podział wyrazów fonetycznych na sylaby podlega w języku francuskim następującym zasadom:
pojedyncza spółgłoska lub półsamogłoska znajdująca się między dwoma samogłoskami tworzy sylabę z samogłoską, która po niej następuje:
...VñCV...
np. été `lato' [eñte], prochain `najbliższy' [p{çñSE)], mélodie `melodia' [meñlçñdi]...
...VñSV...
np. faïence `fajans' [fañjA)s], aïeux `przodkowie' [añjO]...
Jest tak również w przypadku spółgłosek zapisywanych przy użyciu podwójnej litery, ale wymawianych jako pojedynczy dźwięk, np:
p.ex. attendu `oczekiwany' [añtA)ñdy], arriver `przybywać' [añ{iñve]...
dwie sąsiadujące samogłoski należą do dwóch różnych sylab :
...VñV...
np. haïr `nienawidzić' [añi{], prouesse `wyczyn' [p{uñEs], cruel `okrutny' [k{yñEl]...
dwie sąsiadujące spółgłoski (otoczone dwoma samogłoskami) należą do dwóch różnych sylab:
...VCñCV...
np. absent `nieobecny' [apñsA)], (il) mourrait `umarłby' [mu{ñ{E]...
Dotyczy to również sytuacji, kiedy po drugiej ze spółgłosek znajduje się dodatkowo półsamogłoska:
...VCñCSV...
np. section `sekcja' [sEkñsjç)], vestiaire `szatnia' [vEsñtjE{]...
3a) wyjątek od powyższej reguły: dwie spółgłoski, z których drugą jest [l] lub [{] (tzw. spółgłoski płynne), tworzą niepodzielną grupę:
...VCCLV...
np. tableau `obraz' [tañblo], apprendre `uczyć' [añp{A)d{]...
3b) grupa dwóch spółgłosek płynnych, tj. [{l], [l{], [{{], [ll] podlega obowiązkowemu podziałowi:
...VCLñCLV...
np. hurler `wyć' [y{ñle], Ulrich [*ylñrik], (il) mourra `umrze' [mu{ñ{a], illégal `nielegalny' [ilñleñgal]...
3c) również grupa spółgłoskowa, w której spółgłoska płynna występuje jako pierwsza, podlega obowiązkowemu podziałowi:
...VCLñCV...
np. perdu `zgubiony' [pE{ñdy], palper `macać' [palñpe]...
...VCLñCCLV...
np. portrait `portret' [pç{ñt{E], Courtrai [*ku{ñt{E]...
spółgłoska i następująca po niej półsamogłoska tworzą grupę niepodzielną:
...VñCSV...
np. émotion `emocja' [eñmoñsjç)], témoin `świadek' [teñmwE)]...
...VCñCSV...
np. affection `uczucie' [añfEkñsjç)], défectueux `wadliwy' [deñfEkñtÁO]...
5) spółgłoska i poprzedzająca ją półsamogłoska należą do dwóch różnych sylab:
...VSñCV...
np. feuilleter `kartkować' [føjñte]...
Akcent w języku francuskim. Grupa rytmiczna.
Sylaba akcentowana/nieakcentowana.
W języku francuskim akcent pada na ostatnią sylabę tzw. grupy rytmicznej. Wszystkie inne sylaby (a co za tym idzie, wszystkie wyrazy oprócz ostatniego w grupie) są nieakcentowane.
Grupa rytmiczna składa się na ogół z kilku słów tworzących całość składniową (syntagmę) i znaczeniową. Maksymalna długość grupy rytmicznej zależy od możliwości artykulacyjnych mówiącego, czyli, mówiąc prościej, od tego, jak długo jest on w stanie mówić na jednym oddechu. W praktyce, przy normalnym tempie wypowiedzi utrzymanej w stylu starannym (nie potocznym), grupa rytmiczna liczy najczęściej od 3 do 8 sylab (choć mogą oczywiście zdarzać się odstępstwa od tej reguły). Im mniej staranny styl wypowiedzi, tym szybsze jest jej tempo, stąd w języku potocznym grupy rytmiczne bywają dłuższe.
W transkrypcji fonetycznej do oznaczania końca grupy rytmicznej używa się tego samego znaku, który stosowany jest przy oznaczaniu podziału na sylaby: [ñ]. Jego pojawienie się oznacza, że mówiący robi w danym momencie krótką pauzę (krótszą, niż pauza na koniec zdania, którą oznaczamy [ññ]).
W tekście pisanym odpowiednikiem znaku pauzy są znaki interpunkcyjne. Przecinek, średnik, myślnik, dwukropek, trzy kropki (w środku zdania) to znaki odpowiadające krótkiej pauzie [ñ]; kropka, trzy kropki kończące zdanie, wykrzyknik i znak zapytania odpowiadają pauzie końcowej (dłuższej) [ññ].
Pauza może pojawić się również tam, gdzie w tekście pisanym nie ma żadnego znaku interpunkcyjnego, ale długość zdania (lub jego fragmentu) wymaga złapania oddechu. O miejscu jej pojawienia się decydują względy składniowo-znaczeniowe (pauzy są jednym z elementów interpretacji tekstu).
Podział na grupy rytmiczne powinien respektować strukturę składniową zdania (jego podział na poszczególne grupy składniowe, czyli syntagmy). Słowa niesamodzielne, czyli przyimki, zaimki nieakceptowane, rodzajniki itp. wchodzą zawsze w skład grupy rytmicznej zawierającej słowo, z którym są powiązane składniowo.
Grupom rytmicznym odpowiadają zatem najczęściej, w analizie logiczne zdanie, grupa podmiotu (o ile podmiotem nie jest nieakcentowany zaimek osobowy, który łączy się wtedy z grupą orzeczenia), grupa orzeczenia i okoliczniki. W zależności od długości tych fragmentów zdania, mogą one być następnie dzielone na mniejsze grupy (oddzielną grupę rytmiczną może więc stanowić np. dopełnienie czasownika czy grupa przydawkowa). Dłuższe syntagmy złożone współrzędnie, jak również zdania podrzędne różnego typu stanowią też najczęściej oddzielne grupy rytmiczne.
Uwaga: Sylabą akcentowaną w języku francuskim jest ostatnia sylaba każdej grupy rytmicznej. W transkrypcji pojedynczych słów każde z nich traktujemy jako oddzielną grupę rytmiczną, stąd też w każdym słowie zaznaczamy w razie potrzeby wzdłużenie fonetyczne (patrz też rozdział „Wzdłużenie fonetyczne”). Inaczej będzie w transkrypcji tekstu ciągłego: wzdłużenie nie będzie mogło wystąpić w każdym słowie, ale jedynie w ostatnim słowie każdej grupy rytmicznej.
Wyróżniane w zapisie tylko tam, gdzie jest to istotne dla naszej analizy.
Inaczej jest w języku polskim, gdzie akcentowany jest każdy wyraz (z wyjątkiem wyrazów niesamodzielnych, tzw. proklityk, występujących przed wyrazem akcentowanym np. na styk, i enklityk, występujących po wyrazie akcentowanym, np. chodźże no).
W słownikach wzdłużenie nie jest zaznaczane.