7) Czynniki ryzyka zdrowotnego w zakresie czynników środowiskowych

Czynniki środowiskowe są to czynniki związane ze środowiskiem które tworzy naturalne miejsce egzystencji człowieka, a na które składa się:woda,powietrze,gleba,żywność,odpady.Czynniki środowiskowe można podzielić na czynniki:

a) biotyczne do których zaliczane są:priony, wirusy, bakterie, pasożyty, riketsje

b)abiotyczne, które dzielą się na :

- chemiczne: priorytetowe trucizny środowiskowe(SO₂,CO, pył,wielonienasycone węglowodory aromatyczne,NO i związki pochodne, F i związki pochodne, Pb i zw.pochodne, Cd i zw.pochodne,nawozy sztuczne i pestycydy) oraz pozostałe związki o działaniu mniej intensywnym(Hg, dioksyny, arsen, furany, aflatoksyny, azbest)

- fizyczne: drgania mechaniczne:wibracje, hałas; promieniowanie jonizujące, elektromagnetyczne, UV, podczerwone, warunki klimatyczne( ciśnienie atmosferyczne, temperatura, wilgotność, ruchy powietrza, światło słoneczne)

10) Choroby środowiskowe

- zespół przewlekłego zmęczenia

- przewlekłe nieswoiste choroby ukł. Oddechowego(legionelloza, gorączka nawilżaczowi, gorączka z Pontiac)

- wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna( różnego rodzaju alergie )

- schorzenia zależne od budownictwa( negatywny wpływ azbestu i waty szklanej używanych do ocieplania budynków)

- zespół złego budownictwa

- zwiększenie zachorowalności na choroby nowotworowe

, -przeciążenie układu immunologicznego ( zespół przewlekłego zmęczenia, zespół zatoki Perskiej)

-zanieczyszczenia żywności ( toksyczny zespół oleju jadalnego)

-inne: zespół długo czasowego

31. Człowiek jako efektor i receptor środowiska.

Człowiek pełni rolę:

Efektora środowiska - wydala do środowiska niepotrzebne elementy, zmienia środowisko. Postępowanie indywidualne wpływa na efekty globalne

Receptora środowiska - pobiera ze środowiska materiały potrzebne do życia, odbiera bodźce ze środowiska, przebywanie w zmienionym środowisku staje się szkodliwe i wywołuje wiele schorzeń

39. Działanie hałasu na organizm.

Ucho wewnętrzne - głuchota, Zaburzenia w układzie krążenia - tachykardia

Wrzody żołądka, Wzmożone wydzielanie hormonów kory nadnerczy

Zmiana perystaltyki jelit, Zespół rzekomo nerwicowy (bóle głowy, drażliwość, spadek masy ciała, brak łaknienia, zaburzenia postrzegania barw, uczucie zmęczenia)

Do 30 dB - hałas obojętny

30 - 60 - utrudniona rozmowa i sen

60 - 80 - zmiany rytmu oddychania, zmiana ciśnienia, choroba wrzodowa

85 - 120 - uszkodzenie słuchu

powyżej 150 - nagły zgon

40. Źródła hałasu oraz zapobieganie jego szkodliwemu działaniu na organizm.

Żródła: komunikacja, przemysł ciężki, parkingi, przemysł maszynowy, budownictwo,

Ochrona:

Lokalizacja dróg z dala od siedlisk ludzkich, Przestrzeganie norm technicznych

Ograniczenie ruchu, Dbanie o nawierzchnię dróg, Ekrany przeciw hałasowe, Nowe cichsze maszyny, Izolowanie i tłumienie dźwięku, Indywidualne środki ochrony słuchu (stopery, hełmy ochronne, nauszniki, ubrania ochronne)

41. Profilaktyka przed szkodliwym działaniem promieniowania nadfioletowego.

Fale o długości o,18 - o,4 μm

Profilaktyka:

Okulary z filtrami UV, Ściśle określony czas ekspozycji, Osłony, tarcze ochronne,

Filtry spawalnicze, odzież, kremy ochronne, badanie lekarskie co 3 lata

unikanie słońca w II połowie czerwca i I połowie lipca pomiędzy godziną 10 a 14,

42. Profilaktyka zespołu wibracyjnego.

organizacyjno - techniczna: przestrzeganie norm BHP, kontrola sprzętu, izolatory, rękawice, skrócenie czasu ekspozycji, po godzinie pracy 10 minut przerwy,

lekarska: wstępne badania ogólne, badanie neurologiczne, rtg kręgosłupa i kończyn górnych, nie zatrudnianie osób z chorobą reumatyczną urazami czaszki, cukrzycą, osób poniżej 18 r. ż. Badania okresowe co 3-4 lata

43. Negatywne skutki działania promieniowania podczerwonego na organizm oraz zapobieganie im.

Źródło promieniowania: słońce, piece hutnicze ,piece do wytapiania szkła, palniki gazowe,

Działanie na organizm:

IRA- podczerwień krótka, energia cieplna rozchodzi się po organizmie, rzadko oparzenia, oparzenia dna oka, większe ryzyko zaćmy,

IRB - miejscowe oparzenia, przewlekłe działanie- przebarwienia i zanik skóry,

IRC - zatrzymują się na powierzchni skóry,

Profilaktyka: przestrzeganie zasad BHP, okulary i odzież ochronna, ekranowanie urządzeń, chłodzenie powietrzem,

44. Ochrona przed działaniem pola elektromagnetycznego.

Budowanie sieci wysokiego napięcia z dala od skupisk ludności, na obrzeżach miast,

45. Ogólne i miejscowe działanie wysokiej temperatury.

Ogólne: zwiększenie potliwości, zmiana składu płynów ustrojowych, osłabienie, odczucie duszności, zwiększenie przepływu skórnego, zaczerwienienie skóry, zmniejszenie produkcji ciepła,

Miejscowe: oparzenia I stopnia(zaczerwienienie skóry, podwyższenie temperatury skóry, pieczenie, uczucie bólu, obrzęk), II (zaczerwienienie, pęcherze z wysiękiem, ból) ,III (martwica skóry), IV (zwęglenie),

46. Ogólne i miejscowe działanie niskiej temperatury.

Wychłodzenie organizmu, obniżenie temperatury skóry, zmniejszenie przepływu skórnego, skóra blada, zmniejszenie przepływu przez narządy wewnętrzne, zwiększenie metabolizmu - zwiększenie produkcji ciepła, drżenie mięśniowe,

Miejscowe: odmrożenia I( rumień z nieco sinofioletowym odcieniem), II( zmiany pęcherzowe wraz z obrzękiem skóry i tkanki podskórnej), III stopnia( zmiany martwicze powstaje zgorzel sucha z następowym samoodzieleniem martwiczej tkanki), najczęściej palce rąk, nóg, nos,

47. Czym się różni hipobaria od hiperbarii?

Hipobaria: zmniejszone ciśnienie atmosferyczne wpływające na organizm człowieka, dotyczy głównie lotników, wspinaczy wysokogórskich:

Wpływ na organizm: im szybciej spada ciśnienie tym zaburzenie w organizmie mają gwałtowniejszy przebieg!

Rozprężanie gazów zawartych w jamach ciała np. zatoki przynosowe, ucho środkowe, gazy w żołądku i jelitach, które zwiększając swoją objętość powodują ucisk na narządy, aż do pęknięcia włącznie,

Wybroczyny krwotoczne w skutek pęknięcia naczyń krwionośnych,

Niedobór tlenu, kwasica metaboliczna (akapnia),

Przyspieszenie rytmu oddechowego przy zawartości ok. 15% O2, niedotlenienie 9 - 12%, współczynnik oddechowy zwiększa się,

Spadek wysycenia hemoglobiny tlenem,

Zwiększenie ilości hemoglobiny i liczby erytrocytów w krwi obwodowej,

Przyspieszenie czynności serca,

Zaburzenia neurologiczne ( zaburzenia postawy ciała, równowagi, omamy słuchowe i wzrokowe)

Stan porażenia mięśni,

Hiperbaria - zwiększenie ciśnienia otaczającego organizam, choroba nurków

Objawy: Szum w uszach, uczucie ucisku, Niedostatecznie szybkie wyrównywanie się ciśnień w kościach upowiecznionych, jamach ciała w skutek tego powstaje podciśnienie, Obniżenie procesów metabolicznych, Spadek ciepłoty ciała,

Choroba Kesonowa ( zbyt szybkie obniżanie ciśnienia) Powstają zatory gazowe, spienienie krwi w sercu z następową ostrą niewydilnościa krążenia, mrowienia w kończynach, śwąd skóry, bóle mięśniowe, przeczulice, niedowłady i porażenia nerwowe, nadmierna pobudliwość ruchowa, drgawki zaburzenia zmysłów, silna duszność śmierć z uduszenia

99. Związek żywienia z miażdżycą.

nadmiar energii z pożywienia

nadmiar tłuszczy głównie nasyconych hiperlipidemia (↑LDL, ↑triglicerydów, ↓HDL)

nadmiar cholesterolu wtórna cholesterolemia

niedostateczne spożycie NNKT, jedno- i wielonienasyconych kw.tłuszczowych

niedostateczne spożycie produktów roślinnych (subst.resztkowe mogą wiązać cholesterol zwiększone wydalanie z kałem)

↑tłuszczów nasyconych ↑cholesterol

↑tłuszczów nienasyconych Ω6 ↓LDL C (ale także ↓HDL C !!!)

↑tłuszczów nienasyconych Ω3 ↓triglicerydów, ↓krzepliwości krwi

zbyt mała podaż przeciwutleniaczy (VitC, VitE, beta karoten)

zła dieta w upośledzonej tolerancji glukozy i cukrzycy typu 2.

małe spożycie flawonoidów, selenu, cynku, manganu

spożywanie alkoholu

spożywanie pokarmów wędzonych, pieczonych, grillowanych (dużo wolnych rodników powstawanie ox-LDL kom.piankowate itd...)

niektóre leki mogą zmniejszać lub zwiększać stężenie cholesterolu we krwi

102. Pojęcie i podział nadciśnienia tętniczego.

Możemy zdiagnozować nadciśnienie tętnicze, jeżeli w co najmniej 2 pomiarach :

Ciśnienie skurczowe ≥140 mmHg

Ciśnienie rozkurczowe ≥ 90 mmHg

Izolowane nadciśnienie skurczowe (p_sk ≥140mmHg, p_rozk <90mmHg)

4 stopnie nadciśnienia tętniczego (dla ciśnienia rozkurczowego)

graniczne 90-94 łagodne 95-99 umiarkowane 100-109

ciężkie ≥110

Możemy także podzielić nadciśnienie na pierwotne (90%) i wtórne (10%)

103. Profilaktyka żywieniowa nadciśnienia.

ograniczenie spożywania NaCl (średnio jemy 20-25g, a zapotrzebowanie wg WHO wynosi 5-6g/dobę)

stosowanie diety bogatej w warzywa, owoce, produkty mleczne

wysoka podaż wapnia (powyżej 6mg/dzień)(chude sery, białko jajek)

wysoka podaż K, Mg i węglowodanów złożonych (banany, pomidory, ziemniaki, fasola, groch, szpinak, pieczywo pełnoziarniste, płatki kukurydziane)

wysoka podaż NNKT (powstające prostaglandyny rozszerzają naczynia)

kawa podnosi ciśnienie (wpływ kofeiny), ale później działa moczopędnie i obniża ciśnienie (herbata silniej pobudza)

czosnek działa bardzo korzystnie na nadciśnienie, miażdżycę, wymiata wolne rodniki

alkohol w małych dawkach może wpłynąć na nadciśnienie

niektóre leki (np. antykoncepcyjne) podwyższają ciśnienie

104. Typy i mierniki otyłości.

otyłość pośladkowo-udowa (gynoidalna, obwodowa, gruszka) łatwo powstaje, trudno się ją spala, nie wpływają na nią hormony stresowe, częściej u kobiet

otyłość brzuszna (androidalna, centralna, jabłko) groźniejsza w skutkach, z nią związane jest ryzyko chorób układu krążenia, cukrzycy, ponieważ łatwo metabolizuje, hormony stresowe uwalniają z niej duże ilości lipidów

Mierniki:

wskaźnik Queteleta (BMI = masa ciała [kg] / wzrost² [m²]

niedowaga BMI < 18,5 waga prawidłowa 18,5-25 nadwaga 25-30

otyłość >30 wskaźnik WHR (ocena stopnia otyłości brzusznej) = obwód talii / obwód bioder dla mężczyzn powinien być mniejszy niż 1, dla kobiet mniejszy niż 0,85

105. Otyłość jako ryzyko innych chorób.

Otyłość powstaje wskutek nadmiernego uogólnionego lub ograniczonego lokalnie rozwoju tkanki tłuszczowej. Otyłość powoduje przeciążenia układu krążenia, powoduje przerost mięśnia sercowego, otłuszczenie serca.

Utrudniona gospodarka cieplna organizmu, zwiększone oddawanie ciepła na zewnątrz, nadmierne pocenie się. Stłuszczene wątroby i innych narządów wewnętrznych, hipercholesterolemia, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu drugiego, przeciążenie układu kostnego,

106. Karcynogeny wystepujace w żywności

Oto czynniki, które podwyższają ryzyko zachorowalności na raka pęcherza moczowego: Kawa, alkohol oraz sztuczny słodzik bywają wymieniane jako czynniki zwiększające ryzyko zachorowalności. DIETA: Zabronione: mięso, ryby, drób, woda, kawa, herbata, cukier, słodzone, kartofle, słonina, mało soli;

Spośród czynników biologicznych na szczególną uwagę zasługują mykotoksyny. Posiadają one silną aktywność biologiczną i są szkodliwe nawet w niewielkich stężeniach. Przykładem mykotoksyn, czyli toksyn pochodzenia grzybiczego, są aflatoksyny produkowane przez niektóre szczepy grzyba Aspergillus flavus. Rosną one na wielu nieprawidłowo przechowywanych produktach żywnościowych oraz paszach i zbożach. Aflatoksyny, które zanieczyszczają paszę dla zwierząt, mogą przedostawać się do mięsa i mleka, a następnie wraz z tym pokarmem do organizmu człowieka. Są jednymi z najsilniejszych karcynogenów wywołujących raka wątroby.

107. Przyczyny powstawania cukrzycy.

Ze względu na typ cukrzycy przyczyna powstawania jest inna:

CUKRZYCA TYPU I (insulinozależna)- zniszczenie kom.βwysp langerhansa prowadzące do niedoboru insuliny;dzieli się na c. na tle immunologicznym i idiomatyczną.

CUKRZYCA TYPU II (insulinoniezależna)- u ponad 85% chorych przyczyną jest heterogenna = od przewagi insulinooporności do przewagi niedoboru insuliny; jest to zespół zaburzeń charakteryzujących.się współistniejącą , o różnym nasileniu zmniejszoną wrażliwością tkanek obwodowych na insulinę z dysfunkcją komórek β trzustki prowadzącą do ↓wydzielania insuliny;

ETIOLOGIA C. TUPU II:

Teoria dziedziczenia recesywnego- c. jest przekazywana przez pojedynczy gen recesywny o niepełnej penetracji; oznacza to że genotyp dd determinuje predyspozycję do c. a nie do samej choroby

Teoria dziedziczenia wielogenowego- uwarunkowane zespołem gennów zmutowanych umiejscowionych w różnych loci tego samego lub różnych chromosomów

CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE= ETIOLOGIA C. TYPU II:

Starzenie się - naturalna inwolucja wysp trzustkowych,↓ liczby kom.β, rozrost tkanki łącznej i występowanie zmian szklistych, miażdżycowych tętnic tętniczek

Otyłość Wpływy hormonalne- glukagon, GH, glikokortykosterydy, h.tarczycy, katecholaminy, Schorzenia trzustki, Schorzenia wątroby

Niektóre leki: glikokortykosterydy, tabletki antykoncepcyjne, leki przeciwciśnieniowe z gr.β-blokerów

CUKRZYCA TYPU III - wtórna lub skojarzona z innymi chorobami lub zespołami:

Uwarunkowana genetycznym zaburzeniem czynności kom.β = zespoły MODY

Uwarunkowana genetycznym zaburzeniem działania insuliny

Ch.wewnątrzwydzielniczej części trzustki- zapalenia

Wtórna do endokrynopatii- akromegalia

Wywołana przez leki lub In. Zw. Chem.np.glikokortykosterydy

Zakażenia np. wrodzona różyczka

Rzadko wyst.postacie choroby autoimmunologicznej- zespół uogólnionej sztywności

Inne genet.zespoły związane z cukrzycą - zespół downa Turnera klinefeltera prasera willego

ENDOKRYNOPATIE Z KTÓRYMI WSPÓŁISTNIEJE C TYPU III:

Glukagonoma, Somatostatinoma, Akromegalia, Ch.cushinga, Ch.graves-basedowa

Zespół conna, Guz chromochłonny

108. Profilaktyka żywieniowa osteoporozy

Osteoporoza jest układową chorobą szkieletu charakteryzującą się niską masą kości, upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej i w konsekwencji zwiększoną jej podatnością na złamania.

Kość należy do tkanki łącznej, tzn. jego rusztowaniem jest kolagen, na którym następnie wytrącają się sole wapnia. Kolagen jest białkiem, które ma bardzo specyficzną proporcję aminokwasów. Organizm może sobie zsyntetyzować kolagen, jeśli nie ma go w pożywieniu, ale wymaga to dużego nakładu energii. Jeśli nie zjadamy kolagenu zwierzęcego, innych wysokowartościowych białek zwierzęcych, a do tego jeszcze ograniczamy się w jedzeniu, by nie przytyć, regeneracja kolagenu jest niewystarczająca. Z miesiąca na miesiąc jest go coraz mniej lub jest coraz gorszej jakości. Możliwe następstwa to osteoporoza.

Najważniejsze zalecenia dotyczące diety przedstawić następująco:

Zapewnienie odpowiedniej podaży wapnia, szczególnie w okresie dzieciństwa i dorastania, kiedy organizm dąży do osiągnięcia szczytowej masy kostnej, ale również i w innych okresach życia - co podtrzymuje prawidłowy stan szkieletu i zmniejsza szybkość utraty masy kostnej. Głównym sposobem osiągnięcia zalecanej podaży wapnia jest zwiększenie spożycia mleka i jego przetworów.

Zachowanie prawidłowego stosunku spożywanego wapnia do fosforu, który powinien wynosić 1:1. Zapewnia to optymalne wchłanianie Ca i prawidłowe wbudowywanie hydroksyapatytów w kość. Należałoby także zalecać redukcję konsumpcji mięsa i jego przetworów oraz wyrobów cukierniczych jako źródeł polifosforanów.

Racjonalna podaż białka, sodu, witaminy C - składników, które w nie wyjaśnionych do końca mechanizmach mają wpływ na prawidłowy stan układu kostnego

Nienadużywanie alkoholu i kawy.

111. Ujemne skutki zanieczyszczenia powietrza o zasięgu globalnym.

Dziura ozonowa: zjawisko niszczenia naturalnej warstwy ozonu przez uwalniane do atmosfery freonów. Związki te nie ulegają rozkładowi, dlatego reakcje zachodzące są łańcuchowe. Freon łączy się z cząsteczką ozonu, odrywa jeden atom tlenu. Reakcja dwóch cząsteczek ozonu z freonem doprowadza do powstania trzech cząsteczek tlenu. Cząsteczki te nie zatrzymują szkodliwego promieniowania nadfioletowego.

Efekt cieplarniany: nadmierna produkcja co2 przez człowieka powoduje zatrzymanie promieniowania odbitego od kuli ziemskiej w pobliżu ziemi. Powoduje to stopniowe ocieplanie klimatu, topienie się lodowców.

Kwaśne deszcze: tlenki siarki po reakcji z woda tworzą mocne kwasy. W postaci opadu kwas ten spada na ziemię i niszczy roślinność, zakwasza glebę a wraz z wodami spływającymi z powierzchni pól dostaje się do zbiorników wód i do wód gruntowych zanieczyszczając je.

113. Główne źródła i rodzaje zanieczyszczeń wód.

114. Klasy czystości wód.

Podział wód ze względu na klasy czystości
Wody powierzchniowe w zależności od swych naturalnych właściwości, a przede wszystkim od wtórnych zanieczyszczeń dzieli się na trzy klasy wód:

I klasa

Zaopatrywanie ludności w wodę do picia,

Hodowla ryb łososiowatych,

Zaopatrzenie zakładów przemysłowych wymagających wody o jakości wody pitnej (np. przemysłu spożywczego);

II klasa

  Hodowla ryb, z wyjątkiem łososiowatych,

Zaspokajanie potrzeb w zakresie hodowli zwierząt gospodarskich,

Urządzanie zorganizowanych kąpielisk,

Rekreacja i sporty wodne;

III klasa

  Nawadnianie terenów rolniczych, ogrodniczych i upraw pod szkłem,

Zaopatrzenie zakładów przemysłowych, z wyjątkiem wymagających wody o jakości wody pitnej.

Wszystkie większe rzeki Polski uległy już bardzo daleko posuniętej degradacji. W głównej naszej rzece - Wiśle istnieje niemal brak wód I i II klasy czystości. Wisła (z wyjątkiem odcinka źródłowego) prowadzi jedynie wody III klasy i wody nie objęte klasyfikacją.

115. Zanieczyszczenia gleb.

Źródła zanieczyszczenia - ścieki przemysłowe i rolnicze,, wody opadowe, wody pochodzące z odpadów przemysłowych, wody kopalniane, ze spływu ze składowisk odpadów, transport morski,

Rodzaje zanieczyszczeń:

Chemiczne: detergenty, chlorowe pochodne węglowodanów alifatycznych i aromatycznych, fenole, cyjanki, aminy, metale ciężkie, azotany, fosforany, ropa naftowa,Biologiczne: bakterie, pierwotniaki, glony, szczątki roślinne,

116. Pestycydy - podział, działanie, narażenie.

Pestycydy są to grupy związków chemicznych pochodzenia naturalnego (roślinne) i syntetycznego stosowanych do niszczenia pasożytów człowieka, zwierząt hodowlanych i roślin. Używane są również do zwalczania chorób roślin, regulacji ich wzrostu i usuwania chwastów. Niektóre pestycydy używane są w akcjach sanitarnych, higienie osobistej ludzi oraz w leczeniu różnych chorób. Współczesna definicja pestycydu podana przez Van Tiela obejmuje obok związków organicznych, również wirusy i mikroorganizmy. Charakterystyka pestycydów opiera się przede wszystkim na

selektywnej toksyczności i trwałości w środowisku, ale także na możliwościach biokumulacji i mobilności. Istnieje kilka klasyfikacji pestycydów, które oparte są na zróżnicowanych kryteriach podziału. Najczęściej spotykanymi są: podział w zależności od kierunku zastosowania i sposobu działania oraz ze względu na strukturę chemiczna.
1) Podział pestycydów w zależności od kierunku zastosowania.
a) Zoocydy - środki do zwalczania szkodników zwierzęcych:
b) Insektycydy - środki owadobójcze,
c) Rodentycydy - środki gryzoniobójcze,
d) Moluskocydy - środki mieczakobójcze,
e) Nematocydy - środki nicieniobójcze,
f) Larwicydy - środki larwobójcze,
g) Aficydy - środki mszycobójcze,
h) Akarycydy - środki roztoczobójcze,
i) Owicydy - środki do niszczenia jaj owadów i roztoczy.
j) Fungicydy - środki grzybobójcze.
k) Herbicydy - środki chwastobójcze.
l) Regulatory wzrostu - środki stymulujące lub hamujące procesy życiowe roślin:
ł) Defolianty - środki do odlistniania roślin,
m) Desykanty - środki do wysuszania roślin,
n) Defloranty - środki do usuwania nadmiernej ilości kwiatów.
o) Atraktanty - środki zwabiające.
p) Repelenty - środki odstraszające.

2) Podział pestycydów pod względem chemicznym
a) Pestycydy nieorganiczne
Insektycydy arsenowe: zielen paryska Cu(CH3COO)2 .Cu3(AsO2)2, arsenian olowiu PbHAsO4,
Insektycydy fluorkowe: kryolit Na3AlF6 , fluorek sodu NaF, fluorokrzemian sodu Na2SiF6,
b) Herbicydy nieorganiczne: amidosulfonian amonu H2NS(O2)ONH4, boraks Na2B4O7, chloran sodu NaClO3 ,
Fungicydy nieorganiczne: zasadowy chlorek miedzi(II) 3Cu(OH)2 .CuCl2 .H2O, ciecz bordoska 3Cu(OH)2 .CuSO4 .CaSO4 , siarka.
c) Pestycydy organiczne
Pestycydy chlororganiczne, np. HCH, DDT, metoksychlor,
Pestycydy fosforoorganiczne, np. monokrotofos, chlorfenwinfos, fenitrotion,
Karbaminiany, np. aminokarb, propoksur, karbaryl,
Pochodne kwasu fenoksyoctowego, np. 2,4-D; 2,4-DB; 2,4,5-T,
Pochodne triazynowe, np. symazyna, atrazyna, propazyna.
3) Podzial pestycydów ze wzgledu na trwalosc w srodowisku
a) Bardzo trwale powyzej 18 miesiecy
b) Trwale do 18 miesiecy
c) Nietrwale do 6 miesiecy
d) Szybko zanikajace do 3 miesiecy
Większość pestycydów jest wysiewana bezpośrednio do gleby lub rozpylana nad polami uprawnymi, plantacjami i lasami, a wiec trafia bezpośrednio do środowiska. Do wód pestycydy przedostają się w następujący sposób:
spływ powierzchniowy z terenów,
przenikanie przez glebę, erozja gleby,
bezpośredni opad na powierzchnie wody przy spryskiwaniu pól i lasów przy użyciu samolotu,
ze ściekami powstającymi przy produkcji pestycydów,
ze ściekami powstającymi przy myciu urządzeń służących do spryskiwania,
ze ściekami miejskimi (fungicydy i bakteriocydy),
przy bezpośrednim stosowaniu do zwalczania roślin wodnych i owadów,
ze ściekami z zakładów stosujących pestycydy, np. włókienniczych.
Ilość pestycydów w wodach zależy w znacznej mierze od intensywności upraw w badanym regionie, a co za tym idzie także od intensywności stosowania pestycydów, rodzaju upraw, pory roku, intensywności opadów oraz przepływu analizowanych cieków wodnych. Ważna droga transportu pestycydów są tez opady atmosferyczne, dzięki którym skażeniu ulegają zbiorniki wodne znajdujące się w dużej odległości od terenów rolniczych..

117. Główne zanieczyszczenia żywności.

metale ciężkie:

ołów - ZRODŁA ZANIECZYSZCZENIA ŻYWNOŚCI przemysł garbarski, papierniczy, poligraficzny, hutniczy, zbrojeniowy, produkcja amunicji; środki ochrony .roślin (arsenian ołowiu); motoryzacja — benzyna (środek przeciwstu­kowy); cyna — do bielenia naczyń kuchennych, puszki z konserwowa­ną żywnością, , ceramiczne naczy­nia glazurowane, SZKODLIWOŚĆ DZIAŁANIA zmiany ultrastrukturalne mitochondriów, kumulowanie w kościach w tkance kostnej zębów działanie szkodliwe na układ krwionośny anemie, ośrodkowy układ nerwo­wy osłabienie pamięci, koncen­tracji. uwagi, depresje, patologie mózgu u dzieci zaburzenia pracy nerek,

kadm - ŹRODŁA ZANIECZYSZCZENIA zanieczyszczone kadmem nawozy fosforowe stosowane do nawożenia gleby odpady z zakładów przerabiających ścieki (silna koncentracja metali ciężkich w odpadach końcowych)' kopalnictwo hutnictwo — zwłaszcza cynku, SZKODLIWOSC DZIALANIA wchodzenie w łańcuch pokarmowy żywieniowy, kumulacja w wątrobie i nerkach (tylko w niewielkich ilo­ściach wydalany jest z organizmu) choroby nerek z objawami białko­moczu. sercowo-naczyniowe jak nadciśnienie. arterioskleroza, zaburzenia metabolizmu wapnia i wit. D przenikanie do płodu matki, działa­nie teratogenne i rakotwórcze zmiany w ultrastrukturze mitochondriów, anemie obserwowane przy przewlekłych zatruciach kadmem prawdopodobnie spowodowane za burzeniami we wchłanianiu żelaza.

FLUOR - ŹRODłA ZANIECZYSZCZENIA ŻYWNOŚCI zanieczyszczenia paszy nawozami fluorowymi oraz niektórymi środkami ochrony roślin (a w konsekwencji podwyższony poziom fluorków w mleku); syntetyzowanie przez rośIiny pobierające ze środowiska fluor­ki bardzo toksycznych połączeń flu­oru, m.in. kwasu fluorooctowego i fluorocytrynowego (np. przez na­siona soi i niektóre gatunki herba­ty); fluorowanie wody, powodujące obecność fluorków w serach, piwie, jarzynach, napojach chłodzących, a nawet w mieszankach dla niemo­wląt. w koncentratach soków, prze­tworach konserwowanych, zwłasz­cza jeśli wykonywane były lub roz­puszczone w obecności wody fluo­rkowanej; potrawy gotowane w na­czyniach emaliowanych, a zwłasz­cza pokrytych teflonem (fluor sto­sowany do jego produkcji) SZKODLIWOŚĆ DZIAŁANIA: łatwe przenikanie fluorków z przewo­du pokarmowego do krwi; zahamo­wanie utleniania kwasów tłuszczo­wych; hamowanie tworzenia ener­gii w cyklu Krebsa przez kwas fluo­rooctowy, co prowadzi do nagro­madzenia fluorocytrynianu w ko­mórkach oraz zahamowanie aktyw­ności enzymów tego cyklu; zmniej­szenie liczby czerwonych I białych ciałek krwi, hemoglobiny, hemato­krytu I żelaza; wiązanie Jonów mag­nezowych na nierozpuszczalne sole w trakcie przenikania jonów fluor­kowych z krwi do komórek, a w ten sposób hamowanie aktywności en­zymów zależnych od jonów magne­zu, zwłaszcza produkujących ener­gię; zmniejszenie ilości tworzonej energii chemicznej. której nośni­kiem są cząsteczki ATP, możliwość przedwczesnego zrastania się cie­miączka; wzrost podatności kości na złamania; uszkodzenie nerek — poliuria. niedobór wapnia i mag­nezu (przy przewlekłej ekspozycji na związki fluoru); bolesne nocne napadowe skurcze łydek, tężyczka, drżenia mięśniowe; wyrośla kostne, uwapnienie tkanek miękkich, a na­wet katarakta; nasilanie przez fluorki niedoboru inagnezu w organizmie. ŚRODKI BEZPIECZEŃSTWA z rezerwą traktować naczynia ema­liowane I teflonowe, zwłaszcza jeśli woda jest fluorkowana (gotowanie wody do dwukrotnego stężenia nie dało wzrostu stężenia fluorków tyl­ko w naczyniach szklanych lub alu­miniowych); indywidualizacja po­daży fluorków poprzez przejście na fluoryzację egzogenną z zastoso­waniem przez stomatologów past typu Elmex; uzupełnianie antagoni­stycznych dla fluoru soli wapnia i magnezu w pożywieniu; zaprzes­tanie akcji fluorkowania wody; sto­sowanie dolomitu (zawierającego Ca i Mg) ale wg wskazań lekarza; picie naturalnych wód mineralnych bogatych w Ca I Mg zdolnych do neutralizacji fluorków

PCB polichlorowane dwufenyle; ŹRODłA ZANIECZYSZCZENIA ZYWNOŚCI: tworzywa sztuczne, farby ochronne, oleje, płyny hamulcowe, opakowania; SZKODLIWOŚĆ DZIAŁANIA: kumulowanie się w tkance tłusz­czowej (podobnie jak DDT); gro­madzenie się w wodach i nieulega­nie rozkładowi, stąd trwałe zanie­czyszczenie żywności, a zwłaszcza ryb; silna toksyczność i szybkie wchłanianie przez organizm, prze­nikanie do płodu. ŚRODKI BEZPIECZEŃSTWA: przechowywanie żywności tylko w opakowaniach do tego przezna­czonych; unikanie łowienia ryb w zbiornikach o nieznanej jakości wo­dy; stosowanie wymienników cie­pła I płynów hamulcowych nie za­wierających PCB bądź bardzo ostroż­ne postępowanie z nimi

TWORZYWA SZTUCZNE: ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA: naczynia i opakowania, z których do żywności przedostają się polimery i monomery (fenol, formaldehyd, substancję ziękczające, fosforan trójkrezylu, ftalany), przedmioty z polichlorku winylu i jego monomeru chlorku winylu; SZKODLIWOŚĆ: działanie rakotwórcze; ŚRODKI BEZP: zakaz stosowania przedmiotów z polichlorków winylu (powyżej 1 mg/kg wyrobu) do przechowy­wania żywności; do kontaktu z żywnością w Polsce stosowane są tylko te przedmioty z tworzyw sztu­cznych. które mają etykietę PZH o dopuszczeniu tego przedmiotu do tego celu.

DETERGENTY - ŹRóDłA ZANIECZYSZCZENIA ZYWNOŚCI:syntetyczne detergenty, kationowe lub anionowe, środki powierzchnio­wo czynne stosowane do mycia i dezynfekcji naczyń i sprzętu ku­chennego; SZKODLIWoŚĆ DZIAŁANIA: w związku z dużą przyczepnością do powierzchni oraz ich budową chemiczną są alergenami; BEZPIECZEŃSTO: kilkuminutowe bardzo dokładne płukanie naczyń pod silnym stru­mieniem wody, stosowanie do mycia naczyń płynów zawierających detergenty ulegające biodegradacji, np. ,,Ludwik —s”

GLIN: ZRODLA ZANIECZYSZCZENIA ZYW1OŚCI: kwaśne wody (w tym kwaśne desz­cze) powodują prawdopodobnie wypieranie krzemu przez alumi­nium; niedobór wapnia I magne­zu w glebie sprzyja prawdopodob­nie rozpuszczalności aluminium, a zatem większej jego toksycz­ności, aluminiowe naczynia ku­chenne. SZKODLIWOŚC DZIALANIA: demencja starcza — choroba Alz­heimera — w mózgu osób z tą chorobą występują płytki starcze I sploty nerwowo-wlókniste zawie­rające aluminium; ŚRODKI BEZPIECZEŃSTWA: zaprzestanie posługiwania się przed­miotami z aluminium, a zwłaszcza naczyniami kuchennymi z tego me­talu; pobór wody pitnej z pewnych źródeł

RTĘĆ: ŹRÓDŁA: produkcja baterii, chloru. ługu. sody kaustycznej. farb, przyrządów pomiarowych (termometry); za­prawiane rtęcią ziarno siewne; wo­dy zanieczyszczone Hg z zakładów przemysłowych, rośliny i zwierzęta żyjące w tych wodach; SZKODLIWOŚĆ DZIAŁANIA: wchłanianie w 90% związków me­tylowych Hg z przewodu pokarmowego powoduje odkładanie Hg w mózgu i innych tkankach ośrod­kowego układu nerwowego powo­dując nieodwracalne zmiany, porażenie ośrodkowego

układu ner­wowego i zaburzenia psychiczne płodu (nawet u niemowląt, któ­rych matki nie wykazywały żad­nych zmian chorobowych w okre­sie ciąży i po urodzeniu) ŚRODKI BEZPIECZENSTWA: wycofanie w Polsce wszystkich za­praw rtęciowych zbóż, ogranicze­nie związków rtęci w przemyśle far­maceutycznym, całkowite wyco­fanie rtęci ze środków kosme­tycznych. ograniczanie spożycia ryb, unikanie farb zawierających rtęć.

ARSEN: ŹRODLA ZANIECZYSZCZENIA ZYWNOŚCI: huty miedzi, cynku. szkła; pestycy­dy; przędzalnie bawełny; procesy spalania węgla, fosforyty stoso­wane do produkcji nawozów i de­tergentów; stymulatorv wzrostu stosowane w weterynarii i hodo­wli zwierząt; barwniki. związki ar­senu stosowane do konserwacji drewna; SZKODLIWOŚĆ DZIAŁANIA: rak wątroby, skóry (początkowo jako zrogowacenie naskórka), płuc, układu limfatycznego; jako trój­wartościowy hamuje czynność wielu enzymów. odkłada się we włosach, skórze. Kościach, wątrobie i nerkach; ŚRODKI BEZPIECZENSTWA: unikanie upraw w pobliżu źródeł emisji arsenu (hałd) zwłaszcza ro­ślin wrażliwych na arsen, takich jak żyto, rzepak ozimy, soja, koniczyna czerwona­; picie tylko wo­dy badanej - o ile istnieje przypu­szczenie występowania As w śro­dowisku

MIEDŹ I CYNK: ZRODtA ZANIECZYSZCZENIA ŻYWNOŚCI: Procesy produkcji miedzi I Cynku oraz ołowiu; pestycydy zawierające Cu i Zn; naczynia cynkowane; ­SZKODLIWOSC DZIALANIA: zatrucia wskutek przechodzenia rozpuszczalnych związków tych metali do środków spożywczych; rozkład witaminy C przez Cu; ŚRODKI BEZPIECZENSTWA: nigdy nie używać do żywności na­czyń cynkowych, cynkowanych, miedzianych; eliminacja pestycy­dów z tymi pierwiastkami

ANTYBIOTYKI: ŻRÓDLA ZANIECZYSZCZENIA ZYWNOŚCI: nadmierne, niedbałe i bezpośrednie stosowanie pestycydów paszach jako stymu­latorów wzrostu, używanie w pro­SZKODLIWOŚC DZIAŁANIA:stany alergiczne; odlegle w skut­kach konsekwencje immunologicz­ne poIegające na nabywaniu przez drobnoustroje chorobotwórcze od­porności na antybiotyki; zmiana składu mikroflory przewodu pokarmowego oraz występowanie w ustroju człowieka odpornych na działanie antybiotyków bakterii chorobotwórczych (zwłaszcza przy długotrwałym spożywaniu produk­tów z małymi pozostałościami an­tybiotyków); uodpornienie się or­ganizmu na antybiotyki; SRODKI BEZPIECZEASTWA: podawanie zwierzętom antybioty­ków tylko pod nadzorem weteryna­ryjnym i ze skrupulatnym przestrze­ganiem okresów karencji; unikanie spożywania mięsa z nieznanych źródeł;

PESTYCYDY: ZRODŁA ZANIECZYSZCZENIA ŻYWNOŚCI: nadmierne. niedbale I bezpośrednie stosowanie pestycydów pozosta­wienie pestycydu p0 zbiorach w glebie; w związku z tym jego prze­nikanie do upraw następnych; wy­rzuca nie przeterminowanych pesty­cydów I opakowań p0 nich w miejs­cach upraw; przenikanie do wody. a w związku z tym ich koncentracja w organizmach tam zyjycych; od­kładanie się w produktach pocho­dzenia zwierzęcego (mięso, mle­ko. jaja, tłuszcz) w wyniku obec­ności pestydydów w paszach I wo­dzie; SZKODLIWOŚĆ DZIALANIA: koncentracja w organizmach wod­nych i związanych ze środowiskiem wodnym, koncentracja w produk­tach pochodzenia zwierzęcego, a przez to obniżenie zawartości nie­których składnikow odzywczych w zywności (np. wit. C w czarnej porzeczce, glukozy i fruktozy w jab­łkach. wit. C. bialka I cukrów w sała­cie); obniżenie poziomu skrobi. azotu niebiałkowego i wit. C w ziemniakach wskutek równocze­snego stosowania niektórych pes­tycydów I nawozów mineralnych; “uodpornienie się szkodników upraw; białaczki; ŚRODKI BEZP: stosowanie pestyçydów tylko w ilościach przewidzianych przy prawidłowym wykonywaniu­ zabiegów i zgodnie z wszelkimi innymi zalece­niami, o ile możliwe eliminacja ich; usuwanie przetermi nowanych pes­tycydów i opakowań po nich do mogilników; przestrzeganie okre­sów karencji; bardzo staranne my­cie. obierapie i skrobanie owoców i warzyw — usunięcie znacznej Części pozostatości po pestycydach na ich powierzchni i bezpośrednio pod skórką

AZOTANY, AZOTYNY i nitrozaminy: ŹRODLA ZANIECZYSZCZENIA ŻYWNOŚCI: stosowanie nawozów azotowych i rozkład organicznych substancji azotowych powoduje wzrost azota­nów i azotynów w glebie i w wodzie, skąd przenikają do roślin; przeazotowane pasze; przechowy­wanie warzyw w magazynach — redukcja azotanów do azotynów (w świeżych warzywach występują w ilościach śladowych, procesy re­dukcje hamowane są też w temp. 4—5⁰C); stosowanienie azotvnów w przetwórstwie mięsnym (np. wę­dzone rybv bekon, salami, szynka); SZKODLIWOŚC DZIALANIA: białaczki; azotyny powodują zatru­cia — zagrażają sinicą (niedotlenie­niem) z powodu methemoglobine­mu, bardzo niebezpiecznej dla nie­mowląt, kończącej się zwykle tragi­cznie; działanie rakotworcze (azota­ny i azotyny wraz z aminami tworzą nitrozoaminy); ŚRODKl BEZPIECZENSTWA: racjonalizacja nawożenia mineral­nego; ograniczenie do niezbędnego minimum stosowania nawozów azotowych; .wydzielanie upraw bez nawozów mineralnych dla niemow­ląt, spożywanie tylko świeżych warzyw i owoców; przechowywanie o ile to konieczne — warzyw w lo­dówce, .objęcie kontrolą upraw pod względem zawartości azotanów; ograniczenie spożywania wędzo­nych ryb, bekonu, salami, szynki

WWA: wielopierścieniowe węglowo­dory aromatyczne; ZRODLA ZANIECZYSZCZENIA ŻYWNOŚCI: procesy spalania oraz spaliny, stąd obecność w uprawach przy szosach, ­w zbozach suszonych spali­nami, w suszonych niewłaściwie owocach np. śliwkach, kawie, wę­dzonych artykułach spożywczych, smażonych i pieczonych na ruszcie; ścieki gazownicze I koksownicze z zakładów rafinacyjnych i przeróbki ropy naftowej, stąd przechodzenie przez system korzeniowy roślin do warzyw. szczególnie sałaty i ka­pusty oraz do zbóz.; SZKODLIWOŚĆ DZIALANIA: duża aktywność rakotwórcza —szczególnie benzo-a-pirenu; ŚRODKt BEZPIECZENSrwA: zmiana technologii w przetwórst­wie spożywczyrn, wycofanie bez­przeponowego suszenia zbóż, rze­paku, owoców, zaprzestanie trady­cyjnego wędzenia żywności dymem wędzarniczym, przestrzeganie stref ochronnych dla upraw i pastwisk, spożywanie żywności jedynie z pe­wnego żródła.

118. Krotki rys historyczny epidemiologii

Okres I = nadnaturalne przyczyny, w nauce koniec wraz z poglądami Hipokratesa, potocznie istneje

Okres II - epidemiologia środowiskowa

idea przewodnia: „ zdrowie człowieka zależy od środowiska”

Hipokrates (400 lat p.n.e) - „O powietrzu, wodach i okolicach”

Fracastorius - XVI określił 3 drogi szerzenia się chorób zakaźnych: przedmioty, bezpośredni kontakt, powietrze

Jenner - XIXw - angielski lekarz wiejski - do szczepienia p/ospie prawdziwej użył wirusa krowianki

John Snow - XIXw - ojciec epidemiologii - p/działanie epidemiom cholery w Londynie

Panum - odporność gospodarza - populacje, które miały styczność z odrą przy kolejnej epidemii demonstrowały lżejszy przebieg choroby

Okres III - epidemiologia bakteryjna

~1890r. Pasteur, Koch - wykrycie bakterii

szukali we wszystkim etiologii bakteryjnej

Początek XX w, poszukiwanie czynników etiologicznych chorób niezakaźnych: ukłądu krążenia, ukłądu ruchu itd., Lata powojenne, wpływ różyczki w I trymestrze ciąży, talidomid, niedobór fluoru - próchnica, papierosy a rak oskrzeli

Koniec XX w, medycyna pracy, przemysłowa

powrót do problematyki zakaźnej: AIDS, WZW,

120. Definicja epidemiologii. Cele epidemiologii

Nauka o częstości występowania różnych stanów zdrowotnych w populacji (fizjologicznych i patologicznych) oraz o czynnikach i warunkach związanych z ich występowaniem

Cele epidemiologii:

ocena częstości występowania stanów zdrowotnych, poszukiwanie czynników etiologicznych ryzyka, opracowanie zasad profilaktyki, wprowadzenie w życie, monitorowanie

121. Osiągnięcia epidemiologii.

1) wprowadzenie szczepień ochronnych,

2) zapobieganie próchnicy poprzez stosowanie profilaktyki fluorkowej, szczotkowanie zębów,

3) podnoszenie stanu świadomości ludności na temat wirusa HIV, AIDS, przechodzenia chorób zakaźnych z matki na dziecko np. różyczka,

4) napisy na papierosach,

122-opisz wybraną metodę epidemiologiczną

Metody stosowane w epidemiologii to: opisowa, porównawcza(analityczna), doświadczalna(eksperymentalna).

M. opisowa- jest to opis zjawisk zdrowotnych pod kątem wybranych cech tak aby na podstawie tego opisu można wnioskować o związkach przyczynowych, np. choroby ukł.krążenia występują częściej u mężczyzn, kobiety 3 razy częściej chorują na zakażenie dróg żółciowych. Rodzaje cech:1.cechy opisujące osobę (kto zachorował, płeć, wiek, rasa, ) 2.miejsce w którym dane zjawisko występuje, pojęcie geograficzne,(miejsce zamieszkania w odmiennych warunkach klimatycznych, w odmiennych typach zbiorowości, np. wieś-miasto, stopień urbanizacji danego regionu) 3.czas w którym to zjawisko występuje( np. częstość występowania choroby wrzodowej w zależności od pory roku, staż pracy, zarobków, standardów mieszkania, zawodu)

M.analityczna metoda weryfikacji hipotez na temat domniemanych czynników przyczynowych w powstaniu procesu chorobowego. Schemat badania polega na określeniu różnic w częstości wystąpienia danej choroby

123-miara częstości występowania chorób

Aby uzyskać rzeczywiste dane na temat różnic częstości występowania chorób w różnych populacjach stosujemy współczynniki inf.o częstości wyst. chorób. Obliczanie współczynników polega na podzieleniu liczby zdarzeń(przypadków) w pewnym okresie przez ogólną liczbę ludności narażoną na ryzyko zachorowań.

Wsp.zapadalności: jest to liczba nowych przypadków rozpoznania choroby w ciągu roku na pewną liczbę mieszkańców (dotyczy chorób o przebiegu ostrym). Wsp.chorobowości-są to wszystkie przypadki stwierdzone w ciągu roku w określonym czasie i na określonym terenie (dotyczy chorób o przewlekłym przebiegu, ch. chwilowa lub okresowa np. miesiąc, kwartał). Wsp. umieralności niemowląt =liczba zgonów/liczba urodzeń żywych * 1000 (dziecko żywo urodzone-w momencie przecięcia pępowiny przejawia co najmniej 1 z oznak życia tzn. oddychanie, samoistne ruchy mięśniowe, waży min 1001g lub 601g gdy przeżyło pierwszą dobę). Umieralność niemowląt: wczesna(noworodek od urodzenia do 28 dnia życia), późna(powyżej 4 tyg. do 1 roku).Wsp. umieralności niemowląt wynosi ok.20.udało się zmniejszyć umieralność późną, ale nadal wysoka jest wczesna(wady wrodzone, urazy około porodowe)

124-na czym polega standaryzacja wsółczynników?

Współczynnik standaryzowany-współczynnik (chorób, zgonów), w którym wyeliminowano różną strukturę wieku i płci porównywanych populacji.

125-co to jest hipoteza epidemiologiczna?

H.epidemiologiczna jest przypuszczeniem opartym na wstępnych danych o chorobie, które wykazują, że istnieje prawdopodobnie jakaś zależność pomiędzy występowaniem danej choroby a ekspozycją na domniemany czynnik. Hipotezy muszą być szczegółowe, ponieważ tylko takie hipotezy określają dobór materiału, niezbędne zmienne, metody badawcze oraz metody analizy wyników, które będą musiały zostać użyte do jej sprawdzenia.

126-czułość i swoistość testu epidemiologicznego

Czułość testu-zdolność testu do prawidłowego rozpoznania choroby, tam gdzie ona występuje.

Swoistość testu-zdolność testu do wykluczenia choroby tam, gdzie jej rzeczywiście nie ma.

138.Dieta w ciąży :-zmniejszone spożycie słodyczy, ograniczyć obfite posiłki duzo warzyw, błonnik-dodatkowo potrzebuje ok 200kcal więcej na dzień owoce warzywa, ograniczamy pokarmy bogatobiałkowe gdyż może być alergia u dziecka preparaty witaminowe unikamy nadmiaru wit A(teratogennie)kwas foliowy 0,4mg/dobe wapń cynk i jod, sól jodowana nie pijemy napoi gazowanych, kawy, alkoholu, konserw, papierosów

139.Dieta na koncentracje i pamięć:

Produkty zawierające witaminę C wzmacniającą pamięć, np. owoce cytrusowe

Banany - zawierają :1 potas - wykorzystywany w pompach sodowo-potasowych, potrzebnych do przesyłania impulsów elektrycznych w mózgu

2.tyrozynę - zwiększa zdolność koncentracji oraz siły twórcze 3.tryptofan - podnosi odporność na stres Marchew - dobrze wpływa na przemianę materii w mózgu , ułatwia zapamiętywanie słówek i definicji

Sałata , zielone warzywa - zawierają żelazo , jego niedobór prowadzi do spadku zdolności rozumowania , upośledza pamięć i zdolność uczenia się

Imbir, kminek - ułatwiają dokrwienie mózgu i dzięki temu poprawiają nasze zdolności twórcze Gorzka czekolada - zawiera :1.flawonoidy - zapobiegają arteriosklerozie , pozytywnie oddziałują na pracę mózgu2.kofeinę - pobudza3.teobrominę - wzmaga czujność 4.glukozę - która jest szybkim źródłem energii. Soja - zawiera lecytynę, poprawiającą pamięć zwłaszcza u osób młodych i w średnim wieku Ryby - zawierają kwasy tłuszczowe pomagające utrzymać układ nerwowy w dobrej kondycji , oraz zmniejszające naszą podatność na stres (Podobne działanie mają krewetki . Można również łykać dostępne w aptekach kapsułki z olejem rybnym)

Orzechy - pobudzają czynność bioelektryczną mózgu , zwiększają szybkość przepływu informacji Produkty mięsne - zawierają kreatynę poprawiającą nie tylko muskulaturę, ale także pamięć Szałwia - zwiększa zdolność zapamiętywania ponieważ blokuje enzym rozkładający acetylocholinę, substancję przenoszącą informacje między neuronami, nie powodując skutków ubocznychKorzeń żeń-szenia - podnosi zdolność koncentracji i szybkość reakcji psychomotorycznych, zwiększa zdolność znoszenia stresów

Kawa - kofeina hamuje wpływ czynników tłumiących czynność mózgu i pobudza nas intelektualnie. Małe dawki ułatwiają postrzeganie, przyśpieszają i usprawniają procesy myślowe. Kofeina znosi uczucie zmęczenia i senności, zmniejsza jednak zdolność koncentracji uwagi. Zbyt duże dawki powodują tzw. gonitwę myśli oraz bezsenność. Źródłem kofeiny są również: guarana, coca-cola, Redbull, czekolada.

---