mit. oceanii i indonezji, Mitologie


Dewi Sri - malajsko-indonezyjska bogini urodzaju, wegetacji i piękna. W wierzeniach ludowych występuje najczęściej w postaci Matki Ryżu (indonezyjska Ibu Padi, jawajska Nini Pantun)- opiekunki pól ryżowych.

Hainuwele - „Liść Palmy Kokosowej”. Bogini u ludów żyjących na wyspie Seram (na terenie dzisiejszej zachodniej Indonezji). Hainuwele według mitu powstała ze zmieszania się krwi jej ludzkiego ojca z sokiem kwiatu palmy kokosowej. Po śmierci zadanej z rąk ludzi odrodziła się na nowo w roślinach służących odtąd ludziom za pokarm, a także spowodowała podział ludzi pierwotnych na zwierzęta i ludzi właściwych.

Kumang - bogini matka Ibanów, morskich Dajaków, z wyspy Borneo. Kumang, „która miała białe plecy” przyrumienione nieco od słońca, opiekowała się rajem, domem Bujanga, pierwszego Ibana. Kraina ta usytuowana była blisko Mekki, skąd potomkowie Bujanga wyruszali na Sumatrę, a później na Borneo. W wyprawach często towarzyszyły im plemienne bóstwa. Być może tę legendarną migrację ze wschodniej Azji należy wiązać z nadejściem nowych idei, które raczej pochodzą od kilku przywódców, niż od przemieszczającej się ludności. Poczucie bliskości świata duchowego towarzyszy na co dzień mieszkańcom „długich domów”, czyli wiosek pod jednym dachem. Przy okazji każdej uroczystości, gawai, zwyczaj nakazuje zaprosić na nią zarówno przodków, jak i czczone bóstwa. Istnieje również wiele podań o pojawieniu się w snach samego boga. Kiedyś Kumang ukazała się młodemu i nieśmiałemu wojownikowi i oznajmił mu, że skamieniały pęd bambusa, który młodzieniec znalazł, jest w rzeczywistości magicznym amuletem. Czarodziejski kamień miał z niego zrobić wielkiego wojennego wodza.

Rati - czyli „Rozkosz”, „Erotyczne Pożądanie”. Pochodząca z Bali wersja hinduskiej bogini macierzyństwa i płodności. Jej wizerunek, przedstawiający kobietę w ciąży o pożądliwym spojrzeniu, posiada elementy surrealistyczne. Nabrzmiałe łono, obfity biust, atrybuty bogini-matki, są w dramatyczny sposób przeciwstawione dramatycznej zmysłowości. Połączenie to jest najprawdopodobniej spuścizną polinezyjskiej przeszłości wyspy. Jawa zawsze znana była jako „wyspa obfitująca w jęczmień”. Bali natomiast zachowała swą archaiczną reputację wyspy duchów, dusz przodków zamieszkujących u źródeł rzek. To właśnie w Rati znajduje wyraz wspaniała, prastara, pełna demonów wiara mieszkańców Bali. Bogini wyśmiewa tych, którzy stosują się do importowanych ideałów ascetycznych.

Ryżowa Matka - żeński duch opiekuńczy ryżu. Każda roślina z wyspy Bali ze snopów ryżu formuje "Ryżową Matkę". Podobiznę tę wiesza się blisko niełuskanego ryżu, aby zapewnić dobry urodzaj. Po zakończeniu żniw rodzina umieszcza ją w spichrzu na ryż, aby pilnowała plonu.

Semara - bogini miłości z wyspy Bali. Według tamtejszego mitu o stworzeniu świata Semara przybyła na Szybującym Niebie, drugim z sześciu niebios wiszących nad ziemią.

Atua - pomniejsi bogowie patronujący różnym zajęciom i opiekujący się poszczególnymi wyspami.

Batara Guru - bóg stworzyciel, który według mitów z Sumatry uformował ziemię i był przodkiem rasy ludzkiej. Pewnego dnia jaskółka powiedziała mu, że jego córka Boru Deak Parudjar, wyskoczyła z nieba w bezkresne morze. Batara Guru posłał na dół ptaka z garścią ziemi, aby stworzył suchy ląd, po którym jego córka mogłaby chodzić. Ziemia ta stała się lądem, na którym Batara Guru rozsypał wiele nasion, a z nich powstały wszystkie gatunki zwierząt. Batara Guru posłał wówczas na dół bohaterskie wcielenie samego siebie, które pokonało Nagę Padohę, węża władającego światem podziemnym. Boski bohater został nagrodzony ręką Boru Deak Parudjar. Stali się oni rodzicami pierwszych ludzi.

Batara Kala - według balijskiej kosmologii był boskim władcą jaskini świata podziemi, którą rządził wraz z boginią Setesuyarą. Batara Kala stworzył światło i Matkę Ziemię.

Kadaklan - największe bóstwo narodu Tinguian, zamieszkującego górzyste tereny środkowej części Luzonu, najbardziej wysuniętej na północ wyspy Filipin. Bóg piorunów, Kadaklan, mieszka w niebie razem ze swym wiernym psem Kimatem, czyli błyskawicą, który na każde życzenie niebiańskiego pana może „ugryźć” dom, drzewo lub pole uprawne. Pochodzenie Kadaklana, który traktowany jest z mniejszym szacunkiem niż plemienni przodkowie nie jest zupełnie jasne. Jedna z hipotez wskazuje Hiszpanów jako źródło jego legendy. W obrządkach Tinguian najważniejsze są ceremonie pogrzebowe, co spowodowane jest troską, aby zmarła osoba jak najszybciej dotarła do maglawa, czyli świata podziemnego.

Karaperamun - najwyższa istota czczona w Vanuatu (wcześniejsze Nowe Hebrydy) zanim wyspiarze przeszli na chrześcijaństwo. Kult Karaperamun został wskrzeszony w roku 1940 wraz z przybyciem przedstawiciela kultu cargo, Johna Fruma, który miał być wcieleniem bóstwa.

Kinharingen - bóg z Borneo, zrodził się z żoną ze skały i stali się rodzicami. Żeby zapewnić pożywienie pierwszym ludziom, zabili swe pierwsze dziecko i poćwiartowali je. Głowa przemieniła się w orzech kokosowy, piszczele w trzcinę cukrową, palce w banany, a z krwi wyrósł ryż.

Ku - hawajskie imię polinezyjskiego boga wojny, gdzie indziej znanego pod imieniem Tu.

Lature - indonezyjski bóg otchłani.

Lono - bóg nieba, pokoju i rolnictwa. Hawajski odpowiednik boga w innych regionach znanego jako Rongo. Lono obejmował panowanie na Hawajach co roku, a w trakcie trwającego cztery miesiące święta Makihiki, które rozpoczynało się wraz z pojawieniem się na wieczornym nieboskłonie Plejad i nadejściem jesiennych deszczów. W czasie Makihikik, które bóg ten miał zapoczątkować, z wyspy na wyspę przenoszono jego wizerunek i oddawano mu cześć w podzięce za urodzaj i dostatek. Pod koniec święta Makihiki Lono rytualnie zabijano w głównej, poświęconej mu świątyni, po czym miał on wyruszyć do Kahiki, niewidzialnej krainy, w której pozostawał aż do następnej jesieni. Pozostała część roku była poświęcona Ku, bogu ziemi i dobrobytu.

Lowalangi - indonezyjska najwyższa istota niebiańska, jest wszechmocny, wszechobecny i wszechwiedzący. Za wszelkie wykroczenia karał winnych za pomocą klęsk żywiołowych, a tajfuny stanowiły podstawowy repertuar nakładanych przez niego kar.

Mahatala - główne bóstwo Dajaków z Borneo. Mahatala zamieszkuje w świecie górnym i jest przeciwstawiany władcy świata dolnego- Jacie. Mahatala reprezentuje dobro, natomiast Jata - zło. Według mitu akt stwórczy jest wynikiem świętej wojny prowadzonej między oboma bóstwami.

Nareau - pierwotne bóstwo, według mitologii z Wysp Gilberta (w Mikronezji). Nareau rozpoczął proces stworzenia przez namówienie węgorza do rozdzielenia nieba i ziemi.

Paao - hawajski bóg, który podobno zapoczątkował obrzędy związane z Makihiki, świętem boga Lono. Paao rzekomo przybył na wyspy hawajskie z niewidzialnego lądu za morzem. Był założycielem nowej religii i tym, który obalił ówczesną dynastię wodzów.

Sang Jang - najwyższe bóstwo na Jawie.

Sihai - indonezyjski bóg, którego Lowalangi ulepił z błota i ożywił własnym oddechem. Gdy Sihai umarł - jego prawe oko zamieniło się w Słońce, lewe w Księżyc, z ust wyrosło drzewo ognia, z gardła drzewo złota, z brzucha zaś drzewo, które dało początek ludziom.

Tane - bóg sprawujący pieczę nad lasami porastającymi małe skrawki ziemi, wyrastające z bezmiaru wód oceanu. Na Hawajach czczony jako bóstwo Słońca, który wraz z żoną Hina, władczynią srebrnego globu przemierzał nieboskłon. Tane był synem Papy- matki ziemi i Rangiego- ojca nieba. Rangi i Papa objęci byli tak ciasno w pierwotnej próżni, że żadne z ich sześciorga dzieci nie mogło oddzielić się od nich po urodzeniu. Bóg wojny Tu zaproponował, aby zabić rodziców, ale bóg lasów Tane stwierdził, że lepiej będzie rozdzielić ich siłą. Każdy bóg po kolei próbował rozdzielić bóstwa, ale dopiero Tane się to udało. Wtedy to Rangi i Papa zajęli miejsca, na których spoczywają do dzisiaj, ale Tane naraził się na zazdrość ze strony rodzeństwa. Tawhiri, bóg żywiołów, powalił wszystkie drzewa Tane i sprawił, że jego dziecko, ryba, która do tej pory mieszkała w lasach, uciekła do morza, do królestwa boga Tangaroa. Podobno Tane, rozwścieczony z powodu utraty potomka, pozostawał od tej pory w konflikcie z Tangaroa. Kiedy Tane zapragnął się ożenić poprosił o rękę Papę. Odmówiła mu, ale za jej radą stworzył on pierwszą kobietę, Hinehauone z piasku wyspy Hawaiki. Hinehauone była odpowiedzialna za narodziny pierwszego człowieka i za pojawienie się śmiertelności. Urodziła ona Tane córkę imieniem Hinetitama, która później stała się Hinenuitepo, gigantyczną boginią śmierci. Tane poślubił później Hinetitamę, ale kiedy dziewczyna dowiedziała się, że jest jej ojcem, uciekła z przerażeniem do krainy podziemi i stała się Hinenuitepo. Stamtąd zawołała do Tane, że sprowadzi śmierć na wszystkie jego dzieci. W ten sposób rodzaj ludzki stał się śmiertelny.

Thenowie - według niektórych mitów o stworzeniu świata, z których jeden, „Thenowie i Trzech Wielkich Ludzi” zyskał popularność w północnej Tajlandii i Laosie byli to panowie nieba. Mit opowiada o tym, jak na początku niebo i ziemia były połączone trzcinowym mostem. Władcami nieba byli Thenowie, a ziemią władali Trzej Wielcy Ludzie: Khun K'an, Khun K'et i Pu Lang Seung. Pewnego dnia Thenowie rozkazali ziemskim ludziom, aby na znak szacunku podzielili się z nimi żywnością. Ludzie odmówili, dlatego Thenowie zesłali na ziemię potop. Trzej Wielcy Ludzie zbudowali dom na tratwie o popłynęli do nieba aby spotkać się z królem Thenów. Kiedy tam dopłynęli, król posłał ziemskich ludzi, aby zamieszkali z jego krewnym, Dziadkiem Then Lo. Potem jednak wody potopu zaczęły opadać i ziemscy ludzie poprosili, aby mogli wrócić na ziemię. król podarował im bawołu i odesłał do domu. Po trzech latach bawół zdechł, a z jego nosa wyrosły trzy dynie. Pu Lang Seung wywiercił dziurę w każdej dyni i wyszli z nich pierwsi ludzie. Pierwsi wyszli prymitywni niewolnicy (rdzenna ludność regionu). Khun K'an uwolnił potem z dyni jeszcze większą liczbę ludzi, aż wreszcie wyszedł z nich tłum ludzi. Później kilku Thenów zeszło z nieba na ziemię, aby nauczyć ludzi różnych umiejętności. Budowniczy Then Teng uczył, jak oznaczać czas i jak planować uprawy. Pitsanukukan wprowadził ludzi w tajniki metalurgii i produkcji narzędzi, a także przyrządzania żywności i tkactwa. Sik'ant'apatewada nauczył ludzi tańczyć i śpiewać, a także robić instrumenty muzyczne i grać na nich. Po jego powrocie do nieba trzcinowy most został zniszczony, co spowodowało zerwanie wszystkich kontaktów między niebem a ziemią.

Tintiya - męska najwyższa istota mitologii wyspiarzy Bali. W ich kosmologii Tintiya rezyduje w najwyższym z siedmiu niebios rozpościerających się ponad Matką Ziemią.

Tjapara - według podań ludu Tiwi z wysp Melville i Bathurst- człowiek, który stał się księżycem.

Agung - góra Agung. Agung to święty wulkan na wyspie Bali, zwany przez lokalnych mieszkańców Gunung Agung (czyli "Wielka Góra"). Balijski mit hinduistyczny głosi, ze kiedy sąsiednia Jawa przyjęła islam (około 1600 roku), bogowie przenieśli się z niej na Bali i wznieśli wielkie góry, by okazać swą wyższość. W ich środku znalazła się Gunung Agung, będąca środkiem świata i najwyższa z nich wszystkich. Kapliczki góry Agung znajdują się we wszystkich balijskich świątyniach, z których największa, Pura Besakih, stoi na samym wulkanie.

Antaboga - wielki pierwotny wąż, który według balijskiej wersji stworzenia świata istniał już wtedy, gdy nie było jeszcze nieba ani ziemi. Antaboga rozpoczął proces stworzenia powołując do istnienia (na drodze medytacji) Bedawanga, kosmicznego żółwia, na którym oparła się Ziemia.

Ara i Irik - według ludu Iban zamieszkującego obszary Borneo Ara i Irik były pierwszymi istotami na świecie. Mit ludu Iban o stworzeniu świata opowiada, jak Ara i Irik pływali po rozległym obszarze wody w postaci ptaków. Podnieśli z wody dwa wielkie jaja. Z jednego z nich Ara utworzyła niebo, podczas gdy Irik z drugiego stworzył ziemię. Ara i Irik ulepili pierwszych ludi z ziemi i swoim krzykiem duchów ptaków tchnęli w nich życie.

Areop-Enap - pierwotny pająk, który według mitologii ludu Nauru zamieszkującego obszary Mikronezji rozpoczął dzieło stworzenia morza i nieba. Areop-Enap znalazł wielkiego małża i rozkazał pewnemu skorupiakowi, by go rozłupał. Skorupiakowi udało się to tylko częściowo, więc Areop-Enap zwrócił się do gąsienicy o pomoc. Gąsienica otworzyła całkowicie małża, ale zmarła z wyczerpania. Górna część muszli stała się niebem, a pot gąsienicy słonym morzem. Ostatecznie gąsienica została Słońcem, a skorupiak Księżycem.

Barong - król duchów, przywódca sił dobra. Jest niestrudzonym przeciwnikiem królowej-czarownicy Rangdy.

Basuki - według kosmogonii balijskiej był wielkim wężem zamieszkującym krainę podziemi.

Bedawang - według balijskiej kosmogonii Bedawang był żółwiem, stworzonym za pomocą medytacji przez kosmicznego węża Antabogę. Na Bedawangu spoczywały dwa zwinięte węże, podstawy ziemi, i Czarny Kamień, pokrywa krainy podziemi.

Bota Li - w mitologii ludów Kedang ze wschodniej Indonezji Bota Ili była dziką kobietą gór. Pewnego dnia rybak Wata Rian wszedł na szczyt góry. Znalazł tam gotowe do rozpalenia ognisko i wdrapał się na drzewo, aby poczekać na powrót tego, kto je przygotował. W końcu Bota Ili wróciła z polowania. Przez chwilę wypoczywała, potem uderzyła tyłem ciała w skałę, by skrzesać iskry, ale nie potrafiła rozpalić ogniska. Zdała sobie sprawę, że to z powodu obecności jakiegoś nieznajomego i wkrótce dostrzegła Watę Riana ukrywającego się w drzewie. Bota Ili najpierw rozgniewała się, potem złagodniała i Wata Rian zszedł z drzewa. Rozpaliła ogień i wspólnie przyrządzili posiłek. Wata Rian bez ustanku dolewał jej wina, a kiedy pijana zasnęła, ogolił jej całe ciało. Ze zdziwieniem stwierdził, że owłosione stworzenie jest w rzeczywistości kobietą. Później, kiedy Bota Ili nauczyła się nosić przyodziewek, Wata Rian pojął ją za żonę.

Erlanga - jedyny balijski książę rządzący wyspami Bali i Jawą. Jego pełne wydarzeń życie przyczyniło się do stopniowego tworzenia się legendy, a pośmiertny wizerunek przedstawiał go w postaci Wisznu, siedzącego na Garudzie. Erlanga urodził się w 991 roku. Jeszcze jako młodzieniec przybył na jawajski dwór, gdzie poślubił pewną księżniczkę i w ten sposób został yuvaraja, „młodym królem”, mającym we władaniu jedną z prowincji. W 1006 roku królestwo ucierpiało wskutek obcych najazdów. Dwór królewski został zdziesiątkowany, a pomniejsi władcy uwikłali się w wojnę domową. Yuvaraja musiał błąkać się po lasach i wzgórzach- miejscach zamieszkiwanych zwykle przez pustelników. Powrót do narodowej jedności nastąpił dopiero po trzydziestu latach ciężkich walk. Po ukończeniu tego wielkiego zadania Erlanga rządził już bardzo krótko. Wkrótce podzielił królestwo między dwóch synów, a sam wycofał się do samotnej pustelni, gdzie zmarł około 1050 roku. Był wielkim odnowicielem i wspaniałym przywódcą, zdolnym dźwigać trudy walki o jedność królestwa. Uważano go za wcielenie Wisznu: zaszczyt ten dzielił wraz z kambodżańskimi królami Khmerów.

Gimokodan - podziemny świat plemion Bagobo z filipińskiej wyspy Mindanao. Nad ciemną rzeką okalającą ten teren zamieszkuje gigantyczny stwór płci żeńskiej o ciele pokrytym sutkami, który wysysa dusze niemowląt przed ich śmiercią. Gimokodan składa się z dwóch części: czerwona przeznaczona jest dla poległych w walce, biała przypominająca normalny, „naziemny” świat, z tą różnicą, iż wszystko jest odwrócone. Duchy aktywne są w nocy, a w dzień przemieniają się w rosę i odpoczywają na liściach. Duże zwierzęta i ludzie posiadają w tym świecie wiele dusz, czyli gimokod.

Hawaiki - była to mityczna ojczyzna ludów polinezyjskich, siedziba bogów oraz praprzodków, którzy stamtąd zaczęli proces kolonizacji wysp Oceanu Spokojnego. Była to także kraina, do której wracają dusze zmarłych na wieczny spoczynek. Etymologiczny związek nazw wysp Samoa (obecne Savaii) i Hawaje (dzisiejsze Hawaje) jest jedną z przesłanek tezy o wspólnym pochodzeniu wszystkich ludów Polinezji.

Hina - kobieta, która wyhodowała pierwszy orzech kokosowy, jak głosi mit ludu Tonga. Hina była kobietą ze szlachetnego rodu, której dziewictwo było szanowane i chronione przez całą społeczność. Pewien węgorz odbył z nią stosunek i uczynił ją brzemienną. Jej lud złapał winowajcę, który został posiekany i zjedzony z wyjątkiem głowy, o której zachowanie prosiła Hina. Hina pochowała ja i z niej właśnie wyrosła pierwsza palma kokosowa.

Honoyeta - bóg wąż z podań ludu Kalauna na wyspie Goodenough w Melanezji. Miał dwie żony. Kiedy pracowały poza domem Honoyeta zrzucał skórę węża i stawał się pięknym młodzieńcem. Jedna z żon odkryła jego tajemnicę i zniszczyła skórę węża. Honoyeta wpadł w szał i sprowadził na ludzkość suszę, głód i śmierć.

Iolofath - w mitologii Mikronezji był bohaterem kulturowym i tricksterem, znanym też jako Olifat. Często utożsamiany był ze słońcem, zasłużył się ludziom przyniesieniem ognia. Na przykład na środkowych wyspach Caroline powiadają, że Olifat przysłał na ziemię ptaka, niosącego ogień w dziobie. Na atolu Ulithi mówią, że Iolofath, słońce, był synem boga nieba Lugeilangac i kobiety imieniem Thilpelap. Iolofath mieszkał na ziemi, ale pewnego dnia postanowi odwiedzić niebo, gdzie został zabity przez swoich niebiańskich krewniaków. Ojciec wskrzesił go i pozwolił pozostać między bogami.

John Frum - jest to główna postać melanezyjaskiego kultu cargo, zainicjowanego na Nowych Hebrydach (dzisiejsze Vanuatu) w czasie II wojny światowej. John Frum uważany jest za wcielenie Karaperamuna, najwyższej istoty czczonej w Vanuatu, zanim lud nawrócił się na chrześcijaństwo. Jego nadejście ma zapowiedzieć epokę kago (cargo- „Bogactwo”).

Keli Mutu - na wyspie Flores, we wschodniej Indonezji centralną rolę w tamtejszym systemie wierzeń dotyczących życia po śmierci odgrywa święty wulkan Keli Mutu. Ma on trzy kratery, oddzielone od siebie wąskimi przesmykami. We wszystkich kraterach znajdują się jeziora, przy czym woda każdego ma inną barwę. I choć barwy zmieniają się stopniowo w miarę upływu czasu, zawsze wyraźnie równią się od siebie. Aktualnie woda w jednym jeziorze jest czarna, w drugim biała, w trzecim zaś niebieskawo-zielona. Mieszkańcy Flores wierzą, że w jeziorach żyją dusze zmarłych: w czarnym dusze grzeszników, w białym dusze młodzieńców, dziewic i ludzi o czystym sercu, w niebieskawo-zielonym dusze tych, którzy zmarli śmiercią naturalną w podeszłym wieku. Wszystko to odpowiada starożytnej, rozpowszechnionej w Azji Południowo-Wschodniej wierze w świętą naturę gór, a szczególnie wulkanów.

Kore - chaos lub niezgłębiony ocean.

Kulty cargo - w Oceanii kontakt z cywilizacją europejską doprowadził do stworzenia i modyfikacji mitów obrazujących miejsce Europejczyków we wszechświecie. Melanezyjczycy i inni wyspiarze byli oszołomieni ilością dóbr materialnych, jakie przybysze przywozili na swoich statkach i od wyrazu „cargo” utworzono w pidżin słowo „kago” oznaczające „towary”, „własność”lub „bogactwo”. Melanezyjczycy wierzyli, że Europejczycy muszą być w posiadaniu jakiejś szczególnie skutecznej magii, żeby mieć takie bogactwo i stworzyli „kult cargo”, aby zdobyć tę wiedzę dla siebie. Powszechne było przekonanie, że jakiś przodek, bóg lub inna czczona postać może zesłać „kago”. Jego nadejście miało zapowiedzieć nową epokę dobrobytu, sprawiedliwości i, jak wierzyli niektórzy, wyzwolenia spod obcego panowania. 
Kulty cargo dotrwały do dnia dzisiejszego: na przykład książę Filip, małżonek królowej Elżbiety II, jest przedmiotem kultu na wyspie Tanna na Vanuatu.

Lang - królestwo nieba w mitologii atolu Ulith w Mikronezji.

Lelembut - duchy powodujące u ludzi choroby.

Mahendradatta - królowa Bali z XI wieku wygnana za czary, co być może dało początek mitowi o czarownicy-królowej imieniem Rangda.

Malaveyovo - nienasycony kanibal z mitologii wyspy Goodenough (Papua Nowa Gwinea). Powiadają, że Malaveyovo zwykł wędrować po wyspie, z zapałem pożerając każdego, kogo napotka na swojej drodze, przyczyniając się w ten sposób do jej poważnego wyludnienia. Dlatego też wyspiarze składają mu ofiary z płodów ogrodowych w przekonaniu, że im więcej zje warzyw tym mniej pożre ludzi. Zwyczaj ten kontynuowany jest obecnie w formie abutu, konkursu, w trakcie którego współcześni wyspiarze rywalizują o to, kto przygotuje najokazalszy dar warzywny.

Mana - bezosobowa, niematerialna siła, swoistego rodzaju fluid, który może przenikać istoty żywe, jak i ciała nieożywione, może przemieszczać się z jednego przedmiotu na drugi, a natężenie tej siły może ulegać zmianie.

Manuk Manuk - błękitne kosmiczne kurczę, które wedle mitologii Sumatry zapoczątkowało stworzenie świata. Bóg posiadł Manuk Manuk zamiast żony. Kurczę złożyło trzy jaja, z których wylęgli się trzej bogowie. Stworzyli oni trzy poziomy wszechświata: niebo, świat doczesny i krainę zmarłych.

Maui - najsławniejszy, swawolny i sprytny heros w mitologii polinezyjskiej. Maui urodził się przedwcześnie, i według niektórych podań, został przez matkę wrzucony do morza, ale słońce go uratowało. Jednym z jego pierwszych wyczynów było spowolnienie ruchu słońca za pomocą kości szczękowej jego zmarłej babki po to, by dać ludziom więcej czasu na gotowanie pożywienia, albo aby zapewnić matce więcej czasu na uszycie ubrania z kory (tapa). Pewnego dnia wyprawił się z braćmi na ryby i złowił pierwszy ląd (wyspę), według jednych wyspę Hawaiki lub Teika-aMaui („Ryba Maui”), Nową Zelandię. Ofiarował ludziom ogień, który wykradł jego opiekunce, Mahui-ike, starożytnej heroinie krainy zmarłych. W trakcie innej wyprawy do krainy zmarłych Maui próbował przejść po ciele śpiącej Hinenuitepo, bogini śmierci, ponieważ wierzył, że w ten sposób stanie się nieśmiertelny. Ale bogini zbudziła się i zabiła go. Od tej pory żadna istota ludzka nie może zyskać nieśmiertelności.

Memedis - duchy sprowadzające na ludzi różne nieszczęścia.

Moyang Melur - duch księżyca, półtygrys, półczłowiek, który wedle podań malajskiego ludu Ma'betisek, przechowywała w worku zasady społeczne. Na początku ludzie żyli bez reguł, jak zwierzęta. Nieustannie popełniali kazirodztwa, kanibalizm i morderstwa. Moyang Melur chętnie wychylał się z księżyca, aby obserwować chaotyczny stan społeczności ludzkiej. Pewnej nocy wychylił się zanadto i spadł. Kiedy wylądował na ziemi spotkał myśliwego, Moyang Kapira. Oświadczył mu, że zabije wszystkich ludzi, jeśli nie uda mu się natychmiast wrócić na księżyc. Moyang Kapir rzucił linę z liany na księżyc i obaj wspięli się po niej do siedziby Moyang Melura. Żona ducha, Moyang Engko poprosiła myśliwego, aby został na obiedzie, ale ten podejrzewał, że to jego chcą ugotować. Kiedy przygotowywała posiłek, uciekł znów na ziemię, zabierając worek z zasadami zachowania, które znalazł pod matą. Po powrocie przeciął linę, aby Moyang Melur nie mógł go ścigać, po czym przekazał zasady swoim krewnym. Odtąd ludzie wiedzą jak postępować i są karani za odstępstwa.

Mudungkala - według podań ludów z wyspy Melville i Bathurst przy północnej Australii jest to ociemniała starsza kobieta odpowiedzialna za pojawienie się pierwszych ludzi. W okresie tworzenia, czyli Czasach Marzeń, spod ziemi, na południowo-wschodnim krańcu wyspy Melville wyłoniła się wyłoniła się Mudungkala. Towarzyszyło jej troje dzieci będących pierwszymi ludźmi, którzy zaludnili wyspę. Mudungkala przepełzła przez bezkształtny pierwotny krajobraz, a ze śladów, które za sobą zostawiała, tryskała woda. W końcu poziom wody tak się podniósł, że wyspy zostały odcięte od kontynentu australijskiego.

Naga Padoha - w sumatrzańskim micie stworzenia był wężem, władcą krainy zmarłych. Naga Padoha, pochodzenia hinduistycznego, został zesłany do najniższych głębin wszechświata przez bohaterskie wcielenie Batara Guru, aby nowa stworzona ziemia była bezpieczniejszym miejscem dla istot na niej żyjących. W nagrodę za jego czyn Batara Guru oddał bohaterskiemu herosowi swą córkę, Boru Deak Parudźar.

Oknanikilla - święte tereny, na których składa się czuringi.

Po - pierwsze ciemności, prabyt.

Pulang Gana - duch ziemi plemienia Iban, jednego z plemion ludu Dajaków (nie muzułmańskiego) na Borneo. Podobno dawno temu ludzie próbowali wykarczować połać dżungli, aby założyć pierwsze gospodarstwo rolne z polami ryżowymi, ale im się nie udało, ponieważ Pulang Gana ożywiał wszystkie ścięte drzewa. Duch pozwolił im hodować ryż pod warunkiem, że ofiarują mu perły i muszle.

Purukupali - bożek rodowy odpowiedzialny za moralność według ludu Tiwi z wysp Melville i Bathurst. Purukupari był jednym z pierwszych ludzi, synem Mudungkala, ślepej, starej bohaterki rodowej z Czasów Marzeń. Purukupali ożenił się, a żona urodziła mu syna. Mieszkali w tym samym obozowisku, co Księżycowy Człowiek, Tjapara, kawaler, który pożądał żony Purukupali. Pewnego dnia poszli razem do lasu, zostawiając jej syna w cieniu drzewa. Jednak podczas ich nieobecności cień przesunął się i dziecko zmarło z gorąca. Purukupali wpadł w gniew, i ogłosił, że od tej pory ludzie będą umierali. Tjapara obiecał przywrócić dziecku życie. Obaj zaczęli walczyć nad ciałem, ale w końcu Purukupali zabrał je i odszedł w morze. Tjapara zamienił się w księżyc. Ślady na księżycu to blizny po ranach zadanych w walce.

Rangda - "Wdowa". Sroga królowa-czarodziejka z Bali. Opisywana jako kobieta prawie naga, o długich włosach i paznokciach, jest przywódczynią grupy złych wiedźm. Jej nieśmiertelnym wrogiem jest król-duch Barong, który był zajadłym przeciwnikiem zła. Walka między Rangdą i Barongiem, przedstawiana w balijskim tańcu, zawsze kończyła się zwycięstwem Baronga nad Rangdą. Pierwowzorem Rangdy jest najprawdopodobniej osoba legendarnej złej królowej panującej na Bali w XI wieku imieniem Mahendradatta.

Radin - osiemnastowieczny przywódca Ibanów, morskich Dajaków z wyspy Borneo. Związana z nim legenda mówi o głodnym duchu, który zesłał na swój naród ospę. Po zwycięskiej bitwie w pobliżu Betong, w której zebrał wiele głów przeciwników, Radin zdecydował się zorganizować święto ptaków, gawai burong, i zaprosił na ucztę pozostałych wodzów wojennych i inne wysokie rangą osoby. Podczas uczty kilku starszych gości powiedziało mu, że wizerunek kalao (dzioborożca), świętego ptaka Sengalong Burong, boga ptaków i patrona łowców głów, musi być usunięty ze wsi w ciągu trzech dni po zakończeniu uroczystości, a samo miejsce, gdzie się odbywały, również musi być opuszczone. Radin posłuchał owych słów tylko w połowie: obraz świętego ptaka został usunięty, lecz on sam pozostał w „długim domu”, w wiosce pod jednym dachem. Kilka dni później jego ludzie zaczęli umierać na ospę. W ciągu trzech kolejnych nocy Radin, zmartwiony wzrastającą liczbą zgonów, słyszał melodię pięknej piosenki, której słowa wyrażały satysfakcję z powodu cierpienia ludzi. W czwartą noc wziął maczetę i ukrył się w rulonie maty. Kiedy głodny duch, śpiewając o słodyczy ludzkiego ciała, zaczął zbliżać się do kryjówki, Radin wyskoczył z ukrycia i ugodził maczetą niewidzialnego ducha. Następnego dnia poszedł obejrzeć wizerunek kalao i ze zdziwieniem zauważył, że obraz leży na ziemi i jest przecięty jakby ogromnym nożem. Zakłopotany prosił o radę osoby równe mu stanem, które powiedziały mu, że święty obraz jest zbyt potężny i że lepiej w ogóle go usunąć, co Radin natychmiast uczynił.

Rona - zachłanna kanibalka z mitologii Tahiti. Rona, zwana również „Długie Zęby” miała piękną córkę imieniem Hina, która zakochała się w mężczyźnie imieniem Monoi. Jednak Rona pojmała Monoi i pożarła go. Hina zwróciła się o pomoc do No'a-huruhuru (czyli „Włochatego Wodza”) i Rona została zabita.

Sida, Sido, Soido, Sosom, Souw - wędrowny bohater kultowy ludu Papui. Sida występuje w mitologii plemion mieszkających wzdłuż rzeki Fly i Purari na północy Papui w górzystym wnętrzu wyspy. Podobnie jak bohaterowie plemion australijskich Aborygenów przemierzał pierwotny krajobraz, kształtując środowisko naturalne, aby zaznaczyć miejsca, obok których przechodził i nadawał nazwy stworzeniom i roślinom. Na przykład małe jezioro to pamiątka po jego siusianiu. Każde plemię zna wydarzenia jakie miały miejsce na jego terytorium. W większości miejsc mity są częścią tajemniczego kultu męskiego i były znane tylko wtajemniczonym. Sida jest przedstawiany jako posiadacz bardzo długiego penisa, który wstydził się swego apetytu seksualnego. Według Daribi penis Sidy próbował wedrzeć się w młodą kobietę, ale ona zaczęła krzyczeć, więc się wycofał. Rozwścieczony z powodu takiego upokorzenia bohater sprowadził na rodzaj ludzki wojnę, śmierć i czary. Ale potem, gdy powędrował na wyżyny, pozostawił tam swoje włosy, które zamieniły się w świnie i psy, pożyteczne zwierzęta domowe. W innym micie jest on tym, który dał ludziom pierwsze warzywa i pierwsze połowy ryb.

Sujata - bohaterka popularnego buddyjskiego mitu z Tajlandii. Sujata, córka bogatego właściciela ziemskiego, urodziła syna i pragnęła złożyć bogu drzewa bo lub pipal (ficus religiosa), ofiarę dziękczynną z ryżu zmieszanego z tłustym mlekiem. Zbliżyła się do kogoś, kto siedział pod drzewem, gdyż wzięła go za boga. W rzeczywistości był to Budda w pierwszym z 49 dni oświecenia. Przez cały ten czas Budda żywił się ryżem i mlekiem, które ofiarowywała mu Sujata.

Surong Gunting - bohater kultowy ludu Iban z Borneo. Surong Gunting jechał na spotkanie ze swym dziadkiem, duchem zwanym Sengalong Burong. Po drodze dowiedział się od gwiazdy o rocznym cyklu uprawy roli, a Sengalong nauczył go wielu obrzędów i ptasich wróżb pomagających w uprawie roli i łowiectwie. Surong został odesłany do domu po zapłodnieniu swojej ciotki. Był to ciężki grzech, który mógł zniszczyć zbiory. Po powrocie do domu przekazał ludziom całą zdobytą wiedzę.

Tiv'r - plemienny bohater kulturowy ludu z regionu Trans-Fly w Papui Nowej Gwinei. Pewnego dnia Tiv'r usłyszał słabe ryczenie z wnętrza macicy swej żony. Posłał różne ptaki, aby sprawdziły, co jest przyczyną tego hałasu, i jeden z nich wydobył pierwszego ryczywoła. Duch tego instrumentu muzycznego nazwany był Tokijenijeni i był synem Tiv'r. Ryczywół to kawał drewna na linie, który, kręcony wokół głowy, wydaje ryczący odgłos będący według wierzeń głosem ducha tego instrumentu. Ryczywoły są powszechnie używane w Melanezji podczas tajemnych obrzędów męskiej inicjacji seksualnej.

Tujul - dobrotliwe skrzaty, wykonujące wszelkie polecenia ludzi.

Yinlugen Bud - według podań ludu Chewong z Malajów były to duch drzew, który nauczył ludzi dzielić się żywnością po polowaniu, a także rodzić i wychowywać dzieci.

5



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
mit. germańska inne p, Mitologie
mit. germańska boginie, Mitologie
Mit o Dedalu i Ikarze, Mitologia
mit. germańska miejsca, Mitologie
mit. perska(irańska), Mitologie
mit. germańska bogowie, Mitologie
MIT O DEDALU I IKARZE, Mitologia
18 Mit mityzacja mitologie wsp Nieznany (2)
mit. buddyjska, Mitologie
18 Mit mityzacja mitologie wspólczesne
Mit o Tezeuszu streszczenie, Szkoła, Mitologia grecka
Motywy mitologiczne we współczesnej poezji (mit o?dalu i Ikarze)
mit. sumeryjska i babilońska zagadnienia, Mitologie
mit. sumeryjska i babilońska bogowie, Mitologie
3. Mit o stworzeniu i zachowaniu ładu świata, Mitologia Słowian
mit. hetycka, Mitologie
mit. sumeryjska i babilońska boginie, Mitologie
mit. koreańska, Mitologie

więcej podobnych podstron