PODSTAWOWA OPIEKA ZDROWOTNA

Adam J. Sybilski

ZAKŁAD PROFILAKTYKI ZAGROŻEŃ ŚRODOWISKOWYCH

AM W WARSZAWIE

Zakres i definicje

Kilka słów o historii

Czarownicy ; Zakonnicy; Zielarze, „baby”; Kowale - dentyści; Cyrulicy; Balwiarze; Fizycy

Polska, okres zaborów

Lekarze „wolnopraktykujący”

Lekarze kas chorych w zaborze pruskim

W XIX wieku profesorami i rektorami uniwersytetów byli medycy z praktyką ogólną

Polska, okres międzywojenny

Od 1935 roku działa ubezpieczalnia społeczna w ramach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

15-20% ludności Polski miała jakąś formę ubezpieczenia- porady w ambulatorium lub w domu dla ubezpieczonych i ich rodzin

Polska po 1945 roku

Ustawa z października 1948 roku o zakładach społecznej służby zdrowia (zssz) i planowej gospodarce w służbie zdrowia (model radziecki)

odpowiedzialność państwa

jednolity, zcentralizowany system kierowania

zssz są jednostkami budżetowymi

W 1950 roku wydzielono akademie medyczne z uniwersytetów i zlikwidowano izby lekarskie

W 1951, przeprowadzono nacjonalizacje aptek.

Ustanowiono odrębność organizacyjną dla służby zdrowia: wojskowej, kolejowej i bezpieczeństwa publicznego.

Od 1952 roku organizacja POZ oparta została o zasady rejonizacji i trójszczeblowe poziomy usług leczniczo-zapobiegawczych (rejony, obwody, wojewódzkie przychodnie)

Tzw. „białe niedziele” dla ludności wiejskiej

Od 1953, intensywny rozwój przemysłowej służby zdrowia

Od 1956, ustalono jednolite zasady POZ dla studentów

W 1963 roku powstaje specjalizacja medycyny ogólnej

Przymus pracy, przymus służby wojskowej dla lekarzy

W krótkim czasie rozbudowano struktury: szpitale, przychodnie, kadry oraz biurokracje

Rozbudowano nadzór i kontrole oparte o fikcyjną sprawozdawczość

W latach 1973-75 zespolono opiekę otwartą i zamkniętą i powstały Zespoły Opieki Zdrowotnej (ZOZ)

Stworzono system bodźców zachęcających lekarzy do pracy w mniej atrakcyjnych miejscach

Lekarze nie mieli kompetencji i nie chcieli pracować w POZ, byli źle wynagradzani (siatka płac), nie przestrzegali godzin pracy, poszerzała się „szara strefa”, pogarszały relacje lekarz -pacjent

Definicje POZ

1971

System Świadczeń zapobiegawczych oraz terapeutyczno-rehabilitacyjnych z zakresu medycyny ogólnej (interny), pediatrii, położnictwa i ginekologii oraz stomatologii, zmierzający do zadośćuczynienia potrzebom zdrowotnym ludności zamieszkującej teren stanowiący rejon zapobiegawczo- leczniczy

Opieka jest zespołowa, uporządkowana, systematyczna, czynna

1987

stanowi zasadniczy czynnik strukturalny w naszym systemie organizacji ochrony zdrowia;

funkcją POZ jest opieka medyczna i socjalna sprawowana w sposób powszechnie dostępny, ciągły, zespołowy, ukierunkowany zapobiegawczo, zorientowany na jednostkę, rodzinę i środowisko;

stanowi ona miejsce pierwszych kontaktów pacjentów ze służbą zdrowia;

swoją działalnością obejmuje trzy zasadnicze środowiska: zamieszkania, pracy i nauki

Wady systemu POZ przed reformą

• brak jednego lekarza POZ odpowiedzialnego za całość opieki

• nadużywanie świadczeń specjalistycznych i diagnostycznych, bez wymiernych korzyści dla pacjenta

• brak współpracy pomiędzy lekarzem rejonowym, pielęgniarką środowiskową i pracownikiem socjalnym

• zła współpraca lekarza rejonowego z poradniami specjalistycznymi i szpitalem

Reformy Służby Zdrowia

1989 - Ustawa o Działalności Gospodarczej

prywatyzacja aptek;

prywatyzacja stomatologii

1997 - ustawa o POZ

2003 - ustawa o NFZ

2004 - orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego

Lekarz rodzinny

Lekarz rodzinny (LR) jest specjalistą, który odbył odpowiednie szkolenie podyplomowe i zapewnia opiekę zdrowotna (medyczną, psychologiczną i społeczną) osobom, które go wybrały.

LR zapewnia łatwo dostępną, całościową i ciągłą opiekę zdrowotną niezależnie od wieku, płci oraz rodzaju choroby i dolegliwości.

LR z uwagi na swoje kompetencje i zaufanie osób i rodzin, ma najlepsze kwalifikacje (podstawy) do działania na rzecz pacjenta i doradzania mu w zakresie wszystkich spraw związanych ze zdrowiem.

LR wykonuje swój zawód promując zdrowy styl życia, zapobiegając chorobom oraz zapewniając odpowiednie leczenie i rehabilitację bezpośrednio lub poprzez usługi specjalistycznych jednostek służby zdrowia.

LR ustawicznie pogłębia swoja wiedzę i umiejętności oraz kształtuje postawy stanowiące podstawę właściwej opieki nad pacjentem.

LR posiadający motywację, znajomość metodologii i narzędzi prowadzi badania naukowe.

LR uznaje swoją zawodową odpowiedzialność wobec osób zapisanych na jego listę i społeczności lokalnej.

Medycyna rodzinna

Medycyna rodzinna jest akademicką dyscypliną naukową o charakterze edukacyjnym i badawczym, opartą na dowodach naukowych i badaniach klinicznych, zorientowaną na poz.

Zajmuje się problemami pacjenta w punkcie (miejscu) wejścia do systemu ochrony zdrowia, zapewniając łatwy i równy dostęp do opieki zdrowotnej osobom ze wszystkimi problemami, dolegliwościami i chorobami niezależnie od wieku, płci i innych czynników.

Zapewnia osobie, rodzinie i społeczności lokalnej, ogólną, ciągłą, całościową, koordynowaną i opartą na współpracy opiekę zdrowotną.

Opieka zdrowotna w zakresie medycyny rodzinnej integruje biomedyczne, psychologiczno-behawioralne, socjalne i środowiskowe rozumienie zdrowia.

Medycyna rodzinna umożliwia jedyną w swoim rodzaju, trwającą dłuższy czas relację lekarza z pacjentem i grupą osób zapisaną na liście, co umożliwia efektywne działania.

Medycyna rodzinna - korzyści dla lekarza (POZ)

• prywatna praktyka za publiczne pieniądze

• wariant kontraktowy - przywrócenie zasady wolnego wykonywania zawodu

• pełna samodzielność z pełną odpowiedzialnością (pracownicy, finanse)

• wysoka satysfakcja

• Medycyna rodzinna - korzyści dla dysponentów środków publicznych

• LR jako „gate-keeper” załatwia 80% problemów medycznych pacjentów

• poprzez regulacje obszarów referencyjnych ogranicza „szarą strefę”

• wpływa pozytywnie na rozwój rynku regulowanego w OZ, na obniżkę kosztów

• uruchamia mikro mechanizmy sprzyjające rozwojowi jakości i efektywności

Co powinna dać medycyna rodzinna?

• poprawę jakości życia podopiecznych

• wzrost poczucia bezpieczeństwa

• wybór lekarza POZ

• poprawę bezpieczeństwa i skuteczności procedur

• poprawę dostępu i jakości świadczeń

• zmianę zachowań zdrowotnych podopiecznych

Rodzaje praktyki lekarza rodzinnego

• Praktyka indywidualna

• Zespól praktyk indywidualnych

• Praktyka grupowa

Możliwe obszary współpracy Zespołu Opieki Podstawowej

• Mobilizacja lokalnych środowisk na rzecz zdrowia

• Edukacja medyczno-społeczna i prozdrowotna jednostki i rodziny

• Diagnoza i terapia rodziny

• Utrata pracy, poradnictwo zawodowe, problemy emerytalno-rentowe

• Możliwe obszary współpracy Zespołu Opieki Podstawowej

• Promocja zdrowia psychicznego

• Umożliwienie niepełnosprawnym powrót do czynnego życia

• Ograniczenie używania substancji psychoaktywnych

• Zagrożenie patologią i patologią społeczną

• Możliwe obszary współpracy Zespołu Opieki Podstawowej

• Zwiększenie dostępności do niezbędnych świadczeń zdrowotnych

• Nadzór sanitarny, zapobieganie chorobom zakaźnym

• Klęski żywiołowe

Prawo w Podstawowej Opiece Zdrowotnej

Ustawy

• Ustawa o zawodzie pielęgniarki i położnej (ze zmianami)

• Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym

• Ustawa o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia

Podstawy prawne funkcjonowania pielęgniarskiej opieki środowiskowej

Uwarunkowania prawne

Pielęgniarska opieka środowiskowa/rodzinna realizowana jest przez pielęgniarki, których działalność powinna być zgodna z zakresem opisanym w następujących aktach prawnych:

• ustawie z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych,

• ustawie z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej,

• ustawie z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej

• rozporządzeniu MZiOS z dnia 2 września 1997 r. w sprawie zakresu i rodzaju świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych wykonywanych przez pielęgniarkę samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego oraz zakresu i rodzaju takich świadczeń wykonywanych przez położną samodzielnie,

• rozporządzeniu MZiOS z dnia 4 kwietnia 2000 r. w sprawie wymagań, jakimi powinny odpowiadać pod względem technicznym i sanitarnym urządzenia i pomieszczenia, w których można wykonywać indywidualna praktykę, indywidualna specjalistyczną praktykę i grupową praktykę pielęgniarek i położnych,

• Uwarunkowania prawne

• rozporządzeniu MZiOS z dnia 21 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu świadczeń opieki zdrowotnej, w tym badań przesiewowych,

• Kodeksie Etyki Zawodowej Polskiej Pielęgniarki i Położnej z grudnia 1995 r.,

• Kodeksie Pracy,

• ustalonych standardach praktyki zawodowej.

Opieka pielęgniarska realizowana jest przez pielęgniarki posiadające następujące kwalifikacje:

• dyplom szkoły pielęgniarskiej

• aktualne prawo wykonywania zawodu

• zaświadczenie o ukończonym kursie dla pielęgniarek środowiskowych/rodzinnych

Dopuszcza się możliwość realizacji umowy kontraktowej przez pielęgniarkę nieposiadającą ukończonego kursu dla pielęgniarek środowiskowych pod warunkiem złożenia pisemnego oświadczenia o ukończeniu ww. kursu w ciągu 12 miesięcy od chwili rozpoczęcia realizacji umowy.

Pielęgniarską opiekę środowiskową/rodzinną mogą realizować:

• pielęgniarskie praktyki indywidualne,

• pielęgniarskie specjalistyczne praktyki indywidualne,

• pielęgniarskie praktyki grupowe,

• pielęgniarskie specjalistyczne praktyki grupowe,

• publiczne zakłady opieki zdrowotnej,

• niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej.

Proces szkolenia pielęgniarek

Szkołą pielęgniarską prowadzącą kształcenie w zawodzie pielęgniarki jest

• szkoła pomaturalna

• wyższa szkoła zawodowa

• szkoła wyższa, prowadząca kształcenie w formie:

studiów magisterskich

studiów wyższych zawodowych

Absolwent w/w szkół uzyskuje:

• tytuł zawodowy pielęgniarki

• tytuł zawodowy licencjata pielęgniarstwa

• tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa

Krajową Radę Akredytacyjną Szkolnictwa Medycznego

Ustawa tworzy Krajową Radę Akredytacyjną Szkolnictwa Medycznego, działającą przy ministrze do spraw zdrowia.

W skład Krajowej Rady wchodzi do 12 członków, powoływanych i odwoływanych przez ministra spośród kandydatów zgłoszonych w połowie przez szkoły oraz w połowie przez samorząd pielęgniarek i położnych, stowarzyszenia i organizacje zawodowe pielęgniarek i położnych.

Kadencja Krajowej Rady trwa 4 lata.

Krajowa Rada działa na posiedzeniach.

W posiedzeniach uczestniczą, z głosem doradczym, przedstawiciel ministra właściwego do spraw zdrowia i szkolnictwa wyższego.

Zdania Krajowej Rady

• ocena, czy szkoła wyższa ubiegająca się o akredytację spełnia standardy kształcenia, w tym wymogi programowe

• bieżąca ocena spełniania przez szkoły standardów kształcenia, w szczególności poprzez wizytację szkół i analizę wyników nauczania

• występowanie do ministra z wnioskami o wydanie akredytacji lub jej cofnięcie w przypadku niespełnienia standardów kształcenia

Przedmiotem wizytacji szkół jest badanie przebiegu i warunków realizacji procesu nauczania.

W trakcie trwania wizytacji szkoła jest obowiązana udostępnić wszelkie dokumenty i udzielić wyjaśnień w sprawach objętych celem wizytacji.

Prace Krajowej Rady są finansowane z budżetu państwa

Wyższe szkoły pielęgniarskie obowiązane są uzyskać akredytację potwierdzającą spełnianie standardów kształcenia.

Akredytację uzyskuje się po dokonaniu oceny spełniania przez szkołę standardów kształcenia.

Standardy kształcenia określa, w drodze rozporządzenia, właściwy minister, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady.

Standardy uwzględniają

• sposób realizacji programu kształcenia

• kadrę prowadzącą kształcenie

• bazę dydaktyczną, w tym szkolenia praktycznego

• posiadanie wewnętrznego systemu oceny jakości kształcenia

Akredytację uzyskuje się na okres od 3 do 5 lat

Cofnięcie akredytacji powoduje wstrzymanie rekrutacji do czasu ponownego uzyskania akredytacji.

Uzyskanie akredytacji potwierdza certyfikat wydawany przez ministra właściwego do spraw zdrowia, na wniosek Krajowej Rady.

Podstawy prawne funkcjonowania POZ

Organizacja

Zgodnie z art.53 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym „NFZ zawiera umowy o udzielanie świadczeń ze świadczeniodawcami posiadającymi uprawnienia do udzielania świadczeń na podstawie odrębnych przepisów.

Świadczenia medyczne z zakresu poz mogą być realizowane przez:

• prywatne indywidualne praktyki lekarskie

• grupowe praktyki lekarskie

• niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej

• publiczne zakłady opieki zdrowotnej

Miejsce wykonywania indywidualnej (specjalistycznej) praktyki lekarskiej musi spełniać warunki określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki społecznej z dnia 23 kwietnia 1998 roku w sprawie wymagań, jakimi powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym urządzenia i pomieszczenia, w których można wykonywać indywidualną praktykę lekarską i indywidualną specjalistyczna praktykę lekarską.

Sprawy związane z organizacją zakładów opieki zdrowotnej reguluje ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 30.08.1991 r. (z późniejszymi zmianami) oraz rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 21.09.1992r. W sprawie wymagań, jakimi powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładów opieki zdrowotnej. Natomiast sprawy związane z rejestracją i prowadzeniem praktyki reguluje ustawa o zawodzie lekarza z 5 grudnia 1996 r.

Świadczenia medyczne z zakresu poz realizowane są przez zespół lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (lekarza rodzinnego), w skład którego wchodzą:

• lekarz rodzinny (lekarz ze specjalizacją z medycyny rodzinnej), w przypadku braku specjalizacji z medycyny rodzinnej wskazane jest posiadanie specjalizacji z medycyny ogólnej.

• pielęgniarka środowiskowa/rodzinna

• położna środowiskowa/rodzinna

• pielęgniarki (rejestratorki) zatrudnione w zakładzie poz.

Co i jak kontraktujemy?

Opieka pielęgniarki środowiskowej/rodzinnej jest kontraktowana na dwa sposoby:

w ramach zakładu podstawowej opieki zdrowotnej lub

na podstawie odrębnej umowy - wówczas zakład opieki zdrowotnej, indywidualna lub grupowa praktyka pielęgniarska posiada podpisaną „deklarację współpracy” z jednostką podstawowej opieki zdrowotnej, nad której podopiecznymi sprawuje opiekę pielęgniarską

Jednostki podstawowej opieki zdrowotnej mogą nadal zawierać jeden kontrakt, na podstawie, którego w ramach podstawowej opieki zdrowotnej udzielają świadczeń lekarz, pielęgniarka i położna środowiskowa.

Zakłady opieki zdrowotnej, grupowe lub indywidualne praktyki pielęgniarskie i położnicze wykonujące usługi położnej środowiskowej/rodzinnej lub pielęgniarki środowiskowej/rodzinnej mogą zawrzeć odrębny kontrakt z NFZ, pod warunkiem, że przedstawią podpisaną „deklarację współpracy” z jednostką podstawowej opieki zdrowotnej posiadającą umowę z NFZ na świadczenia z tego zakresu.

Jednostką kontraktowa/rozliczeniową dla pielęgniarskiej opieki środowiskowej/rodzinnej jest podopieczny.

Zarząd NFZ ustala wielkość maksymalnej stawki kapitalizacyjnej przeznaczonej na opiekę nad jednym podopiecznym w ciągu roku, biorąc pod uwagę planowaną wielkość wpływu ze składki na ubezpieczenie zdrowotne. Finansowanie opieki odbywa się w transzach miesięcznych. Liczba podopiecznych jest comiesięcznie weryfikowana i wynika ze sprawozdania świadczeniodawcy.

Za podopiecznego objętego opieką w ramach pielęgniarskiej opieki środowiskowej/rodzinnej uznaje się osobę zadeklarowaną do zakładu podstawowej opieki zdrowotnej, z którym zakład realizujący pielęgniarską opiekę środowiskową/rodzinną podpisał umowę o współpracy w tym zakresie.

Liczba podopiecznych przypadających na jeden etat przeliczeniowy (średnio 40 godzin tygodniowo) pielęgniarki realizującej zadania w ramach pielęgniarskiej opieki środowiskowej/rodzinnej nie może przekroczyć 2750 podopiecznych.

Stawka kapitacyjna obejmuje finansowanie świadczeń pielęgniarki środowiskowej/ rodzinnej realizowanych w zakładzie lub w miejscu pobytu podopiecznego (zameldowania)

Pielęgniarki realizujące zadania pielęgniarskiej opieki środowiskowej/rodzinnej wykonują nie tylko zalecenia lekarzy rodzinnych/ lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej nad osobami zadeklarowanymi w ramach pielęgniarskiej opieki środowiskowej/rodzinnej, lecz przede wszystkim zadania leżące w kompetencjach pielęgniarek środowiskowych/rodzinnych, wykonywane z własnej inicjatywy w zakresie określonym w aktach prawnych.

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna odpowiada za opiekę zdrowotną nad swoimi podopiecznymi.

Dotyczy to realizowanych przez nią świadczeń zdrowotnych. Podejmuje decyzje i jest odpowiedzialna za ich konsekwencje.

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna samodzielnie organizuje pracę na swoim stanowisku, diagnozuje, planuje i realizuje opiekę pielęgniarską nad podopiecznymi zgodnie z wybranym modelem procesu pielęgnowania, a także samodzielnie ustala sposoby, formy, metody realizacji kompleksowej opieki pielęgniarskiej nad pacjentami, zgodnie z wiedzą, umiejętnościami i standardami obowiązującymi w pielęgniarstwie oraz kodeksem etyki zawodowej.

Zdania pielęgniarki środowiskowej

1. Świadczenia zapobiegawcze

• udzielanie porad z zakresu samopielęgnacji dzieci i dorosłych,

• propagowanie zdrowego stylu życia,

• wykonywanie szczepień ochronnych,

• organizowanie grup wsparcia,

• organizowanie izolacji chorych zakaźnie w warunkach domowych i w miejscach publicznych.

2. Świadczenia diagnostyczne

• przeprowadzanie wywiadów środowiskowych,

• wykonywanie pielęgniarskich badań fizykalnych za pomocą metod obserwacji, dotyku, opukiwania, osłuchiwania, pomiarów za pomocą aparatury i sprzętu,

• wykonywanie pomiarów ciśnienia, tętna, temperatury, ostrości wzroku, widzenia barw, słuchu, masy ciała.

• pobieranie materiału do badań diagnostycznych

• rozpoznawanie problemów zdrowotnych pacjentów/podopiecznych,

• ocena i monitorowanie bólu, ogólnego stanu chorego, procesu jego zdrowienia.

3. Świadczenia terapeutyczno -lecznicze

• ustalanie diety w żywieniu pacjenta przewlekle chorego w porozumieniu z lekarzem prowadzącym,

• dobieranie technik żywienia w zależności od stanu chorego,

• zakładanie cewnika do pęcherza moczowego,

• wykonywanie wlewów doodbytniczych,

• podawanie leków różnymi drogami wg zleconych dawek,

• wykonywanie iniekcji dożylnych, domięśniowych, podskórnych i śródskórnych,

• wykonywanie wlewów dożylnych,

• opatrywanie ran, wykonywanie opatrunków,

• wykonywanie inhalacji,

• stosowanie baniek próżniowych,

• wykonywanie EKG

• udzielanie pierwszej pomocy w stanach zagrożenia życia, w nagłych zachorowaniach,

• stosowanie farmakologicznego leczenia skóry (smarowanie, wcieranie, okłady).

4. Świadczenia rehabilitacyjne

• koordynowanie rehabilitacji przyłóżkowej zapobiegającej powikłaniom wynikającym z długotrwałego unieruchomienia pacjenta,

• prowadzenie usprawniania ruchowego,

• ćwiczenie odruchu ssania i połykania po porażeniach mózgowo-rdzeniowych,

• prowadzenie gimnastyki oddechowej i oklepywanie klatki piersiowej.

5. Świadczenia pielęgnacyjno - higieniczne

• wykonywanie usług pielęgnacyjno - higienicznych,

• toaleta ciała, kąpiele lecznicze,

• wykonywanie czynności zapobiegających powstawaniu odleżyn.

6. Świadczenia socjalno - bytowe

• koordynowanie i organizowanie działań na rzecz podopiecznego dotyczących spraw socjalnych poprzez instytucje, stowarzyszenia, organizacje pozarządowe i placówki ochrony zdrowia.

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna ma obowiązek prowadzić dokumentację medyczną zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Do chwili wydania nowych regulacji prawnych pielęgniarka środowiskowa/rodzinna ma obowiązek prowadzić następującą dokumentację medyczną według podanych wzorów:

• Kartę opieki środowiskowej

• Kartę indywidualnej opieki (pielęgnacji)

• Kartę wizyt pielęgniarskich

Świadczenia z zakresu pielęgniarskiej opieki środowiskowej/rodzinnej powinny być realizowane przez 7 dni w tygodniu - od poniedziałku do piątku, w soboty i niedziele w zależności od potrzeb.

Zadania z zakresu pielęgniarskiej opieki środodowiskowej pielęgniarki realizują w porozumieniu z lekarzem rodzinnym, lekarzami specjalistami, położną środowiskową, pielęgniarką szkolną, rehabilitantem oraz pracownikiem socjalnym.

W przypadku objęcia pacjenta opieką przez pielęgniarkę domową, pielęgniarka środowiskowa zobowiązana jest do ścisłej współpracy z nią. (Pielęgniarska opieka domowa jest przez NFZ kontraktowana od 2001 roku. Jest to opieka nad osobami obłożnie i przewlekle chorymi przebywającymi w domu, którzy wymagają wzmożonej opieki pielęgniarskiej).

Podsumowanie

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna to pielęgniarka pracująca w podstawowej opiece zdrowotnej, wypełniająca funkcje pielęgniarskie wobec rodziny i jej członków, społeczności lokalnej, w środowisku ich zamieszkania w sytuacji zdrowia, choroby i niepełnosprawności.

Zgodnie ze specyfiką miejsca świadczenia usług, pielęgniarka środowiskowa/rodzinna podejmuje działania z zakresu:

• promocji zdrowia,

• profilaktyki chorób,

• świadczeń leczniczych,

• świadczeń diagnostycznych,

• świadczeń rehabilitacyjnych.

Pielęgniarka środowiskowa/rodzinna realizuje kompleksową opiekę nad jednostką, rodziną i populacją lokalną w zakresie zgodnym z jej przygotowaniem zawodowym, obejmującym ocenę stanu zdrowia i działania pielęgniarskie:

• nad osobami zdrowymi i chorymi niezależnie od płci i wieku

• nad dziećmi od 6 tygodnia życia - zdrowymi i chorymi,

• nad osobami niepełnosprawnymi,

• nad osobami w stanie terminalnym (nie objętymi opieką przez hospicjum domowe)

ORGANIZACJA ZAKŁADU POZ

REJESTRACJA INDYWIDUALNEJ PRAKYKI W OIL

Warunki uzyskania wpisu do rejestru OIL

• Posiadanie pomieszczeń, w których będą świadczone usługi medyczne

• Pozytywna opinia sanepidu dopuszczająca pomieszczenia praktyki do działalności w zakresie POZ

• Wyposażenie gabinetu w sprzęt i aparaturę niezbędne do wykonywania świadczeń w POZ

Po uzyskaniu wpisu do rejestru OIL jest konieczne:

• uzyskanie numeru statystycznego REGON w Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym

• wyrobienie pieczątki z nazwą, adresem i numerem REGON firmy

• założenie konta bankowego

• dokonanie zgłoszenia podatkowego i uzyskanie numeru NIP

REJESTRACJA ZAKŁADU OPIEKI ZDROWOTNEJ

Zespól lekarza rodzinnego może założyć niepubliczny zakład opieki zdrowotnej.

Do wymaganych dokumentów należy wówczas dołączyć decyzje o wpisie do rejestru wojewody oraz statut zakładu.

KONTRAKT Z NARODOWYM FUNDUSZEM ZDROWIA

NFZ ogłoszenia o konkursach ofert publikuje w prasie regionalnej, ogólnopolskiej i Biuletynie NFZ. Informacje o toczących się postępowaniach konkursowych oraz terminach ogłoszenia kolejnych konkursów na zawieranie umów o udzielanie świadczeń można uzyskać w siedzibie i oddziałach NFZ.

Pracownicy Funduszu w terminach określonych w ogłoszeniach wydają oferty i materiały, w których są określone warunki udzielania świadczeń, w szczególności wymagania stawiane oferentom, konieczne dokumenty, wykaz świadczeń, które w danym postępowaniu konkursowym NFZ zamierza kontraktować oraz wzory umów.

Podstawowe wymagane dokumenty

• dane świadczeniodawcy: nazwa, adres praktyki, REGON, NIP, wskazanie konta bankowego

• wpis do właściwego rejestru

• plan rzeczowo - finansowy (np. aktualna lub przewidywana liczba podopiecznych)

• informacja o warunkach lokalowych i wyposażeniu każdego miejsca wykonywania świadczeń

• stosowne opinie sanepidu

• informacja o kwalifikacjach personelu medycznego

POZ starający się o kontrakt z NFZ musi zapewnić ubezpieczonym

• dostęp do świadczeń (harmonogram pracy w każdym miejscu wykonywania świadczeń)

• kompleksowość udzielanych świadczeń (umowa na wykonywanie zlecanych przez lekarza badań laboratoryjnych, diagnostycznych, w tym rtg, zabiegów rehabilitacyjnych)

• ciągłość procesu udzielania świadczeń i ich jakość

Wymogi stawiane zakładowi POZ

• zakład realizujący zadania pielęgniarskiej opieki środowiskowej/rodzinnej powinien dysponować odpowiednim lokalem,

• rejestracja powinna być wyposażona w komputer umożliwiający przygotowanie sprawozdań z udzielanych świadczeń oraz rejestrację pacjentów objętych opieką, telefon.

Wymogi stawiane zakładowi POZ

• zalecane są: telefon z automatyczną sekretarką, pokój dla pielęgniarek, pomieszczenie przystosowane do przechowywania dokumentacji medycznej,

• świadczeniodawca realizujący umowę kontraktową musi posiadać umowę z podwykonawcą w zakresie:

sterylizacji materiałów i sprzętu medycznego,

utylizacji odpadów.

W części niejawnej komisja konkursowa może podjąć decyzję o przeprowadzeniu rokowań z oferentami, którzy złożyli najkorzystniejsze oferty.

Codzienna praca zakładu

• Udzielanie lekarskich i pielęgniarskich porad w zakładzie opieki zdrowotnej (przychodni rejonowej, praktyce lekarza rodzinnego, poradni)

• Udzielanie przez lekarza porad w domu chorego w przypadku, gdy lekarz przyjmujący zgłoszenie o zachorowaniu uznaje, że stan pacjenta nie pozwala na wykonanie porady w późniejszym terminie w siedzibie POZ, a równocześnie nie jest konieczne wezwanie zespołu pogotowia ratunkowego.

Codzienna praca zakładu

• Wizyty domowe pielęgniarki środowiskowej

• Szczepienia i bilanse zdrowia

• Kontakty z lekarzami poradni specjalistycznych oraz oddziałów szpitalnych

• Spotkania szkoleniowe zespołu praktyki

• Sprawy organizacyjne, sprawozdawczość

Lekarz POZ jest zobowiązany wezwać zespół pogotowia ratunkowego, gdy podczas udzielania porady lekarskiej pojawi się konieczność udzielenia pacjentowi pomocy doraźnej przez lekarski zespół pogotowia ratunkowego lub zachodzi konieczność przetransportowania pacjenta karetką w obecności tego zespołu do zoz w celu udzielenia mu specjalistycznej pomocy medycznej.

Zgodnie z przyjętymi uregulowaniami koszt wezwania lekarskiego zespołu pogotowia ratunkowego w powyżej opisanej sytuacji jest kosztem zakładu zatrudniającego lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, której ten zespół wezwał.

W przypadkach nagłych zachorowań lekarz rodzinny jest zobowiązany do udzielania porad przez całą dobę.

Ubezpieczony zadeklarowany do danego zakładu POZ powinien zostać poinformowany o zasadach świadczenia usług przez całą dobę.

Pacjentowi należy przekazać:

• informację o tygodniowym rozkładzie godzin udzielania świadczeń w zakładzie

• adres i telefon kontaktowy, pod którym dyżuruje lekarz POZ (lekarz rodzinny)

Lekarz POZ może swym podopiecznym zapewnić całodobową opiekę w formie dyżurów prowadzonych w zakładzie lub dyżurów prowadzonych w innej jednostce POZ na podstawie podpisanej umowy o współpracy w tym zakresie. Wymieniona umowa nie może być realizowana przez stacje pogotowia ratunkowego oraz izby przyjęć zakładów lecznictwa stacjonarnego. Ubezpieczony powinien zostać poinformowany o zasadach wykonywania świadczeń medycznych w godzinach popołudniowych i nocnych oraz w dni wolne od pracy.

Lekarz rodzinny jest odpowiedzialny za udzielanie świadczeń zdrowotnych swoim podopiecznym.

W godzinach pracy zajmuje się nimi bezpośrednio, poza godzinami pracy organizuje potrzebującym pomoc w ramach dyżurów pełnionych na zmianę z innymi lekarzami rodzinnymi.

Świadczenia medyczne z zakresu POZ dla podopiecznych powinny być wykonywane na terenie zakładu od poniedziałku do piątku w godzinach od 7⁰⁰ do 18⁰⁰ w soboty, niedziele i święta zakład powinien wykonywać świadczenia medyczne w ramach dyżurów.

Współpraca lekarza podstawowej opieki zdrowotnej z innymi zakładami

Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może w trakcie procesu diagnostyczno- leczniczego skorzystać z pomocy specjalistów wykonujących świadczenia medyczne w ramach poradni specjalistycznych. Skierowanie lekarza poz może mieć formę skierowanie na:

• konsultację,

• konsultację i ewentualne przejecie pacjenta,

• kontynuowanie leczenia

Kierując pacjenta do poradni specjalistycznej lekarz rodzinny powinien udostępnić specjaliście:

• niezbędną informację medyczną o pacjencie: wywiad, badanie przedmiotowe, badania dodatkowe

• rozpoznanie,

• sformułowany cel konsultacji.

Badania zlecane pacjentom przez lekarza specjalistę w toku ich leczenia są finansowane przez poradnię specjalistyczną (nie finansuje ich lekarz podstawowej opieki lekarskiej).

Jeżeli celem skierowania do poradni specjalistycznej jest konsultacja lekarska, obowiązkiem lekarza poz jest uprzednie skierowanie na podstawowe badania diagnostyczne, niezbędne do przeprowadzenia prawidłowej konsultacji.

Lekarz poz powinien oczekiwać od specjalisty:

• ustalenia rozpoznania,

• wskazówek na temat dalszego postępowania z chorym (określenia czynników zagrożenia, optymalnej diety, sugestii dotyczących sposobu leczenia oraz częstotliwości i rodzaju diagnostycznych badań kontrolnych).

Kierując ubezpieczonego do zakładu lecznictwa zamkniętego lekarz podstawowej opieki zdrowotnej powinien przekazać niezbędne informacje o pacjencie, wyniki dotychczasowych badań diagnostycznych i konsultacji, rozpoznanie.

Koszty diagnostyczno - lecznicze wynikające z procesu hospitalizacji chorego pokrywa zakład lecznictwa zamkniętego, w którym przebywa pacjent.

Skierowania i zlecenia lekarskie wystawiane przez lekarza powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego powinny być opatrzone:

• czytelną pieczątką zakładu (praktyki), w którym zostało wystawione skierowanie, wraz z numerem umowy zakładu z NFZ,

• czytelną pieczątka zawierającą numer prawa wykonywania zawodu lekarza kierującego.

Świadczenia ambulatoryjne z zakresu specjalistycznej opieki zdrowotnej są udzielane ubezpieczonym na podstawie skierowania lekarza powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, z wyjątkiem świadczeń:

• ginekologa i położnika,

• stomatologa,

• dermatologa i wenerologa,

• onkologa,

• psychiatry

• lecznictwa odwykowego dla osób uzależnionych i współuzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych oraz od tytoniu,

• dla osób zakażonych wirusem HIV,

• dla osób chorych na gruźlicę,

• dla kombatantów w zakresie chorób wojennych i obozowych.

Do specjalistów wymienionych powyżej można udać się więc bez skierowania.

Ubezpieczony ma prawo wybrać poradnie specjalistyczną oraz oddział szpitalny spośród wszystkich zakładów posiadających kontrakt z NFZ. Wybór ten może być dokonany tylko spośród poradni i oddziałów świadczących usługi w zakresie profilu specjalistycznego określonego w skierowaniu wystawionym przez lekarza kierującego.

Wybór i zmiana lekarza POZ

Dla ubezpieczonego najważniejszym lekarzem w zreformowanym systemie opieki zdrowotnej jest lekarz rodzinny świadczący usługi z zakresu poz w ramach zawartego kontraktu z NFZ.

Usługi te mogą być świadczone przez lekarza:

• prowadzącego indywidualną lub grupową praktykę lekarską,

• zatrudnionego w samodzielnym publicznym lub niepublicznym zakładzie opieki zdrowotnej tzn. zatrudnionego w przychodni lub innym gabinecie posiadającym umowę z NFZ na świadczenie usług w tym zakresie.

Dokonując zmiany lekarza poz należy mieć na uwadze, że zgodnie z art.. 60 ust. 1 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym każdy ubezpieczony ma prawo wyboru lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarza rodzinnego spośród lekarzy ubezpieczenia zdrowotnego współpracujących z NFZ.

w tym celu należy złożyć wypełnioną deklarację w wybranej placówce, wskazując konkretnego lekarza.

W celu dokonania zmiany lekarza podstawowej opieki zdrowotnej:

• w poprzednio wybranej jednostce poz należy złożyć oświadczenie w formie pisemnej (na odwrocie złożonej uprzednio deklaracji lub innym formularzu) informujące o chęci rezygnacji z usług tej jednostki, co będzie podstawą do usunięcia danych osobowych z ewidencji komputerowej;

• następnie należy złożyć nową deklarację w jednostce usług, której pragnie się korzystać.

Wyboru lekarza poz dokonuje się przez złożenie stosownej deklaracji w wybranej jednostce poz.

Osoba ubezpieczona nie ma obowiązku powiadamiać NFZ o dokonanej zmianie.

Złożenie następnej (każdej następnej) deklaracji jest wyrazem podjętej przez ubezpieczonego decyzji o rezygnacji albo z usług uprzednio wybranego lekarza poz albo z usług jednostki poz, w której ubezpieczony uprzednio złożył deklarację. Jeżeli jednak ubezpieczony zmienia wybranego przez siebie lekarza poz bez zgody NFZ przed upływem 6 miesięcy od poprzedniego wyboru, wnosi do NFZ opłatę rejestracyjną w wysokości 2,5% przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału.

Wielokrotnie powodem zmiany lekarza jest niezadowalające traktowanie pacjenta, odmowa wykonania świadczeń. Chęć zmiany lekarza poz wiąże się często ze zmianą miejsca zamieszkania.

W tych i innych uzasadnionych przypadkach na wniosek ubezpieczonego NFZ może zwolnić go z obowiązku uiszczenia opłaty rejestracyjnej. Każdy wniosek z zwolnienie z obowiązku uiszczenia opłaty jest rozpatrywany indywidualnie. Uzyskanie zgody NFZ na zmianę lekarza poz oznacza zwolnienie z obowiązku uiszczenia opłaty rejestracyjnej.

Sformalizowany druk wniosku jest dostępny w placówkach poz posiadających umowy z NFZ oraz siedzibie i oddziałach NFZ.

Wypełniony wniosek o zwolnienie z opłaty związanej ze zmianą lekarza poz dokonanej przed upływem 6 miesięcy należy przesłać do NFZ. Po rozpatrzeniu wniosku osoba zainteresowana zostanie powiadomiona pisemnie o podjętej decyzji, czyli o zwolnieniu z opłaty lub nie.

Obowiązek rejestracji zmian dokonanego przez ubezpieczonych wyboru lekarza poz jest wyłączną kompetencją NFZ. Oznacza to, że świadczeniodawca nie może domagać się od ubezpieczonych żadnych zaświadczeń o uiszczeniu opłat rejestracyjnych ani zaświadczeń o rezygnacji z usług placówki, w której była złożona poprzednia deklaracja.

Również powody rezygnacji z usług poprzednio wybranej placówki podstawowej opieki zdrowotnej są wyłączną sprawą osoby ubezpieczonej.

Nowo wybrany lekarz poz powinien otrzymać możliwie pełną informację o stanie zdrowia ubezpieczonego: o dotychczas przebytych schorzeniach i podejmowanej diagnostyce i terapii. Wszystkie te dane zawarte są w historii choroby prowadzonej w placówce ambulatoryjnej, która stanowi własność zakładu opieki zdrowotnej. Placówka medyczna zobowiązana jest do udostępnienia dokumentacji medycznej w sytuacji, gdy informacje w niej zawarte są niezbędne do zapewnienia ciągłości świadczeń zdrowotnych

Konsekwencją zmiany placówki poz jest zmiana podmiotu kontynuującego proces leczenia, a więc potrzeba udostępnienia dokumentacji nie może być kwestionowana.

Sporządzenie odpisów dokumentacji w związku ze zmianą placówki leczącej stanowi formalny element procesu leczniczego i powinno być wykonywane nieodpłatnie.

---