Hormon

 Związek chemiczny wytwarzany przez specjalne komórki i przenoszony przez krew przez co wpływa na czynności innych narządów i tkanek

 Przekaźnik chemiczny humoralny (rozszerzenie ogólnej definicji hormonu):

- to substancja wydzielana przez żyjące komórki do otaczającego je środowiska skąd

- jest ona transportowana do komórek docelowych z którymi

- reaguje za pośrednictwem swoistych receptorów

- regulując reakcje komórkowe

- nie podlegając przy tym zużyciu jako źródło energii

Ogólna charakterystyka hormonów

 Hormony uczestniczą w homeostazie, zapewniając utrzymanie względnej stałości środowiska wewnętrznego organizmu

 Hormony kontrolują reakcje lub procesy o kluczowym znaczeniu dla metabolizmu komórkowego (pobudzanie, rzadziej hamowanie tychże)

 Działanie fizjologiczne hormonów występuje przy stosunkowo małych stężeniach we krwi (duża swoistość hormonów względem tkanek i komórek, na które działają)

 Równowaga hormonalna (wytwarzanie danego hormonu jest ściśle zrównoważone przez jego metabolizm) w warunkach prawidłowych. Zaburzenia tej równowagi mają zazwyczaj charakter przejściowy

 Okres utajonego pobudzenia - latencji, czyli czas od wydzielenia hormonu do krwi do wystąpienia objawów jego działania

 Podwzgórze utrzymuje względnie stały poziom stężenia wybranych hormonów, korzystając z mechanizmu ujemnego sprzężenia zwrotnego

Przykład:

Kiedy poziom hormonów tarczycy jest niski, podwzgórze wydziela hormon uwalniający (liberynę TSH, TRH), który pobudza przedni płat przysadki mózgowej do wydzielania hormony tyreotropowego TSH, a ten z kolei pobudza tarczycę do zwiększenia wydzielania hormonów tarczycy (tyroksyny i trójjodotyroniny). W reakcji na wzrost stężenia hormonów tarczycy podwzgórze zmniejsza wydzielanie TSH

Układ nerwowy - Zespół ośrodków i dróg nerwowych mających zdolność przyjmowania informacji i wykorzystywania ich do sterowania zachowaniem się i czynnościami organizmu

Funkcje układu nerwowego

• Odbiera bodźce, które działają na organizm z otoczenia lub powstają w samym ustroju

• Przekształca te bodźce w impulsy nerwowe, które są przewodzone do ośrodków nerwowych i tam integrowane

• Przesyła impulsy nerwowe do narządów całego ciała, przez które organizm reaguje na środowisko zarówno zewnętrzne jak i wewnętrzne

Ośrodkowy układ nerwowy

 Centralny układ nerwowy stanowi mózg i rdzeń kręgowy

 Rdzeń kręgowy znajduje się w kanale utworzonym przez łuki rdzeniowe kręgów, a mózg w komorze chronionej kośćmi czaszki

 Dodatkową ochroną tych organów są opony:

 zewnętrzna - twardówka

 środkowa - pajęczynówka

 wewnętrzna - naczyniówka

 Ciała neuronów tworzą w ośrodkowym układzie nerwowym tzw. substancję szarą, a pęczki aksonów i dendryty - substancję białą

Układ nerwowy autonomiczny

 Układ nerwowy autonomiczny - reguluje czynności życiowe wegetatywne związane z pracą narządów wewnętrznych oraz kontrolą układów oddychania, trawienia, przemiany materii, rozmnażania i innych, które są związane z utrzymaniem stałości środowiska wewnętrznego ustroju (homeostaza)

 Powyższe czynności dokonują się z reguły bez udziału świadomości i woli. Utrzymują się także podczas utraty przytomności

 Istnieją bardzo ścisłe powiązania między układem autonomicznym a psychiką. Szeregu stanom emocjonalnym np. strach, gniew, radość, towarzyszą reakcje wegetatywne: zblednięcie, pot, gęsia skórka

 Termin autonomiczny oznacza, że układ ten może działać niezależnie, chociaż w rzeczywistości nie znajduje to potwierdzenia, ponieważ układ ośrodkowy i autonomiczny są ze sobą czynnościowo i topograficznie ściśle powiązane lokalizacją ośrodków i przebiegiem dróg nerwowych

 unerwia mięśnie gładkie, mięsień sercowy i gruczoły

 zwoje nerwowe występują również poza układem ośrodkowym

 droga nerwowa eferentna (ruchowa) składa się zawsze z dwóch neuronów: przedzwojowego, który rozpoczyna się w ośrodku autonomicznym w pniu mózgu lub rdzeniu kręgowym, a kończy w zwoju obwodowym oraz pozazwojowego, który w tym zwoju się rozpoczyna i kończy w tkankach narządu (do efektorów dochodzi zawsze włókno pozazwojowe)

 impulsy przewodzone są wolno (0,5-5m/s)

 w synapsach ruchowych wydzielana jest nie tylko acetylocholina, lecz również noradrenalina

 ośrodki nadrzędne dla układu autonomicznego znajdują się w pniu mózgu oraz korze mózgu. Głównym ośrodkiem regulującym czynność układu autonomicznego jest podwzgórze, które integruje czynności tego układu z gruczołami dokrewnymi (przysadką mózgową), a także przez układ limbiczny z układem ruchowym i korą. Ośrodki pnia mózgu podlegają ośrodkom korowym, które znajdują się na dolnej powierzchni płata czołowego, w wyspie i w zakrętach obręczy tworząc tzw. mózg trzewny

 Układ nerwowy autonomiczny dzieli się na dwie części: część współczulną i część przywspółczulną

 Różnią się one od siebie odmienną lokalizacją ośrodków w układzie nerwowym ośrodkowym oraz właściwościami fizjologicznymi i farmakologicznymi

 Obie części cechuje antagonizm czynnościowy, tzn., że obie części działają na ogół w sposób przeciwstawny na wiele narządów

---